TVP Historia Wtorek, 12.09.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1683 - odsiecz Wiednia; 1940 - odkrycie malowideł prehistorycznych w Lascaux; 1970 - zmarł Jan I. Sztaudynger; 1978 - premiera filmu "Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie" o Stefanie Starzyńskim; 07:10 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 11 Serial obyczajowy, historyczny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Barbara Wypych, Rafał Królikowski, Olaf Lubaszenko, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok Lato 1938 roku. Winni i przyjaciele rodziny bawią się na weselu Andzi i Guido. Jerzyk jest zazdrosny o uczucia mamy. Dopiero rozmowa ze Stanisławem nieco go uspokaja. Kazia i Damian dostają pracę u Iwaszkiewiczów. Damian znajduje się w orbicie zainteresowań literata. - To wielki pisarz... Rozmawiamy o sztuce, o muzyce... - tłumaczy Ani, która często bywa w Stawisku. Udziela bezpłatnie lekcji córkom Iwaszkiewiczów. Mam dług wobec pani i pani ojca... Teraz mam szansę, żeby się odwdzięczyć, tłumaczy Annie Lilpop, gdy ta mówi, że nie ma z czego płacić za korepetycje. Kazia i Ania widzą, co dzieje się z Damianem. Chcąc uniknąć skandalu, Anna Lilpop zwalnia chłopaka. Guido i Andzia otwierają w Brwinowie włoską lodziarnię, a Mania, Ania i Paweł starają się unormować swoje relacje. Jasiek nie ukrywa przed Łucją swoich uczuć. Między młodymi dochodzi do sprzeczki, dziewczyna upada na ziemię i traci przytomność. Wezwana przez Jaśka Bronia, cuci Łucję i odkrywa na jej plecach znamię. - Jest takie samo i w tym samym miejscu, co synowa miała - mówi Winna siostrze przełożonej klasztoru, przed którym znaleziono niemowlę. Gdy odkrywa datę podrzucenia Łucji, Bronia łączy fakty. Tymczasem Jasiek wyznaje Łucji miłość. 08:25 HISTORIA POLSKI - ŻWIRKO I WIGURA. 15 DNI CHWAŁY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Kloc Bogata w unikatowe materiały archiwalne opowieść o wielkim zwycięstwie i tragicznej śmierci pilota Franciszka Żwirki i konstruktora samolotu Stanisława Wigury. Ich wygrana w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge International de Turisme w 1932 r. (29 lat po pierwszym locie braci Wright) była sukcesem, który wzbudził w Polsce ogromny entuzjazm. Niestety, obaj zginęli zaledwie 15 dni później w katastrofie pod Cierlickiem (na Śląsku Cieszyńskim). Bohaterami tej opowieści są legendarni pionierzy polskiego lotnictwa. Aby rozwijać swoją pasję często ryzykują. Porucznik Franciszek Żwirko jest brawurowym i obdarzonym wielką fantazją pilotem. Stanisław Wigura to młody, zdolny inżynier, który już podczas studiów na Politechnice Warszawskiej, mimo braku środków i odpowiedniego zaplecza, wraz z kolegami zaczął budować pierwsze samoloty (RWD). 09:40 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Widowisko kameralne, 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie. 10:35 DUNAJ - ODC. 4 OD ŻELAZNYCH WRÓT DO MORZA CZARNEGO (THE DANUBE - FROM ITS SOURCE TO THE BLACK SEA) Serial dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Barbel Jacks Seria dokumentalna o Dunaju i miastach oraz krainach położonych nad tą europejską rzeką. To 2888 kilometrów, od źródła w Schwarzwaldzie do ujścia do Morza Czarnego, Dunaj łączy dziesięć krajów o bardzo różnych kulturach. Jest zatem nie tylko drugą najdłuższą rzeką Europy po Wołdze, ale także najbardziej międzynarodową rzeką na świecie. Dunaj był i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych w Europie i stanowi koło ratunkowe dla wielu ludzi. Po drodze przepływa przez wspaniałe krajobrazy, od krasowych gór Jury Szwabskiej, przez aluwialne i bagienne krajobrazy z unikalną florą i fauną, aż po imponujące kaniony Żelaznej Bramy i wreszcie rozległą deltę rzeki u jej ujścia do Morza Czarnego. Nie tylko wielkość Dunaju jest wyjątkowa, ale ma również własną wolę i jest jedyną dużą rzeką w Europie, która płynie z zachodu na wschód. Ta seria filmów przedstawia przyrodę i ludzi nad Dunajem oraz daje wgląd w ich różne życie, które kształtuje rzeka. 