TVP Dokument Wtorek, 19.09.2023 06:00 DZIKA POLSKA - KOŃ WSCHODZĄCEGO SŁOŃCA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Zdjęcia: Tomasz Michałowski Wśród zasp, nad dzikim jeziorem Oświn klacze dzikich koni rodzą źrebięta. Niestraszna im zima, ubóstwo pokarmu, wilki. Koniki polskie, potomkowie tarpana, znane są z wytrwałości i odporności na ciężkie warunki. Dlatego kiedyś były chętnie wykorzystywane przez ubogą ludność wiejska, zwłaszcza na Zamojszczyźnie, gdzie koniki pozostałe po zwierzyńcu Zamojskich rozdano okolicznym chłopom. Ale kiedyś konie te żyły na wolności wśród lasów i łąk na ziemiach dzisiejszej Polski. Dziś ich zachowawcze hodowle są rozrzucone po kraju, a zwierzęta te przebywają tam wprawdzie pod opieką hodowców i badaczy, ale korzystają nieledwie z pełnej wolności. Wraz z tymi opiekunami ruszymy ich śladem. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 42 NA RATUNEK! Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Straż pożarna to służba, w której jeden człowiek ryzykuje swoje życie, aby uratować życie kogoś innego. Jakie zatem są prapoczątki tego szlachetnego zawodu? Jak gaszono pierwsze pożary? Czy używano w historycznych akcjach węży i hełmów, które dzisiaj jednoznacznie kojarzą nam się ze strażakami? Aby odpowiedzieć na te pytania, Radosław Kotarski rusza do Mysłowic i poznaje historię pożarnictwa. Sprawdza również co z historycznego dziedzictwa zostało we współczesnej straży pożarnej. 07:05 NOTACJE - LEON GODLEWSKI. MÓJ PRZEDWOJENNY ŚWIAT Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Róża Fabjanowska, Sławomir Malcharek Leon Godlewski, polski arystokrata, świadek uratowania od śmierci rocznego dziecka żydowskiego, wyniesionego w 1942 roku z tzw. Małego Getta przez siostrę Elżbietę, a potem wychowywanego w jego rodzinnym domu. Ten akt humanitaryzmu traktowany był jako rodzaj działalności konspiracyjnej, ale na zawsze odmienił życie rodziny Godlewskich. Opowieść o życiu w przedwojennej Polsce. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 184 BRODNICA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. W Brodnicy zachował się średniowieczny układ zabudowy miasta. Z jednej strony ogranicza go rzeka, a z drugiej ulica przebiegająca wzdłuż dawnej fosy; okalającej niegdyś miejskie mury. Mury obronne w Brodnicy wzniesiono w latach 1310 - 1330. Obecnie ich pozostałości wpisane są do rejestru zabytków. 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /46/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W dzisiejszym odcinku poznacie mikrosunię, która aby biegać, musi przejść rehabilitację; psa Horanta z rozległym nowotworem i wdzięczną małpkę lori - Olę. Czy uda się przywrócić im radość życia? Odwiedzamy też niezwykłe miejsce - Zakątek Weterana - gdzie życie emeryta spędzają zwierzęta, które odeszły ze służby w policji. 08:20 CRISPR: REWOLUCJA W INŻYNIERII GENETYCZNEJ (THE CRISPR REVOLUTION - GENOME EDITING) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Claudia Ruby CRISPR to nowe narzędzie w laboratorium obróbki kodu genetycznego, które pozwala naukowcom z dużą precyzją zmieniać materiał genetyczny wszystkich żywych organizmów. Naukowcy opracowują terapie na choroby uważane do tej pory za nieuleczalne; powstają rośliny o nowych cechach. Jak daleko powinna iść medycyna lub rolnictwo? Film szuka odpowiedzi krytycznie i analizuje różne opinie. Naukowcy, etycy i krytycy są zgodni co do jednego: społeczeństwo musi pilnie przedyskutować możliwości i granice tego nowego wymiaru inżynierii genetycznej, ponieważ CRISPR może wpływać na całe nasze życie. 