TVP Dokument Środa, 20.09.2023 06:00 DZIKA POLSKA - DZIĘCIOŁ NA JĘZYKACH Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Zdjęcia: Tomasz Michałowski Bohaterami kolejnego odcina programu będą dzięcioły. Choć mają długie języki, nie plotkują. Za to porozumiewają się, uderzając z werwą w rynny i latarnie traktowane jako blaszane bębenki. Zagrzebują się w mrowiskach dla zdrowia i urody. Potrafią spać przyczepione do pionowej drewnianej ściany, podpierając się ogonem. A nade wszystko umieją wykuć w drewnie głęboką dziuplę o zdumiewająco dużym otworze. To przez taki otwór do tych dziupli zmyślnym sposobem zagląda dr Tomasz Mazgajski z Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Warszawie. I to on wprowadzi nas w tym odcinku w tajniki życia dzięciołów, kto wie czy nie najdziwniejszych naszych ptaków. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 43 KASZUBSKIE ŻYCIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski "Zrzeszonech naju nicht nie złomie", czyli "zrzeszonych nikt nie złamie" - tak mawiają o sobie Kaszubi, których odrębność kulturowa od wieków jest niesamowicie interesująca. Jak przez całe stulecia udało im się zachować własną tożsamość? Jakie są charakterystyczne cechy tej społeczności? Aby odpowiedzieć na te pytania, Radosław Kotarski rusza na wschodnie tereny Pomorza Zachodniego i Pomorza Gdańskiego. W czasie wędrówki poznaje kaszubskie zwyczaje kultywowane do dzisiaj. 07:05 NOTACJE - HALINA MIROSZOWA. MOJE DZIECIŃSTWO, MOJA MŁODOŚĆ Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2008 Autor: Hanna Kramarczuk W radiu i telewizji przepracowała ponad 50 lat. Ceniona i lubiana, przez wielu nazywana Matką Polką. Wrażliwa na ludzką krzywdę. Z urodzenia jest warszawianką, ale jej wybraną ojczyzną jest Łomża. Spędziła tam 10 lat najpiękniejszych lat życia. Do Łomży pojechała z rodzicami, ponieważ ojciec otrzymał tam pracę. Tam też w 1939 roku zrobiła jeszcze maturę. Potem wyjechała do Warszawy, aby przystąpić do egzaminów na medycynę. Chciała być lekarzem. Okupację spędziła w Warszawie. Najpierw walczyła w obronie stolicy. Była harcerką, która po przeszkoleniu trafiła do wojska i awansowała do stopnia sierżanta. Po kapitulacji włączyła się do konspiracji. Zajmowała się kolportażem gazet, biuletynów w tzw. grupie Dromader, która obsługiwała stolicę. Prowadziła w TVP cotygodniowy magazyn "Miniatury", który składał się z kilku felietonów i mówił o zwykłych ludzkich sprawach. Prowadziła też popularny przed laty "Bank miast", a kiedy powstała telewizyjna Dwójka - program "Twarzą w twarz". Jako reporterka przejechała całą Polskę. Podróżowała autostopem, pociągiem, autobusem. Była autorką wielu filmów dokumentalnych. Najczęściej poruszała w nich tematykę historyczną, wiele dotyczyło Armii Krajowej. Pod koniec lat osiemdziesiątych wspólnie z Aleksandrem Małachowskim prowadziła cieszący się ogromną popularnością program "Telewizja nocą". Program był emitowany przez dwa lata. Do redakcji przysyłano wtedy tysiące listów. Każdy z autorów liczył na pomoc, na zajęcie się jego sprawą. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 185 ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzamy Łazienki Królewskie. Ten wyjątkowy ogród i budynki stanowią zapis kilku wieków historii Polski. Są dobrze naoliwioną maszyną, którą napędzają ręce dziesiątków pracowników - pasjonatów. W programie pokażemy efekty ich codziennej pracy i opowiemy o historii tego niezwykłego miejsca. Początki sięgają końca XVII wieku, kiedy u podnóża Zamku Ujazdowskiego pobudowano dwa pawilony: Ermitaż i Łaźnię. Oba budynki - zaprojektowane przez Tylmana z Gameren - powstały na zlecenie księcia Stanisława Lubomirskiego. W 1764 roku bogactwo książęcej łaźni zainspirowało samego króla Stanisława Augusta tak bardzo, że postanowił zaadaptować ten teren na swoją letnią rezydencję. Wynajęci przez króla architekci - Włoch Dominik Merlini i pochodzący z Drezna Jan Christian Kamsetzer - dostali zadanie przekształcenia barokowej łaźni w klasycystyczny Pałac na Wyspie. Reprezentacyjny budynek z przyległymi stawami i ogrodem stał się na wieki główną wizytówką miasta, a dziś to żelazny punkt przewodników po Warszawie. Nie zmienia to faktu, że miejsc wartych odwiedzenia jest w Łazienkach Królewskich znacznie więcej. 