TVP Dokument Niedziela, 17.09.2023 06:00 DZIKA POLSKA - W NIEDŹWIEDZICH CZELUŚCIACH Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Zdjęcia: Tomasz Michałowski Przed kilkudziesięcioma laty w Sudetach, w kamieniołomach marmuru odsłonięto wejście do tajemniczej jaskini. Badania paleontologów wykazały, że miejsce to jest prawdziwym cmentarzyskiem niedźwiedzi jaskiniowych. Z czasem zrekonstruowano tu nawet szkielet niedźwiedzia. Jaskinię nazwano Niedźwiedzią, ale odkryto w niej również ślady innych zwierząt z epoki lodowcowej: czaszki lwów jaskiniowych, wilków i wielu innych. Dziś żyją tu tylko małe i zagadkowe stworzenia - ślepe kiełże, zwane studniczkami. Jaskinia oczarowuje bogactwem form naciekowych, porównywanych do zamarzłych wodospadów i wymyślnych rzeźb. Kryje jeszcze inne tajemnice. O jej poznawaniu opowiadają, zafascynowani swoją pracą, badacze podziemnego świata. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 40 ŻUŁAWSKA DEPRESJA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Od wieków na polskich ziemiach mieszkała niesamowicie ciekawa społeczność, którą nazywano mennonitami. Przez całe stulecia wzbogacała swoją kulturą oraz budowlami krajobraz Żuław i terenów położonych blisko Wisły. Dlaczego przybyli do Polski? Co sprawiło, że nieustannie musieli walczyć z powodziami? Jak radzili sobie z żuławską depresją? Na te pytania odpowie Radosław Kotarski w najnowszym odcinku "Podróży z historią". 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 182 BRANIEWO Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Braniewo określano niegdyś jako Ateny Północy. Na kartach historii zapisało się jako jeden z ważniejszych ośrodków szkolnictwa i nauki w Polsce. W średniowieczu zaliczane było do miast morskich, stanowiąc dla całej Warmii okno na świat, pośredniczyło w całym warmińskim handlu zagranicznym, posiadało prawo składu. W połowie XIV wieku zostało włączone do słynnego związku miast portowych Hanzy, a wypływające statki docierały do portów w Anglii, Szwecji, Danii i Holandii. Braniewo to pierwsza stolica Warmii i jedno z najstarszych miast w Polsce. Jego początki sięgają 1240 roku, kiedy to Krzyżacy wybudowali drewnianą warownię. W 1254 roku osada otrzymała prawa miejskie, a po po odbudowie zniszczeń spowodowanych powstaniem pruskim, trzydzieści lat później Braniewo ponownie otrzymało przywilej lokacyjny. 07:30 WETERYNARZE Z SERCEM - /44/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W poprzednim odcinku widzieliście pięć fok, Helenkę i jej czterech towarzyszy, uratowanych przez pracowników Stacji Morskiej w Helu, szczęśliwie wracających do wód Bałtyku. 29 maja Helenkę, bestialsko zamordowaną przez człowieka, znaleziono na plaży. Życiem w naturze cieszyła się zaledwie dwa tygodnie. Dzisiaj przedstawimy tymczasowych mieszkańców Ośrodka Rahabilitacji Dzikich Zwierząt, które trafiają tu z różnych powodów. To miejsce wtopione w naturę, a zwierzęta powinny przebywać w nim jak najkrócej, aby nie zatracić naturalnego instynktu i móc wrócić do swojego środowiska. Pokażemy też niezwykłe miejsce, również wtopione w naturę, ale w całości stworzone przez człowieka. Chatę Zwierzaka stworzyła pani Iwona, psycholog. To miejsce opieki dla starszych zwierząt, których los był przesądzony. Godna starość należy się zarówno ludziom, jak i zwierzętom. Przeniesiemy Was do bajkowego świata, gdzie lew odpoczywa z łanią, a wilk z zającem. 