09:25 DZIKIE SERCE EUROPY - POWRÓT PRASTAREGO LASU (WILD HEART OF EUROPE - THE RETURN OF AN ANCIENT FOREST) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Lisa Eder Las Bawarski w Parku Narodowym jest dziki i nigdzie indziej na rozległym terytorium między brzegami Atlantyku a górami Uralu nie ma takich lasów, wrzosowisk, potoków i jezior, które mogą ewoluować zgodnie z ich własną naturą. "Niech natura będzie!" to filozofia parku narodowego. Dzięki temu te lasy żyją. Po katastrofalnej nawałnicy w wyniku burzy w 1983 r. wszystkie wyrwane drzewa zostały pozostawione na ziemi. Z tego rzekomo martwego lasu wyrosła żywotna dzicz. Zagrożone gatunki, takie jak ryś, wilk, łoś i żbik odzyskały ten obszar. Ta koncepcja przyjęła się i służy jako wzór dla wielu innych obszarów chronionych. Ile dzikich terenów potrzebuje ludzkość, aby przetrwać? Czego możemy się nauczyć od dzikiego lasu, aby zachować go dla przyszłych pokoleń w czasach zmian klimatycznych? W filmie usłyszymy wypowiedzi wielu obrońców dzikiej przyrody, między innymi Jane Goodall. 10:25 PLANETA SKARBÓW - ODC. 1 AFRYKA (PLANET OF TREASURES EP. 1 AFRICA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gero Von Boehm Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody. Odc. 1 - ''Afryka". Natura i kultura spotykają się w Afryce. Tajemnicze miejsca, wiekowe instytucje i rytuały, które przetrwały próbę czasu. Tutaj rodziły się i umierały imperia. Teraz ich spuścizna stanowi nasze wspólne dobro. Nasza historia, czyli historia ludzkości, zaczyna się na tym właśnie kontynencie. Faraonowie powołali do życia państwo, dynastie, urzędników, prawa, kapłanów, uczonych i armie. Egipt należał do najbardziej stabilnych imperiów w dziejach. Piramida Cheopsa, wzniesiona cztery i pół tysiąca lat temu, jako jedyny z dawnych siedmiu cudów świata, wciąż stoi nietknięta. Na początek Kair i piramidy na skraju pustyni. Egipt, Etiopia i Kenia to ledwie trzy z 54 - ech krajów Afryki. Jednak różnorodność kulturowa wyróżnia je na tle całości. Przy okazji poznajemy też prawdziwą potęgę Natury. Afryka jest wyjątkowa. To niemal cud, że ta skarbnica przetrwała zapędy europejskiego imperializmu. 11:20 ZYGMUNT KONIECZNY Film dokumentalny, 7 min, Polska, 1982 Reżyseria: Andrzej Mol Dokumentalny portret kompozytora, Zygmunta Koniecznego. Etiuda Szkoły Filmowej. 11:35 OBIEKTYW - RODZINY WIELODZIETNE Reportaż, 20 min, Polska, 1980 Cykliczny program, podejmujący różne, bieżące tematy, dotyczące Dolnego Śląska. W tym odcinku opowieść o rodzinach wielodzietnych, których życiorysy zostały ukształtowane przez rozmaite warunki, w jakich wypadło im egzystować. Nie od dziś wiadomo, że rodzina to najważniejsza komórka społeczna, a dobre wychowanie młodego pokolenia to jedno z najtrudniejszych zadań. Dziecko - choćby jedno - wymaga wielu poświęceń ze strony rodziców i opiekunów. A co w przypadku rodzin, gdzie mamy do czynienia np. z pięciorgiem pociech? W materiale poznamy kilka takich rodzin, które choć ledwie "wiążą koniec z końcem", czują się bardzo szczęśliwe. O trudach i radościach życia w licznej familii opowiadają kolejno: Szaryczanowie z Wrocławia, Koncowie ze Zgorzelca, Komsomowie z Modlęcina. Ponadto widzowie, dzięki rozmowom z urzędnikami z różnych organizacji socjalnych, dowiedzą się, czy rodziny wielodzietne mogą liczyć na jakąś pomoc ze strony państwa. 