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /47/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W dzisiejszym odcinku pokazujemy nowe, ciekawe miejsca i inicjatywy pomocy: Azyl dla Królików, działający przy schronisku dla bezdomnych zwierząt w Toruniu; Stowarzyszenie Pomocy Świnkom Morskim - to właśnie ta organizacja proponuje Wam dzisiaj adopcję swoich podopiecznych świnek Sani i Grami; Fundacja dla Szczeniąt Judyta, gdzie obecnie znajduje się ponad 100 psiaków. Oczywiście poznacie też naszych tytułowych weterynarzy z sercem, którzy z troską leczą podopiecznych tych organizacji, dbając o to, aby zwierzaki, które trafią do Waszych domów, były zdrowe i cieszyły Wasze serca. Zapraszamy! 08:15 PIERWSZE ZWIERZĘTA ŚWIATA (FIRST ANIMALS) Film dokumentalny, 52 min, Kanada, 2019 Reżyseria: Andrew Gregg Film dokumentalny o niezwykłych odkryciach paleontologicznych w Kolumbii Brytyjskiej, która była kiedyś dnem starożytnego oceanu. Pięćset milionów lat później odkryto w Burgess niezwykłe skamieliny z łupków, które zmieniły nasze rozumienie ewolucji. Wraz z paleontologiem dr. Jeanem Bernardem Caronem i jego zespołem, zobaczymy jak wydobywano okazy. Te znaleziska z epoki kambryjskiej zostały następnie przeniesione do muzeum, gdzie naukowcy próbują zinterpretować, jak zwierzęta wyglądałyby i jak się zachowywały. Dzięki pomocy komputerów i grafikom w 3D, poznamy ich życie podczas eksplozji kambryjskie. 09:15 WEŁTAWA - ZŁOTA RZEKA (VLTAVA - RIVER OF GOLD) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Angelika Sigl Filmowa opowieść o Wełtawie, najdłuższej rzece Czech. Jej źródło leży w Szumawie. Biegnie, meandrując przez wrzosowiska tego regionu, przybierając charakterystyczny ciemnożółty kolor, który sprawia, że przypomina płynne złoto. Ta Złota Rzeka była inspiracją dla poetów, architektów i kompozytorów. Wzdłuż brzegów rzeki liczne zabytki świadczą o długiej i bogatej historii kraju. Jest tu 18 mostów, m. in. w Pradze, stolicy kraju z mnóstwem złotych dachów i ścian z żółtego połyskującego piaskowca. W większości biegu Wełtawa płynie spokojnie, ale co jakiś czas ujawnia swój dziki charakter, rozsadzając brzegi, a miejscami tworząc kaskadę zbiorników i tam. Ale poza tym płynie swobodnie w swoim naturalnym korycie rzeki, zapewniając dom dla wielu dzikich zwierząt, takich jak: suseł cętkowany, sikora wahadłowa, rysie i wilki. 10:15 PLANETA SKARBÓW - ODC. 2 INDIE (PLANET OF TREASURES EP. 2 INDIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gero Von Boehm Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody. Odc. 2 - "Indie". Indie to wielowarstwowość, długa historia oraz języki, kultury i fascynujące mity. To świat kontrastów - bogactwo i ubóstwo, sacrum i profanum, zatłoczone miasta i bajkowe krajobrazy pełne wiekowych drzew. Ten kraj przemawia do zmysłów. Poprzez kolejnych władców, religie, ludzi oraz kultury, które na przestrzeni wieków odciskały tu swoje piętno. Indie to dźwięk kosmosu i nieskończona różnorodność. Kraina pełna bogactw i dziwów. Jej historię można poznać między innymi dzięki miejscom uznanym przez UNESCO za obiekty dziedzictwa kultury. Hindusi czczą Ganges, Brahmaputrę, Indus oraz wiele innych rzek. Odgrywają one ważną rolę niemal we wszystkich rytuałach. Nie ma człowieka, którego ilość i różnorodność kultur w Indiach nie zadziwia. Indie to nie kraj, lecz kraj krajów, cywilizacja. Swoje źródła ma tutaj buddyzm, zaś hinduizm, za sprawą licznych diaspor, dociera obecnie wszędzie. 