TVP Historia Środa, 20.09.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1863 - zmarł Jakob Grimm, jeden z braci - autorów baśni dla dzieci; 1944 - kolejny dzień Powstania - rozkaz gen "Bora" w sprawie ujawnienia nazw jednostek i nazwisk oficerów; 1946 - pierwszy festiwał filmowy w Cannes; 1961 - zginął Andrzej Munk; 07:10 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 17 (S. II, ODC. 4) Serial historyczny, obyczajowy, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski Scenariusz: Michał Buszewicz Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Maria Ciunelis, Wiesław Cichy, Stefan Pawłowski, Jakub Guszkowski, Lesław Żurek, Krzysztof Wach, Lidia Sadowa, Mariusz Bonaszewski, Aleksandra Pisula Na ulicach Warszawy wzmaga się niemiecki terror. Ania dostaje propozycję pracy w kawiarni Stokrotka, z kolei Kazimierz wpada na pomysł nieuczciwego interesu, który utrzymuje w tajemnicy przed żoną. Między Tarasiewiczami coraz częściej dochodzi do kłótni. Zgodnie z obietnicą Hela pomaga Winnym w zaopatrzeniu, a przy okazji próbuje zbliżyć się do Stanisława. W Stawisku trwa narada Iwaszkiewiczów, jak pomóc rodzinie Karwasserów, którzy są w warszawskim getcie. Tymczasem Manię odwiedzają rodzice Pawła z wieściami na temat syna. 08:05 KORONA GÓR POLSKI - BABIA GÓRA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Wojciech Jachymiak, Krzysztof Skrok Prowadzący: Marta Manowska Cykliczny program mikroturystyczny poświęcony polskim górom, szczytom, których zdobycie razem z nami gwarantuje wejście do elitarnego klubu zdobywców Korony Polskich Gór. Chcemy zachęcać do aktywnego wypoczynku w miejscach, które naszym zdaniem nie zostały dotychczas należycie wypromowane. Celem programu jest namówienie widza do odwiedzenia i poznania tych zakątków w polskich górach, które pozostają w cieniu obleganych przez turystów Kasprowego Wierchu czy Gubałówki. Pokażemy przede wszystkim bogactwo przyrody, ale także historię i kulturę tych miejsc oraz ludzi, którzy są symbolami regionu. W dobie załamania się ruchu turystycznego, związanego z pandemią koronawirusa, mikroturystyka staje się jednym z popandemicznych kierunków rozwoju, który, jak się wydaje, będzie przez najbliższe lata preferowanym przez Polaków sposobem na spędzanie wolnego czasu. 08:40 HISTORIA POLSKI - CIOS W PLECY Film dokumentalny, 53 min, Polska 1997 Scenariusz i realizacja: Jerzy Redlich Konsultacja: prof. Andrzej Ajnenkiel, prof. Ryszard Szawłowski, prof. Czesław Grzelak, Daniel Boćkowski Lektor: Adam Ferency Film jest udaną próbą całościowego przedstawienia podłoża, przebiegu i następstw napaści Związku Radzieckiego na Polskę 17 września 1939 roku. Zawiera wiele wstrząsających, nigdy w Polsce niepublikowanych archiwalnych zdjęć filmowych i fotograficznych, pokazujących propagandę i antypolskie działania ZSRR podjęte zaraz po przegranej wojnie 1920 roku, a następnie zbrojną agresję i represje wobec obywateli Rzeczpospolitej. Autor filmu wykorzystał również nieznane zdjęcia przedstawiające wymierzone przeciw Polsce współdziałania Niemiec i ZSRR oraz dokumenty i relacje pokazujące przebieg walk z radzieckim najeźdźcą na froncie i w podziemiu. Materiały filmowe, zdjęcia i dokumenty uzupełniają wypowiedzi świadków i uczestników zdarzeń, jak Hansa von Horwartha - w 1939 roku pracownika ambasady Niemiec w Moskwie, Michaiła Kostina - w 1939 roku ambasadora ZSRR w Warszawie, Adama Kotuły i Jerzego Giżyckiego - weteranów walk, Jana Tumiłowicza - zesłanego do Kazachstanu. Całość spinają zwięzłe komentarze historyków: prof. Andrzeja Ajnenkiela, prof. ppłk. Czesława Grzelaka, prof. Ryszarda Szawłowskiego z Polski, prof. Rudolfa Pichoji i Jurija Muchina z Rosji oraz prof. Mykoły Kuczerpy z Ukrainy. 