TVP Historia Środa, 13.09.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1321 - zmarł Dante Alighieri; 1944 - oddziały sowieckie dotarły do przedmieść warszawskiej Pragi; 1981 - KOK podjął decyzję o przygotowaniach do stanu wojennego; 1996 - zmarł Wiktor Woroszylski; 07:10 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 12 Serial obyczajowy, historyczny, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Magdalena Holland - Łazarkiewicz Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Barbara Wypych, Rafał Królikowski, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Kacper Dziubałko Zbliża się lato 1939 roku. Komunikaty radiowe nie pozostawiają złudzeń - Hitler grozi Europie wojną. - Dlaczego zawsze muszą być wojny? - pyta Anię córka Iwaszkiewiczów. Bo taka jest ludzka natura odpowiada nauczycielka. Z obawy o swoją przyszłość brwinowscy Żydzi emigrują do Ameryki, Guido zabiera Andzię z dziećmi do Włoch. O wyjeździe myślą też Wieruszowie. Inni mają nadzieję na normalność. Ania poznaje Kazimierza Tarasiewicza, literata z Krakowa. Młodzi zaczynają nieśmiało planować wspólną przyszłość. Mania i Paweł spodziewają się dziecka. Aniu, Paweł oszalał, jestem taka szczęśliwa, zwierza się siostrze Mania. Bronia zauważa zażyłość Jaśka i Łucji. Wyznaje prawdę o Łucji Stanisławowi - Oni nie mogą być razem. To córka Władzi. Tymczasem Łucja jest przekonana, że przybrana rodzina chce ją porzucić. Wyjeżdżają w tajemnicy, chcą mnie zostawić - zwierza się Jaśkowi. W szale rozpaczy dziewczyna niszczy zawartość szykowanych do podróży kufrów, niszczy srebrną papierośnicę. Wieruszowie oskarżają Jaśka o kradzież rodzinnej pamiątki. Chłopak zostaje aresztowany. 08:05 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA S.I - ODC. 2 15 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Prowadzący: Andrzej Dobosz Muzyka: Filip Kuncewicz Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach będzie Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Każdy odcinek opowiada o innym bohaterze czy miejscu. Odc. 2 - Czytelnik. Popularne wydawnictwo i kawiarnia "Czytelnik" to kolejne, ważne miejsce na kulturalnej mapie Warszawy, gdzie można było spotkać Antoniego Słonimskiego, Gustawa Holoubka czy Jerzego Putramenta, który mieszkał nad kawiarnią. Dobrym duchem wydawnictwa była Irena Szymańska - królowa stolików. 09:25 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 10:20 CZESKA MITOLOGIA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2020 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Dokument opowiada o tym jak się zmieniają Czechy na przestrzeni ostatnich trzech dekad. Polacy lubią Czechów, ale czy ich znają? Kim są i jak zmienił się ten kraj? Wiele rzeczy z naszego polskiego punktu widzenia stoi tutaj na głowie. Weryfikujemy popularne mity na temat naszych południowych sąsiadów: czy Czesi naprawdę są narodem Szwejków? Nacją, która w spokoju stoi na uboczu wielkiej historii i się tym szczyci? Wojującymi ateistami? Czy rzeczywiście nie stawiają silnego oporu władzy? Jacy są naprawdę Czesi i co tak naprawdę sądzą o sobie? Rozmawiamy ze znanymi czeskimi politykami, historykami i analitykami i życia społecznego i politycznego. A także odwiedzamy zwykłych Czechów, choć jednocześnie niezwykłych. Franciszek Hadrawa z Szumawy, zwykły ślusarz, konstruuje np. samoloty. O przemiany w Czechach pytamy także Polaków tu mieszkających. 