08:00 GLOBALNA NAUKA - ODC. 5 PRZYRODA - PIĘKNO NASZEJ PLANETY (GLOBAL SCIENCE E05: NATURE - THE BEAUTY OF OUR PLANET) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 5 - "Przyroda, piękno naszej planety". Nasza planeta to bezcenny skarb. Jedyny dom, jak mamy, złożony z milionów gatunków zwierząt i roślin dzielących ziemie i oceany. Każdego roku badania naukowe wnoszą coraz więcej do wspólnej historii ewolucji. Ale 4,5 miliarda lat po jej powstaniu, Ziemia jest zagrożona. Podczas gdy przyroda zapewnia ludzkości bogactwo zasobów, czy rozwiązania naukowe mogą ocalić nasz zagrożony świat? Wyścig z czasem o los naszej planety już się rozpoczął. Obecnie naukowcy analizują niebywałą bioróżnorodność naszej planety, próbując odkryć tajemnice życia. Pomimo zmian klimatu, uczeni wciąż odkrywają nowe gatunki zwierząt, będąc świadkami rzadkich i ulotnych chwil. Jeśli przyroda zostanie zniszczona, nasza przyszłość będzie zagrożona. 09:00 WIELKIE WYZWANIE AUSTRALIJSKIEJ PSZCZOŁY MIODNEJ - CZEŚĆ 2. (THE GREAT BEE CHALLENGE) Cykl dokumentalny, 55 min, Australia, 2019 Reżyseria: Paul West W tym dwu częściowym filmie dokumentalnym poznamy lepiej życie pszczół, ich naturę oraz zagrożenia jakie doprowadzają do zmniejszenia się populacji tych zwierząt. Australijczycy współdzielą kraj z miliardami pięknych, pracowitych i delikatnych stworzeń. I bardzo chcą im pomóc. Okazuje się, że Australijczycy naprawdę interesują się pszczołami. Cztery rodziny będą rywalizować ze sobą, aby zbudować dobrze prosperujące ule, które wyprodukują pyszny miód. Miód od zwycięskiego zespołu zostanie użyty w popisowym daniu przez uznanego szefa kuchni Petera Gilmore'a z renomowanej restauracji Bennelong w Sydney Opera House. Zespoły początkujących pszczelarzy zagłębiają się w najnowszą naukę o komunikacji, mózgach i zachowaniu pszczół, ucząc się i napotykając na różnego rodzaju wyzwania. Film dostał wiele nagród na festiwalach filmowych. Część 2. Pszczoły. Ich zdrowie jest tak cenne, bo dzięki zapylaniu przyczyniają się do produkcji jednej trzeciej żywności. Nasi uczestnicy bardzo się starają i oczywiście pragną zwyciężyć. To już końcowy etap zawodów - będziemy śledzić postępy wszystkich ekip. Każdy zespół zaczął od jednego ula, ale dobierał drugi i trzeci, by mógł zebrać jak najwięcej miodu. O dziwo, na czele są pszczelarze miejscy. Tym na prowincji idzie znacznie wolniej. W mieście i na wsi pszczoły szukają cennego nektaru na dużych powierzchniach. Przeciętna robotnica w ciągu swojego życia pokonuje odległość około pięciuset kilometrów, by wyprodukować jedną dziesiątą łyżeczki miodu. Pszczoły są starożytne, adaptują się, są inteligentne i stanowią ważną część naszego świata. Może ten konkurs przyczyni się do wzrostu uznania dla tych niezwykłych stworzeń i dowiedzie, że Australia zarówno na wsi i w mieście zapewni im przyjazne środowisko. Zresztą, musimy wszyscy pokochać pszczoły. 10:05 ŚWIATOWE DZIEDZICTWO HISZPAŃSKICH MIAST - SANTIAGO DE COMPOSTELA (WORLD HERRITAGE SPANISH CITIES) Cykl dokumentalny, 51 min, Hiszpania, 2019 Reżyseria: Ivan Bayon, Antonio Urrea Spektakularna seria dokumentalna - wycieczka po 5 miastach w Hiszpanii, które są wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO: Santiago de Compostela; Toledo; Cordoba; Ibiza; Tarragona. Zabytki, ciekawostki, najpiękniejsze miejsca i ludzie - mieszkańcy tych miast. 11:05 RWANDA 2020. - MISJE NA WZGÓRZACH. PRZEPUSTKA DO LEPSZEGO ŻYCIA. Cykl reportaży, 12 min, Polska, 2020 Scenariusz: Paweł Jeż Lektor: Grzegorz Szponder Zdjęcia: Robert Jażdżyk W Rwandzie wszędzie i o każdej porze dnia można zobaczyć grupy dzieci. Bawią się oponą, biegają, a przeważnie ciężko pracują. W polu, donoszą do domu wodę, bądź drewno na opał. Niestety, wiele z nich nigdy nie pójdzie do szkoły, która jest przepustką do lepszego życia. Razem z księdzem Leszkiem Czeluśniakiem ze Zgromadzenia Księży Marianów odwiedzamy trzy placówki edukacyjne, wskazując różnice w poziomie nauczania w szkole państwowej oraz w prywatnych. 