10:55 CZY MUSIELI ZGINĄĆ...? Film dokumentalny, 29 min, Polska, 1996 Scenariusz: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Przedstawienie echa Powstania Warszawskiego 1944 roku i wiedzy o nim na świecie. Do dzisiaj niezakończona jest dyskusja, czy powstanie musiało wybuchnąć, czy słuszna była decyzja dowódzctwa AK? Jaka była rola warszawiaków, młodzieży czekającej na chwilę walki za 6 lat okrutnej okupacji. 11:35 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - WYRWAĆ POLAKÓW Z GUŁAGU Magazyn, 29 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz W 1955 roku Warszawa kieruje apel do rodaków na Zachodzie, by wracali do kraju. Emigracja polityczna odpowiada: Wrócić muszą przede wszystkim Polacy ze Związku Sowieckiego. W programie m.in. dr hab. Daniel Boćkowski z IPN oraz weteran Wolnej Europy Andrzej Krzeczunowicz opowiadają o operacji, która uratowała od zagłady ćwierć miliona Polaków. Wspomina inicjator akcji Jan Nowak - Jeziorański. 12:05 PORTRETY WOJENNE. KOBIETY - HELENA MARUSARZÓWNA Cykl dokumentalny, 31 min, Polska, 2019 Reżyseria: Aneta Popiel - Machnicka Scenariusz: Dawid Janicki Cykl o pięciu Polkach: Halinie Szwarc, Władysławie Macieszynie, Helenie Marusarzównie, Wandzie Gertz, Halinie Szymańskiej, których młodość i dojrzewanie przypadły na czasy wojenne. To pięć filmowych opowieści o poświęceniu, walce, determinacji i bezinteresownym oddaniu dla Ojczyzny. To historie bohaterek z dalszych rzędów, o których nie wspominają szkolne podręczniki, a które zasługują na przybliżenie ich dokonań. Helena Marusarzówna (1918 - 1941), w okresie przedwojennym wielokrotna mistrzyni Polski w narciarstwie alpejskim, w czasie wojny kurierka tatrzańska, aktywna uczestniczka konspiracji. Zamordowana przez gestapo po brutalnym śledztwie, pomimo tortur nikogo nie wydała. 12:45 PANNY I WDOWY - ODC. 1/5 Serial historyczny, obyczajowy, 48 min, Polska 1991 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Maria Nurowska Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Andrzej Kurylewicz Występują: Maja Komorowska, Katarzyna Fugura, Ewa Dałkowska, Maria Gładkowska, Joanna Szczepkowska, Andrzej Zaorski, Jan Nowicki, Władysław Kowalski, Artur Żmijewski, Wojciech Wysocki, Krzysztof Tyniec, Piotr Machalica, Jan Peszek, Paulina Młynarska, Kazimierz Kaczor, Wojciech Malajkat, Tadeusz Bradecki i inni Epicka opowieść o stu latach polskiej historii z punktu widzenia kobiet, tytułowych panien i wdów. Akcja serialu (równolegle powstał też film pod tym samym tytułem) zaczyna się pod koniec powstania styczniowego, a kończy współcześnie. Na tle burzliwych dziejowych zawieruch reżyser opowiada o dziejach pięciu dam, wywodzących się z zamożnej rodziny ziemiańskiej o wiele mówiącym nazwisku Lechickich. W rolach bohaterek obsadzono gwiazdy rodzimego ekranu: Maję Komorowską, Katarzynę Figurę, Ewę Dałkowską, Marię Gładkowską i Joannę Szczepkowską. Role męskie, mimo że zdecydowanie drugoplanowe, również znalazły wybitnych odtwórców. W trakcie realizacji filmu autorka scenariusza, znana pisarka Maria Nurowska rozpoczęła pracę nad książką pod tym samym tytułem. Niebawem doszło też do poważnych różnic artystycznych między nią a reżyserem Januszem Zaorskim. Ich owocem były rozliczne polemiki prasowe, które prócz zaakcentowania stanowisk obu stron przysporzyły też filmowi i książce reklamy. Zmierzch powstania styczniowego. Zaczynają się masowe wywózki polskich bojowców na Sybir. Bogata ziemianka Ewelina, podobnie jak wiele innych polskich kobiet, postanawia wyjechać na zesłanie razem z ukochanym mężczyzną Janem Darskim. Jej zamiaru nie odmienia nawet rozpacz córki Karoliny, która nie wyobraża sobie życia bez matki. Spodziewa się dziecka. Mimo wysiłków i starań Eweliny Jan umiera. Pełna wyrzutów sumienia spowiada się ze swoich grzechów księdzu, który uważa, że jej jedyną nadzieją jest nienarodzone dziecko. 