11:15 BARIERY Reportaż, 29 min, Polska, 1986 Reportaż poświęcony historii niepełnosprawnego, 10 - letniego Tomka i jego rodziny z Wrocławia. Materiał rozpoczęty jest krótkim poematem Tadeusza Geniusza, dedykowanym Tomkowi i jego rodzicom. Chłopiec już od najmłodszych lat miał wyraźne problemy z mową, motoryką i zachowaniem równowagi, co okazało się wynikiem dziecięcego porażenia mózgowego. Matka i ojciec Tomka wspominają trudy związane z czasochłonną rehabilitacją oraz z walką o to, aby nie stracić nadziei i wytrwałości do kontynuowania pracy z dzieckiem. Wielu lekarzy załamało ręce i skreśliło chłopca, twierdząc, że jego stan nie rokuje na jakąkolwiek poprawę. W reportażu poznajemy indywidualny system nauczania i rehabilitacji Tomka, a także stopień zaangażowania i pomysłowości jego rodziców w kwestii pozyskiwania sprzętu i dostosowywania domu do potrzeb ich syna. Problemowi dziecięcego porażenia mózgowego poświęcony został Ogólnokrajowy X Dzień Rehabilitacji Dziecka, który zorganizowano 20 września we Wrocławiu. Na sesję przyjechali ludzie, którym na sercu leży dobro dzieci: lekarze, psychologowie, rehabilitanci, przedstawiciele władz administracyjnych, organizatorzy Służby Zdrowia i pedagodzy. Wydarzenie zorganizował Wrocławski Oddział Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, któremu udanie prezesuje mgr Tadeusz Karolakowski. Wśród gości był prof. Aleksander Huleb, prezes zarządu głównego Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem. Na sali byli też bohaterowie tego programu, przede wszystkim rodzice Tomka. W materiale specjaliści opisują przyczyny i objawy dziecięcego porażenia mózgowego, a także formy rehabilitacji dzieci nim dotkniętych. Przed kamerą o swoich trudach i problemach opowiadają też rodzice innych dzieci z dziecięcym porażeniem mózgowym. Podziękowania rodzicom i specjalistom składają także dzieci, które dzięki ich ciężkiej pracy odzyskały częściową sprawność i samodzielność. W programie dowiadujemy się również o systemowych i organizacyjnych problemach w dostępie rodzin do fachowej diagnostyki w tej materii. 11:55 OPERACJA "GRYF" Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2016 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Film "Operacja Gryf" opowiada niesamowitą historię życia generała Janusza Brochwicz - Lewińskiego ps. Gryf, który jest postacią wyjątkową. Uczestniczył w wojnie obronnej 1939, był uciekinierem z sowieckiej niewoli, gdzie został na niego wydany wyrok śmierci, współtworzył Armię Polskiego Państwa Podziemnego. Autor brawurowych akcji zbrojnych przeprowadzonych na niemieckim okupancie, takich jak napad na Aptekę Wendego w Warszawie wykonany bez jednego wystrzału czy dowództwo słynnej obrony Pałacu Michla podczas pierwszych dni Powstania Warszawskiego, gdzie odpierał 5 ataków, niszcząc dwa czołgi, Pocisk niemieckiego snajpera eliminuje Gryfa z dalszej walki w Powstaniu i w ciężkim stanie zdrowia jednak uchodzi z życiem. Trafia do niemieckiej niewoli, a następnie do Szkocji, gdzie dzięki wstawiennictwu gen. Bora Komorowskiego poddany zostaje trudnej operacji i wraca do zdrowia. Jako komandos jednak nie wraca do Polski, tylko wybiera los emigranta. Wstępuje do brytyjskiego wojska, gdzie służy m.in. jako oficer wywiadu Wielkiej Brytanii oddelegowany do walki z komunizmem. Po blisko 60 latach wraca do Polski, gdzie część środowiska kombatanckiego z początku nie była gotowa na przyjęcie tak wielkiego świadka historii, jednak nie upłynęło wiele czasu do momentu, kiedy stał się ikoną patriotyzmu, szczególnie dla młodego pokolenia. Był bardzo ceniony przez ówczesnego prezydenta m. st. Warszawy Lecha Kaczyńskiego oraz jego zastępcę Władysława Stasiaka, dzięki którym został sprowadzony do Polski i otoczony opieką, a później nominowany do stopnia generalskiego. Generał Gryf dzięki swoim zasługom i swojej postawie był człowiekiem, który już za życia stał się legendą i wzorem, którego z dumą naśladują młodzi Polacy, a w tym harcerze, elitarne jednostki Wojska Polskiego oraz służby cywilne. Film dokumentalny o generale Gryfie to również, a może przede wszystkim wyjątkowa okazja do prezentacji polskiego oręża wojskowego z perspektywy dwóch poziomów narracji chwalebnej przeszłości polskiego żołnierza (II Wojna Światowa) i jego współczesnych kontynuatorów, biorących udział w misjach wojskowych poza granicami kraju (Irak, Afganistan). Jest to próba pokazania na przykładzie naszych współczesnych komandosów tego, co wyróżnia polskich żołnierzy pośród innych wojsk sojuszniczych, że oprócz wyjątkowego wyszkolenia i przygotowania bojowego, równie ważne są zasady i wartości, które od zawsze towarzyszyły polskim żołnierzom, czy to była walka obronna, partyzancka, bój w Powstaniu Warszawskim, czy w wielu innych miejscach chwalebnych dla polskiego oręża. 