TVP Kultura Sobota, 16.09.2023 07:00 W POLSKĘ IDZIEMY... CZYLI JUBILEUSZ WIESŁAWA GOŁASA CZ. 2 Koncert, 53 min, Polska, 2001 Reżyseria: Krzysztof Jaślar Scenariusz: Wojciech Młynarski Wykonawcy: Wiesław Michnikowski, Barbara Krafftówna, Bohdan Łazuka, Wiesław Gołas, Magdalena Zawadzka, Agnieszka Kotulanka, Ryszard Rynkowski, Joanna Trzepiecińska, Bernard Ładysz, Wojciech Młynarski, Jeremi Przybora, Jerzy Gruza, Janusz Gajos, Franciszek Pieczka, Włodzimierz Press Koncert jubileuszowy przygotowany z okazji 45-lecia pracy zawodowej Wiesława Gołasa - aktora wszechstronnego, znakomicie sprawdzającego się zarówno w rolach komediowych, by wspomnieć choćby Tomka Czereśniaka z "Czterech pancernych i psa," czy Roberta z "Żony dla Australijczyka", jak i dramatycznych, m.in. tytułowy ogniomistrz Kaleń. Po mistrzowsku również interpretował piosenki śpiewane w Dudku czy Kabarecie Starszych Panów. Wylansowane przez niego w latach 60. przeboje, jak "W Polskę idziemy", "Tupot białych mew", "W co się bawić", czy "Upiorny twist" należą do klasyki gatunku. Uroczysty wieczór uświetnili swoją obecnością przyjaciele, koledzy oraz partnerzy sceniczni i filmowi jubilata: Wojciech Młynarski, Wiesław Michnikowski, Barbara Krafftówna, Bohdan Łazuka, Magdalena Zawadzka, Ryszard Rynkowski, Janusz Gajos, Franciszek Pieczka i inni. Wiesław Gołas urodził się 4 kwietnia 1930 roku. Spokojne dzieciństwo przerwała wojna. Jako członek Szarych Szeregów, a potem AK przemierzał na rowerze świętokrzyskie lasy z rozkazami dla ukrywającego się tam wojska. Już w gimnazjum marzył o aktorstwie. W 1950 roku rozpoczął studia w warszawskiej PWST. Doskonalił wrodzony talent pod okiem m.in. profesora Aleksandra Bardiniego i Aleksandra Zelwerowicza. Jego kolegami z roku byli Franciszek Pieczka i Mieczysław Czechowicz. Wraz z przyjaciółmi założył studencki kabaret Koń. Po dyplomie w 1954 roku wyjechał do Jeleniej Góry, gdzie występował w Teatrze Miejskim. Wkrótce otrzymał pierwsze propozycje ról filmowych, początkowo epizodycznych. W 1957 roku zagrał główną rolę w "Szkicach węglem" Antoniego Bohdziewicza. Popis kunsztu aktorskiego dał w filmie "Ogniomistrz Kaleń" (1961), kreując tytułową postać. Jego rzemiosło docenili zarówno widzowie, jak i krytycy. W całej swojej karierze zagrał w ponad 120 filmach, współpracując ze znanymi reżyserami. Wystąpił m.in. w "Domu bez okien" Stanisława Jędryki, "Mężu swojej żony", "Brunecie wieczorową porą" Stanisława Barei, "Upale" Kazimierza Kutza, "Chudym i innych" Henryka Kluby, "Jak być kochaną" Wojciecha Jerzego Hasa, "Szabli od komendanta" Jana Jakuba Kolskiego i wielu innych. Grał w wielu produkcjach telewizyjnych. W każdej nawet najmniejszej kreacji objawiał swój nieprzeciętny talent. "Jest aktorem wybitnym, obdarzonym siłą, ekspresją wewnętrznym magnetyzmem, jakąś tajemniczą charyzmą, charakteryzującą tylko największych" - pisali recenzenci. Stworzył wiele interesujących postaci scenicznych, sam najbardziej ceni rolę Papkina w "Zemście" Aleksandra Fredry. W uzasadnieniu wyjaśnia: "Papkin jest liryczny i zadziorny, żartuje, śmieje się, płacze, umiera rzekomo otruty. Jest w nim wszystko z naszego zawodu". Wiesław Gołas cieszy się zarówno uznaniem krytyki, sympatią publiczności, jak i szacunkiem kolegów z branży. Bez względu na repertuar zachwyca, wzrusza, skłania do refleksji. "Kreowany na komika jest w gruncie rzeczy o wiele głębszym człowiekiem teatru niż wskazuje to, co dane mu było zagrać" - mówi Gustaw Holoubek. Podziela tym samym dość powszechny pogląd, że zdolności aktorskie Wiesława Gołasa nie w pełni zostały wykorzystane. Obecnie świętujący jubileusz artysta jest na emeryturze, choć nadal uczestniczy w życiu kulturalnym stolicy. 