12:00 BARBARA BITTNERÓWNA - LEGENDA BALETU Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1994 Scenariusz: Zbigniew Dzięgiel Wykonawcy: Barbara Bittnerówna, Lesław Finze Zdjęcia: Henryk Janas Kameralna impresja przypominająca postać wspaniałej tancerki Barbary Bittnerównej, urodzonej w 1924 r. , niegdyś primabaleriny oper w Poznaniu, Bytomiu, a zwłaszcza Warszawie. Była doskonałą wykonawczynią partii Panny Młodej w "Harnasiach" Szymanowskiego i Julii w balecie "Romeo i Julia" Prokofiewa, znaną nie tylko w kraju, lecz i za granicą, gdzie często występowała w duecie z Witoldem Grucą. Barbara Bittnerówna mieszkała w Skolimowie w Domu Artystów Weteranów. W programie nagranym w 1994 r. wspomina swe dzieciństwo, Lwów, marzenia, pracę i ludzi, których znała. Dzieli się refleksjami o życiu, tańcu i karierze. Jej pełną osobistych zwierzeń opowieść, snutą zza kadru, ilustrują fotografie z prywatnego archiwum artystki, materiały filmowe TVP i WFDiF dokumentujące jej karierę, a także widoki Skolimowa i ulubionych miejsc w stolicy. 13:05 PAPCIO CHMIEL Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Reżyseria: Petro Aleksowski, Petro Aleksowski Film dokumentalny prezentujący Henryka Chmielewskiego - wybitną postać polskiej sztuki komiksu. Filmowy portret "Papacia Chmiela" oczami jego 11 - letniego fana, prowadzącego swój program literacki, w którym recenzuje książki. Marzeniem entuzjasty literatury jest spotkanie z Papciem i przeprowadzenie z nim wywiadu do swojego vloga. W filmie śledzimy próby kontaktu Olafa z jego Mistrzem. Olaf spotyka znawców tematu: krytyków, publicystów, artystów, uczestniczy w wydarzeniach specjalnych dla fanów. Poznaje historię swojego bohatera, zarówno zawodową, jak i osobistą. Duży nacisk został położony na przeżycia Henryka Chmielewskiego w trakcie powstania warszawskiego. Niejako drugą pierwszoplanową postacią filmu jest Tytus, czyli uczłowieczona, a wręcz spersonifikowana małpa. Projekt jest poświęcony również genealogii tej postaci. W filmie wykorzystano kilka technik rejestracyjnych, od klasycznej zdjęciowej po animowaną. a także materiały archiwalne oraz efekty wizualne. 14:05 WEŁTAWA - ZŁOTA RZEKA (VLTAVA - RIVER OF GOLD) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Angelika Sigl Filmowa opowieść o Wełtawie, najdłuższej rzece Czech. Jej źródło leży w Szumawie. Biegnie, meandrując przez wrzosowiska tego regionu, przybierając charakterystyczny ciemnożółty kolor, który sprawia, że przypomina płynne złoto. Ta Złota Rzeka była inspiracją dla poetów, architektów i kompozytorów. Wzdłuż brzegów rzeki liczne zabytki świadczą o długiej i bogatej historii kraju. Jest tu 18 mostów, m. in. w Pradze, stolicy kraju z mnóstwem złotych dachów i ścian z żółtego połyskującego piaskowca. W większości biegu Wełtawa płynie spokojnie, ale co jakiś czas ujawnia swój dziki charakter, rozsadzając brzegi, a miejscami tworząc kaskadę zbiorników i tam. Ale poza tym płynie swobodnie w swoim naturalnym korycie rzeki, zapewniając dom dla wielu dzikich zwierząt, takich jak: suseł cętkowany, sikora wahadłowa, rysie i wilki. 15:00 DZIKA WIELKA BRYTANIA - ODCINEK 2 LASY (WILD GREAT BRITAIN EP 2 FORESTS) Cykl dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Laura Humphreys Cykl dokumentalny o przyrodzie Wielkiej Brytanii. Dzika przyroda tej wyspy często pozostaje niezauważona. Ta seria pokaże ukryte życie zarówno znanych, jak i mniej znanych, a fascynujących zwierząt, które mają swój dom na wyspie. Każde z różnorodnych siedlisk daje możliwości i wyzwania dla dużych i małych stworzeń. Spotykamy zwierzęta w kluczowych momentach ich życia, kamery przy słabym oświetleniu eksponują rzadko spotykane nocne zachowania, a obiektywy makro skupiają się na mało znanych "Brytyjczykach". Od wybrzeży Kornwalii po Szetlandy, od plaż Norfolk po klify Anglesey, ta seria upamiętnia oszałamiającą przyrodę żyjącą u naszych drzwi. 