11:15 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - EKSPORT TERRORU Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz W tym odcinku: Krwawe porachunki we własnych szeregach towarzyszyły instalowaniu władzy sowieckiej w Europie Środkowej i Wschodniej. Tajne grupy powoływane w komunistycznych resortach bezpieczeństwa tropiły urojone spiski i zdrady rzekomych renegatów na szczytach partii. A sfingowane procesy nierzadko prowadziły ich prosto pod mur. Tak Kreml terroryzował podbite narody. W Archiwum Zimnej Wojny unikatowe nagrania archiwalne z stalinowskich sal sądowych, rewelacje wysokiej rangi uciekiniera z peerelowskiej bezpieki, analizy ekspertów - Antoniego Dudka, Filipa Musiała, Andrzeja Paczkowskiego. 11:45 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - TRUDNY POWRÓT KANADA 1945 - 1961. ODC. 6 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 12:15 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 10/13 Serial sensacyjny, wojenny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Amerykańska grupa pancerna, osłaniająca komandosów w drodze do Czochy, zostaje zaatakowana. Napastnikom nie udaje się tak łatwo pokonać silnej formacji. Nagle komandosi uświadamiają sobie, że wysłano przeciwko nim młodzież z Hitlerjugend. Członkowie tego oddziału giną w samobójczym ataku. Pojazdy pancerne pozostają 30 km od Czochy. Komandosi zaś przedzierają się w rejon zamku. Zakładają w lesie obozowisko, skąd wkrótce ruszają dalej. Z wysokiej tamy spuszczają się po linach do jeziora, by dopłynąć do tajnego kanału. Następnie przedostają się do podziemnej części jeziora. Hamlet i Raider oddzielają się od reszty komandosów, aby dotrzeć do transformatora, który mają za zadanie wyłączyć. Wtedy Czerny, Compaigne, Afgan i Wood będą mogli w ciemnościach dostać się przez studnię do zamku. Jorg prowadzi ich do schronienia w lochu, gdzie Afgan ma pozostać jako nowy radiotelegrafista. Compaigne'owi zaś wręcza depeszę i kody do "Aparatu". Komandosi rozpoczynają odwrót, jednak nie wszyscy wracają do obozowiska w lesie. Wybuch alarmuje Globckego i załogę zamku. Globcke domyśla się, że jest to kolejna próba przechwycenia "Aparatu". Wie, że nie może dłużej zwlekać, gdyż lada dzień wrogowi może udać się wedrzeć do zamku i zniszczyć "Aparat". Nakazuje rozpoczęcie przygotowań do ewakuacji. To pozwoli mu zrealizować plan, jaki od dawna przygotowywał. Tymczasem do zamku przyjeżdża Otto Skorzeny, wsławiony akcją uwolnienia Benito Mussoliniego. Czego dowódca komandosów SS poszukuje w zamku na kresach Niemiec? 13:05 PERSOWIE. HISTORIA IRANU - ODC. 1/3 (PERSIA: A HISTORY OF IRAN) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Samira Ahmed Dzięki tej serii widzowie będą mogli odkryć fascynującą i skomplikowaną historię Persji, pierwszego imperium na świecie, które powstało w szóstym wieku przed Chrystusem i wywarło wielki wpływ na kulturę rzymską, bizantyjską i arabską. To świat królów i najeźdźców, epickich poetów i wyjątkowych artystów. Twórców dokumentu najbardziej interesuje żywotność perskiej cywilizacji. Język farsi przetrwał wszystkie inwazje, rewolucje i religijne zawieruchy. Perską mowę i obyczaje przyjmowali Mongołowie, Turkmeni, Turcy i Afgańczycy. Islamizacji nie towarzyszyła arabizacja. Najeźdźcy zapożyczyli od Persów stroje, kuchnię, architekturę, administrację, nawet Aladyna i "Opowieści z tysiąca i jednej nocy". "Szahname", poetycki epos z przełomu X i XI wieku, do dziś jest publicznie recytowany, "Rubajaty" - wolnomyślicielskie wiersze Omara Chajjama stały się bestsellerem na Zachodzie 800 lat