12:55 ARKTYKA - CEL CHIŃCZYKÓW (CHINA’S ARCTIC AMBITIONS / THE RISING OF CHINA ARCTIC) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Olivier Truc Film dokumentalny o wzroście potęgi Chin nie tylko w Afryce, jesteśmy również bliscy zobaczenia chińskiej Arktyki. Ponieważ globalne ocieplenie wpływa na bieguny szybciej niż na resztę planety, lód topnieje w przyspieszonym tempie. W ciągu ostatniej dekady Szanghaj zainwestował ponad pięć miliardów euro, aby chronić się przed podnoszącymi się wodami. Ale wraz z topniejącym lodem pojawiają się nowe możliwości. Otwierają się nowe szlaki żeglugowe, prowincje górnicze i łowiska. W styczniu 2018 r. Chiny przedstawiły swoje ambicje dotyczące rozwoju szlaków żeglugowych otwartych przez globalne ocieplenie. Projekt, który rozszerzyłby charakterystyczną dla prezydenta Xi Jinpinga inicjatywę Pasa i Szlaku na Arktykę, został nazwany Polarnym Jedwabnym Szlakiem. To polityka, którą Chiny po cichu rozwijają od kilkudziesięciu lat. Mimo że nie są państwem arktycznym, Chiny są coraz bardziej aktywne w regionie polarnym. Zainwestowano w pola gazowe z arktycznej Rosji, rozwinięto placówkę badawczą na Svalbardzie, pozyskano nowych sojuszników w norweskiej Laponii i stworzono pierwszy w kraju lodołamacz, Xuelong. Chiny zostały również członkiem - obserwatorem Rady Arktycznej w 2013 roku i teraz określają się mianem państwa bliskiego Arktyki. Tradycyjne wyzwania w zakresie bezpieczeństwa jednak pozostają, a także istnieją obawy dotyczące długoterminowych celów strategicznych, w tym ewentualnego rozmieszczenia wojsk. Czego chcą Chiny w Arktyce? 14:00 HIPOPOTAMY OLBRZYMY AFRYKAŃSKICH RZEK (HIPPOS: AFRICA’S RIVER GIANTS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Brad Bestelink Hipopotam. Terytorialna bestia, która większość czasu spędza w wodzie. Wodny ssak, który nie umie pływać. Dwutonowy kadłub, który może biec szybciej niż człowiek. I pozornie spokojny głupek, który strzeże swojej rodziny z zaciekłą przebiegłością. Wykorzystując specjalistyczną technologię kamer, aby po raz pierwszy zbliżyć się do hipopotamów, film śledzi te zwierzęta w różnych porach roku w Delcie Okawango. Ujawnia, że chociaż hipopotamy mogą być hałaśliwe, agresywne i odważne, są również wrażliwe, towarzyskie i często komiczne. Intymny, wciągający portret, ukazujący stronę hipopotamów, której nigdy wcześniej nie widziano ani nie słyszano. W Delcie Okawango w Botswanie zajrzymy pod powierzchnię wody, by zobaczyć, jak hipopotamy bronią swoich rodzin, jak walczą z wrogami oraz jak pokazują nieoczekiwaną wrażliwość i inteligencję. Oto życie hipopotamów, jakiego nie widzieliście. Opowiada David Attenborough. 15:00 DZIKA WIELKA BRYTANIA - ODCINEK 3 WYBRZEŻA (WILD GREAT BRITAIN EP 3 COASTS) Cykl dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Laura Humphreys Cykl dokumentalny o przyrodzie Wielkiej Brytanii. Dzika przyroda tej wyspy często pozostaje niezauważona. Ta seria pokaże ukryte życie zarówno znanych, jak i mniej znanych, a fascynujących zwierząt, które mają swój dom na wyspie. Każde z różnorodnych siedlisk daje możliwości i wyzwania dla dużych i małych stworzeń. Spotykamy zwierzęta w kluczowych momentach ich życia, kamery przy słabym oświetleniu eksponują rzadko spotykane nocne zachowania, a obiektywy makro skupiają się na mało znanych Brytyjczykach. Od wybrzeży Kornwalii po Szetlandy, od plaż Norfolk po klify Anglesey, ta seria upamiętnia oszałamiającą przyrodę żyjącą u naszych drzwi. 15:55 HEDONIA - W POSZUKIWANIU PRZYJEMNOŚCI (HUNTING FOR HEDONIA) Film dokumentalny, 58 min, Dania, 2019 Reżyseria: Pernille Rose Gronkjaer Dokumentalna eksploracja mózgu, nauki i tajemnic naszych umysłów. A gdyby maleńkie pulsujące elektrody w naszej głowie mogły manipulować naszym umysłem? Rewolucyjna technika zwana głęboką stymulacją mózgu, po raz pierwszy została zbadana przez pionierów w latach sześćdziesiątych. Jej zastosowanie doprowadziło do niesamowitych postępów w leczeniu chorób takich jak choroba Parkinsona, ciężka depresja i zaburzenia odżywiania. To prosty system. Bateria pod skórą zasila stymulator dostarczający prąd bezpośrednio do neuronów. Aby dokładnie trafić z odpowiednim prądem w pożądane miejsce w mózgu pacjent musi być przytomny podczas zabiegu. Mózg jest niesamowity, piękny, i jest najbardziej złożonym ciałem w znanym nam wszechświecie. Składa się ze stu bilionów neuronów, każdy powiązany z drugim średnio tysiącem połączeń, zatem złożoność i zdolność przyłączeniowa tego organu przyćmiewa nerkę. Mózg to ty, nerka nie jest tobą. Można usunąć nerkę i nadal będziesz sobą. Ale jeśli uszkodzą cześć twojego mózgu, odbiorą ci część ciebie. Ale jaka przyszłość czeka ludzki umysł, kiedy zaczniemy manipulować w obrębie mózgu i emocji? 