16:00 PIERWSZE ZWIERZĘTA ŚWIATA (FIRST ANIMALS) Film dokumentalny, 52 min, Kanada, 2019 Reżyseria: Andrew Gregg Film dokumentalny o niezwykłych odkryciach paleontologicznych w Kolumbii Brytyjskiej, która była kiedyś dnem starożytnego oceanu. Pięćset milionów lat później odkryto w Burgess niezwykłe skamieliny z łupków, które zmieniły nasze rozumienie ewolucji. Wraz z paleontologiem dr. Jeanem Bernardem Caronem i jego zespołem, zobaczymy jak wydobywano okazy. Te znaleziska z epoki kambryjskiej zostały następnie przeniesione do muzeum, gdzie naukowcy próbują zinterpretować, jak zwierzęta wyglądałyby i jak się zachowywały. Dzięki pomocy komputerów i grafikom w 3D, poznamy ich życie podczas eksplozji kambryjskie. 17:00 PLANETA SKARBÓW - ODC. 2 INDIE (PLANET OF TREASURES EP. 2 INDIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gero Von Boehm Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody. Odc. 2 - "Indie". Indie to wielowarstwowość, długa historia oraz języki, kultury i fascynujące mity. To świat kontrastów - bogactwo i ubóstwo, sacrum i profanum, zatłoczone miasta i bajkowe krajobrazy pełne wiekowych drzew. Ten kraj przemawia do zmysłów. Poprzez kolejnych władców, religie, ludzi oraz kultury, które na przestrzeni wieków odciskały tu swoje piętno. Indie to dźwięk kosmosu i nieskończona różnorodność. Kraina pełna bogactw i dziwów. Jej historię można poznać między innymi dzięki miejscom uznanym przez UNESCO za obiekty dziedzictwa kultury. Hindusi czczą Ganges, Brahmaputrę, Indus oraz wiele innych rzek. Odgrywają one ważną rolę niemal we wszystkich rytuałach. Nie ma człowieka, którego ilość i różnorodność kultur w Indiach nie zadziwia. Indie to nie kraj, lecz kraj krajów, cywilizacja. Swoje źródła ma tutaj buddyzm, zaś hinduizm, za sprawą licznych diaspor, dociera obecnie wszędzie. 18:05 SZPIEDZY W HOLLYWOOD (HOLLYWOOD SPIES) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2017 Reżyseria: Julia Kuperberg, Clara Kuperberg Mistrzowie szpiegowskiego fachu w XX wieku, a zwłaszcza w czasach konfliktów, uważali za korzystne korzystanie z usług celebrytów, którzy mieli wysokich rangą i znaczących wielbicieli w różnych branżach, łatwy dostęp do polityków i wpływowych urzędników państwowych. Cary Grant szpiegował Errola Flynna, który najwyraźniej miał nazistowskie skłonności, Greta Garbo prawie w pojedynkę uratowała większość ludności żydowskiej w Danii, podczas gdy Marlene Dietrich zabawiała trupy na linii frontu, a Hedy Lamarr przywiozła do USA wiedzę techniczną, którą zdobyła w czasie rozmowy przy kolacji z niemieckimi generałami. OSS, prekursor CIA, zaangażował nawet gangstera Lucky Luciano w działalność kontrwywiadowczą, a później w ochronę oddziałów generała Pattona podczas operacji sycylijskich. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PIRENEJE - GÓRY POŁUDNIA FRANCJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Pireneje. 20:15 USA - BÓG DAŁ NAM BROŃ (THE US AND THEIR GUNS: AN AMERICAN STORY / LA LOI DES ARMES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Romain Besnainou Film dokumentalny. 14 - ty lutego 2018 - go roku, Parkland na Florydzie. 