TVP Historia Poniedziałek, 18.09.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1928 - Myszka Miki w filmie w wersji dźwiękowej; 1939 - śmierć Witkacego; 1944 - sto samolotów amerykańskich B - 17 dokonało zrzutu broni i zaopatrzenia dla Powstania; 1970 - zmarł Jimmy Hendrix; 07:10 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 15 (S. II, ODC. 2) Serial obyczajowy, historyczny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marcin Rogalski, Piotr Śliskowski, Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Weronika Humaj, Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Karolina Bacia, Arkadiusz Janiczek, Diana Zamojska, Mateusz Janicki, Jakub Guszkowski, Lesław Żurek, Krzysztof Wach, Lidia Sadowa, Mariusz Bonaszewski, Henryk Rajfer, Katarzyna Kwiatkowska Mania wyznaje podczas spowiedzi Ignacemu, że nie potrafi kochać Ani. Uważa, że siostra zabrała jej Pawła. Ania opiekuje się Kazimierzem. Ma dla niego wiele czułości, ale nie potrafi zdefiniować uczucia, którym go obdarza. Kazimierza nie akceptuje Stanisław - ojciec Ani. Bronia wciąż nie może dojść do siebie. Okupacja niemiecka daje się coraz silniej we znaki mieszkańcom Brwinowa. Kazia i Władek są świadkami śmierci 13 - letniego syna sąsiadów - rodzina nie podporządkowała się rozporządzeniu o przekazywaniu Niemcom produktów rolnych. Niemcom pomaga bezwzględny Jamroży - dawny znajomy Winnych. Iwaszkiewicz załatwia Kazimierzowi pracę. W Stawisku znajdują schronienie wojenni rozbitkowie - literaci, muzycy, ludzie teatru. Niemcy zamierzają zniszczyć cały księgozbiór biblioteki, w której pracuje Mania. Ta postanawia uratować przynajmniej część książek. Kazimierz prosi Anię o rękę, a ona przyjmuje oświadczyny, jednak o przeniesieniu do Warszawy nie chce słyszeć. Czuje się w obowiązku pomagać Mani, Broni i ojcu. 08:20 HISTORIA POLSKI - DEFILADA ZWYCIĘZCÓW Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2007 Reżyseria: Grzegorz Braun, Robert Kaczmarek Scenariusz: Grzegorz Braun, Robert Kaczmarek Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Marek Borzęcki Kto rozpętał drugą wojnę światową? Odpowiedź - Hitler i nazistowskie Niemcy jest, w świetle najnowszych ustaleń, co najmniej niewystarczająca. Zdaniem Wiktora Suworowa, którego publikacje zyskują coraz szersze uznanie wśród historyków, prawidłowa odpowiedź brzmi: Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Autorzy filmu prezentują tezy Suworowa i poddają je weryfikacji. Szukając odpowiedzi na stawiane przez niego proste pytania, docierają do prawdy o roli stalinowskiej Rosji w rozpętaniu najkrwawszego konfliktu w dziejach. Konfliktu, którego pierwszą ofiarą była Polska. 22 września 1939 roku, Brześć nad Bugiem. Na ulicy Unii Lubelskiej trwa wspólna parada pancernych oddziałów Wehrmachtu i Armii Czerwonej, a na trybunie honorowej ramię w ramię stoją legendarni dowódcy obu wojsk: generał Heinz Guderian i kombryg Siemion Kriwoszejn. Jaka droga wiodła do tego spotkania? Jakie były szanse Polski w starciu z dwoma zbrodniczymi reżimami? "Zadziwiające jest, że Niemcy napadły na Polskę, więc uznano, że rozpętały wojnę, podczas gdy Związek Radziecki uczynił to samo i w tym samym miesiącu, a mimo to nie uchodzi za najeźdźcę. Co więcej, uważa się, że w latach 1939 - 1941 nie brał udziału w tej wojnie" - mówi Wiktor Suworow. Wraz z nim wydarzenia pamiętnego września komentują polscy historycy - wybitni znawcy przedmiotu, a wspominają je naoczni świadkowie owej "defilady zwycięstwa". Urodzony w 1947 r. Wiktor Suworow, narrator