17:05 PLANETA SKARBÓW - ODC. 3 BLISKI WSCHÓD (PLANET OF TREASURES EP. 3 MIDDLE EAST) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gero Von Boehm Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody. Odc. 3 - "Bliski Wschód". Dawne imperia, pałace, meczety i legendarne place. Przed nami Isfahan, Persepolis, Teheran i Jazd w Iranie. Ale najpierw Wadi - Rum w Jordanii oraz pradawna nabatejska Petra wykuta w skale. Widoki zapierają dech w piersi. Nie jest to zwykła pustynia. Oto Wadi - Rum. Beduini żyją tu od 12 - tu tysięcy lat. Nabatejczycy przyszli do Petry z Jemenu. Surrealizm i absurd. Miasto wykute w skale po środku pustyni. Petra urosła w siłę, ponieważ leżała na przecięciu najstarszych szlaków handlowych. Wożono tędy kadzidło, mirrę i przyprawy takie, jak szafran, pieprz i cynamon. Wtedy były to rzeczy na wagę złota i przyczyniały do rozwoju handlu międzynarodowego. W oczach współczesnych Europejczyków Bliski Wschód to kraje prowadzące bulwersującą politykę, a zarazem kraina baśni i przepychu. Tak naprawdę znajdziemy tu zabytki wielkich cywilizacji oraz kultur jednoczonych i dzielonych przez religie. Obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO, które jako jedyne przetrwały próbę czasu. Miejsca, które pamiętają świat pełen różnorodności, a niekiedy i tolerancji. Symbol przeszłości, ale może też nadzieja na lepszą przyszłość. 18:05 BILLY WILDER - NIKT NIE JEST DOSKONAŁY (BILLY WILDER: NOBODY'S PERFECT) Film dokumentalny, 54 min, USA, 2016 Reżyseria: Clara Kuperberg, Julia Kuperberg Film dokumentalny, którego reżyserki - Clara i Julia Kuperberg rysują swój niezwykle zabawny obraz o Billym Wilderze, równolegle ze wspaniałym wywiadem Volkera Schlöndorffa, przeprowadzonym z tym artystą. Filmy tego reżysera są zawsze wielowarstwowe i często pełne zjadliwego dowcipu i ironii. Fragmenty większości jego nagradzanych dzieł i kilka mniej znanych ubarwią film. Wilder z sześcioma Oscarami na swoim koncie skromnie zauważył kiedyś: Osiemdziesiąt procent obrazu to pisanie, pozostałe dwadzieścia procent to wykonanie, takie jak ustawienie kamery we właściwym miejscu i możliwość posiadania dobrych aktorów we wszystkich rolach. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BAWARIA - WŚRÓD GÓR I JEZIOR (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Bawaria. 20:15 MŁODZI LEKARZE S.III - ODC. 8 SEZON 3 Telenowela dokumentalna TVP, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Scenariusz: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Jak zinterpretować ogromne siniaki na ciele 82 - letniej kobiety? Agnieszka przyjmuje panią w trakcie swojego 24 - godzinnego dyżuru na SOR - ze. Aneta w ramach najnowocześniejszej terapii podgrzewa jamę brzuszną pacjenta z nowotworem trzustki. Daria asystuje dr. Krzysztofowi Dowgierdowi, ordynatorowi Oddziału Chirurgii Szczękowo - Twarzowej Rekonstrukcyjnej i Estetycznej przy operacji dziewięciomiesięcznego chłopczyka. To jedyna szansa na to, żeby malec mógł jeść i mówić jak zdrowe dziecko. Ania i dr Mariusz Malmur operują pacjentkę, która tak bardzo boi się zabiegu, że odwlekała zgłoszenie się do szpitala przez parę lat. Do Mateusza trafia czterdziestoparoletni chory od kilku tygodni cierpiący na bóle w klatce piersiowej. Mężczyzna miał już trzy zawały. Wojtkowi pod koniec dnia towarzyszą prawnik, alpinista, handlowiec i biznesmen. 