13:40 PERSOWIE. HISTORIA IRANU - ODC. 2/3 (PERSIA: A HISTORY OF IRAN) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Samira Ahmed Dzięki tej serii widzowie będą mogli odkryć fascynującą i skomplikowaną historię Persji, pierwszego imperium na świecie, które powstało w szóstym wieku przed Chrystusem i wywarło wielki wpływ na kulturę rzymską, bizantyjską i arabską. To świat królów i najeźdźców, epickich poetów i wyjątkowych artystów. Twórców dokumentu najbardziej interesuje żywotność perskiej cywilizacji. Język farsi przetrwał wszystkie inwazje, rewolucje i religijne zawieruchy. Perską mowę i obyczaje przyjmowali Mongołowie, Turkmeni, Turcy i Afgańczycy. Islamizacji nie towarzyszyła arabizacja. Najeźdźcy zapożyczyli od Persów stroje, kuchnię, architekturę, administrację, nawet Aladyna i "Opowieści z tysiąca i jednej nocy". "Szahname", poetycki epos z przełomu X i XI wieku, do dziś jest publicznie recytowany, "Rubajaty" - wolnomyślicielskie wiersze Omara Chajjama stały się bestsellerem na Zachodzie 800 lat po śmierci autora. Kopuła meczetu w Isfahanie swego czasu była największa na świecie. Persowie mieli nawet swojego Machiavellego, który napisał podręcznik dobrego rządzenia. Jeden z szachów zajął Delhi i zasiadł na Pawim Tronie, lecz kres imperialnym ambicjom położyły europejskie potęgi. XX wiek zajmuje w tym cyklu zaledwie siedem minut i to głównie w kontekście polityki historycznej Mohammeda Rezy Pahlaviego uważającego się za nowego Cyrusa. Od 40 lat, gdy władzę przejęli ajatollahowie, niewielu ludzi z Zachodu widziało Iran. Brytyjczykom udało się dostać pozwolenie na filmowanie. Narratorka, Samira Ahmed, rozmawia z tubylcami, przechadza się po bazarze, zagląda do klubu - siłowni. Perskie dzieje przedstawione są w porządku chronologicznym. Od starożytnych wykopalisk, pozostałości zigguratu w Czoga Zanbil, ruin Suzy i Persepolis. Ahmed odwiedza świątynię zoroastrian, w której płonie wieczny ogień, zachwyca się perską kaligrafią, ceramiką i rzemiosłem artystycznym. Atrakcyjności filmowi dodają orientalna muzyka i niesamowite krajobrazy. 16:10 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 3. ZGLISZCZA JUGOSŁAWII (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 3. YUGOSLAVIA IN RUINS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach mieszkańców znacznych części regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. Odcinek 3 - "Zgliszcza Jugosławii". Lata 90. Prawie dziesięć lat wojny na Bałkanach. Miliony tracą domy, ponad 100 tysięcy ginie. Świat jest przerażony tragedią w byłej Jugosławii. Nikt nie chce interweniować. Nawet po największym masowym mordzie w Europie od czasów II wojny światowej. Konflikt dociera do Kosowa. Albańczycy przeciwko Serbom. Odwieczne roszczenia. Znowu masakry i wypędzenia. Wtedy interweniuje NATO. Również niemieccy żołnierze dołączają do wojny, której żar nie wygasł do dziś. Marzec 1994 roku. Porozumienie w Waszyngtonie kończy wojnę między muzułmanami a Chorwatami. Teraz walczą oni wspólnie przeciwko Serbom. Armia bośniackich Serbów zajęła ponad 70 