po śmierci autora. Kopuła meczetu w Isfahanie swego czasu była największa na świecie. Persowie mieli nawet swojego Machiavellego, który napisał podręcznik dobrego rządzenia. Jeden z szachów zajął Delhi i zasiadł na Pawim Tronie, lecz kres imperialnym ambicjom położyły europejskie potęgi. XX wiek zajmuje w tym cyklu zaledwie siedem minut i to głównie w kontekście polityki historycznej Mohammeda Rezy Pahlaviego uważającego się za nowego Cyrusa. Od 40 lat, gdy władzę przejęli ajatollahowie, niewielu ludzi z Zachodu widziało Iran. Brytyjczykom udało się dostać pozwolenie na filmowanie. Narratorka, Samira Ahmed, rozmawia z tubylcami, przechadza się po bazarze, zagląda do klubu - siłowni. Perskie dzieje przedstawione są w porządku chronologicznym. Od starożytnych wykopalisk, pozostałości zigguratu w Czoga Zanbil, ruin Suzy i Persepolis. Ahmed odwiedza świątynię zoroastrian, w której płonie wieczny ogień, zachwyca się perską kaligrafią, ceramiką i rzemiosłem artystycznym. Atrakcyjności filmowi dodają orientalna muzyka i niesamowite krajobrazy. 14:05 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 2 (FORSAKEN PLACES) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 15:40 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 2. ROZPAD JUGOSŁAWII (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 2. A STATE FALLS APART) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach w dużych częściach regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. Odcinek 2 - "Rozpad Jugosławii". Jugosłowiańska tragedia. Dekada horroru. Sąsiedzi stają się wrogami. Miliony tracą domy, ponad 100 tysięcy ginie. Nieokiełznane okrucieństwo w południowo - wschodniej Europie niepokoi świat. Dwaj bezwzględni nacjonaliści, Tudjman i Milosevic, wysadzają w powietrze bałkańską beczkę prochu. Wojna wciąga cały kraj w otchłań. Europa i Stany Zjednoczone patrzą na to bezradnie. Dlaczego narody Jugosławii stały się wrogami? Jaką winę ponoszą Europa i USA? To lekcja o porażce polityki. Zagrzeb, 13 maja 1990 roku. W Jugosławii od dawna panuje napięcie. W tym dniu dochodzi do przemocy. Chorwaccy i serbscy kibice atakują się nawzajem. Milicja pałuje chorwackich kibiców. Vjekoslav Skrinjar grał wówczas dla Zagrzebia. Jugosławia składała się wtedy z sześciu republik - Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry i Macedonii. Serbowie stanowili największą grupę etniczną, przy czym ponad jedna trzecia z nich mieszkała poza granicami Serbii. 17:00 HISTORIA POLSKI - POLSKIE TERMOPILE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2009 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Leszek Wiśniewski W dniach 7 - 10 września 1939 roku rozegrała się bitwa pod Wizną, jedna z bohaterskich epopei Wojny Obronnej 1939 roku. Punkt oporu "Wizna" na strategicznej przeprawie przez Narew tworzyła nieukończona linia fortyfikacji polowych budowana od wiosny 1939 roku. Składała się z 16 ciężkich i lekkich schronów bojowych. Naprzeciwko 720 polskich żołnierzy dowodzonych przez kapitana Władysława Raginisa stanęły jednostki XIX Korpusu Pancernego gen. Heinza Guderiana. Przewaga Niemców w ludziach i sprzęcie była ogromna, mimo to żołnierzom polskim udało się przez trzy dni powstrzymać marsz hitlerowskich kolumn pancernych. Bunkry broniły się w izolacji, zdobywane pojedynczo z użyciem miotaczy płomieni i materiałów wybuchowych. Z pola walki udało się wycofać jedynie 40 żołnierzom polskim, a dowódca odcinka kpt. Władysław Raginis popełnił samobójstwo w bunkrze koło Strękowej Góry. Obrona Wizny przeszła do historii i legendy jako "Polskie Termopile". 