21:10 PORTRETY PRZESZŁOŚCI Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2022 Reżyseria: Andrzej Gajewski Scenariusz: Andrzej Gajewski Zdjęcia: Michał Ślusarczyk Muzyka: Jarosław Lublin Bohaterami filmu są najmłodsi żołnierze podziemia, którzy w końcu lat 40. i na początku 50. , kiedy nowy porządek wydawał się całkowicie utrwalony, zakładali niepodległościowe organizacje, stawiając sobie za cel obalenie komunizmu. W Bloku Wschodnim był to kompletny ewenement. Ten rodzaj oporu nie zaistniał nigdzie poza Polską. 11 tysięcy uczniów i studentów zrzeszonych w setkach niepodległościowych organizacji, zdarzało się, że z bronią w ręku, walczyło z sowietyzacją. W latach 50. nikt już nie opowiadał bajek o Andersie na białym koniu, a Polacy byli przekonani, że wolność może przynieść tylko trzecia wojna światowa. Historycy przez długie lata bagatelizowali ten młodzieżowy bunt, twierdząc, że był nieliczny i niegroźny, bo sprowadzał się do malowania wrogich haseł na murach. Nie bagatelizowała go jednak komunistyczna władza, która wsadzała do więzień zbuntowanych nastolatków, a później inwigilowała aż do upadku PRL - u. Również ten późniejszy los, postawa moralna pokolenia walczących nastolatków w latach 70. i 80. ubiegłego wieku aż do dzisiaj, składa się na dramaturgię filmu. 22:20 NAM NIE WOLNO BYŁO PŁAKAĆ Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2021 Reżyseria: Paulina Ibek Scenariusz: Paulina Ibek Zdjęcia: Maciej Dźwigaj, Łukasz Perkowski Filmowa opowieść o Lidii Maksymowicz, która jako dziecko przeżyła obóz koncentracyjny Auschwitz - Birkenau. Po wyzwoleniu adoptowana przez rodzinę z Oświęcimia, odnalazła rodziców i siostrę po 17 latach poszukiwań. Nadal jednak ma problem z okazywaniem uczuć i z emocjami. Film pokazuje trudny los obozowych dzieci i traumę, jaką ci, którzy przeżyli, nosili w sobie przez całe życie. Historia Lidii Maksymowicz rozpoczyna się w 1940 roku. 14 grudnia przychodzi na świat w rodzinie Anny i Aleksieja Boczarowów. O tym jednak dowie się dopiero mając 22 lata. Tak jak o tym, że jej prawdziwe imię to Ludmiła. Ludmiłą Lidia przestaje być w grudniu 1943 roku. Staje się numerem. Jako trzyletnia dziewczynka trafia do obozu koncentracyjnego Auschwitz - Birkenau. Udaje jej się przeżyć. Po wyzwoleniu zostaje adoptowana przez rodzinę Rydzikowskich z Oświęcimia. Dorasta w promieniu kilku kilometrów od miejsca, które na zawsze naznaczyło jej życie. Pytanie KIM JESTEM nie daje jej spokoju. Po 17 latach udaje jej się odnaleźć rodzinę. Matka, ojciec i siostry żyją i mieszkają na Ukrainie. Historia Lidii staje się głośna na cały świat. Reportaże telewizyjne, artykuły w gazetach, wywiady. Lidia dostaje listy z całego świata. Nadal jednak nie potrafi się odnaleźć, ma problem z okazywaniem uczuć, z emocjami. Film "Nam nie wolno było płakać" jest z jednej strony opowieścią o historii Lidii Maksymowicz, z drugiej zaś opowieścią o losach dzieci w obozie Auschwitz - Birkenau oraz o traumie, jaką ci, którzy przeżyli, nosili w sobie przez całe życie. 23:10 WETERYNARZE Z SERCEM - /53/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Odwiedzamy dzisiaj Lubachów położony nieopodal Świdnicy. To niezwykłe miejsce, gdzie znajdziemy odpowiedź na pytanie, skąd wziął się przysłowiowy spokój Kubusia Puchatka. Tajemnica tkwi w onoterapii. To dziedzina zooterapii, w której terapeutami są osiołki. Pomagają nie tylko chorym dzieciom, ale też zdrowym, które mają problemy emocjonalne. Spotykamy tu pięcioletniego Benjamina, który od dawna uczestniczy w zajęciach. Teraz jest już nie tylko pacjentem, ale też wielkim miłośnikiem kłapouchów. Koniecznie poznajcie też Petronelę, sunię, która cierpi z powodów stomatologicznych. Aby umożliwić jej normalne funkcjonowanie, trzeba usunąć wszystkie zepsute zęby. Po tym zabiegu Petronela, już bez bólu, będzie czekała, na kogoś, kogo nie zniechęci fakt, że jest starym, małym, czarnym psem i da jej ciepły dom. 23:40 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 51 Felieton, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka - Maria Róża Nowotna - Walcowa. 23:50 DO POLSKI Reportaż, 24 min, Polska, 1988 Autor: Tadeusz Litowczenko Zdjęcia: Karol Żurawski Samuel Dombrowski, Polak żydowskiego pochodzenia, w podróży po kraju lat dziecinnych. "Uważa się, że czas goi rany. Stwierdzam, że im człowiek starszy, tym przeżycia wojenne stają się coraz jaskrawsze i nie zanikają. Człowiek czuje coraz większą potrzebę przebywania w kraju urodzenia" - mówi. W czasie wojny więzień łódzkiego getta i obozu w Oświęcimiu. Ucieka przed komunizmem do okupowanych jeszcze wtedy Niemiec. W RFN prowadzi własne przedsiębiorstwo handlowe. Zajmuje się filantropią i działalnością na rzecz ochrony praw zwierząt. Pierwszy raz przyjeżdża do Łodzi w 1977 roku. W 1988 odbywa kolejną podróż do Polski. Odwiedza Powązki. Szuka grobu przyjaciela. "Co roku przyjeżdżam na Święto Zmarłych. I nie mogę oprzeć się wielkiemu wzruszeniu. Moich rodziców zamordowano w Oświęcimiu, siostrę w getcie. Chodząc po Powązkach, mam odczucie duchowego kontaktu z nimi". W drodze do Krakowa wizytuje schronisko dla psów, które wspiera finansowo. Spacerując po Rynku, Dombrowski mówi: "Pomimo długiego pobytu w Niemczech nigdy nie czułem się emigrantem. Bo jest nim człowiek, który traci kontakt z ojczyzną". W domu pomocy społecznej rozmawia z siostrą zakonną o możliwościach wsparcia placówki w zakresie remontu i leków. Odwiedza cmentarz żydowski, synagogę i żydowskiego artystę. "Ludzie tacy jak ja asymilowali się w Polsce" - mówi Dombrowski. "Lata wojny nauczyły nas, że jesteśmy tylko Żydami, niczym innym". 00:20 NOTACJE - HALINA MIROSZOWA. JA I WOJNA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Hanna Kramarczuk W radiu i telewizji przepracowała ponad 50 lat. Ceniona, lubiana przez wielu, nazwana Matką Polką. Wrażliwa na ludzką krzywdę. Z urodzenia jest warszawianką, jednak jej wybraną ojczyzną jest Łomża. Spędziła tam 10 lat najpiękniejszych swoich lat. Do Łomży pojechała z rodzicami, ponieważ ojciec otrzymał tam pracę. W Łomży w 1939 roku zrobiła jeszcze maturę. Potem wyjechała do Warszawy, aby przystąpić do egzaminów na medycynę. Chciała być lekarzem. Okupację spędziła w Warszawie. Najpierw walczyła w obronie stolicy. Była harcerką, która po przeszkoleniu trafiła do wojska i awansowała do stopnia sierżanta. Po kapitulacji włączyła się do konspiracji. Zajmowała się kolportażem gazet, biuletynów w tzw. grupie Dromader, która obsługiwała stolicę. Prowadziła w TVP cotygodniowy magazyn "Miniatury", który składał się z kilku felietonów i mówił o zwykłych ludzkich sprawach. Prowadziła też popularny przed laty "Bank Miast", a kiedy powstała telewizyjna Dwójka program "Twarzą w twarz". Jako reporterka przejechała całą Polskę i to różnymi sposobami. W telewizji była wtedy bieda. Podróżowano, zatem autostopem, pociągiem, autobusem. Była autorką wielu filmów dokumentalnych. Najczęściej poruszała w nich tematykę historyczną, wiele dotyczyło Armii Krajowej. Pod koniec lat osiemdziesiątych wspólnie z Aleksandrem Małachowskim prowadziła cieszący się ogromną popularnością program "Telewizja nocą". Program emitowany był przez dwa lata. Do redakcji przysłano tysiące listów. Każdy z autorów liczył na pomoc, na zajęcie się jego osobą. 00:40 MILCZĄCE POKOLENIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Paweł Domański Scenariusz: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Film dokumentalny o powojennych losach żołnierzy Armii Krajowej i podziemia niepodległościowego. Udajemy się w podróż wraz z wnukiem Danuty Szyksznian - Ossowskiej, łączniczki Okręgu Wileńskiego AK do miejsc, w których była więziona i torturowana. O swoich przeżyciach nie mogła opowiadać aż do upadku komunizmu. Film o przywracaniu pamięci o Żołnierzach Niezłomnych. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 222 ZDĄŻYĆ PRZED CZASEM Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki W tym odcinku wizyta w poznańskim Muzeum Broni Pancernej. We współpracujących z Muzeum warsztatach prowadzi się prace renowacyjne sprzętu z okresu I i II wojny światowej. Grupa pasjonatów jest w stanie przywrócić do pancernego życia każde znalezione pancerne zwłoki. Ich praca jest fascynująca, a wyniki nieprawdopodobne. 