19 - toletni uczeń wchodzi do szkoły średniej Stoneman Douglas, uzbrojony w legalnie nabyty karabinek szturmowy. Zabija 17 osób, w tym czternaścioro uczniów. Po wydarzeniu postanowiono zmierzyć się z wszechpotężnym amerykańskim lobby zajmującym się prawami do posiadania broni. W Stanach Zjednoczonych dochodzi do 350 - ciu masowych zabójstw rocznie. Masakra w Parkland przelała czarę. Zaczęto baczniej się przyglądać potężnej NRA. Narodowe Stowarzyszenie Strzeleckie Ameryki stoi na straży prawa obywateli do noszenia broni palnej. Wpływy NRA sięgają od głębokiej prowincji Stanów po Biały Dom. Kolorado jest jednym z trzydziestu dwóch stanów, gdzie można legalnie nosić broń - od pistoletu po ciężką broń palną, zgodnie z Drugą Poprawką do Konstytucji. Ten poruszający dokument śledzi historię powstania studenckiego, jakiego nie widziano wcześniej i bada, w jaki sposób udaje się utrzymać w USA tak liberalne prawo dotyczące broni i dlaczego ma ono taką moc w amerykańskim społeczeństwie, ale następują zmiany, ludzie widzą, że to jest złe i będą głosować przeciwko niemu. To początek czegoś nowego, przekonamy się, gdy pójdziemy do przodu. Można wiele zdziałać w kwestii dostępu do broni w przyszłości. Czy jednak jesteśmy w punkcie zwrotnym? Czy rzeczywiście coś się zmieni, czy NRA pozostanie nadal tak potężną organizacją jak obecnie? 21:25 IRLANDIA PÓŁNOCNA - NIEKOŃCZĄCA SIĘ WOJNA (NORTHERN IRELAND: THE 100 YEAR WAR / IRLANDE DU NORD) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2022 Reżyseria: Lucas Gregorio Od stu lat Irlandia jest podzielona na dwie części. Na południu Republika, niepodległe państwo i członek Unii Europejskiej. Na północy Irlandia Północna, należąca do Wielkiej Brytanii. Na tym zaledwie 1, 8 mln mieszkańców terytorium współistnieją dwa rywalizujące ze sobą obozy: z jednej strony unioniści, głównie protestanci i lojalni wobec Wielkiej Brytanii. Z drugiej strony irlandzcy nacjonaliści, głównie katolicy, którzy chcą być związani z Republiką Irlandii i nie być już częścią Zjednoczonego Królestwa. W Irlandii Północnej, jednej z prowincji Zjednoczonego Królestwa, miasto Londonderry jest podzielone na dwie części. Z jednej strony dzielnice protestantów, z drugiej katolików. Od wieków te dwie wspólnoty się nienawidzą. Na początku sierpnia w katolickiej dzielnicy Bogside młodzi ludzie budują wysoką wieżę z palet. Tradycja ta upamiętnia gwałtowne zamieszki z 1969 roku, podczas których katolicy starli się z protestantami i policją. Po kilku dniach konstrukcja jest gotowa. To liczący 15 metrów wysokości stos. Młodzi ludzie wieszają na nim flagi swych wrogów. Tak jak symbolizującą brytyjską koronę. Pokazani w filmie młodzi katolicy są bojownikami o niepodległość. Pragną, by Irlandia Północna opuściła Zjednoczone Królestwo i przyłączyła się do Republiki Irlandii. 22:30 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ROLNIKA W GRUZJI Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Film z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk przedstawiających jeden dzień z życia wybranego mieszkańca Rosji lub państwa, które powstało po rozpadzie Związku Radzieckiego. Tym razem ekipa telewizyjna przygotowała reportaż w Gruzji, gdzie pod koniec 2003 r. dokonała się bezkrwawa rewolucja. Jak wygląda obecnie codzienne życie Gruzinów? Czy mieszkańcy republiki odczuwają już jakieś zmiany i jakie nadzieje wiążą z nowymi władzami? Bohaterem drugiego reportażu jest uroczy i skromny człowiek, 73 - letni rolnik, który mieszka pod Tbilisi. Film przedstawia jeden dzień z jego życia i z życia gruzińskiej wsi. Kamera towarzyszy mężczyźnie w podróży do stolicy, gdzie od lat sprzedaje on swoje mleko, jest z nim także podczas codziennych zajęć w gospodarstwie, a wieczorem ekipa telewizyjna bierze udział w hucznym weselu wnuczki bohatera przygotowanym na 500 osób. 23:05 MŁODOCIANE GANGI W PARYŻU (THE TEEN GANGS OF PARIS / GUERRE DES GANGS - TEEN GANGS) Film dokumentalny, 46 min, Francja, 2021 Reżyseria: Karim Ouaffi, Glenn L'Yvonnet Film dokumentalny o narastającej przemocy wśród młodzieży. W Paryżu wojny gangów stały się plagą. 