11:30 PRZYPADEK POLSKI. POLITYKA I IDEE - ODC. 2 Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2023 Scenariusz: Jacek Kloczowski Zdjęcia: Wojciech Kursa "Przypadek Polski. Polityka i idee" to cykl programów przedstawiających najważniejsze postacie polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, reprezentujące różne nurty i środowiska ideowe. Wśród proponowanych ponad trzydziestu postaci są m.in. Stanisław Koźmian, Maurycy Mochnacki, Adam Jerzy Czartoryski, Zygmunt Krasiński, Stanisław Cat - Mackiewicz. Autorem scenariuszy poszczególnych odcinków jest dr Jacek Kloczowski, wiceprezes Ośrodka Myśli Politycznej w Krakowie. Realizacja cyklu będzie łączyć wypowiedzi narratora nagrywane w wybranych miejscach nawiązujących do biografii i idei politycznych przedstawianych postaci z uzupełniającymi je wypowiedziami ekspertów nagrywanymi w studio na odpowiednio graficznie zaaranżowanym tle. Całość uzupełnią ujęcia filmowe oraz ikonografia dotycząca danego tematu /zdjęcia, pisma, dzieła malarskie/ przedstawiona przy użyciu grafiki komputerowej. Towarzyszyć im będzie narracja prowadzona z offu. 11:50 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - WOJENNA TUŁACZKA. ODC. 5 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 12:15 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 9/13 Serial sensacyjny , wojenny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Do polskiego ośrodka cichociemnych w Szkocji, gdzie zajęcia prowadzi doświadczony oficer Afgan, przyjeżdża Anglik kpt. Wood. Poszukuje najlepszych komandosów do udziału w misji dotarcia do Czochy. W zamku Jorg widzi przez okno, jak Globcke przywozi Natalię. Dochodzi do starcia, ale Jorg, pamiętając o swojej misji, powstrzymuje się od ataku. Globcke zapewnia, że Natalii nic się złego nie stanie, bo dziewczyna jest jego zakładniczką. Wkrótce Jorgowi udaje się uruchomić "Aparat", lecz zataja ten fakt. Jedynie profesor Kunze orientuje się, że Jorg odnalazł depeszę w archiwum, ale wie, że wojna się kończy i wszelkie działania kryptologów nie mają już większego sensu. W Czechach kmdr. Compaigne skłania dowódcę korpusu gen. Huebnera, by oddał się do dyspozycji oddziału pancernego, który będzie eskortował grupę komandosów w okolice zamku Czocha. W ten sposób komandosi mogą uniknąć niepotrzebnego starcia z przypadkowo napotkanym oddziałem niemieckim, który na pewno nie odważy się zaatakować dużego oddziału US Army. W hoteliku w miejscowości Nejdek spotykają się komandosi. Okazuje się, że Afgan i Czerny walczyli razem zrzucani na spadochronach w różnych krajach okupowanej Europy. Compaigne przedstawia plan akcji: mają przez jezioro dostać się do tajnego wejścia do zamku, o którym powiadomił Jorg. W zamku rozpoczynają się przygotowania do ewakuacji. Również Anna Maria musi wyjechać. Żegna się z Jorgiem, licząc, że spotkają się wkrótce po zakończeniu wojny. Jorg nie ma odwagi powiedzieć jej, że kocha Natalię. Globcke przedstawia Jorgowi swój plan: Natalia i Anna Marią są zakładniczkami, które zostaną zwolnione, gdy Jorg wypełni to, czego oczekuje od niego Globcke. Plan Globckego wciąż jednak pozostaje tajemnicą. 13:10 RIO DE JANEIRO - CUDOWNE MIASTO (RIO, VILLE MERVEILLEUSE) Film dokumentalny, 90 min, Francja, 2020 Reżyseria: Pascal Cuissot Scenariusz: Pascal Cuissot Lektor: Marek Ciuniel Ten film jest okazją do odkrycia historii Rio de Janeiro poprzez wydarzenia, a zwłaszcza ludzi, którzy ukształtowali to miasto i uczynili z niego stolicę. 