08:05 TAMTE LATA, TAMTE DNI - ANNA DYMNA Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Tym razem swoje dzieciństwo i młodość wspomina popularna wybitna aktorka, Anna Dymna. Rozmowa toczy się w krakowskim Parku Jordana - miejscu jej dziecięcych zabaw, w Piwnicy pod Baranami, związanej z miłością życia - Wiesławem Dymnym oraz za kulisami sceny Starego Teatru, na której artystka odnosiła swoje pierwsze aktorskie sukcesy. 08:50 JAKUB JÓZEF ORLIŃSKI - OBLICZA MIŁOŚCI (JAKUB JÓZEF ORLIŃSKI - FACCE D'AMORE) Koncert, 70 min, Francja, 2021 Reżyseria: Colin Laurent Wykonawcy: Jakub Józef Orliński, Il Pomo D'Oro Wyjątkowy recital w Teahtre du Capitole w Tuluzie w wykonaniu Jakuba Józefa Orlińskiego, który powraca na scenę z zespołem Il Pomo d'Oro dla FACCE D'AMORE. Facce d'Amore to drugi solowy album Jakuba Józefa Orlińskiego. Zawiera 8 światowych premier. Wszystkie melodie opowiadają historię, ilustrując męską postać epoki baroku i to nie tylko w aspekcie pozytywnym, takim jak przyjemność wzajemnej miłości, ale także złość, a nawet szaleństwo. Obejmujące okres prawie 85 lat arie w Facce d'Amore są autorstwa Haendla, Cavalliego, Borettiego, Bononciniego, Contiego, Locatellego, Orlandiniego. 10:45 SERIALOWA NOSTALGIA - ALTERNATYWY 4 - ODC. 7/9 - SPISEK Serial komediowy TVP, 55 min, Polska, 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybinski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi, Gustaw Lutkiewicz, Kazimierz Kaczor, Witold Pyrkosz, Jerzy Turek, Wojciech Pokora, Stanisława Celińska, Barbara Rachwalska, Jerzy Kryszak, Bożena Dykiel, Mieczysław Voit, Ewa Ziętek, Bronisław Pawlik, Hanna Bieniuszewicz, Jerzy Bończak, Wiesław Gołas, Bolesław Płotnicki Stanisław Anioł dba o to, by zająć lokatorom każdą minutę. Przykładnie sprzątają klatkę schodową i teren wokół bloku, a wieczory spędzają w suszarni, biorąc udział w próbach chóru. Dozorca przechodzi sam siebie, mieszkańcy domu mają już dość jego tyranii. Majewski, Balcerek, Kołek, Kotek i prof. Dąb - Rozwadowski organizują spisek, w który wciągają prawie wszystkich. Pod pismem do prezesa spółdzielni o odwołanie Anioła podpisuje się mnóstwo osób, lecz prezes wita delegację kpinami. Nauczycielce Bożence udaje się wreszcie spędzić całą noc z docentem Furmanem. Konstruktor Manc kończy prace nad uzdatnianiem robota. Śpiewaczka Kubiak-Kolińska ma dziwny wypadek samochodowy. 11:55 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - VAIRA VIKE FRAIBERGA Rozmowa, 24 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Prowadzący: Jolanta Rzegocka Program "Res Poloniae - o Polsce z oddali" to cykl wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką w różnych krajach. Tym razem dziennikarka odwiedza Łotwę, gdzie rozmawia z przedstawicielami kulturalnych elit. Misją programu jest wzajemne poznanie się Polaków i Łotyszów, odnalezienie na Łotwie polskich śladów, a także uświadomienie sobie wszystkiego, co może łączyć obydwa narody. Bohaterką odcinka jest dwukrotna prezydent Łotwy, mąż stanu i wielka przyjaciółka Polski i Polaków, Vaira Vike Fraiberga. 