14 - letnia dziewczyna zginęła w lutym w bójce gangów z kilkunastoma innymi nastolatkami. 15 - letni chłopiec zmarł w śpiączce po pobiciu przez gang. Kolejna 14 - letnia dziewczynka została pobita, zepchnięta do Sekwany i utopiona przez dwóch kolegów z klasy. W ostatnich miesiącach Paryż był świadkiem fali ekstremalnej przemocy wśród młodzieży. Policjanci przeszukują plecaki uczniów przy wejściu do szkoły. Spotykamy członków tych gangów, którzy wyjaśniają, jak i dlaczego bronią swojego terytorium. Tę spiralę śmiertelnej przemocy przypisuje się kryzysowi gospodarczemu, brakowi ochrony socjalnej i coraz częstszemu korzystaniu z sieci społecznościowych, ale one są również wykorzystywane do powstrzymania przemocy. Policja bada je, interweniując tak szybko, jak to możliwe, aby bójki nie przerodziły się w tragedie. Syn Nathalie Birimty miał 17 lat, kiedy został zasztyletowany w 2018 roku w bójce między dwoma rywalizującymi ze sobą gangami. Od tego czasu z inicjatywy Nathalie powstał kolektyw Walcząca Matka i interweniuje, gdy tylko zostanie powiadomiony, że może dojść do bójki. Raper Adama Camara spędził pięć lat w więzieniu po walkach gangów. Obecnie jeździ po uczelniach, opowiadając swoją historię młodym ludziom, aby nie popełnili tych samych błędów co on. 24:00 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 50 Felieton, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohaterka odcinka - Zuzanna Stromenger. 00:15 BARIERY Reportaż, 29 min, Polska, 1986 Reportaż poświęcony historii niepełnosprawnego, 10 - letniego Tomka i jego rodziny z Wrocławia. Materiał rozpoczęty jest krótkim poematem Tadeusza Geniusza, dedykowanym Tomkowi i jego rodzicom. Chłopiec już od najmłodszych lat miał wyraźne problemy z mową, motoryką i zachowaniem równowagi, co okazało się wynikiem dziecięcego porażenia mózgowego. Matka i ojciec Tomka wspominają trudy związane z czasochłonną rehabilitacją oraz z walką o to, aby nie stracić nadziei i wytrwałości do kontynuowania pracy z dzieckiem. Wielu lekarzy załamało ręce i skreśliło chłopca, twierdząc, że jego stan nie rokuje na jakąkolwiek poprawę. W reportażu poznajemy indywidualny system nauczania i rehabilitacji Tomka, a także stopień zaangażowania i pomysłowości jego rodziców w kwestii pozyskiwania sprzętu i dostosowywania domu do potrzeb ich syna. Problemowi dziecięcego porażenia mózgowego poświęcony został Ogólnokrajowy X Dzień Rehabilitacji Dziecka, który zorganizowano 20 września we Wrocławiu. Na sesję przyjechali ludzie, którym na sercu leży dobro dzieci: lekarze, psychologowie, rehabilitanci, przedstawiciele władz administracyjnych, organizatorzy Służby Zdrowia i pedagodzy. Wydarzenie zorganizował Wrocławski Oddział Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, któremu udanie prezesuje mgr Tadeusz Karolakowski. Wśród gości był prof. Aleksander Huleb, prezes zarządu głównego Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem. Na sali byli też bohaterowie tego programu, przede wszystkim rodzice Tomka. W materiale specjaliści opisują przyczyny i objawy dziecięcego porażenia mózgowego, a także formy rehabilitacji dzieci nim dotkniętych. Przed kamerą o swoich trudach i problemach opowiadają też rodzice innych dzieci z dziecięcym porażeniem mózgowym. Podziękowania rodzicom i specjalistom składają także dzieci, które dzięki ich ciężkiej pracy odzyskały częściową sprawność i samodzielność. W programie dowiadujemy się również o systemowych i organizacyjnych problemach w dostępie rodzin do fachowej diagnostyki w tej materii. 