filmu, naprawdę nazywa się Władimir Rezun. Był szpiegiem radzieckiego wywiadu wojskowego GRU. W latach siedemdziesiątych pracował jako "dyplomata" w Szwajcarii, w roku 1978 uciekł do Wielkiej Brytanii. Poświęcił się pracy pisarskiej (najbardziej znana jego książka - m. in. dzięki ekranizacji Antoniego Krauzego to "Akwarium"). Pasja historyczna Suworowa zaowocowała cyklem książek o roli Związku Radzieckiego w II wojnie światowej - a ściślej o planach Józefa Wissarionowicza Stalina dotyczących podboju Europy i prowadzonych konsekwentnie od początku lat 30. przygotowaniach do inwazji kontynentu. Zostały one pokrzyżowane przez niemieckie uderzenie prewencyjne 22 czerwca 1941 r. Nie można bowiem być równocześnie przygotowanym do ataku i do obrony. Wehrmacht rozbił Armię Czerwoną niemal w przeddzień jej planowanego uderzenia na Zachód - w przeddzień "Dnia M". Swoje tezy wyprowadza Suworow bynajmniej nie ze źródeł tajnych i nieznanych światowej historiografii, przeciwnie - opiera się przede wszystkim na źródłach "oficjalnych", dostępnych także w Związku Radzieckim i Rosji, które w konsekwentny, drobiazgowy i niezwykle frapujący sposób reinterpretuje. W języku polskim ukazują się od początku lat 90. kolejne prace Suworowa poświęcone "kłamstwu XX wieku": "Lodołamacz", "Dzień M", "Ostatnia republika", "Samobójstwo", "Oczyszczenie" (o tzw. czystkach w Armii Czerwonej w przededniu II wojny światowej) oraz poświęcone marszałkowi Żukowowi "Cień zwycięstwa" i "Cofam wypowiedziane słowa". 10:30 KRAINA SKARBÓW. PODRÓŻ PO WŁOSZECH - OD CASERTY PO MATERĘ. ODC. 1/6 (MERAVIGLIE THE LAND OF TREASURE) Esej dokumentalny, 52 min, Włochy, 2020 Reżyseria: Gabriele Cipollitti Lektor: Marek Ciuniel Seria dokumentalna, w której autorzy zabierają widza na wycieczkę po Włoszech, ich dziełach, miejscach i wyjątkowym stylu życia, dając świadectwo kreatywności mieszkańców tego kraju. Są to miejsca wpisane przez UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa, a tych Włochy mają najwięcej na świecie. Ślady przeszłości rozsiane są po całym kraju i obejmują wszystkie epoki historyczne, od neolitu i klasycznego antyku do średniowiecza, renesansu, baroku i epoki oświecenia. Ta podróż jest więc okazją do zaprezentowania dzieła rąk i przedmiotu dumy mieszkańców Włoch. 11:30 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - PARASOLNIK Magazyn, 20 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Prowadzący: Andrzej Kaczmarczyk W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy parasolnika. 11:50 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - KRESOWYM SZLAKIEM: ZALESZCZYKI Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2013 Scenariusz: Stanisław Nicieja Zdjęcia: Henryk Janas Reportaż przestawia urokliwe miasto Zaleszczyki, o którym Maria Jasnorzewska - Pawlikowska pisała: "Lato odchodziło stamtąd leniwie, przeciągając się jak kot, a wracało szybko pikującym lotem jaskółki". 13:10 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - SKRZYDŁA NAD POLSKĄ F - 16 FIGHTING FALCON Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2013 Reżyseria: Tadeusz Arciuch Scenariusz: Tadeusz Arciuch Zrealizować młodzieńcze marzenia o lataniu i zasiąść za sterami F - 16; takie pragnienie ma większość chłopców, ale pilotami wojskowymi, a w szczególności pilotami Combat Ready, czyli pilotami zdolnymi do latania w warunkach bokowych, zostają bardzo nieliczni. Współczesne lotnictwo wojskowe to zderzenie człowieka z supertechnologią XXI w. Nowoczesny samolot myśliwski