12:30 HOMOLKOWIE NA URLOPIE (HOMOLKA A TOBOLKA) Komedia, 85 min, Czechosłowacja, 1972 Reżyseria: Jaroslav Papousek Scenariusz: Jaroslav Papousek Aktorzy: Ladislav Smoljak, Frantisek Husak, Iva Janzurova, Marie Mottlova Po "Strasznych skutkach awarii telewizora" i "Hogo - fogo Homolka" to już trzecia komedia obyczajowa nawiązująca do tradycji rubasznych komedii czeskich. I tym razem reżyserem i autorem scenariusza jest Jaroslav Papousek. Jego Homolkowie to typowi współcześni czescy mieszczanie z całym bagażem swoich wad i śmieszności. Jak wskazuje tytuł filmu, bohaterowie wybierają się na zasłużony urlop. Rodzina praskiego taksówkarza w komplecie ruszają na zimowe wczasy. Jadą w Karkonosze, gdzie zamierzają porządnie się zabawić. 14:10 PRZYGODA NA MARIENSZTACIE Komedia, 93 min, Polska, 1953 Reżyseria: Tadeusz Buczkowski Scenariusz: Ludwik Starski Zdjęcia: Seweryn Kruszyński Muzyka: Tadeusz Sygietyński Aktorzy: Lidia Korsakówna, Tadeusz Schmidt, Adam Mikołajewski, Wanda Bojarska, Tadeusz Kondrat, Antonina Górecka, Barbara Rachwalska, Joanna Walter, Zofia Wilczyńska, Edmund Biernacki, Edward Dziewoński, Wacław Kowalski, Michał Gazda, Leopold Nowak, Wojciech Siemion Pierwszy pełnometrażowy, kolorowy polski film. Mimo propagandowego wydźwięku dokumentuje jednak entuzjazm towarzyszący odbudowie Warszawy. Młoda dziewczyna, Hanka Ruczajówna, przyjeżdża z wycieczką do Warszawy. Stolica podoba się jej ogromnie, a jeszcze bardziej przystojny murarz Janek. Spędza z nim wieczór podczas zabawy na Mariensztacie. Wraca do rodzinnej wsi, lecz bardzo tęskni i wkrótce powtórnie przyjeżdża do Warszawy. Podejmuje tu naukę i pracę. Spotyka przypadkowo Janka, przodownika pracy, który przyjmuje ją do swojej "trójki murarskiej". Niechęć majstra Ciepielewskiego do kobiet powoduje, że między młodymi dochodzi do konfliktu. Hanka przenosi się na inną budowę i z koleżankami murarkami rzuca wyzwanie brygadom męskim. Trwa ożywiony ruch współzawodnictwa pracy, a Hanka i Janek po wielu perypetiach godzą się i rozpoczynają wspólnie nowe życie. 15:55 CHABROL, ANTYKONFORMISTA (CLAUDE CHABROL, THE MAVERICK) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Cecile Maistre - Chabrol Film przedstawia sylwetkę Claude ' a Chabrola, reżysera - jednego ze współtwórców francuskiej Nowej Fali, ale także scenarzysty, krytyka i producenta filmowego, który pozostawił po sobie bogatą filmografię składającą się z 58 filmów fabularnych. Jego filmy wymykają się wszelkim kwalifikacjom, są celną satyrą na francuską klasę średnią lat powojennych, obnażając jej zamiłowanie do pozorów, hipokryzję i okrucieństwo. 17:10 RETRO KINO - NIEDŹWIADEK (L'OURS) Film przygodowy, 90 min, Francja/USA, 1988 Reżyseria: Jean Jacques Annaud Scenariusz: Gerard Brach Aktorzy: Jack Wallace, Tcheky Karyo Familijny film przygodowy. Ekranizacja prozy Jamesa Oliviera Curwooda. Jest rok 1885. Wysoko w górach niedźwiedzica wybierająca miód z gniazda dzikich pszczół ginie pod oberwanym głazem. Mały niedźwiadek zostaje sierotą. Błąkając się po lesie, napotyka innego niedźwiedzia - rannego samotnika. Naśladuje go z bezpiecznej odległości i stara się do niego zbliżyć. Mimo początkowej nieufności, wielki, kulawy niedźwiedź akceptuje go. Tymczasem myśliwi rozpoczynają nagonkę na niedźwiedzie. Dużemu udaje się uciec, ale malec zostaje schwytany. Z ciekawością obserwuje ludzi i ich konie. Gdy podczas polowania duży niedźwiedź daruje życie jednemu z myśliwych, osaczywszy go przedtem na skalnej półce, myśliwi