00:55 JADWIGA SMOSARSKA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2008 Reżyseria: Natasza Ziólkowska - Kurczuk Scenariusz: Natasza Ziółkowska - Kurczuk, prof. Małgorzata Hendrykowska Zdjęcia: Paweł Banasiak Wykonawcy: Nina Andrycz, prof. Małgorzata Hendrykowska, prof. Maria Kornatowska, Zbigniew Rymarz, Danuta Dąbrowska - Przybylska, Zygmunt Machwitz, Andrzej Kawecki Pretekstem do realizacji filmu o Jadwidze Smosarskiej jest fakt wydania przez profesor Małgorzatę Hendrykowską książki o aktorce, w której odsłonięte zostają nieznane dotąd fakty z jej życia. Scenariusz filmu bazuje na książce i powstał we współpracy z profesor Hedrykowską. We wrześniu 2008 roku przypada 110 rocznica urodzin Jadwigi Smosarskiej. Jakie losy były udziałem aktorki, którą pamięta się z ról w przedwojennych filmach "Jadzia", "Barbara Radziwiłłówna", "Czy Lucyna to dziewczyna", "Dwie Joasie", "Skłamałam", "Prokurator Alicja Horn"? Film ma charakter biograficzny, ale ukazuje aktorkę nie tylko przez pryzmat jej nieprawdopodobnej kariery i popularności, ale poprzez jej działania w czasie II wojny światowej, kiedy to uratowała ponad setkę ludzi. Z tego okresu zachowały się m. in. kwity bankowe oraz korespondencja Smosarskiej z Hanką Ordonówną ratującą z kolei polskie dzieci na Bliskim Wschodzie. Film ukazuje emigracyjne losy artystki, jej zaangażowanie w sprawy Polonii, ratowanie aktorów z wojennej pożogi, udział w odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie, a także w tworzeniu Domu Aktora w Skolimowie, czy w końcu wieloletnią walkę z nieuleczalną śmiertelną chorobą - agranulocytozą. Jest to zatem opowieść o prawdziwym życiu aktorki. W filmie znalazły się nigdy dotąd niepublikowane dokumenty, fotografie, listy i inne materiały ikonograficzne, które znajdowały się w prywatnym archiwum Jadwigi Smosarskiej, a które przejęła prof. Małgorzata Hendrykowska. Oprócz tego film opowiada też o zmieniających się epokach: przedwojennej Polsce, o okresie drugiej wojny światowej, o 19 latach amerykańskiej emigracji i powrocie Jadwigi Smosarskiej do kraju na stałe na rok przed śmiercią w 1970 roku - w trudnym okresie kolejnego polskiego przełomu. Film przedstawia fragmenty świata Jadwigi Smosarskiej, a więc fragmenty świata przedwojennego filmu, ukazane poprzez kamery, urządzenia z planu filmowego, kostiumy, plakaty, wycinki prasowe, fotosy, fragmenty filmów i kronik. Pokazane są też miejsca związane z aktorką, oraz materiały archiwalne, zawierające wspomnienia ludzi, którzy ją znali. 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŻOŁNIERZE POWSTAŃCOM Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Żołnierze - powstańcom" Lipniak - wioska położona pomiędzy bagnami - ostatnie miejsce ucieczki przed najeźdźcami dla mieszkańców lubelskiego Polesia. W czasach powstania styczniowego niezdobyta nigdy przez Rosjan leśna forteca. Dziś zadanie bojowe brzmi: powstańczy cmentarzyk. Wraz z żołnierzami WOT upamiętniamy miejsce dawnego obozowania powstańców styczniowych. Na skraju tego obozu zostały mogiłki, o których pamiętali miejscowi. Palili świeczki, postawili krzyż. My przeprowadziliśmy badania, które wyraźnie wskazały pięć mogił. Było to 12 lat temu. A dziś szczęśliwy finał tej historii. "Śladami jednego z wielu" Odwiedzamy pomnik poległych w roku 1920 w gminie Wiecznia. To tu w wojnie polsko - bolszewickiej walczył Jerzy Krępski, patriota i oficer marynarki wojennej. Przypomnimy jego sylwetkę. 