zmusza ciało i umysł pilota do wykonywania bardzo precyzyjnych działań w ekstremalnych warunkach. Supermyśliwiec to oczywiście "top gun" lotnictwa operacyjnego, ale współczesne lotnictwo wojskowe to cała gama maszyn o innym przeznaczeniu: samoloty wsparcia, transportowe, rozpoznania, helikoptery, bez których współczesna armia nie może funkcjonować. Polskie Siły Powietrzne zgodziły się udostępnić dotąd niepublikowane materiały ze swoich baz lotniczych, a nawet pokazać tajne do tej pory sfery szkolenia, służby w powietrzu, codziennej pracy lotnictwa wojskowego i funkcjonowania bez lotnictwa taktycznego. Unikatowe zdjęcia lotnicze będą opatrzone komentarzami pilotów, dowódcami baz lotniczych. Jest to ewenement, bo do tej pory lotnictwo wojskowe raczej niechętnie pokazywało się "od kuchni". 13:40 GIUSEPPE W WARSZAWIE Komedia, 95 min, Polska 1964 Reżyseria: Stanisław Lenartowicz Scenariusz: Jacek Wejroch Zdjęcia: Antoni Nurzyński Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Elżbieta Czyżewska, Antonio Cifariello, Zbigniew Cybulski, Jarema Stępowski, Krystyna Borowicz, Aleksander Fogiel, Artur Młodnicki, Wojciech Siemion, Jan Matyjaszkiewicz i inni Już w pierwszej minucie filmu z szyn wylatuje wojskowy pociąg, którym pewien włoski żołnierz jechał na urlop. Włoch, Giuseppe Santucci, wsiada więc do pierwszego odjeżdżającego pociągu pełnego obywateli Generalnej Guberni. W czasie podróży poznaje dziewczynę ubraną, jak na konspiratorkę przystało, w skórzaną kurtkę i beret. Marysia bezskutecznie namawia go, by jej sprzedał - oczywiście za dobrą cenę - swoją broń. Do transakcji nie dochodzi, ale po przyjeździe do nieznanego mu jeszcze miasta, w trakcie zamieszania związanego z uliczną łapanką, Włoch i tak traci automat. Rozwścieczony podąża za dziewczyną, sądząc, że ma ona coś wspólnego ze zniknięciem broni. Trafia do mieszkania, które Marysia zajmuje wspólnie ze swoim bratem, Staszkiem, artystą malarzem jak najdalszym od konspirowania i wystrzegającym się jak ognia wszelkich kontaktów z wrogiem. Tymczasem Giuseppe nie ma zamiaru ruszać się z mieszkania, dopóki nie odzyska swojej broni. Tak rozpoczynają się przygody sympatycznego Włocha w okupowanej Warszawie. "Giuseppe w Warszawie" to komedia jak na lata sześćdziesiąte dosyć śmiała. Niewiele bowiem do tego czasu powstało filmów traktujących okupację na wesoło. Stanisław Lenartowicz przedstawił ją od strony obyczajowej, codziennej, zwykłej, choć także dramatycznej, pokazał, że i w tym tragicznym okresie warszawiaków nie opuszczało poczucie humoru. Film ma wartką akcję, instruktażowo wręcz wykonane zdjęcia - w poszukiwaniu "warszawskich", wojennych plenerów ekipa musiała udać się aż do Wrocławia. W roli tytułowego Giuseppe wystąpił znany z takich filmów, jak "Panienki z międzymiastowej", "Ciao, ciao bambina" czy "Rzymskie opowieści" Antonio Cifariello. Filmowe rodzeństwo zagrali Elżbieta Czyżewska i Zbigniew Cybulski. 15:45 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 37 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 roku wywołało ogłoszenie branki czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia, bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 15:55 GALERIA WIDMO - PIĘKNA MADONNA Z TORUNIA Serial dokumentalny, 7 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska GALERIA WIDMO prezentuje animowaną historię zaginionego w czasach II wojny światowej mistrzowskiego dzieła przełomu XIX i XV wieku, gotyckiej rzeźby PIĘKNA MADONNA z TORUNIA, przedstawiającej Marię i dzieciątko Jezus. 