rezygnują z dalszego polowania i postanawiają uwolnić niedźwiadka. Ale malec wcale nie ma ochoty rozstać się z nimi... Film nagrodzony wieloma prestiżowymi nagrodami i nominowany do Oscara. (tekst: Beata Rodewald Mazurkiewicz) 20:45 BILET DO KINA - PRZEŁĘCZ OCALONYCH (HACKSAW RIDGE) Dramat wojenny, 133 min, USA/Australia, 2016 Reżyseria: Mel Gibson Scenariusz: Robert Schenkkan, Andrew Knight Aktorzy: Andrew Garfield, Sam Worthington, Luke Bracey, Hugo Weaving, Rachel Griffiths, Vince Vaughn, Nathaniel Buzolic, Milo Gibson Bardzo dobrze przyjęty przez krytykę film nawiązuje do biografii Desmonda Dossa, żołnierza Armii Stanów Zjednoczonych. Należał on do wiernych Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego, odmawiał dotykania broni i zabijania. Zawsze postępował zgodnie ze swoimi przekonaniami religijnymi. Pełnił służbę wojskową podczas II wojny światowej, był sanitariuszem. Ratował życie swoich żołnierzy, jak i rannych z armii wroga. Akcja filmu rozgrywa się w czasie, gdy wojna ma się już ku końcowi. Armia amerykańska toczy ciężkie walki z Japończykami na Pacyfiku. Rozpoczyna się amerykański desant na japońską o wyspę Okinawa. Jej zajęcie ma kluczowe znaczenie. Zdobycie wyspy może oznaczać ostateczną klęskę Japonii. Wśród setek tysięcy amerykańskich żołnierzy jest także Desmond Thomas Doss, sanitariusz, który ze względu na przekonania religijne stanowczo odmawia noszenia i używania broni. Jego postawa sprawia, że jest traktowany z nieufnością, oskarża się go o tchórzostwo. Czas pokaże, jak bardzo się wszyscy mylili. Po bitwie o Okinawę to Desmond Doss staje się bohaterem amerykańskiej armii. Podczas najcięższych starć ryzykuje własne życie, ratując innych, bez względu na to, po jakiej stronie walczą. Tak rodzi się legenda bezbronnego żołnierza. 23:40 WIECZÓR KINOMANA - URODZONY 4 LIPCA (BORN ON THE FOURTH OF JULY) Dramat biograficzny, 139 min, USA, 1989 Reżyseria: Oliver Stone Scenariusz: Oliver Stone, Ron Kovic Zdjęcia: Robert Richardson Muzyka: John Williams Występują: Tom Cruise, Willem Dafoe, Kyra Sedgwick, Raymond J. Barry, Jerry Levine, Caroline Kava, Ed Lauter, Tom Berenger, Tom Sizemore, Michael Wincott i inni Wybitny, wielokrotnie nagradzany, film Olivera Stone’a należący do jego słynnej trylogii wietnamskiej (w jej skład wchodzą jeszcze: "Pluton" i "Pomiędzy niebem a ziemią"). Kanwą scenariusza "Urodzonego 4 lipca" stał się pamiętnik Rona Kovica pod tym samym tytułem. Kovic, wychowany w licznej, katolickiej rodzinie o chorwackich korzeniach, analogicznie jak Stone pojechał do Wietnamu na ochotnika i podobnie jak reżyser został odznaczony za odwagę, by po powrocie spotkać się ze społecznym niezrozumieniem, a nawet odrzuceniem, co doprowadziło go najpierw do szukania pociechy w alkoholu i narkotykach, a potem do niemal całkowitego przewartościowania wpajanych mu od dziecka ideałów. Dziś jest jednym z najbardziej znanych na świecie działaczy pacyfistycznych, mającym w politycznym dossier m. in. dwanaście pobytów w więzieniu (mimo, że porusza się na wózku inwalidzkim) i porywające przemówienie na konwencji Partii Demokratów w 1976 roku, kiedy to zarówno pod względem sztuki oratorskiej, jak i siły argumentacji prześcignął wielu zawodowych polityków. W filmie Stone’a Kovica zagrał Tom Cruise, aktor podówczas (czyli pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku) kojarzony głównie z kinem rozrywkowym ("Top