17:45 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - HEL I JEGO OBROŃCY Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2011 Scenariusz: Katarzyna Sitnik Obrońcy Helu poddali się dopiero 2 października 1939 roku. W bohaterskiej obronie zasłużyli się szczególnie artylerzyści z baterii Laskowskiego. Bateria ta stanowiła najważniejszą część helskich umocnień. Dalmierz umożliwiał prowadzenie ognia z dokładnością do pięciu metrów. Helscy artylerzyści wzięli rewanż na pancerniku Schlezwig - Holstein. Podczas bezpośredniego pojedynku artyleryjskiego polskie pociski trafiły w okręt, raniąc sześciu marynarzy. Reportaż opowiada o powstaniu muzeum na Helu, w którym będzie można zobaczyć ocalone fragmenty baterii Laskowskiego, jak i zapoznać się z historią obrońców Helu. 18:05 SPÓR O HISTORIĘ - OBRONA BRZEŚCIA W 1939 ROKU Debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller 22 września 1939 roku w centrum Brześcia Litewskiego niemiecki generał Heinz Guderian i sowiecki kombrig Siemion Kriwoszein odbierali wspólną defiladę żołnierzy Armii Czerwonej i Wehrmachtu, jako symbol zwycięstwa nad Wojskiem Polskim. Ale kilka kilometrów dalej, w twierdzy brzeskiej, nadal bronili się żołnierze polscy. Twierdzy nie zdobył ani Guderian, ani Kriwoszein. Dowodzeni przez generała Konstantego Plisowskiego Polacy skutecznie się bronili, a następnie potajemnie opuścili twierdzę. Ostatni żołnierze z batalionu kapitana Wacława Radziszewskiego wycofali się w nocy z 26 na 27 września. Sowieci zemścili się na bohaterskich obrońcach Brześcia. Wielu z nich zostało aresztowanych, gdy z bronią w ręku przebijali się w kierunku granicy rumuńskiej. Generał Plisowski został zamordowany w Katyniu, a kapitan Radziszewski w Charkowie. Goście: prof. Henryk Stańczyk, Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie i prof. Marek Dutkiewicz, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach. 19:05 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 13 Serial obyczajowy, historyczny, 42 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Magdalena Holland - Łazarkiewicz, Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Lidia Sadowa, Maciej Pesta, Amelia Konopka Jasiek jest przetrzymywany w areszcie. Władek i Kazia są bezsilni. Wiedzą, że Łucja widziała całe zdarzenie, ale milczy. Proszą o pomoc Bronię. Babka Winna żąda, by dziewczyna powiedziała policji prawdę. Posuwa się do groźby: jak go nie zwolnią z aresztu, to się ludzie dowiedzą prawdy o tobie. Łucja wpada w rozpacz. Niech mi pani powie, kim ja jestem? - błaga. W Brwinowie pojawiają się plakaty o mobilizacji. Wszyscy przeczuwają, że wybuch wojny jest kwestią czasu. Jasiek wstępuje do wojska. Ania dostaje list od Tarasiewicza. Zakochany Kazimierz obiecuje przyjazd do Brwinowa 17 września. Wieruszowie opuszczają pałac i wyjeżdżają za granicę. Kilka dni później, 1 września, Polskie Radio nadaje komunikat specjalny. A więc wojna! W Stawisku trwa gorączkowe pakowanie waliz. Tymczasem córki Iwaszkiewiczów znajdują w pobliskim lesie ciało zastrzelonego niemieckiego żołnierza. Drogi do Brwinowa zostają zamknięte. W nocy Niemcy brutalnie wyganiają wszystkich brwinowian z ich domów. Nie oszczędzają nikogo. Zgromadzonym na rynku doktor Brzozowski ma odczytać rozkaz niemieckich władz. Gdy poznaje jego treść, odmawia. Niemieccy żołnierze wybierają z tłumu dziesięciu mężczyzn. Wśród nich jest Paweł. Pluton egzekucyjny formuje szereg. Słychać dźwięk załadowywanej broni. Pada komenda ognia. 