16:15 DZIKI BAŁTYK - ODC. 3 MIĘDZY FINLANDIĄ A SZWECJĄ (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 3. BETWEEN FINLAND AND SWEDEN) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Trzeci odcinek przenosi nas nad Zatokę Botnicką. Zimą dom dla nerpy. 300 kilometrów dalej na południe miliony ryb udają się na wybrzeże, aby złożyć jaja. Finlandia jest siedliskiem latającej wiewiórki. Wiosną samce zaczynają szukać samic. Do końca lutego to zamarznięty, biały ocean blisko 300 - kilometrowej długości i szerokości 150 km. Pokrywa lodowa, grubości nawet 120 cm, kryje cały Bałtyk Północny. W miesiącach zimowych słońce jest nisko nad horyzontem i wyzwala barwną grę świateł na niebie. Zorza polarna lśni, gdy wiatr słoneczny przenika do atmosfery ziemskiej. Północna część Bałtyku jest pod lodem od połowy października do maja. W Zatoce Botnickiej jest zasolenie zaledwie półprocentowe, więc woda zamarza tu szybciej niż w innych rejonach Bałtyku. To Bałtyk - dziecko ostatniej epoki lodowcowej. 17:15 HISTORIA POLSKI - CENA WYZWOLENIA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Rosyjski atak na Ukrainę pozwolił ocenić proces rozliczania się z grzechami komunizmu za wschodnią granicą, i jak się okazuje zamiast rachunku sumienia, Kreml w tych grzechach coraz bardziej się rozsmakowuje, a najczarniejsze zbrodnie albo wypiera ze zbiorowej świadomości, albo próbuje wręcz udoskonalać, tworząc nową machinę terroru - Związek Sowiecki. Film "Cena wyzwolenia" nie będzie jednak o Ukrainie. To na wskroś polska opowieść o nożu wbitym w plecy, o kłamstwach, morderstwach i wywózkach, które rozpoczęły się 17 września 1939 roku. Naszą "Ceną wyzwolenia" jest 570 tysięcy osób zamordowanych przez Sowietów, utrata Kresów Wschodnich, 50 lat komuny, i pranie mózgu, które sprawia, że do dziś niektórzy pochylają głowy nad sowieckimi grobami "wyzwolicieli". "Cena wyzwolenia" to dowód, że komunizm wciąż czeka na swoją "Norymbergę". Autorzy filmu odwiedzają utracone na zawsze "Kresy Wschodnie", ale też areszty, w których byli przetrzymywani i mordowani ci, którzy sprzeciwiali się stalinowskiej władzy. Rosja do dziś nie przyznała się do ataku na Polskę we wrześniu 1939 roku. W oficjalnej historiografii był to jedynie "wyzwoleńczy pochód Armii Czerwonej". Ten "pochód" oznaczał śmierć polskich jeńców w Katyniu, wywózki setek tysięcy osób w najdalsze zakątki Związku Sowieckiego oraz terror. 18:30 TOWARZYSZE SEKRETARZE ORAZ INNI DYGNITARZE - ODC. 4 EDWARD GIEREK. TOWARZYSZ EDWARD PIERWSZY Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Autor: Dobrosław Rodziewicz Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz Wykonawcy: Dobrosław Rodziewicz Edward Gierek wyróżniał się wśród pierwszych sekretarzy KC PZPR nie tylko wzrostem i znajomością języka francuskiego, ale też władczym, quasi - monarszym stylem sprawowania władzy. Był bodaj pierwszym wśród Pierwszych, który uprawiał osobisty marketing polityczny. Jego poprzednicy zajmowali się wciskaniem socjalistycznego kitu. Gierek wcisnął Polakom jako kit swój osobisty mit. Odcinek pt. "Towarzysz Edward Pierwszy" przypomina polityczny życiorys Gierka od pracy w kopalniach Francji i Belgii w młodości, po spektakularny upadek na początku karnawału solidarności i upokorzenie podczas stanu wojennego. Opowiadają o nich historyk dr hab. Filip Musiał oraz autor i narrator cyklu "Towarzysze sekretarze oraz inni dygnitarze" Dobrosław Rodziewicz. 