Gun", "Cocktail", "Ryzykowny interes"), w którym umiejętnie ogrywał swoją urodę, sprawność fizyczną i chłopięcy wdzięk, co zapewniło mu znaczną popularność. Jednak już w "Rain Manie" (1988) udowodnił, że jest aktorem o większych możliwościach. W wielkim stylu potwierdził je w "Urodzonym 4 lipca", gdzie stworzył kreację wybitną i głęboko poruszającą, nagrodzoną Złotym Globem i nominacją do Oscara. Akcja filmu rozpoczyna się w drugiej połowie lat pięćdziesiątych w Massapequa niewielkim miasteczku w stanie Nowy Jork. Mały Ronnie Kovic wraz z kolegami bawi się w wojnę w pobliskim lesie. Zafascynowany ogląda defilady wojskowe, nie zwracając na razie większej uwagi na biorących w nich udział żołnierzy - inwalidów. Wojna to dla niego przede wszystkim wielka przygoda i możliwość służenia ojczyźnie. Rodzice wychowują go w duchu moralnego rygoryzmu i patriotyzmu. Starają się też rozbudzić w swych dzieciach ambicję i zamiłowanie do ciężkiej pracy, by zawsze były najlepsze we wszystkim, co przyjdzie im robić. Mijają lata. Ron wyrasta na przystojnego, wysportowanego chłopaka, w którym podkochuje się (z wzajemnością) koleżanka ze szkoły Donna. Kiedy wybucha wojna w Wietnamie, młody Kovic postanawia zaciągnąć się do marines. Interwencja w Wietnamie ma być przecież szybka i zakończona pełnym chwały sukcesem, a marines będą tam pierwsi, w związku z czym cały splendor przypadnie im. Niestety, już pierwsze miesiące na froncie brutalnie weryfikują młodzieńcze miraże Rona. Po pierwsze wojna się przedłuża. Po drugie oddział Kovica przez przypadek wybija niemal do nogi wioskę pełną kobiet i małych dzieci. Po trzecie w zamieszaniu bitewnym Ron niechcący pozbawia życia swojego kolegę. Po czwarte wreszcie sam zostaje ciężko ranny, w wyniku czego traci władzę w ciele od klatki piersiowej w dół. Jakby tego było mało wskutek rażących zaniedbań personelu medycznego traci też nogę. Jednak chyba najgorsze czeka go dopiero po powrocie do rodzinnego domu. 02:15 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - RAFAEL ODKRYTY NA NOWO (EXHIBITION ON SCREEN EP. 18 RAPHAEL REVEALED) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. A są m.in. Leonard, Rembrandt, Cezanne, Monet, Picasso. Odc. 18 - "Rafael odkryty na nowo" 6 kwietnia 1520 roku wielu mieszkańców Rzymu pogrążyło się w żałobie. Nie po śmierci papieża ani księcia. Choć nie był rzymianinem z urodzenia, Rafael Santi z Urbino wybrał Rzym na swój dom. Badał starożytne ruiny miasta i pragnął wskrzesić jego cesarską świetność, wspierany mecenatem kolejnych papieży. Stworzył dla nich wiele spośród najznakomitszych dzieł sztuki renesansowej. Po śmierci artysty nad jego łożem śmierci wisiał ostatni obraz, który malował. W kolejnych wiekach pracę tę uznawano nie tylko za największe osiągnięcie artysty, lecz najwspanialsze dzieło w historii malarstwa. Przewyższające wszystko, co zrobili współcześni Rafaelowi Michał Anioł i Leonardo. Uważany był za największego artystę w dziejach świata. Wywarł głęboki wpływ na sztukę. 05:15 TAMTE LATA, TAMTE DNI - ANNA DYMNA Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Tym razem swoje dzieciństwo i młodość wspomina popularna wybitna aktorka, Anna Dymna. Rozmowa toczy się w krakowskim Parku Jordana - miejscu jej dziecięcych zabaw, w Piwnicy pod Baranami, związanej z miłością życia - Wiesławem Dymnym oraz za kulisami sceny Starego Teatru, na której artystka odnosiła swoje pierwsze aktorskie sukcesy.