TVP Historia Czwartek, 14.09.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1812 - pożar Moskwy; 1870 - wysłano pierwszą pocztówkę; 1953 - początek procesu biskupa Czesława Kaczmarka; 2000 - zmarł Jerzy Giedroyc; 07:10 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 13 Serial obyczajowy, historyczny, 42 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Magdalena Holland - Łazarkiewicz, Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Lidia Sadowa, Maciej Pesta, Amelia Konopka Jasiek jest przetrzymywany w areszcie. Władek i Kazia są bezsilni. Wiedzą, że Łucja widziała całe zdarzenie, ale milczy. Proszą o pomoc Bronię. Babka Winna żąda, by dziewczyna powiedziała policji prawdę. Posuwa się do groźby: jak go nie zwolnią z aresztu, to się ludzie dowiedzą prawdy o tobie. Łucja wpada w rozpacz. Niech mi pani powie, kim ja jestem? - błaga. W Brwinowie pojawiają się plakaty o mobilizacji. Wszyscy przeczuwają, że wybuch wojny jest kwestią czasu. Jasiek wstępuje do wojska. Ania dostaje list od Tarasiewicza. Zakochany Kazimierz obiecuje przyjazd do Brwinowa 17 września. Wieruszowie opuszczają pałac i wyjeżdżają za granicę. Kilka dni później, 1 września, Polskie Radio nadaje komunikat specjalny. A więc wojna! W Stawisku trwa gorączkowe pakowanie waliz. Tymczasem córki Iwaszkiewiczów znajdują w pobliskim lesie ciało zastrzelonego niemieckiego żołnierza. Drogi do Brwinowa zostają zamknięte. W nocy Niemcy brutalnie wyganiają wszystkich brwinowian z ich domów. Nie oszczędzają nikogo. Zgromadzonym na rynku doktor Brzozowski ma odczytać rozkaz niemieckich władz. Gdy poznaje jego treść, odmawia. Niemieccy żołnierze wybierają z tłumu dziesięciu mężczyzn. Wśród nich jest Paweł. Pluton egzekucyjny formuje szereg. Słychać dźwięk załadowywanej broni. Pada komenda ognia. 08:10 HISTORIA POLSKI - POD NOWYM DĘBSKIEM PADŁ... 16 WRZEŚNIA 1939 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jacek Kubiak Scenariusz: Jacek Kubiak Film "Pod Nowym Dębskiem padł" opowiada o walce jednego z oddziałów Wojska Polskiego w bitwie nad Bzurą, w okolicy Nowego Dębska koło Sochaczewa. Jak mówi jeden z bohaterów filmu, po bitwie została cisza... oraz polegli. Niezależnie od narodowości, pochodzenia, religii doczekali się oni godnego pochówku w zbiorowej mogile w Nowym Dębsku. Pochówkiem zajęli się mieszkańcy okolicznych wsi, a dzięki skrupulatnie przygotowanemu spisowi ofiar, część ciał mogła wrócić do swoich rodzin. Mieszkańcy Nowego Dębska i okolicznych wsi pochowali poległych na wzgórzu, postawili krzyż, a później pomnik i do dziś opiekują się tym miejscem. 08:45 PRZELOT NAD ZDOBYTYM MIASTEM Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2012 Reżyseria: Andrzej Kałuszko Scenariusz: Krzysztof Jaszczyński Na podstawie archiwalnych ujęć z przelotu samolotu niemieckiego nad Warszawą z 28 września 1939 roku film pokazuje kapitulującą stolicę z dymiącymi jeszcze kamienicami i zburzonymi domami. Jest to ostatni obraz Warszawy w przedwojennym kształcie, zanim zostanie doszczętnie zniszczona przez Niemców po Powstaniu Warszawskim. Aby ułatwić współczesnemu widzowi orientację, film zawiera animacje komputerowe 3 D z przelotu samolotu oraz mapę Warszawy z 1935 roku z ulicami, które widoczne są na filmie, a także stopklatki z dopisanymi nazwami obiektów i ulic. Oryginalne ujęcia są stabilizowane i zwolnione. Filmowi towarzyszy specjalnie skomponowana do niego muzyka. 09:25 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA STALINA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W programie kontynuacja problemu niemieckiego "projektu uranowego" i porównanie go z pracami badawczymi prowadzonymi przez naukowców radzieckich. Kiedy Związek Radziecki przystąpił do badań nad bronią atomową? Radzieccy naukowcy zajmowali się pracami nad atomem na początku lat trzydziestych. Wielka czystka zerwała międzynarodowe kontakty radzieckich naukowców i zatrzymała badania naukowe. 