20:00 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - SZPIEDZY OPERACJI NEPTUN ODC. 1/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 1 THE D - DAY SPIES) Cykl dokumentalny, 50 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej: Montagu, Garbo, Fuchs, Penkovsky. Te nazwiska mogą z pozoru nic nie znaczyć, ale ci ludzie zmienili bieg historii. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Zobaczymy, jak pewien mężczyzna założył 24 tożsamości, aby zasymulować istnienie szpiegowskiego pierścienia. Zobaczymy, jak naukowcy z tajnych agencji przekazali ZSRR ultrapoufne plany dotyczące bomby atomowej. Odkryjemy zakodowane wiadomości, niewidoczny atrament, mikrofilmy i wszystkie niesamowite taktyki przesyłania ściśle tajnych informacji. Dzięki analizie odtajnionych dokumentów, archiwów, rekonstrukcji, wywiadów ze znanymi ekspertami i byłymi tajnymi agentami ta seria dokumentalna pozwoli nam zajrzeć w umysły i metody działania tajnych agentów. Garbo, Tricycle, Treasure, Brutus i Bronx - brytyjscy szpiedzy z czasów II Wojny Światowej. Ich misja: oszukać Adolfa Hitlera, by zabezpieczyć lądowanie w Normandii. Podwójni agenci, atrapy, fałszywe informacje przesyłane dyplomatom. To był doskonały plan. Życie w cieniu zmieniło tych pięcioro agentów w mistrzów podstępu. Oto utajniona historia trzech nieznanych mężczyzn i dwóch kobiet. Churchill chciał zaskoczyć nazistów, bo to był jedyny sposób na sukces. Zamierzali przekonać Hitlera, że pod koniec lata 1944 dojdzie do kilku desantów: w Calais, w Norwegii, na południowym zachodzie Francji i na Morzu Śródziemnym, z dala od rzeczywistego miejsca lądowania: Normandii. Aby uwiarygodnić swój plan, alianci stworzyli fikcyjną Pierwszą Grupę Armii Stanów Zjednoczonych, w skrócie FUSAG, stacjonującą w południowo - wschodniej Anglii. Dowodził nią prawdziwy generał George Patton, dobrze znany Niemcom z kampanii w Afryce Północnej i na Sycylii. To, co stało się później - lądowanie w Normandii, jest uznawane za jedną z najbardziej nadzwyczajnych akcji militarnych XX wieku, ale historia niemal zapomniała o wyjątkowej kampanii dezinformacyjnej, która umożliwiła desant. Gdyby kampania się nie powiodła lub została ujawniona, skutki byłyby opłakane. Możliwe, że rozmawialibyśmy dziś po niemiecku. Podwójni agenci w genialny sposób oszukali Niemców. 21:00 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 1/6 NARKOTYKI W ARMII HITLERA (ODC. 1/6) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Jak to było możliwe, że żołnierze niemieccy potrafili bez snu i odpoczynku atakować przez trzy dni z rzędu pozycje aliantów? Doping? Dopalacze? A może narkotyki? Tylko dzięki wspomagającej farmakologii był możliwy nadludzki wysiłek fizyczny żołnierzy wermachtu. Narkotyki zażywane przez niemieckich żołnierzy nie tylko ich pobudzały do działania, ale też wyzwalały niespotykaną agresję. Dopiero teraz historycy zaczynają w pełni rozumieć barbarzyństwo II wojny światowej. Rola metamfetaminy, stosowanego powszechnie w armii Hitlera narkotyku, w czasie tamtego globalnego konfliktu, jest niepodważalna. Wpływała na działania pojedynczych żołnierzy oraz ich przywódców, w wyniku decyzji których życie straciły miliony ludzi. 