11:20 RWANDA 2020. - MISJE NA WZGÓRZACH. W TROSCE O NAJMŁODSZYCH Cykl reportaży, 12 min, Polska, 2020 Scenariusz: Paweł Jeż Lektor: Grzegorz Szponder Zdjęcia: Robert Jażdżyk W Rwandzie, dzięki zaangażowaniu polskich misjonarzy, z powodzeniem funkcjonują prywatne przedszkola. Poziomem nauczania, jak i wyposażenia, zdecydowanie przewyższają placówki państwowe. W przedszkolu prowadzonym przez Siostry od Aniołów, dzieci mają opiekę na europejskim poziomie. Są ubrane w mundurki, dostają jedzenie, a przede wszystkim mogą liczyć na troskę i zainteresowanie osoby dorosłej. Zgromadzenie Księży Marianów, także objęło swoją opieką przedszkole w Ryuenzi. Dzięki ofiarności Polaków, przedszkole zostało odnowione i dysponuje nowoczesną infrastrukturą. 11:35 RWANDA 2020. - MISJE NA WZGÓRZACH. ŻYĆ W CIEMNOŚCI Cykl reportaży, 12 min, Polska, 2020 Scenariusz: Paweł Jeż Lektor: Grzegorz Szponder Zdjęcia: Robert Jażdżyk Odwiedzamy ośrodek szkolno - wychowawczy dla niewidomych, położony nieopodal miejsca jedynych uznanych objawień Matki Bożej w Afryce, w miejscowości Kibeho. W placówce prowadzonej przez Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża także dzieją się wyjątkowe rzeczy. Dzięki ogromnej pracy sióstr, które w Polsce działają m.in. w ośrodku w Laskach, niewidome i słabowidzące dzieci uczą się samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie. 11:50 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - GOYA, PORTRETY Z CIAŁA I KRWI (EXPOSITION ON SCREEN. GOYA, VISIONS OF FLESH AND BLOOD) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Goya zajmuje miejsce między dwoma wielkimi luminarzami malarstwa hiszpańskiego: Velzquezem z XVII wieku, a Picassem z wieku XX. Stoi na skrzyżowaniu dróg, jedną nogą jeszcze w starym świecie, ale drugą już w nowoczesności. Patrzy na rozwój historii, obserwuje świat z wielką ciekawością i przenikliwą inteligencją. Wystawa pokazuje Goyę, który swojej epoce przygląda się trochę z boku. Jego dzieła po dwustu latach wciąż intrygują, ponieważ miał głęboką wizję człowieka. Zabiera nas w podróż po Hiszpanii w burzliwych czasach przełomu XVIII i XIX wieku. Jest to zarazem podróż bardzo osobista. 12:50 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 4. KUCHNIA Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Wykonawcy: Agnieszka Barjasz Cykl reportaży, niewiele mający wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Tym razem Lena zabierze nas w kulinarną podróż po Bałkanach. W Serbii odwiedzimy miasto papryki, gdzie zobaczymy, jak wytwarza się słynny ajvar. Pojedziemy też śladami produkcji rakiji i skosztujemy bałkańskiego wina w Chorwacji. Wybierzemy się także na typowy streetfood w Podgoricy i zobaczymy, jak przygotowuje się słynny bałkański burek. To będzie najbardziej lifestylowy odcinek, ale nie ma opowieści o Bałkanach bez jedzenia. 13:20 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 5. GÓRY Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Wykonawcy: Agnieszka Barjasz Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Słowo balkan po turecku znaczy góra. W tym odcinku poznamy bliżej codzienne życie ludzi żyjących z dala od cywilizacji, wysoko w pasmach górskich. Lena odwiedzi trudno dostępne wioski w Górach Przeklętych na północy Albanii, gdzie ludzie żyją w tradycyjny sposób, a do wsi często wciąż nie ma dróg dojazdowych. Wyrobi lokalny ser z pasterzami z Czarnogóry oraz odwiedzi pszczelarzy zbierających dziki miód na zboczach gór Północnej Macedonii. 13:50 DZIKI ZACHÓD - ODC. 1. W SERCU PUSTYNI (WILD WEST DESERT HEARTLANDS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Patrick Morris Mini - seria BBC Worldwide. Trzyczęściowa opowieść o Dzikim Zachodzie - legendarnej krainie westernów i kowbojów. Upalne pustynie, czerwone skały kanionów, gigantyczne śnieżne góry, skaliste wąwozy - to znamy z filmów fabularnych. Fascynujące krajobrazy Ameryki Północnej. W pierwszym odcinku czeka nas podróż na pustynię Nevada, aby podziwiać gigantyczne kaktusy. Arizona, Kalifornia, mustangi i kojoty. Na dalekim zachodzie Ameryki Północnej leży legendarna kraina. Kraj kowbojów, ojczyzna wielkich cywilizacji rdzennych Amerykanów. Miejsce, do