02:10 MÓJ NIEMANDSLAND Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2016 Reżyseria: Wojciech Królikowski Scenariusz: Wojciech Królikowski Film o przywołaniu z pamięci swojego dzieciństwa, plastyczna biografia Janoscha - jednego z najbardziej znanych śląskich pisarzy, autora "Cholonka", książki nazywanej Śląską Biblią. Janosch, właśc. Horst Eckert, urodzony 11 marca 1931 r. w Zabrzu na Górnym Śląsku, to pisarz niemieckojęzyczny. Janosch jest autorem książek dla dzieci. Książką, która dała początek całemu cyklowi pozycji dla dzieci, była "Ach, jak cudowna jest Panama" (niem. "Oh, wie schön ist Panama"). Autor jest uzdolnionym grafikiem, sam ilustruje swoje opowiadania, a stworzone przez niego wizerunki wykorzystano przy tworzeniu filmów animowanych. Janosch - to człowiek legenda, artystyczny fenomen, najpopularniejszy w Europie autor ilustrowanych książek dla dzieci, ponad 350 publikacji, przetłumaczonych na prawie 70 języków, które ukazały się w wielomilionowych nakładach. W filmie "Mój Niemandsland" życie Janoscha opowiedziane zostało w konwencji bajki, narysowanej ekspresyjną kreską, która też się zmienia, rozwija, nabiera nieco kpiarskiego charakteru, powiedziałby ktoś, że to rysunkowy żart Dyla Sowizdrzała. Biografia Janoscha, przywołująca skomplikowany świat śląskiego pogranicza, świat w którym realizm miesza się z fantazją, absurdalne sytuacje zderzają z niewypowiedzianą grozą, gdy śmiech zamiera na ustach. Siła i magnetyzm twórczości Janoscha tkwi w obrazach ulotnych chwil przywołanych z pamięci o realno - magicznym dzieciństwie. Co jest prawdą, a co zmyśleniem? Zaciera się granica, a postaci z bajek przenikają do świata autora. 03:00 NIGDY NIE WRÓCISZ DO DOMU... Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jolanta Krysowata Scenariusz: Jolanta Krysowata Muzyka: Michał Jacaszyk "Na co dzień apatyczny. Leży w łóżku, patrzy w sufit, uśmiecha się dziecinnie. Kontaktu z otoczeniem nie nawiązuje. Doprowadzony do nieprzytomności i poddany wstrząsom elektrycznym, kiedy odzyskuje przytomność, objawia nieopisany przestrach i tendencję do rozpaczliwej obrony przed jakimś niebezpieczeństwem, prowadzące aż do agresji. Na twarzy ma wyraz dzikości, bólu i strachu" - tak w 1952 roku lekarze opisywali stan psychiczny bosmanmata Stefana Półrula. Mimo że od wyroku Sądu Marynarki Wojennej, skazującego mężczyznę na karę śmierci, mijały kolejne miesiące, orzeczenia psychiatrów były jednoznaczne. "W obecnym stanie chory nie nadaje się do brania udziału w postępowaniu sądowym, ewentualnie do odbywanie kary" - stwierdzała jedna z opinii. Dla Półrula oznaczało to jedynie chwilowe odroczenie nieuchronnego losu. Znajomi i sąsiedzi zapamiętali Stefana jako pełnego energii młodzieńca, bywalca potańcówek w miejscowej remizie. Lubił się napić. Przystojny, nie stronił od towarzystwa kobiet. Jedna z nich do reszty zawładnęła uczuciami Stefana. Kiedy więc jej rodzice powiedzieli "nie", a dziewczyna odmówiła wspólnej ucieczki, młodzieniec przeżył zawód miłosny. Ze złamanym sercem zdecydował się opuścić rodzinną wioskę Korwin i wybrać los marynarza. Spodobało mu się, podpisał kontrakt na nadterminowego. W marynarskim mundurze jeszcze wyprzystojniał, próbował ułożyć sobie życie na nowo u boku kolejnej dziewczyny. Skierowany do służby w Sądzie Marynarki Wojennej Stefan szybko się zorientował, jak wygląda sprawiedliwość w Polsce Ludowej. W oczach władz marynarze mieli fatalną opinię potencjalnych buntowników i wrogów systemu, urodzonych szpiegów i bandytów. Pod byle pretekstem lub w całkiem sfingowanych procesach żołnierzy skazywano na lata więzienia, a nawet kary śmierci. W obecności Półrula i jego kolegów sędziowie wojskowi przechwalali się, który był bardziej surowy w sądzeniu. Ponury rekord wynosił łącznie ponad 500 lat więzienia i 6 wyroków śmierci! W Stefanie narastał sprzeciw, także wobec rosnącej obecności sowieckich oficerów. Bosmanmat zdecydował się wstąpić wraz z kolegami do Polskiej Organizacji Podziemnej "Wolność". Nie było mu dane działać w niej długo. 5 grudnia 1951 roku został aresztowany. I już nie wrócił do domu żywy. Przez ponad pół wieku prawda o losie Stefana Półrula pozostawała nieznana, a jego rodzina żyła z piętnem krewnych zdrajcy ojczyzny. Dopiero dzięki śledztwu Instytutu Pamięci Narodowej udało się rozwikłać zagadkę oraz odnaleźć doczesne szczątki bosmanmata. 9 września 2008 roku Stefan Półrul został pochowany w rodzinnych stronach z honorową asystą wojskową Marynarki Wojennej.