22:00 WYROK NA FRANCISZKA KŁOSA Dramat wojenny, 96 min, Polska, 2000 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda, Zygmunt Malanowicz Zdjęcia: Bartosz Prokopowicz Muzyka: Stanisław Radwan Aktorzy: Mirosław Baka, Grażyna Błęcka - Kolska, Maja Komorowska, Krzysztof Globisz, Artur Żmijewski, Andrzej Chyra, Iwona Bielska, Anna Majcher, Edward Żentara, Katarzyna Bosacka, Damian Walczak, Bartosz Obuchowicz, Grzegorz Małecki, Marta Bitner, Mieczysław Grąbka, Stanisław Jaskułka i inni "Nade wszystko zafascynowała mnie jej odmienność w stosunku do literatury, zajmującej się tematem wojny i okupacji. Literatury pełnej heroizmu, ostatecznych wyborów w imię służby ojczyźnie, męczeństwa i walki narodu z najeźdźcą. Literatury przepojonej szlachetnym patosem, najpełniej służącej temu szczytnemu powołaniu, wyrażonemu niegdyś przez Sienkiewicza słowami -"Ku pokrzepieniu serc". I do tej kolekcji tak jednorodnej, jakby przypadkiem dekomponując spoistość literackiej wizji, brutalnie wtargnął"Wyrok na Franciszka Kłosa". /... / Nieoczekiwanego bohatera stworzył Stanisław Rembek w tej powieści. Był to pierwszy antybohater w polskiej literaturze powojennej. Ciągle brzmi on jak memento dla przyszłości. Nic więc dziwnego, że orędownikom bogoojczyźnianych cnót, jak również rzecznikom nowego totalitarnego ładu i porządku książka ta wydała się herezją niemożliwą do strawienia" - pisał w szkicu "O"Wyroku na Franciszka Kłosa"Marek Nowakowski. Przez całe dziesięciolecia Rembek był pisarzem niewygodnym i niemal zupełnie przemilczanym. Trudno się zresztą dziwić. Jego dwie przedwojenne powieści:"Nagan"(1927) i"W polu"(1937) dotyczą wojny polsko - bolszewickiej, "Ballada o wzgardliwym wisielcu"burzy narodowe mity o powstaniu styczniowym, "Wyrok... "to wstrząsające i przenikliwe studium kolaboracji. Po wojnie tylko dwie ostatnie z tych książek doczekały się wydań, lecz przyjęto je raczej zdawkowo. "Wyrok na Franciszka Kłosa"od dawna interesował filmowców. Chcieli go przenosić na ekran Niemcy. Chciał polski reżyser Stanisław Lenartowicz. Oba projekty upadły. Na pierwszy nie zgodził się Rembek. Na drugi - peerelowska cenzura. Lata dziewięćdziesiąte wydobyły autora"Nagana"z zapomnienia."Odkrywaniu"jego twórczości towarzyszą artykuły prasowe, wystawy, publikacje książkowe i...filmy. Pierwszy zrealizował w 1992 roku Juliusz Machulski. Był to"Szwadron"powstały na podstawie"Ballady o wzgardliwym wisielcu", stosunkowo najmniej drażliwej książki Rembeka. Po ośmiu latach od tamtej premiery po prozę autora"W polu"sięgnął Andrzej Wajda. Jego nakręcony dla telewizji"Wyrok na Franciszka Kłosa"to poruszająca historia małomiasteczkowego granatowego policjanta, świetnie zagranego przez Mirosława Bakę. Świat wartości Franciszka Kłosa jest prosty. Trzeba jak najlepiej wykonywać swoją pracę, by mieć środki na utrzymanie rodziny. Zawód policjanta zaś polega na wypełnianiu rozkazów przełożonych. Przełożonymi są Niemcy - hitlerowcy. Należy zatem ścigać polskich konspiratorów, prześladować Żydów, a kiedy nie ma wyjścia - strzelać i zabijać. Wydaje się, że imponderabilia takie, jak patriotyzm czy wierność religii katolickiej nie mają dla Kłosa znaczenia. Czy rzeczywiście? Pomimo prostoty swego rozumowania, bohater czuje rosnący niepokój sumienia. Stara się topić go w alkoholu. Wódka jednak przestaje wystarczać, gdy Kłos otrzymuje list od podziemnego sądu, wydającego nań wyrok śmierci za zdradę. Niepokój zmienia się w paniczny strach. Po uliczkach rodzinnego miasteczka Kłos chodzi teraz z rozpiętą kaburą, oglądając się na wszystkie strony. Pije coraz więcej, coraz gorliwiej służy też Niemcom, dla których stanowi zastanawiający i