02:25 ARTYSTA JERZY KALINA Reportaż, 38 min, Polska, 1994 Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Dariusz Panas, Jerzy Rudziński, Wiesław Kaźmierczak Jerzy Kalina, artysta plastyk i zarazem reżyser, "od zawsze" deklaruje niechęć do pomników jako dzieła sztuki. Uważa, że nie powinno się ich wznosić, gdyż z reguły są wyrazem słabości i niewiary w poprawę obecnej sytuacji. Jego sztuka wyrasta ze sprzeciwu wobec tradycyjnych, monumentalnych dzieł. Ukochał zwłaszcza twórczość anty - pomnikową - ulotną i efemeryczną - tzw. akcje i instalacje. Aranżuje je na ulicach i placach, na dworcach, w winiarniach itp. Wykorzystuje w nich najprostsze przedmioty codziennego użytku: wiadra blaszane, drabiny, krzesła, zyskujące nowy wymiar dzięki zmieniającym się kontekstom. 03:10 ABU HARAZ Film dokumentalny, 72 min, Polska, 2012 Reżyseria: Maciej Drygas Scenariusz: Maciej Drygas Abu Haraz to wioska położona nad Nilem w Sudanie północnym, skazana na zagładę po decyzji miejscowych władz o rozpoczęciu budowy tamy. Na początku dokumentu Macieja Drygasa jeden z jego bohaterów wspomina swój utracony raj, miejsce, którego już nie ma, rozmowy z kimś, kogo nie ma, rzeczy, które już nie istnieją. On sam czuje, że jest już martwy, choć wciąż żyje. Nikt z Abu Haraz nigdy nie pogodził się z faktem, że ich rodzinna wioska zniknęła z powierzchni ziemi bezpowrotnie. Bardzo dobrze przyjęty przez krytykę film Macieja Drygasa powstawał kilka lat. Autor chciał zachować pamięć o Abu Haraz, zatrzymać czas, uchwycić w kadrze miejsca i okruchy życia ludzi związanych z nimi. Nie komentując i nie oceniając sytuacji z wolna wprowadza widza w ten niezwykły świat, który już wkrótce przestanie istnieć. Oko kamery koncentruje się na ostatnich latach Abu Haraz, dyskretnie obserwuje tubylców wraz z ich codziennymi troskami i radościami. Zdjęcia znakomicie oddają klimat dzikiej afrykańskiej przyrody, na tle której toczą się zwyczajne losy wioski: narodziny nowego obywatela, nauka uczniów w miejscowej szkole, poznających znaczenie słowa bieda. Rytm życia w Abu Haraz wyznaczają pory roku i wylewy Nilu. Całe życie miejscowej ludności jest związane z ciężką pracą na roli od świtu, zmaganiami z surową przyrodą, z codziennymi problemami. Mieszkańcy wioski potrafią jednak też cieszyć się drobiazgami, dostrzegać radosne chwile w swej trudnej egzystencji. Ułożony świat Abu Haraz burzy nagle wiadomość o planowanej budowie gigantycznej tamy na Nilu. Ludzie dowiadują się, że wkrótce będą zmuszeni opuścić wioskę i przenieść się w zupełnie nieznane im miejsce. Jeszcze próbują się przeciwstawić władzy, nie zamierzają oddawać swej ziemi ani rzeki, która jest ich żywicielką. Walka jest jednak skazana na przegraną, nie ma odwołania od decyzji. Przygotowaniom do opuszczenia wioski towarzyszą płacz i rozpacz nad utraconym rajem. Budowa nowoczesnej tamy pociąga za sobą spustoszenie w psychice mieszkańców Abu Haraz, ból, rozpacz i cierpienie. Nagle tracą wszystko: dobytek, domy i ziemię należącą do nich od pokoleń. Muszą też rozwiązać problem przeniesienia prochów przodków, spoczywających na miejscowym cmentarzu. Budowa tamy na Nilu w Sudanie północnym spowodowała powstanie sztucznego jeziora o długości około 180 km. Wioska Abu Haraz znalazła się 35 m pod powierzchnią wody.