22 czerwca 1941 roku agresja Niemiec przekreśliła wszelkie szanse na dalsze prowadzenie badań. W grudniu 1942 roku, Stalin mógł już spokojnie myśleć o wyniku wojny. Niemcom nie udało się zrealizować żadnego ze strategicznych celów: nie doszli do źródeł ropy na Kaukazie i nie zniszczyli radzieckiego przemysłu. W styczniu 1943 roku rozstrzygnęły się losy wojny pod Stalingradem. 11 lutego 1943 roku Stalin podpisał dekret powołujący specjalny komitet organizujący i nadzorujący pracę nad wykorzystaniem uranu do celów militarnych. Szefem tego komitetu mianowano Ławrentija Berię. Szefam naukowców, którzy mieli zbudować bombę, został Igor Kurczatow. 29 sierpnia 1949 roku na radzieckim poligonie nuklearnym w Kazachstanie eksplodowała bomba nuklearna. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - CHIŃSKA BOMBA ATOMOWA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1993 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja Bogusława Wołoszańskiego. Kolejne wydanie poświęcone jest historii powstania bomby atomowej w Chińskiej Republice Ludowej. 10:20 ROZSZCZEPIENI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Monika Andruszewska, Tomasz Grzywaczewski Dokumentalna opowieść o mieszkańcach byłego ZSRR żyjących w cieniu reaktorów atomowych: Czarnobyla na Ukrainie, Ignalino na Litwie i Ostrowca na Białorusi. Historie wszystkich bohaterów rozpoczynają się i kończą pod murami trzech elektrowni j ądrowych: jednej zamkniętej w żelbetonowym sarkofagu, drugiej z wolna znikającej z powierzchni ziemi i trzeciej, nowo narodzonej tuż pod granicami Unii Europejskiej. Historie bohaterów to jednak nie tylko zapis konfrontacji z atomowym strachem, ale przede wszystkim opowieść o losach narodów wyzwolonych spod sowieckiego jarzma i ludziach, którzy próbują odnaleźć schronienie w postapokaliptycznej rzeczywistości. Niektórzy z bohaterów uciekają przed rzeczywistością krajów postsowieckich, inni przed bieżącą historią regionu, która zdaje się ich ścigać i okazuje się bardziej śmiercionośna niż promieniowanie. 11:45 UKRYTE SKARBY - SZLAK PORWANEGO KSIĘCIA, KOŚCIÓŁ KOŃCA ŚWIATA I KWIATY JADALNE... Cykl reportaży, 21 min, Polska, 2017 Autor: Elżbieta Ruman Prowadzący: Patrycja Hurlak W kolejnym odcinku cyklu zawitamy do Koszalina, żeby sprawdzić, czy to miasto leży nad morzem czy nie? Skuszeni skarbem z Bonina podążymy śladami prehistorycznych wypraw. Odkryjemy podziemne tunele, w których jeszcze niedawno znajdywano broń i poznamy tajemnicę koszalińskiej katedry - jedynego kościoła katolickiego w Polsce, gdzie przy ołtarzu ciągle znajduje się Marcin Luter. Na koniec poszukamy dobrych karzełków z kurhanu nad jeziorem Jamno i skosztujemy jadalnych kwiatów - jadalnych na dziesiątki sposobów. 12:10 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 11/13 Serial sensacyjny, wojenny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Beer, na rozkaz Globckego, zawozi Skorzenego nad jezioro, gdzie więźniowie topią skrzynie ze złotem. Pokazuje też inne miejsca ukrycia skarbów wrocławskich banków. To złoto ma zasilić fundusz tajnej organizacji, którą tworzy Skorzeny. Z zamku wyrusza konwój z "Aparatem", który Globcke postanowił ukryć w podziemiach Książa. Beer jedzie na miejsce, aby wszystkiego dopilnować. Kilkanaście kilometrów przed zamkiem konwój atakują trzy radzieckie samoloty szturmowe. Niszczą wszystkie ciężarówki, zabijają wielu żołnierzy. Dowódca konwoju nagle odkrywa, że w skrzyniach jest piasek. Poinformowany o ataku Globcke, każe sprawdzić czy był to przypadkowy nalot. Nasłuch radiowy potwierdza, że piloci byli naprowadzani, a więc Rosjanie znali trasę konwoju. Tylko trzy osoby o tym wiedziały - poza Sauerem był to Beer. Globcke dzwoni do Sauera i wydaje rozkaz aresztowania Beera. Jorg uświadamia sobie, że mimo zniszczenia "Aparatu" Globcke nie wygląda na zmartwionego. Uznaje, że "Aparat" istnieje jest w Czosze. Wkrótce Globcke żegna się słowami: spotkamy się i jeżeli wypełni pan moje polecenia, to uratuje życie Natalii i Anny Marii. W przeciwnym razie obie zostaną zabite. Nie mam innego wyjścia - dodaje na pożegnanie. Informuje, że Sauer torturami zmusił Beera do zeznań. Okazuje się, że był on radzieckim szpiegiem, który informował gen. Zawieniagina. Z zamku wyjeżdżają ciężarówki ze skrzyniami. To Globcke wywozi prawdziwy "Aparat". W zamku Książ Sauer przychodzi do celi, aby zastrzelić wymęczonego Beera. Temu udaje się uniknąć śmierci, gdyż przekonuje Sauera, że wie gdzie jest ukryte złoto. Sauer postanawia opóźnić wyrok. 13:00 POLSKIE PORTY RYBACKIE OTWARTEGO MORZA Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1948 Reżyseria: Aleksander Świdwiński Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Film oświatowy o charakterze propagandowym, ukazujący porty rybackie na polskim wybrzeżu Bałtyku - wydłużonym po II wojnie światowej o pas nadmorskich "ziem odzyskanych". Film przedstawia możliwości i potencjał polskich portów oraz bogactwo zasobów przemysłu rybnego w Polsce. 13:20 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 4. FINLANDIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 4 - LAND OF A (HUNDRED) THOUSAND LAKES - BOREAL FINLAND;) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Finlandia jest krajem przemian geograficznych i kulturowych na styku Rosji i Skandynawii, posiadającym jednocześnie własną, wyrazistą tożsamość. Narodziła się ona w miejscowych pejzażach, które są wyjątkowo piękne, a ich cechą charakterystyczną są czyste wody niezliczonych jezior i wszechobecne ciemnozielone lasy. Zlodowacenia czwartorzędowe ukształtowały fiński krajobraz. Bagna i torfowiska to kolejny ważny atrybut lokalnego pejzażu, zajmują prawie 15 procent terytorium Finlandii. 14:25 GIGANCI HISTORII - POWSTANIE STYCZNIOWE Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Przemysław Babiarz 22 stycznia 1863 roku wybuchło w Królestwie Polskim powstanie. Bezpośrednią przyczyną jego wybuchu była branka, czyli pobór do wojska rosyjskiego wśród młodzieży miejskiej w Królestwie Polskim. W tym czasie w Królestwie Polskim przebywało ponad sto tysięcy żołnierzy rosyjskich. Przeciwko nim stanęło zaledwie sześć tysięcy powstańców. Uzbrojeni - często tylko w broń myśliwską i osadzone na sztorc kosy - podjęli walkę partyzancką. Powstanie rozszerzyło się na cały kraj, a następnie na Litwę, Białoruś i Ukrainę. Dyktatorem powstania mianowano Ludwika Mierosławskiego. Wkrótce zastąpił go Marian Langiewicz. W październiku 1863 roku dyktatorem powstania został Romuald Traugutt. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym polskim zrywem narodowym. Podczas jego trwania stoczono ponad tysiąc dwieście rozproszonych potyczek i mniejszych bitew. Mimo ogromnej przewagi wroga, powstanie zakończyło się wiosną 1864 roku. Izolowane oddziały powstańcze na Podlasiu walczyły do wiosny 1865 roku. 15:55 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - SZPIEDZY OPERACJI NEPTUN ODC. 1/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 1 THE D - DAY SPIES) Cykl dokumentalny, 50 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej: Montagu, Garbo, Fuchs, Penkovsky. Te nazwiska mogą z pozoru nic nie znaczyć, ale ci ludzie zmienili bieg historii. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Zobaczymy, jak pewien mężczyzna założył 24 tożsamości, aby zasymulować istnienie szpiegowskiego pierścienia. Zobaczymy, jak naukowcy z tajnych agencji przekazali ZSRR ultrapoufne plany dotyczące bomby atomowej. Odkryjemy zakodowane wiadomości, niewidoczny atrament, mikrofilmy i wszystkie niesamowite taktyki przesyłania ściśle tajnych informacji. Dzięki analizie odtajnionych dokumentów, archiwów, rekonstrukcji, wywiadów ze znanymi ekspertami i byłymi tajnymi agentami ta seria dokumentalna pozwoli nam zajrzeć w umysły i metody działania tajnych agentów. Garbo, Tricycle, Treasure, Brutus i Bronx - brytyjscy szpiedzy z czasów II Wojny Światowej. Ich misja: oszukać Adolfa Hitlera, by zabezpieczyć lądowanie w Normandii. Podwójni agenci, atrapy, fałszywe informacje przesyłane dyplomatom. To był doskonały plan. Życie w cieniu zmieniło tych pięcioro agentów w mistrzów podstępu. Oto utajniona historia trzech nieznanych mężczyzn i dwóch kobiet. Churchill chciał zaskoczyć nazistów, bo to był jedyny sposób na sukces. Zamierzali przekonać Hitlera, że pod koniec lata 1944 dojdzie do kilku desantów: w Calais, w Norwegii, na południowym zachodzie Francji i na Morzu Śródziemnym, z dala od rzeczywistego miejsca lądowania: Normandii. Aby uwiarygodnić swój plan, alianci stworzyli fikcyjną Pierwszą Grupę Armii Stanów Zjednoczonych, w skrócie FUSAG, stacjonującą w południowo - wschodniej Anglii. Dowodził nią prawdziwy generał George Patton, dobrze znany Niemcom z kampanii w Afryce Północnej i na Sycylii. To, co stało się później - lądowanie w Normandii, jest uznawane za jedną z najbardziej nadzwyczajnych akcji militarnych XX wieku, ale historia niemal zapomniała o wyjątkowej kampanii dezinformacyjnej, która umożliwiła desant. Gdyby kampania się nie powiodła lub została ujawniona, skutki byłyby opłakane. Możliwe, że rozmawialibyśmy dziś po niemiecku. Podwójni agenci w genialny sposób oszukali Niemców. 17:00 HISTORIA POLSKI - ... POWINNIŚCIE BYĆ WDZIĘCZNI STALINOWI Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2000 Reżyseria: Andrzej Trzos-Rastawiecki Scenariusz: Andrzej Trzos-Rastawiecki Zdjęcia: Jacek Bonecki Historia deportacji Polaków na Syberię. Świadkowie tych wydarzeń opowiadają o swoich sybirskich losach. 18:15 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - WYRWAĆ POLAKÓW Z GUŁAGU Magazyn, 29 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz W 1955 roku Warszawa kieruje apel do rodaków na Zachodzie, by wracali do kraju. Emigracja polityczna odpowiada: Wrócić muszą przede wszystkim Polacy ze Związku Sowieckiego. W programie m.in. dr hab. Daniel Boćkowski z IPN oraz weteran Wolnej Europy Andrzej Krzeczunowicz opowiadają o operacji, która uratowała od zagłady ćwierć miliona Polaków. Wspomina inicjator akcji Jan Nowak - Jeziorański. 19:00 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 14 (S. II, ODC. 1) Serial obyczajowy, historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Ilona Łepkowska Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Arkadiusz Janiczek, Mariusz Bonaszewski, Lidia Sadowa, Weronika Humaj, Jan Wieczorkowski, Tomasz Włosok, Patryk Szwichtenberg, Karolina Bacia, Roman Gancarczyk, Mateusz Janicki, Kinga Preis, Krzysztof Wach, Jakub Guszkowski, Katarzyna Kwiatkowska Dla Winnych już pierwsze dni wojny obfitują w dramatyczne wydarzenia. W pokazowej egzekucji śmierć ponosi nestor rodu, Antoni, który oddaje swoje życie za Pawła. Na ulicach Brwinowa panuje chaos. Mania zaczyna rodzić, a Paweł znika. Rodzina martwi się, że od śmierci męża Bronia nie wypowiedziała żadnego słowa. Willa Wieruszów zostaje zamieniona na szpital polowy. Kazia i Anna Iwaszkiewicz z córkami włączają się w pomoc przy rannych. Obowiązki zastrzelonego doktora Brzozowskiego przejmuje młody lekarz, doktor Granatowicz. W szpitalu zjawia się Jasiek Winny w mundurze żołnierza WP. Kazia bezskutecznie próbuje trzymać syna z dala od wojny. Do domu Winnych dociera Kazimierz Tarasiewicz, przedwojenna sympatia Ani. 19:50 DZIEDZICTWO Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Dagmara Drzazga Scenariusz: Dagmara Drzazga Zdjęcia: Sławomir Chudowski Paweł i Franciszek Buchalikowie byli zwykłymi chłopcami z niewielkiej wioski Gotartowice, dziś dzielnica Rybnika. Chodzili tu do podstawówki, należeli do harcerstwa. Nie byli spokrewnieni, choć nazwisko nosili to samo. Pochodzili z rodzin o tradycjach powstańczych. Ojciec Franka bił się o polski Śląsk aż trzy razy. Kiedy wybuchła wojna i nasiliły się represje wobec Ślązaków, Paweł, Franek, Alojzy i jeszcze kilku harcerzy z Gotartowic założyło Polską Tajną Organizację Powstańczą. Zaczęli prowadzić aktywną działalność antyniemiecką. Z jednej strony wspierali rodziny aresztowanych, wywiezionych i pomordowanych, m.in. przekazywali im wykradzione kartki żywnościowe, odzież oraz zapomogi finansowe. Z drugiej, planowali rozbudowanie pomocy dezerterom uciekającym z niemieckiego wojska. W 1941 roku zaczęli wydawać pisemko Zryw Wolności. Wzywali w nim do wytrwania, zachęcali także do rożnych akcji sabotażowych przeciwko Niemcom. W maju 1942 roku hitlerowcy otoczyli Gotartowice i aresztowali kilkadziesiąt osób, wśród nich Franka i Pawła. Alojzy od dwóch dni przebywał gdzie indziej, dlatego ocalał. Ludzi przewieziono do tzw. tymczasowego więzienia policyjnego w Mysłowicach. Rozpoczął się krótki, ale bardzo brutalny proces zakończony wyrokami śmierci. Po nim wielu harcerzy rozstrzelano w Auschwitz. Wobec Franka i Pawła oprawcy mieli inne plany. 27 lipca 1942 roku na głównym placu w Gotartowicach Niemcy ustawili dwie szubienice. Spędzili około 5 tysięcy ludzi. Przywieźli Pawła i Franka i powiesili ich na oczach wszystkich. Na egzekucję harcerzy musiały patrzeć także ich rodziny. Po kilku godzinach ciała Buchalików zabrano w nieznanym kierunku. Prawdopodobnie do jednego z krematoriów w Auschwitz. 20:50 TULIPANOWA GORĄCZKA (TULIP FEVER) Melodramat, 100 min, Wielka Brytania/USA 2017 Reżyseria: Justin Chadwick Scenariusz: Tom Stoppard Aktorzy: Alicia Vikander, Dane DeHaan, Christoph Waltz, Zach Galifianakis, Judi Dench, Cara Delevingne Ekranizacja bestsellerowej powieści z 1999 roku, brytyjskiej pisarki Deborah Moggach. Akcja zarówno książki, jak i filmu rozgrywa się w XVII - wiecznej Holandii, ogarniętej wówczas tzw. tulipanową goraczką. Jest rok 1637, Amsterdam. To tu żyje główna bohaterka, piękna, krucha i delikatna Sophia. Wychowała się w sierocińcu, skąd zabrał ją i poślubił starszy od niej bogaty wdowiec, kupiec Cornelis Sandvoort. W zamian za małżeństwo Sophii z bogaczem, jej siostry dostają szansę wyjazdu do Ameryki, gdzie czeka na nie ich ciotka. Mijają trzy lata. Sophia nie jest szczęśliwa w małżeństwie. Cornelis myśli tylko o tym, by urodziła mu przyszłego dziedzica majątku. Jego pierwsza żona umarła przy porodzie, nie przeżyło też dziecko. Choć mąż jest jej obojętny, mocno wierząca Sophia z pokorą podporządkowuje się mężowskiej władzy. Jest posłuszna i wierna. Do czasu. Nie mając potomstwa, Cornelis chce pozostawić po sobie choć portret ze swoją piękną, młodą żoną u boku. Zamawia obraz u malarza Jana. Przystojny i młody artysta od razu wzbudza zainteresowanie Sophii, a on odwzajemnia jej sympatię. Rodzi się między nimi uczucie. Tymczasem służąca Cornelisów, Maria, spodziewa się dziecka... 22:40 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA STALINA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W programie kontynuacja problemu niemieckiego "projektu uranowego" i porównanie go z pracami badawczymi prowadzonymi przez naukowców radzieckich. Kiedy Związek Radziecki przystąpił do badań nad bronią atomową? Radzieccy naukowcy zajmowali się pracami nad atomem na początku lat trzydziestych. Wielka czystka zerwała międzynarodowe kontakty radzieckich naukowców i zatrzymała badania naukowe. 22 czerwca 1941 roku agresja Niemiec przekreśliła wszelkie szanse na dalsze prowadzenie badań. W grudniu 1942 roku, Stalin mógł już spokojnie myśleć o wyniku wojny. Niemcom nie udało się zrealizować żadnego ze strategicznych celów: nie doszli do źródeł ropy na Kaukazie i nie zniszczyli radzieckiego przemysłu. W styczniu 1943 roku rozstrzygnęły się losy wojny pod Stalingradem. 11 lutego 1943 roku Stalin podpisał dekret powołujący specjalny komitet organizujący i nadzorujący pracę nad wykorzystaniem uranu do celów militarnych. Szefem tego komitetu mianowano Ławrentija Berię. Szefam naukowców, którzy mieli zbudować bombę, został Igor Kurczatow. 29 sierpnia 1949 roku na radzieckim poligonie nuklearnym w Kazachstanie eksplodowała bomba nuklearna. 23:15 SENSACJE XX WIEKU - CHIŃSKA BOMBA ATOMOWA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1993 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja Bogusława Wołoszańskiego. Kolejne wydanie poświęcone jest historii powstania bomby atomowej w Chińskiej Republice Ludowej. 23:40 A WIĘC WOJNA - /14/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 14 września. Niemcy ogłaszają, że "pierścień wokół polskiej stolicy zamknięty wczoraj także od strony wschodniej". Rozgłośnia wileńska Polskiego Radia, słyszana w Warszawie, podaje o godz. 7.00 wiadomość o przebijaniu się Armii "Poznań" w kierunku Warszawy. Do walki w stolicy włącza się Batalion Ochotniczy Obrony Warszawy. Do estońskiego portu w Tallinie wchodzi ORP Orzeł. Estończycy, ulegając naciskom Niemców i Rosjan, pod groźbą przemocy internują polski okręt. Broni się Lwów. Generał Marian Żegota Januszajtis obejmuje dowództwo powstającego Korpusu Ochotniczego Obrony Lwowa. Armia Czerwona otrzymuje rozkaz do natarcia na Polskę. 23:45 TWÓRCY NASZEJ TRADYCJI - ROMANS Z OJCZYZNĄ. MAURYCY MOCHNACKI 1803 - 1834 Cykl dokumentalny, 51 min, Polska, 1997 Reżyseria: Jacek Kubiak Scenariusz: Jacek Kubiak, Zbigniew Przychodniak Lektor: Paweł Binkowski Aktorzy: Mariusz Sabiniewicz Zdjęcia: Mirosław Skrzypczak Filmowy portret Maurycego Mochnackiego, jednego z najwybitniejszych romantyków polskich pierwszej mickiewiczowskiej generacji. Mochnacki był krytykiem literackim i muzycznym, spiskowcem, żołnierzem Powstania Listopadowego oraz autorem historii "Powstania narodu polskiego 1830 i 1831", która jest klasycznym dziełem publicystyki polskiej. O Mochnackim mówią polscy i zagraniczni badacze XIX wieku: Alina Kowalczykowa, Władysław Łazuga, Stanisław Pieróg, Hans Henning Hahn, Bohdan Pociej, Daniel Bauevois, Jarosław Strzyżewski, Stefan Bratkowski oraz państwo Kłobukowscy, potomkowie jednego z towarzyszy ostatnich miesięcy życia pisarza, zamieszkali w Auxerre. Ilustracją jest bogata ikonografia Muzeum Historycznego Miasta Paryża Carnavalet oraz Biblioteki Polskiej w Paryżu. 00:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SOLDAU - FABRYKA ŚMIERCI. Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Soldau fabryka śmierci" Obrazy potwornie wychudzonych ludzi, stoczonych za drutami zna cały świat. Te największe fabryki śmierci to tylko część ogromnej machiny zbrodni, w ich przerażającym cieniu działały setki podobnych miejsc, rozrzuconych po całej okupowanej Polsce. I głównie dzięki uporowi społeczeństw lokalnych, pamięć o ich ofiarach powraca. Obóz w Działdowie, nazywany lager Soldau to jeden z tych, którego efekty działania były przerażające. Dookoła niego rozsiane są liczne zbiorowe mogiły osób tam pomordowanych. 01:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MONTGOMERY Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Bernardowi Law Montgomery' emu - kontrowersyjnemu dowódcy brytyjskiemu. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.