zarazem groteskowy fenomen. Tymczasem zaczynają ginąć znajomi Kłosa, podobnie jak on skazani przez podziemie na śmierć. Coraz bardziej zagubiony i przerażony policjant próbuje rozpaczliwie szukać wyjścia ze swojego opłakanego położenia. Jest jednak na to zbyt słaby. Porzuciwszy ostatnią deskę ratunku, zatraca się całkowicie w mrocznych odmętach zła. 23:50 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 00:25 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 00:50 A WIĘC WOJNA - /13/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 13 września. Rozpoczyna się okrążenie Warszawy. Po kilkudziesięciogodzinnej przerwie Niemcy bombardują Śródmieście i dzielnicę północną. Straż pożarna przyjmuje w ciągu dnia około 150 meldunków o większych pożarach. Ochotnikom śpieszącym z pomocą do gaszenia pożarów, dziękuje przez radio Komisarz Cywilny Stefan Starzyński. Pancernik Schleswig - Holstein ostrzeliwuje Gdynię z portu w Gdańsku. Zapada decyzja o ewakuacji władz państwowych do Kut. Dowództwo Wojska Polskiego jest ewakuowane do Kołomyi. Do Rumunii - oprócz ludzi i sprzętu - ewakuowane są rezerwy złota. Władze Słowacji informują, że w polskich gminach na Spiszu i Orawie, graniczących ze Słowacją, wprowadzony został słowacki zarząd komisaryczny. 01:00 DRAUGEN Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dagmara Drzazga Scenariusz: Dagmara Drzazga Zdjęcia: Witold Kornaś Dokument był jednym ze zwycięzców XII Festiwalu Filmowego NNW w Gdyni. Otrzymał Nagrodę im. Rotmistrza Witolda Pileckiego. Przedstawia dramatyczne losy Ślązaka Wojciecha Bógdoła wpisane w wojenną działalność Polaków w Norwegii. Bógdoł (rocznik 1920) był harcerzem, synem powstańca śląskiego. Wychowany w patriotycznym domu poprzysiągł sobie, że nigdy nie będzie służył Niemcom. W czasie II wojny światowej Wojciech został jednak, jak wielu Ślązaków, wcielony do Wehrmachtu. Trafił do Kriegsmarine. Wysłano go do okupowanej przez Niemcy Norwegii. Tam wkrótce wstąpił w szeregi tajnej norweskiej organizacji "Szetlandzki Autobus". Został angielskim szpiegiem. Dostarczał informacji na temat niemieckiej jednostki na wyspie Kvitsoy, na której stacjonował. Był jednym z głównych graczy akcji o kryptonimie "Draugen" (w j. norweskim słowo draugen oznacza legendarnego morskiego potwora). Bógdoł wstąpił do organizacji, ponieważ za wszelką cenę chciał walczyć z Niemcami. Plany przekazywane Anglikom dostały się w ręce Niemców. Wojciech został aresztowany. Skazany na rozstrzelanie za szpiegostwo. Wyrok wykonano 19 grudnia 1944 roku w więzieniu w Bergen. W chwili śmierci Bógdoł miał zaledwie 24 lata. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - HONOR I PRZETRWANIE. Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Honor i przetrwanie" Wczesnym porankiem 1 września 1939 roku na stację kolejową w przygranicznych Chojnicach wtoczył się niemiecki pociąg pancerny, którego załoga błyskawicznie opanowała dworcowe budynki. Polacy po otrząśnięciu się z pierwszego zaskoczenia przystąpili jednak do energicznego przeciwdziałania. Dziś jesteśmy w okolicach Suskiej Strugi, poszukując wrześniowych śladów Zgrupowania Chojnice i innych jednostek walczących w tym rejonie, których zadanie sprowadzało się do opóźniania niemieckiego marszu w głąb kraju. 02:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 1 Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony budowie francuskiego systemu fortyfikacji - Linii Maginota. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe.