TVP Historia Niedziela, 17.09.2023 Zmiany z dnia 30.08.2023 w stosunku do raportu z dnia 16.08.2023 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 13:10 DZIKI BAŁTYK - ODC. 3 MIĘDZY FINLANDIĄ A SZWECJĄ (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 3. BETWEEN FINLAND AND SWEDEN) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Trzeci odcinek przenosi nas nad Zatokę Botnicką. Zimą dom dla nerpy. 300 kilometrów dalej na południe miliony ryb udają się na wybrzeże, aby złożyć jaja. Finlandia jest siedliskiem latającej wiewiórki. Wiosną samce zaczynają szukać samic. Do końca lutego to zamarznięty, biały ocean blisko 300 - kilometrowej długości i szerokości 150 km. Pokrywa lodowa, grubości nawet 120 cm, kryje cały Bałtyk Północny. W miesiącach zimowych słońce jest nisko nad horyzontem i wyzwala barwną grę świateł na niebie. Zorza polarna lśni, gdy wiatr słoneczny przenika do atmosfery ziemskiej. Północna część Bałtyku jest pod lodem od połowy października do maja. W Zatoce Botnickiej jest zasolenie zaledwie półprocentowe, więc woda zamarza tu szybciej niż w innych rejonach Bałtyku. To Bałtyk - dziecko ostatniej epoki lodowcowej. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 16:00 GIGANCI HISTORII - POLSKIE FORMACJE WOJSKOWE PODCZAS WIELKIEJ WOJNY Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Przemysław Babiarz W latach Wielkiej Wojny przeciwko sobie walczyli Polacy z trzech zaborów powołani do armii państw zaborczych. Ale wojna stwarzała szansę na odzyskanie niepodległości. Środkiem do tego miały być polskie formacje wojskowe. 16 sierpnia 1914 roku Naczelny Komitet Narodowy powołał Legiony Polskie. Ich zaczyn stanowiła zorganizowana wcześniej przez Józefa Piłsudskiego Pierwsza Kompania Kadrowa. Legiony podlegały dowództwu armii austro - węgierskiej. Jesienią 1916 roku Legiony zostały wycofane na tyły frontu. W grudniu legioniści wkroczyli do Warszawy. Po ogłoszeniu przez władze niemieckie i austro - węgierskie Aktu 5 listopada, Piłsudski został członkiem Tymczasowej Rady Stanu. Latem 1917 roku doszło do tzw. kryzysu przysięgowego. Legioniści, którzy odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzom Austro - Węgier i Niemiec zostali internowani. Część legionistów, poddanych austriackich, trafiła na front włoski. Piłsudski został uwięziony w twierdzy w Magdeburgu. Polskie formacje wojskowe - początkowo ochotnicze - zaczęto tworzyć także w zaborze rosyjskim. Już jesienią 1914 rozpoczęto formowanie oddziału, który dał początek I Legionowi, zwanemu "Legionem Puławskim". Wkrótce powstał II Legion, który określano jako "Lubelski". Dały one początek kolejnym formacjom polskim walczącym u boku armii rosyjskiej. Po rewolucji lutowej 1917 roku z inicjatywy Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego powstał 1. Korpus Polski dowodzony przez generała Józefa Dowbor - Muśnickiego. Po przewrocie bolszewickim generał Dowbor - Muśnicki zaoferował komunistom neutralność Korpusu wobec stron konfliktu w Rosji. Bolszewicy postawili jednak warunki, których Dowbor - Dowbor Muśnicki nie mógł przyjąć. Doszło do walk z Armią Czerwoną Gwardią, a Korpus rozpoczął samodzielne operacje wojskowe na Białorusi. Zdobył twierdzę Bobrujsk i zajął Mińsk. Na przełomie listopada i grudnia 1917 roku rozpoczęto formowanie II i III Korpusu. W czerwcu 1918 roku wszystkie trzy korpusy zostały rozbite i rozbrojone. Jednak zebrani w Kijowie oficerowie polscy postanowili powołać Komisję Wojskową w celu tworzenia nowych jednostek. Wkrótce powstały one na północy w Archangielsku i Murmańsku oraz na południu - w Tyflisie, Odessie i na Kubaniu. 4. Dywizja Strzelców z Kubania przeszła przez Odessę, Czerniowce i Stanisławów, aby pod nazwą 10. Dywizji Piechoty dojść do Wilna. 5. Dywizja Strzelców Polskich zwana "Syberyjską" w niezwykle trudnych warunkach walcząc z bolszewikami, szła przez Powołże, Kazachstan i Syberię, gdzie 10 stycznia 1920 roku została wzięta do niewoli, ale jej ostatni żołnierze dotarli aż do Harbinu w Chinach. W 1917 roku rozpoczęto organizację armii polskiej we Francji. Latem 1918 roku weszła ona do walki na froncie francusko - niemieckim. Od koloru mundurów nazwana została Błękitną Armią. W październiku 1918 roku jej dowódcą został generał Józef Haller, który wcześniej walczył w Rosji. Jednostkę tworzyli głównie byli jeńcy wojenni z armii austriackiej i niemieckiej i polscy emigranci zarobkowi z Europy i Ameryki. Po zakończeniu wojny Błękitna Armia wraz z całym wyposażeniem została przetransportowana do Polski. Ostatnie pododdziały przybyły w czerwcu 1919 roku. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 16:50 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /4/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Wkrótce po inwazji Normanów na Anglię w 1066 r. rozpoczęto budowę fortec, jakich nikt nigdy wcześniej nie widział. Jedną z najpotężniejszych był ogromny i nie do zdobycia bastion w Caerphilly, uznawany do dziś za arcydzieło średniowiecznej inżynierii. Jak ówczesnym budowniczym i inżynierom udało się stworzyć tak niezwykłe konstrukcje? Jaki wpływ miały te potężne, średniowieczne twierdze i pionierskie techniki budowlane na inżynierię obronną aż do czasów współczesnych? Czwarty odcinek z 10-odcinkowej serii dokumentalnej ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. (dodano pozycję programową) 20:05 DEFILADA ZWYCIĘZCÓW Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2007 Reżyseria: Grzegorz Braun, Robert Kaczmarek Scenariusz: Grzegorz Braun, Robert Kaczmarek Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Marek Borzęcki Kto rozpętał drugą wojnę światową? Odpowiedź - Hitler i nazistowskie Niemcy jest, w świetle najnowszych ustaleń, co najmniej niewystarczająca. Zdaniem Wiktora Suworowa, którego publikacje zyskują coraz szersze uznanie wśród historyków, prawidłowa odpowiedź brzmi: Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Autorzy filmu prezentują tezy Suworowa i poddają je weryfikacji. Szukając odpowiedzi na stawiane przez niego proste pytania, docierają do prawdy o roli stalinowskiej Rosji w rozpętaniu najkrwawszego konfliktu w dziejach. Konfliktu, którego pierwszą ofiarą była Polska. 22 września 1939 roku, Brześć nad Bugiem. Na ulicy Unii Lubelskiej trwa wspólna parada pancernych oddziałów Wehrmachtu i Armii Czerwonej, a na trybunie honorowej ramię w ramię stoją legendarni dowódcy obu wojsk: generał Heinz Guderian i kombryg Siemion Kriwoszejn. Jaka droga wiodła do tego spotkania? Jakie były szanse Polski w starciu z dwoma zbrodniczymi reżimami? "Zadziwiające jest, że Niemcy napadły na Polskę, więc uznano, że rozpętały wojnę, podczas gdy Związek Radziecki uczynił to samo i w tym samym miesiącu, a mimo to nie uchodzi za najeźdźcę. Co więcej, uważa się, że w latach 1939 - 1941 nie brał udziału w tej wojnie" - mówi Wiktor Suworow. Wraz z nim wydarzenia pamiętnego września komentują polscy historycy - wybitni znawcy przedmiotu, a wspominają je naoczni świadkowie owej "defilady zwycięstwa". Urodzony w 1947 r. Wiktor Suworow, narrator filmu, naprawdę nazywa się Władimir Rezun. Był szpiegiem radzieckiego wywiadu wojskowego GRU. W latach siedemdziesiątych pracował jako "dyplomata" w Szwajcarii, w roku 1978 uciekł do Wielkiej Brytanii. Poświęcił się pracy pisarskiej (najbardziej znana jego książka - m. in. dzięki ekranizacji Antoniego Krauzego to "Akwarium"). Pasja historyczna Suworowa zaowocowała cyklem książek o roli Związku Radzieckiego w II wojnie światowej - a ściślej o planach Józefa Wissarionowicza Stalina dotyczących podboju Europy i prowadzonych konsekwentnie od początku lat 30. przygotowaniach do inwazji kontynentu. Zostały one pokrzyżowane przez niemieckie uderzenie prewencyjne 22 czerwca 1941 r. Nie można bowiem być równocześnie przygotowanym do ataku i do obrony. Wehrmacht rozbił Armię Czerwoną niemal w przeddzień jej planowanego uderzenia na Zachód - w przeddzień "Dnia M". Swoje tezy wyprowadza Suworow bynajmniej nie ze źródeł tajnych i nieznanych światowej historiografii, przeciwnie - opiera się przede wszystkim na źródłach "oficjalnych", dostępnych także w Związku Radzieckim i Rosji, które w konsekwentny, drobiazgowy i niezwykle frapujący sposób reinterpretuje. W języku polskim ukazują się od początku lat 90. kolejne prace Suworowa poświęcone "kłamstwu XX wieku": "Lodołamacz", "Dzień M", "Ostatnia republika", "Samobójstwo", "Oczyszczenie" (o tzw. czystkach w Armii Czerwonej w przededniu II wojny światowej) oraz poświęcone marszałkowi Żukowowi "Cień zwycięstwa" i "Cofam wypowiedziane słowa".