19:05 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 16 (S. II, ODC. 3) Serial historyczny, obyczajowy, 42 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Monika Franczak Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Wernika Humaj, Karolina Bacia, Lidia Sadowa, Mariusz Bonaszewski, Mateusz Janicki, Maria Dębska, Lesław Żurek, Jakub Guszkowski, Patryk Szwichtenberg, Diana Zamojska, Magdalena Czerwińska, Michał Rogalski, Katarzyna Kwiatkowska Ania z Kazimierzem wprowadzają się do kamienicy w Warszawie. Jasiek dociera do Lwowa, gdzie trafia do redakcji Czerwonego Sztandaru, w której rządzi Wanda Wasilewska. W Warszawie Ignacy angażuje się w pomoc żydowskim dzieciom. Pomaga mu młoda, pełna życia Krysia Żelazkiewicz. Ania intensywnie szuka pracy. Między nią a mężem coraz częściej dochodzi do nieporozumień. W Brwinowie Mania prowadzi podziemną bibliotekę. Iwaszkiewiczowa proponuje przechowywanie książek w Stawisku. Ania w drodze do Brwinowa spotyka Helę, swoją pierwszą mamkę, która teraz zajmuje się szmuglowaniem towarów do stolicy. Hela nie ukrywa zainteresowania Stanisławem. Ania jest świadkiem torturowania przez Niemców starego Żyda. Gdy w jego obronie staje młoda kobieta, Ania błyskawicznie odciąga ją na bok. To Róża Frejlich, koleżanka Ani żydowskiego pochodzenia. Okazuje się, że Róża z rodziną są sąsiadami Tarasiewiczów. Kazimierz nie życzy sobie, by Ania utrzymywała kontakty z Żydami. Nadchodzą informacje o budowie getta, zamkniętej dzielnicy żydowskiej. 21:55 OD "POTOPU" DO "WESELA" Reportaż, 39 min, Polska, 2005 Zdjęcia: Michał J. Dudziewicz Intencją realizatora filmu jest przypomnienie historii dwudziestu dziewięciu festiwali filmowych, odbywających się w Gdańsku i w Gdyni, w latach 1974-2004. Autor, na tle ważniejszych wydarzeń życia społecznego i politycznego, przypomina nagrodzone, jak i nienagrodzone filmy, zabawne sytuacje, anegdoty, ciekawostki z przebiegu festiwali i wręczania nagród. Całość dopełniają wypowiedzi festiwalowych gości, które prócz funkcji ilustracyjnej odgrywają ważną rolę w próbie syntezy trzydziestolecia tych festiwali. 22:50 WOJNA KOREAŃSKA - NIEKOŃCZĄCA SIĘ WOJNA (THE KOREAN WAR) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Maggio Wielu historyków uznaje wojnę koreańską za najważniejszy konflikt od czasów II wojny światowej. Mimo milionów ofiar i uchodźców o wojnie tej często już się nie pamięta. Tymczasem tak naprawdę nigdy się ona nie zakończyła i wpływa na relacje między państwami do dziś. Po otwarciu archiwów w Rosji, Stanach Zjednoczonych, Chinach i Korei Południowej dostępne są nowe materiały historyczne, w tym kolorowe filmy i setki zdjęć, pozwalające odkryć na nowo ten mało znany konflikt, który ukształtował nasz świat. 01:00 A WIĘC WOJNA - /18/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 - odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 18 września. Poniedziałek. Wkrótce po północy, z 17 na 18 września Polskę opuszcza Naczelny Wódz marszałek Edward Rydz - Śmigły. Granicę przechodzi około 23 tys. Polaków. W Rumunii ląduje blisko 100 samolotów wojskowych. Maszyny i ich załogi zostają internowane. Władze rumuńskie żądają od polskiego rządu podpisania deklaracji zrzekającej się wszelkich uprawnień konstytucyjnych, politycznych i administracyjnych. Polacy odrzucają te żądania. Kończy się trwająca od 9 września bitwa nad Bzurą. Największa batalia stoczona przez Polaków podczas kampanii wrześniowej. Straciliśmy około 20 tys. żołnierzy. Zginęli generałowie Stanisław Grzmot - Skotnicki i Franciszek Wład. Do niewoli trafiło ponad 100 tys. żołnierzy. Mimo początkowych sukcesów armia generała Kutrzeby nie powstrzymała idących na Warszawę oddziałów niemieckich. Z portu w Tallinie ucieka internowany trzy dni wcześniej przez władze estońskie polski okręt podwodny "Orzeł". Przez zablokowany przez Niemców Bałtyk polscy marynarze docierają 14 października do Wielkiej Brytanii. Rozpoczyna się obrona Wilna przed oddziałami Armii Czerwonej. Berlin i Moskwa wydają komunikat o współdziałaniu obu rządów. 