14:45 GENERAŁ ANDERS I JEGO ARMIA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 1987 Scenariusz: Witold Zadrowski Film dokumentalny o generale Władysławie Andersie (1892 - 1970) i szlaku bojowym 2. Korpusu. Wykorzystano liczne materiały dokumentalne Instytutu im. Władysława Sikorskiego w Londynie. Film zrealizowano dzięki pomocy Rządu RP w Londynie. W filmie znalazły się wypowiedzi m. in.: profesora Józefa Garlińskiego, generała Klemensa Rudnickiego, profesora Leopolda Kielanowskiego, Renaty Anders - Bogdańskiej. 16:15 SZCZĘŚLIWY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Świecińska Na czym polega oryginalność filmu Ewy Świecińskiej o Kardynale Stefanie Wyszyńskim? Na tle dotychczasowych produkcji wyróżnia się on w trzech obszarach: nową narracją na temat Stefana Wyszyńskiego, nieznanymi dokumentami archiwalnymi, w tym dokumentami audiowizualnymi, oraz formą dostosowaną do wrażliwości młodego widza, bliższą reklamy i teledysku niż klasycznego dokumentu. Kardynał Stefan Wyszyński należał do pokolenia, które przeżyło ostatnie lata zaborów, dwie wojny światowe, upadek komunizmu, był świadkiem wielkiego przełomu cywilizacyjnego, jaki dokonał się w XX wieku. W dotychczasowej filmografii najczęściej przedstawiano go jako prymasa tysiąclecia, postać pomnikową, tradycjonalistę, polityka, który komunistom rzucił "Non possumus", autora uniwersalnego, unikalnego i wielkiego nauczania, przyjaciela Jana Pawła II. W naszym filmie chcemy pokazać Wyszyńskiego w nowym świetle jako innowatora, wizjonera i stratega, który potrafił swoje cele realizować na globalną skalę. To był mąż stanu, który miał wpływ na historię świata, a jednocześnie człowiek z krwi i kości, który inspiruje kolejne pokolenia. Z tego powodu właśnie przedstawiciele tych pokoleń, którzy nie mieli już bezpośredniego kontaktu z Kardynałem, a nie wielokrotnie już przepytywani świadkowie jego posługi, będą bohaterami naszego filmu. To właśnie ci młodzi i dynamiczni ludzie pokażą, że Stefan Wyszyński nie jest człowiekiem przeszłości, lecz przyszłości. 18:20 KRÓTKA HISTORIA - (273) KRÓLEWSKI RÓD Felieton, 5 min, Polska, 2017 Autor: Andrzej Kapkowski Prowadzący: Dr Andrzej Smoliński O historii królewskiego rodu Piastów opowiada dr Andrzej Smoliński. Przypomina okres ich panowania na ziemiach polskich: od ok. 962 r. do 1370 r. - z krótka przerwą na przełomie XIII i XIV w. , na Mazowszu sprawowali władzę jeszcze na początku XVI w. a na Śląsku ostatni Piast książę Jerzy IV Wilhelm umiera w 1675 r. To władcy Polski z dynastii Piastów doprowadzili do powstania państwa polskiego: Mieszko I i jego syn Bolesław Chrobry wytyczyli terytorialne granice państwa piastowskiego z Wielkopolską, Małopolską, Pomorzami, Mazowszem, Śląskiem, do których będą się odnosili ich następcy. Królami Polski z dynastii Piastów byli: Bolesław Chrobry, jego syn Mieszko II, Bolesław Szczodry, Przemysła II, Władysław Łokietek oraz ostatni z koronowanych Piastów Kazimierz III Wielki. Byli to wybitni władcy, politycy, znakomici gospodarze, mediatorzy, wojownicy. Późniejsza demokracja szlachecka ma swoje korzenie w okresie rządów ostatnich Piastów. 19:00 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 12 Serial obyczajowy, historyczny, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Magdalena Holland - Łazarkiewicz Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Barbara Wypych, Rafał Królikowski, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Kacper Dziubałko Zbliża się lato 1939 roku. Komunikaty radiowe nie pozostawiają złudzeń - Hitler grozi Europie wojną. - Dlaczego zawsze muszą być wojny? - pyta Anię córka Iwaszkiewiczów. Bo taka jest ludzka natura odpowiada nauczycielka. Z obawy o swoją przyszłość brwinowscy Żydzi emigrują do Ameryki, Guido zabiera Andzię z dziećmi do Włoch. O wyjeździe myślą też Wieruszowie. Inni mają nadzieję na normalność. Ania poznaje Kazimierza Tarasiewicza, literata z Krakowa. Młodzi zaczynają nieśmiało planować wspólną przyszłość. Mania i Paweł spodziewają się dziecka. Aniu, Paweł oszalał, jestem taka szczęśliwa, zwierza się siostrze Mania. Bronia zauważa zażyłość Jaśka i Łucji. Wyznaje prawdę o Łucji Stanisławowi - Oni nie mogą być razem. To córka Władzi. Tymczasem Łucja jest przekonana, że przybrana rodzina chce ją porzucić. Wyjeżdżają w tajemnicy, chcą mnie zostawić - zwierza się Jaśkowi. W szale rozpaczy dziewczyna niszczy zawartość szykowanych do podróży kufrów, niszczy srebrną papierośnicę. Wieruszowie oskarżają Jaśka o kradzież rodzinnej pamiątki. Chłopak zostaje aresztowany. 20:00 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 2. ROZPAD JUGOSŁAWII (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 2. A STATE FALLS APART) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach w dużych częściach regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. Odcinek 2 - "Rozpad Jugosławii". Jugosłowiańska tragedia. Dekada horroru. Sąsiedzi stają się wrogami. Miliony tracą domy, ponad 100 tysięcy ginie. Nieokiełznane okrucieństwo w południowo - wschodniej Europie niepokoi świat. Dwaj bezwzględni nacjonaliści, Tudjman i Milosevic, wysadzają w powietrze bałkańską beczkę prochu. Wojna wciąga cały kraj w otchłań. Europa i Stany Zjednoczone patrzą na to bezradnie. Dlaczego narody Jugosławii stały się wrogami? Jaką winę ponoszą Europa i USA? To lekcja o porażce polityki. Zagrzeb, 13 maja 1990 roku. W Jugosławii od dawna panuje napięcie. W tym dniu dochodzi do przemocy. Chorwaccy i serbscy kibice atakują się nawzajem. Milicja pałuje chorwackich kibiców. Vjekoslav Skrinjar grał wówczas dla Zagrzebia. Jugosławia składała się wtedy z sześciu republik - Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry i Macedonii. Serbowie stanowili największą grupę etniczną, przy czym ponad jedna trzecia z nich mieszkała poza granicami Serbii. 21:00 MAYERLING (MAYERLING) Melodramat historyczny, 134 min, Wielka Brytania/Francja 1969 Scenariusz i reżyseria: Terence Young Zdjęcia: Henri Alekan Muzyka: Francis Lai Aktorzy: Omar Sharif, Catherine Deneuve, James Mason, Ava Gardner, James Robertson Justice, Geneviţve Page, Andréa Parisy, Ivan Desny, Maurice Teynac i inni Uhonorowany nominacją do Złotego Globu melodramat z doborową obsadą. Terence Young, twórca m.in. znanych polskiej publiczności filmów: "Doczekać zmroku", "Samuraj i kowboje", "Joe Valachi", zrealizował interesujący remake głośnego dramatu z 1936 roku Anatole'a Litvaka z Charlesem Boyerem i Danielle Darrieux w rolach głównych. To tragiczne dzieje nieszczęśliwej miłości arcyksięcia Rudolfa, jedynego syna cesarza Franciszka Józefa i cesarzowej Elżbiety, do młodziutkiej i czarującej arystokratki Marii Vecsery. Jeden z największych romansów wszech czasów z tragicznym zakończeniem wielokrotnie rozpalał wyobraźnię twórców. Powstały filmy o tym wydarzeniu z dziejów rodziny cesarskiej, a także głośny spektakl baletowy z 1993 roku, wystawiany w londyńskiej operze królewskiej Covent Garden (TVP prezentowała przedstawienie w cyklu "Rewelacja miesiąca"). Wiedeń, rok 1888. Następca tronu cesarstwa Austro- Węgierskiego, arcyksiążę Rudolf (Omar Sharif), mimo sprzeciwu ojca zabiega o unieważnienie związku małżeńskiego. W tej sprawie zwraca się do najwyższych władz w Rzymie. Od samego początku jego małżeństwo było nieudane i nieszczęśliwe, zawarł je wbrew własnej woli. Ze względów politycznych został przymuszony do poślubienia w 1881 roku księżniczki Stefanii, córki belgijskiego króla Leopolda II. Z tego związku narodziła się jedyna córka Elżbieta. Dramatyczną walkę o unieważnienie małżeństwa arcyksiążę podejmuje wówczas, gdy przypadkowo poznaje 17-letnią Marię Vecserę (Catherine Deneuve). Zakochuje się bez pamięci w pięknej i czarującej wiedeńskiej arystokratce, a ona odwzajemnia jego płomienne uczucie. Pragnie jak najszybciej poślubić ukochaną ponad wszystko Marię, ale zalegalizowanie związku okazuje się niemożliwe, bowiem na drodze do ich szczęścia stoi nieugięty cesarz Franciszek Józef (James Mason). Życie zakochanej pary zamienia się w koszmar. Nie chcąc rezygnować z jedynej prawdziwej miłości kochankowie decydują się na krok ostateczny. Maria i Rudolf popełniają samobójstwo w pałacyku myśliwskim w niewielkiej miejscowości Mayerling, położonej kilkadziesiąt kilometrów od Wiednia. 23:25 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Widowisko kameralne, 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie. 00:20 A WIĘC WOJNA - /12/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 12 września. W Warszawie wprowadzono zakaz przebywania na ulicach od godziny 7 wieczorem do 4 rano. Nie dotyczył on m.in. osób pracujących w instytucjach wojskowych, lekarzy, księży śpieszących do chorych i osób wezwanych lub z własnej woli zgłaszających się do kopania rowów i gaszenia pożarów. Wydane zostało zarządzenie o rejestracji i rekwizycji sprzętu niezbędnego do obrony stolicy. Wprowadzono cenzurę prewencyjną druków przeznaczonych do publicznego rozpowszechniania. Niemcy podejmują próbę zdobycia Lwowa. Po południu na rogatkach miasta pojawiają się czołgi, wozy pancerne i oddział piechoty. Wypad został zlikwidowany przez załogę Lwowa. Mimo przegranej, radiostacja wrocławska podała fałszywy komunikat o zajęciu miasta. Obroną Lwowa dowodzi gen. Władysław Langner. Podczas konferencji w Jełowej pod Opolem Hitler i jego najbliżsi współpracownicy podejmują decyzję o zagładzie polskich elit. Planują akcję AB. Dyskutują również o użyciu tzw. Legionu Ukraińskiego. Minister spraw zagranicznych Józef Beck protestuje w depeszy do ambasadorów Rzeczypospolitej Polskiej w Paryżu i w Londynie przeciwko bezczynności lotnictwa alianckiego oraz powolności armii francuskiej. 00:30 MORSKIE OKO NASZE Reportaż, 38 min, Polska, 2018 Reżyseria: Monika Skwirtniańska Scenariusz: Monika Skwirtniańska Głównym założeniem reportażu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób został ustalony po I wojnie światowej przebieg granicy w Tatrach. Szukając odpowiedzi, trafia się na ciekawą historię sporu o Morskie Oko, który trwał dziesiątki lat między prywatnymi właścicielami dóbr w Tatrach po stronie polskiej (wówczas Galicji) i węgierskiej. Spór został rozstrzygnięty ostatecznie 13 września 1902 r. przez międzynarodowy trybunał rozjemczy w Grazu. Przybrał charakter sprawy narodowej, w której chodziło o granice przyszłego państwa polskiego, wyzwolił zaangażowanie społeczne wyrażające się w licznych manifestacjach i petycjach do rządu krajowego i centralnego, angażował prasę trzech zaborów. W całej akcji znaczącą rolę odegrał Władysław hr. Zamoyski, Oswald Balzer i Towarzystwo Tatrzańskie. Doniosłość tamtych wydarzeń, które zostaną przedstawione w reportażu, staje się tym bardziej oczywista z perspektywy historycznej. Granica w Tatrach, w okolicy Morskiego Oka, po I wojnie światowej, między Polską i Czechosłowacją (dziś Słowacją) przebiega dokładnie tak, jak ją wyznaczył międzynarodowy trybunał rozjemczy w 1902 roku. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DESANT Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Jerzy Dłużkowski Rola wojsk desantowych podczas walk w II wojnie światowej. Program ilustrowany fragmentami filmów archiwalnych z frontów II wojny światowej.