którego gorączka złota zwabiła poszukiwaczy fortuny. W ciągu milionów lat potężne siły natury utworzyły tu jedne z najciekawszych krajobrazów na Ziemi. Od pustyń najgorętszych na kontynencie i czerwonych kanionów po górskie szczyty pokryte śniegiem i pełne tajemnic magiczne wybrzeże. By oswoić ten legendarny region i uczynić go swoim domem, potrzeba śmiałości, ambicji i pionierskiego ducha. Pustynie to najtrudniejsze do życia obszary Dzikiego Zachodu. Większość ziemi jest sucha jak pieprz. Trudno też znaleźć słodką wodę. By tu przetrwać, trzeba przystosować się do ekstremalnych warunkach, rozumieć miejscowy świat, wykorzystywać każdą możliwość. Dokonać tego może ten, kto potrafi wykazać się charakterem. Jednym z najbardziej typowych zwierząt tej krainy jest koń. Wiele koni zdołało uciec człowiekowi i znaleźć swój nowy dom w dzikiej krainie. Dziś w Ameryce Północnej żyje ponad 50 tysięcy mustangów. Pustynne tereny Dzikiego Zachodu rozciągają się na przestrzeni tysiąca kilometrów, między dwoma wielkimi łańcuchami górskimi: Górami Skalistymi na wschodzie i Sierra Nevada na zachodzie. Ultramaraton Badwater to niezwykły wyścig. Co roku latem odbywa się tu najbardziej wyczerpujący bieg na świecie. Uczestnicy pokonują 217 kilometrów z Doliny Śmierci do gór Sierra Nevada w temperaturze nawet do 55 stopni C. Trasa maratonu przypomina szlak osadników i poszukiwaczy złota z połowy XIX wieku. W czasie wyścigu zawodnicy spalają 40 tysięcy kalorii. Codziennie wypijają ilość wody równą jednej trzeciej masy ich ciała. Trudno powiedzieć, czy przetrwaliby morderczy wysiłek, gdyby nie ekipy wspierające ich na trasie. Natura stworzyła wyjątkowy sposób na przetrwanie w środowisku tak nieprzyjaznym dla człowieka. Ale wraz z nadejściem XXI wieku nastała nowa epoka. Dzięki nowoczesnej technice możemy okiełznać żywioły pustyni i wykorzystać siły natury. Potrafimy przeobrażać najgorętszy, najbardziej suchy fragment amerykańskich pustyń. Najbardziej suche, najbardziej gorące pustynie Ameryki Północnej zamieszkują prawdziwi pionierzy; ci, którzy posiedli sztukę przetrwania na Dzikim Zachodzie. 14:50 NASZ DZIWACZNY ŚWIAT - / 14/ (WEIRD WONDERS OF THE WORLD, S. 02 EP. 6) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2016 Natura nie przestaje nas zaskakiwać - co rusz odkrywamy kolejne, dziwne zjawiska przyrodnicze czy niezwykłe zachowania zwierząt. Jaki jest wpływ słońca na muzykę klasyczną? Co łączy kozy i pająki? Czy z pajęczego jedwabiu da się zbudować kuloodporną skórę? Skąd małpy znają zasady reanimacji? To tylko kilka z wielu pytań, na które odpowiedź znajdziemy w kolejnych odcinkach cyklu "Nasz dziwaczny świat". Dzięki fascynującym eksperymentom, ciekawym i przystępnym wyjaśnieniom naukowców, niesamowitym opowieściom świadków i wyjątkowym materiałom filmowym odkryjemy tajemnice niezwykłych zjawisk, dziwnych zachowań, anomalii pogodowych czy medycznych cudów. 15:45 JAK ZBUDOWAĆ WEHIKUŁ CZASU? (HOW TO BUILD THE TIME MACHINE?) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Peter Leonard Film dokumentalny BBC. Podróż do przeszłości lub przyszłości za naciśnięciem guzika wydaje się fantastyką naukową. Niemniej, istnieją już teorie, jak to zrobić, więc może uda się dotrzeć do największej tajemnicy Matki Natury. Jak blisko jesteśmy do załamania się jednej z największych zagadek nauki. Naukowcy wiedzą jak podróżować w czasie tylko trzeba teorię zmienić w praktykę. Nasze rozumienie natury rzeczy musi być ciągle rewidowane, bo dokonuje się nowych odkryć. Przekroczenie czwartego wymiaru to tylko kwestia czasu. Możemy teraz produkować maszyny zdolne do tego zadziwiającego wyczynu. Voyager One, sonda kosmiczna NASA, która opuściła Ziemię w latach 70. , porusza się z oszałamiającą prędkością, którą pokona w ciągu sekundy w przyszłość. A po 803 dniach poruszania się w kosmosie z dużą prędkością, rosyjski kosmonauta Siergiej Krikalev starzał się odrobinę mniej niż my. Idea zbudowania wehikułu czasu może się wydać niemożliwa. Jednak istnieją tajemnice Natury, które pewnego dnia spełnią marzenie Rona. Rzucono nowe światło na zjawiska takie jak kwantowy stan splątany. Ciemna energia i tunele czasoprzestrzenne pozwalają nam wejrzeć w kosmos. Zrozumienie tej tajemnicy - daje siłę do dalszych badań. 16:50 KORNWALIA Z SIMONEM REEVEM - CZĘŚĆ 2 (CORNWALL WITH SIMON REEVE) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2020 Simon Reeve podróżuje po pięknej Kornwalii, spotykając ludzi i miejsca dotknięte pandemią w 2020 roku. Krótkie brytyjskie lato jest dla gospodarki Kornwalii kluczowe, a turystyka ma fundamentalne znaczenie dla życia wielu ludzi. Pandemia w 2020 roku spowodowała niesamowity spokój w tym zwykle tętniącym życiem nadmorskim miejscu. W rezultacie wiele firm walczy o przetrwanie. Simon przygląda się również wyzwaniom środowiskowym, przed którymi stoi Kornwalia i po drodze spotyka wiele wspaniałych dzikich zwierząt, w tym foki szare, młode homary i nowo przywróconą populację bobrów. W tej części podróży po pięknym zakątku kraju natrafia na ludzi, walczących o ochronę przyrody i środowiska. Nie mogą z tego uciec! Także farmerów, próbujących wyżyć ze zrównoważonego rolnictwa. Nie można opowiadać o Kornwalii z pominięciem morza. Kornwalia jest niemal wyspą - 80% hrabstwa jest otoczone wodą. Tu Atlantyk zderza się z wybrzeżem, kształtując ląd i życie. Bioróżnorodność w kraju jest w fatalnym stanie. Pod względem bujności dzikiej przyrody Wielka Brytania jest na 189 miejscu na świecie! Ponad połowa lokalnych gatunków jest zagrożona, a jeden na siedem czeka wymarcie. Wielka Brytania jest jednym z najmniej sprzyjacjących naturze krajów na naszej planecie. 18:00 PASJONACI S.II - SEZON 2 ODC. 3 ZMIANY Dokument fabularyzowany, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Artur Dziurman, Agnieszka Szygenda, Danuta Damek Aktorzy: Dorota Ziental, Daria Drukała, Gabriela Poniedziałek, Małgorzata Walkosz, Helena Suchan, Katarzyna Więcław, Kazimierz Balcer, Aldona Jankowska, Małgorzata Wiecha, Anna Sokołowska - Rokita, Denis Kodijenko, Mieczysława Kołton, Mieczysław Baczyński, Janina Budka - Pytel, Renata Szczepaniak - Pajor Zdjęcia: Jacek Fabrowicz Nieoczekiwany pobyt Brunona w szpitalu stawia wszystkich w obliczu trudnej sytuacji. Zespół ITAN - a postanawia kontynuować próby do "Wesela" bez niego. Mimo, że każdy z nich boryka się z własnymi problemami, robią wszystko, żeby go wesprzeć, a los piętrzy przeszkody. Syn Adama - Karol wchodzi w okres buntu. Mietek po raz kolejny próbuje zawalczyć o miłość, ale jest rozdarty między swoim szczęściem a powinnością wobec schorowanej matki. Ela pada ofiarą kradzieży. Świat to scena, na której co rusz trzeba dokonywać trudnych wyborów. 18:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 30 BURZLIWE DZIEJE KRESÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Kto sprawił, że zamiast polskiego kościoła wybudowano siermiężny dom handlowy? Dlaczego z zabytku zrobiono magazyn soli rozbijanej dynamitem? Skąd pomysł, aby obiekt sakralny zamienić w kino? Radosław Kotarski odkrywa burzliwą historię kresowych miast. Przy okazji odnajduje miejsca najbliższe sercom polskich królów i magnatów oraz odwiedza najlepszą szkołę w historii Rzeczpospolitej. Przedstawia także, w jaki sposób na wschodnich krańcach Polski współistniały różne narody i kultury. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 11 DOLINA NARWI Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Prowadzący: Tomasz Bednarek Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Tym razem Tomasz Bednarek odwiedza Dolinę Narwi - rejon z wyjątkowo piękną przyrodą i zabytkami. Narwiański Park Narodowy i jego okolice to przestrzeń idealna, by zwolnić i zachwycać się wodą, powietrzem i słońcem. Narew nazywana jest polską Amazonką. Nie jest to związane z jej długością, lecz z rzadko spotykaną na świecie budową koryta rzeki. Wyjątkowa przyroda sprzyja zwierzętom; zakamarki w trzcinie to bezpieczne miejsce do uwicia ptasich gniazd. Przyjeżdżając tu, warto też odwiedzić miasta z ciekawą historią. Do takich należą m.in. Tykocin oraz Suraż, w którym Tomasz Bednarek zwiedził niezwykłe muzea, założone przez prawdziwych pasjonatów historii. 19:30 NA TORACH Film dokumentalny, 10 min, Polska, 1971 Reżyseria: Bohdan Kosiński Film przedstawia obraz ludzi pracujących przy naprawie torów kolejowych. Mieszkają oni w pociągu. 19:40 ZAWODNICY Reportaż, 10 min, Polska, 1964 Reżyseria: Bogdan Kosiński Relacja z zawodów sportowych. Kamera pokazuje zawodników, ich koncentrację, nerwy, emocje tuż przed i po występie. 19:55 ZEGAREK Reportaż, 10 min, Polska, 1977 Rejestracja przebiegu przygotowań i wyboru w drodze plebiscytu najlepszego pracownika roku w jednym z warszawskich przedsiębiorstw. 20:15 CENA WYZWOLENIA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Rosyjski atak na Ukrainę pozwolił ocenić proces rozliczania się z grzechami komunizmu za wschodnią granicą, i jak się okazuje zamiast rachunku sumienia, Kreml w tych grzechach coraz bardziej się rozsmakowuje, a najczarniejsze zbrodnie albo wypiera ze zbiorowej świadomości, albo próbuje wręcz udoskonalać, tworząc nową machinę terroru - Związek Sowiecki. Film "Cena wyzwolenia" nie będzie jednak o Ukrainie. To na wskroś polska opowieść o nożu wbitym w plecy, o kłamstwach, morderstwach i wywózkach, które rozpoczęły się 17 września 1939 roku. Naszą "Ceną wyzwolenia" jest 570 tysięcy osób zamordowanych przez Sowietów, utrata Kresów Wschodnich, 50 lat komuny, i pranie mózgu, które sprawia, że do dziś niektórzy pochylają głowy nad sowieckimi grobami "wyzwolicieli". "Cena wyzwolenia" to dowód, że komunizm wciąż czeka na swoją "Norymbergę". Autorzy filmu odwiedzają utracone na zawsze "Kresy Wschodnie", ale też areszty, w których byli przetrzymywani i mordowani ci, którzy sprzeciwiali się stalinowskiej władzy. Rosja do dziś nie przyznała się do ataku na Polskę we wrześniu 1939 roku. W oficjalnej historiografii był to jedynie "wyzwoleńczy pochód Armii Czerwonej". Ten "pochód" oznaczał śmierć polskich jeńców w Katyniu, wywózki setek tysięcy osób w najdalsze zakątki Związku Sowieckiego oraz terror. 21:15 SIERPEM W PLECY Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2017 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Film autorstwa Sławomira Koehlera, o sowieckiej inwazji na Polskę we wrześniu 1939 roku łamiącej polsko - sowiecki pakt o nieagresji, o pakcie Ribbentrop - Mołotow będącym IV rozbiorem Polski, o losach Polaków zamieszkałych na terenach zajętych przez Rosję sowiecką w pierwszych dniach i latach po inwazji. W środku nocy 17 września 1939 r. ambasadorowi Polski w Moskwie, Wacławowi Grzybowskiemu, wręczono przewrotną notę dyplomatyczną informującą o wkroczeniu Armii Czerwonej, która miała na celu "ochronę narodu polskiego". Historia opowiedziana przez świadków, uczestników zdarzeń z komentarzami historyków. Film o dramatycznych walkach Polaków z sowietami, między innymi o obronie Grodna, aresztowaniach i wywózkach na Syberię, masowych zabójstwach dokonanych na polskich żołnierzach i ludności cywilnej, o cynicznej polityce i propagandzie sowieckiej głoszącej wyzwoleńcze hasła wobec Polaków i o niektórych polskich środowiskach pozostających pod sowiecką okupacją. 22:00 ZŁĄCZYĆ SIĘ Z NARODEM Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jerzy Szkamruk Niezwykle wzruszająca opowieść o potomkach Polaków, którzy w latach trzydziestych XX wieku zostali zesłani do Kazachstanu. Bohaterowie filmu to drugie i trzecie pokolenie Polaków wywiezionych przez sowietów na stepy w 1936 roku. Pochodzą z małej, lecz uroczej wioski w Kazachstanie o polsko brzmiącej nazwie Zielony Gaj, a widz spotyka ich oczekujących na repatriację, gdyż, jak wskazuje to tytuł filmu, chcą złączyć się z narodem. Film składa się z trzech części a każda przedstawiona historia jest pełna wzruszeń i emanuje tęsknotą za Ojczyzną. Niejeden raz ściska widza za gardło. 23:00 TAMTE LATA, TAMTE DNI - MACIEJ WOJTYSZKO Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Joanna Makowska, Marta Perchuć - Burzyńska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem bohaterem programu jest Maciej Wojtyszko - reżyser, scenarzysta, autor komiksów i filmów animowanych, w tym cyklu dla dzieci "Bromba i inni". 23:35 FILM, ŻYWY ZAPIS NASZEJ PAMIĘCI (FILM, THE LIVING RECORD OF OUR MEMORY) Film dokumentalny, 119 min, Kanada/Hiszpania, 2021 Reżyseria: Ins Toharia Tern Scenariusz: Ins Toharia Tern Zdjęcia: Daniel Vilar Muzyka: Robert Marcel Lepage Dla ogółu ludzi sztuka kinematografii pozostaje tajemnicą, przypomina magię. Kim są ci, dzięki którym możemy się cieszyć klasykami kina, badać je i zadawać pytania o przyszłość sztuki filmowej? Film daje możliwość obserwowania pracy tych, którzy są strażnikami celuloidowej taśmy, Ich codzienne wysiłki skupiają się na zachowaniu materiałów filmowych, stanowiących pamięć ludzkości. Filmowi archiwiści, kuratorzy, specjaliści i reżyserzy tłumaczą, co to jest i na czym polega ochrona światowego dziedzictwa filmowego. Archiwum filmowe to fascynująca przestrzeń. Gdy w latach 30 - tych ubiegłego wieku na całym świecie tworzono filmoteki, miały one zapobiegać utracie dzieł sztuki. Filmy nieme zwykle lądowały w śmietniku. Film ma osobowość, ale osobowość ta jest autodestrukcyjna. Zadaniem archiwistów jest przewidzieć, co się z nim stanie i temu zapobiec. Na całym świecie stosy materiałów czekają na archiwizację. Ta niekończąca się batalia. To proste. Jeśli coś kochasz, zrób wszystko, by to przetrwało. Taśma filmowa niszczeje po 50 - ciu latach, taśma video po 20 - stu, twardy dysk po pięciu, a płyty DVD po dwóch. Im nowsza technologia, tym szybszy proces rozkładu. Będzie tak, dopóki nie powstanie nośnik, który przetrwa próbę czasu. 01:40 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 48 Felieton, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka - Jerzy Cercwadze Wardisiani. 01:50 LICZYŁ SIĘ TYLKO HONOR Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Reżyseria: Eugeniusz Szpakowski Scenariusz: Eugeniusz Szpakowski Wykonawcy: Bohdan Horbaczewski, Tadeusz Zygmunt Borowski, Stanisław Szulewski, Mieczysław Kleszczewski, Genowefa Ostrowska, Stanisława Stępień, Helena Suchocka, prof. Czesław Grzelak, Kazimierz Stępień, Tadeusz Pieśniak, Władysław Kudyba Zdjęcia: Krzysztof Więckowski Przed II wojną światową Grodno pełniło funkcję ośrodka kulturalnego, oświatowego i wojskowego promieniującego na całe województwo białostockie. W dniu 17 września 1939 roku jednostki Armii Czerwonej przekroczyły granicę Rzeczypospolitej Polskiej. Do ogromu represji sowieckich, zastosowanych wobec obrońców miasta w 1939 roku i latach następnych przyczyniła się bohaterska postawa jego mieszkańców. Obrona Grodna trwała do 22 września 1939 roku. Po zaprzestaniu oporu Sowieci wkroczyli do miasta. Żołnierze polscy płacili już wówczas bardzo wysoką cenę za udział w jego obronie. Film prezentuje sytuację mieszkańców ziem okupowanych przez ZSRR, skalę i różnorodność form represji sowieckich, jakie zostały zastosowane wobec obrońców Grodna, zarówno zaraz po opanowaniu miasta przez jednostki Armii Czerwonej we wrześniu 1939 roku, jak również w okresie późniejszym. Do dziś nie zostały wyjaśnione indywidualne losy wielu żołnierzy i cywilów biorących udział w obronie Grodna. W filmie występują świadkowie tamtych wydarzeń, historycy oraz znawcy problematyki wojskowej z okresu kampanii wrześniowej. 02:50 NA SYBIR Cykl dokumentalny, 49 min, Polska, 2009 Reżyseria: Tadeusz Litowczenko Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Zdjęcia: Mirosław Kubiak Film opowiada o losach polskich zesłańców na Sybir. Początek zsyłkom Polaków dał pakt Ribbentrop - Mołotow, podpisany 23 sierpnia 1939 r. Ministrowie spraw zagranicznych Niemiec i ZSRR, w imieniu Hitlera i Stalina dokonali nowego podziału Europy Środkowej. Rosja Sowiecka zagarnęła wschodnie tereny Rzeczpospolitej, prawie 52% obszaru przedwojennej Polski. Na tych terenach rozpoczęły się represje, aresztowania i wywózki Polaków na Sybir w celu pozbycia się antysowieckiego elementu na ziemiach zachodniej Białorusi i Ukrainy. Poczynając od 17 września 1939 r. do 21 czerwca 1941 r. , najwięcej Polaków wywieziono do Kazachstanu. O pobycie na stepach Kazachstanu opowiadają Pawłodarczycy - Sybiracy, wywiezieni do obłaści Pawłodarskiej, jak im mówiono: "Was po to tu przywieźli, żebyście zdechli, ale najpierw popracowali. Będziecie budować socjalizm". O pobycie, pracy i głodzie opowiadają ci, którzy przeżyli 6 - letnią gehennę: prof. dr Kazimierz Obuchowski, Mirosława Bednarczyk, Danuta Maciejewska, Longin Glijer, historyk Artur Kijas, historyk Stanisław Alexandrowicz i inni. Relacje tych, którzy przeżyli, są żywym dokumentem nieludzkiego traktowania Polaków. Pawłodarczycy to koło Sybiraków zesłanych w roku 1940 do Kazachstanu. Wielu z nich poznało się dopiero teraz. Spotykają się co roku w Rewalu. 03:50 WSPÓLNY LOT Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Mirosław Dembiński Scenariusz: Mirosław Dembiński Zdjęcia: Andrzej Musiał Muzyka: Jan Pospieszalski Wykonawcy: Jędrzej Jaxa Rożen, Hanna Jaxa Rożen Opowieść o wielkiej pasji, miłości i przyjaźni, które pomagają przezwyciężyć nawet największe trudności. Jędrzej Jaxa - Rożen już we wczesnym dzieciństwie zetknął się z lataniem. Jako bardzo młody człowiek wykonywał skoki ze spadochronem. Uwielbiał to. Ze śmiechem stwierdzał, że jest uzależniony od latania. W pewnym momencie jednak z powodów finansowych musiał zrezygnować z samolotów i przerzucił się na paralotnię, na której latanie jest o wiele tańsze. Ta pasja wypełniała mu życie, choć nie do końca. Był też doktorem filozofii, wykładał na uniwersytecie, gdzie zresztą spotkał swoją przyszłą żonę, Hannę. Pobrali się w 1997 roku. I wkrótce potem podczas lądowania uległ wypadkowi, w wyniku którego został kaleką. Jędrzej jest przykuty do wózka, ma krępujące problemy fizjologiczne, nie jest w stanie spełnić marzenia o dziecku, nie stać go na kosztowną rehabilitację. A jednak stara się żyć normalnie. Nadal wykłada na uniwersytecie. Jeździ też na lotnisko popatrzeć, jak latają przyjaciele paralotniarze i pogadać z nimi, a o lataniu może mówić bez końca. Kiedy dowiedział się, że będzie kaleką, zaproponował Hannie, by ułożyła sobie życie od nowa, bez niego. Ona jednak nie chciała o tym słyszeć. Dzielnie trwa przy mężu i wspiera go we wszystkim. Szuka pracy, by zarobić na jego kosztowną rehabilitację (niestety, okazuje się, że dyplom doktorski jest poważną przeszkodą w znalezieniu zajęcia). Rozumie pasję Jędrzeja, nie protestowała więc, kiedy przyjaciele z lotniska postanowili pomóc mu znów wznieść się w niebo. Co więcej, pewnego dnia zapragnęła zobaczyć to, co mąż kocha najbardziej. Dowiedziała się, że można latać w tandemie. Zaczęli rozpatrywać tę możliwość. Jędrzej bardzo pięknie mówi o lataniu. Bez zahamowań opowiada o swoim życiu i kłopotach wynikających z niepełnosprawności. Hanna także ze szczerością dopełnia jego opowieść. Kamera towarzyszy bohaterowi dokumentu w domu i pracy, podczas zajęć rehabilitacyjnych, na spacerze, a zwłaszcza na lotnisku, gdzie grupa paralotniarzy, zebrawszy przez Internet pieniądze na sprzęt dla przykutego do wózka kolegi, wypróbowuje przeróżne urządzenia, które pozwolą mu wznieść się do ptaków. Warto zobaczyć ten film - krzepi.