01:15 WOJNA ŚWIATÓW Film dokumentalny, 78 min, Polska, 2020 Reżyseria: Krzysztof Talczewski, Mirosław Bork Scenariusz: Mirosław Bork Lektor: Piotr Borowiec Muzyka: Krzesimir Dębski Film dokumentalny oparty na zrekonstruowanych filmach archiwalnych z wojny polsko - sowieckiej 1920 roku, zakończonej jednym z największych sukcesów militarnych narodu polskiego. W "Wojnie światów" wykorzystane zostały również nagrania radiowe, relacje uczestników i świadków wydarzeń, a także archiwalne świadectwa materialne, które przetrwały do naszych czasów: fotografie, rozkazy oraz zapisy tajnych raportów. Telewizja Polska przeprowadziła cyfrową rekonstrukcję stuletnich, niepublikowanych dotąd archiwalnych filmów, m. in. z Rosji, Francji, Wielkiej Brytanii, Czech, Węgier i USA. W sierpniu 1920 roku stoczona została jedna z ważniejszych dla Polski bitew - Bitwa Warszawska, zwana "Cudem nad Wisłą". Wojna polsko - sowiecka zaczęła się jednak dużo wcześniej, skończyła dużo później i nie ograniczała się do obrony Warszawy; przeciwnie toczyła się na terenie od Smoleńska do Warszawy, od Płocka do Lwowa. Nie była cudem, tylko efektem znakomitej synchronizacji dowodzenia, wywiadu i waleczności żołnierzy. Jak dramatyczna była sytuacja, świadczą decyzje władz z lipca roku 1920 o ewakuacji placówek dyplomatycznych i archiwów oraz pośpieszna ucieczka części przedsiębiorców. Nie wszyscy jednak wyjechali. Warszawiacy szykowali się do obrony miasta. Wzorem pospolitego ruszenia sprzed wieków, odbywał się stutysięczny ochotniczy zaciąg. Na froncie miało zmierzyć się ze sobą ok. 450 tysięcy żołnierzy polskich z blisko milionową armią sowiecką. Sir Edgar Vincent d’Abernon, ambasador Imperium Brytyjskiego w Berlinie, w roku 1920 przewodniczący Misji Ententy w Polsce, zaliczał Bitwę Warszawską do przełomowych wydarzeń w historii świata. Postrzegał wojnę polsko - bolszewicką nie tylko w wymiarze politycznym, czyli walkę o dominację w regionie. Był to również konflikt w wymiarze ideologicznym - starcie młodego państwa budującego demokratyczne fundamenty z totalitarnym bolszewizmem, systemem zmierzającym do zburzenia starego świata. 02:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KU ŹRÓDŁOM CZASU. Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Ku źródłom czasu" Na opoczyńskiej ziemi tajemnic nie brakuje. Dziś naszym celem jest Sławno, a dokładnie kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NPM. Pierwsze wzmianki o świątyni w tym miejscu pochodzą z 1221 roku. My zaś zajmiemy się poszukiwaniem krypt dawnych właścicieli pobliskiego majątku, a może uda się też zlokalizować fundamenty pierwotnie stojącego tu kościoła. Takich zagadek jak precyzyjna lokalizacja XII - wiecznej budowli nie rozwiązuje się często. "Twarde znaki pamięci" Następnie przeniesiemy się ku czasom nam bliższym, a w przestrzeni do Sieradza. Przypomnimy epizod z pierwszych dni września 1939 roku, gdy żołnierze 31. Pułku Strzelców Kaniowskich z Sieradza zniszczyli w walce część zmotoryzowanego oddziału rozpoznawczego z niemieckiej 10. Dywizji Piechoty.