procent bośniackiego terytorium. Jedyną szansą na pokój w Bośni jest wyparcie Serbów i stworzenie równowagi sił na tym obszarze. Jedna z głównych postaci konfliktu Serb Slobodan Milosevic chce stworzyć Wielką Serbię obejmującą serbskie enklawy na terenie byłej Jugosławii. Jugosłowiański prezydent jest bodaj najpotężniejszym człowiekiem na Bałkanach Zachodnich. Agitatorem podsycającym nacjonalizm. Wszystkie sznurki łączą się w jego rękach. Zastępcą Miloszevicia w Bośni jest Radovan Karadzić, prezydent proklamowanej tam Republiki Serbskiej. Kraje byłej Jugosławii są dziś ponownie na rozdrożu światowej polityki. Unia Europejska i Turcja, Rosja, Stany Zjednoczone, a także Chiny walczą o wpływy gospodarcze i polityczne. Pokój na Bałkanach Zachodnich pozostaje kruchy. Jedna iskra może wystarczyć, by beczka prochu znów wybuchła. 17:15 HISTORIA POLSKI - WYZWOLENI Film dokumentalny, 37 min, Polska, 1999 Film dokumentalny poświęcony wyzwoleniu Warszawy przez Armię Czerwoną, w którym wypowiadają się świadkowie tamtych wydarzeń. 18:00 SPÓR O HISTORIĘ - BITWA NIEMEŃSKA Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Zwycięska Bitwa Warszawska, stoczona w sierpniu 1920 roku, nie zakończyła wojny Rzeczypospolitej z Rosją Sowiecką. Sowieci szykowali się do nowej ofensywy. Na początku września 1920 roku resztki rozbitych dywizji Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego obsadziły linię Niemna i twierdzę w Grodnie. Na front przybywały posiłki. Tym razem Tuchaczewski nie chciał powtórzyć błędu, jaki popełnił kilka tygodni temu i nie zamierzał atakować Warszawy od wschodu. Planował uderzyć na Lublin, wyjść na tyły wojsk polskich, zaangażowanych w potyczki w Galicji, przerwać linie komunikacyjne, rozproszyć oddziały polskie, a następnie wspólnie z siłami Frontu Południowo - Zachodniego ruszyć na Warszawę. 19 września 1920 roku Józef Piłsudski wydał rozkaz do bitwy nad Niemnem. Początek bitwy wyznaczono na 20 września 1920 roku. Główne uderzenie wojsk polskich rozpoczęło się 23 września pod Grodnem i Wołkowyskiem. 25 września polska grupa skrzydłowa wyszła na północ od Lidy, na głębokie tyły wojsk sowieckich. Bitwa niemeńska zakończyła się z końcem września, a do połowy października 1920 roku prowadzono pościg w kierunku Dyneburga, Mińska i Słucka. 18 października wstrzymane zostały działania na froncie. Trwający od lutego 1918 roku sowiecki marsz na zachód został powstrzymany na blisko dwadzieścia lat. 19:00 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 18 (S. II, ODC. 5) Serial historyczny, obyczajowy, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski Scenariusz: Monika Franczak Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolna Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Lidia Sadowa, Mariusz Bonaszewski, Mateusz Janicki, Maria Dębska, Stefan Pawłowski, Lesław Żurek, Patryk Szwichtenberg, Henryk Rajfer, Michał Rogalski Konflikt między Anią i Kazimierzem pogłębia się. Ania czuje, że pieniądze, które mąż przynosi do domu, nie są uczciwie zarabiane. W kawiarni Stokrotka zjawia się Róża, która wydostała się z getta, by zdobyć lekarstwa dla synka. Ania obiecuje pomóc. Jasiek Winny przebywa na zesłaniu na Syberii, gdzie podupada na zdrowiu. Stanisław Winny, po nawiązaniu kontaktu z partyzantami, w swoim warsztacie przechowuje broń i amunicję. Tymczasem Anna Iwaszkiewicz z pomocą opłaconego przemytnika przechodzi przez bramę getta i dociera do Karwassera. Po kolejnej kłótni z pijanym Kazimierzem Ania oznajmia mężowi, że odchodzi i wybiega z mieszkania, mimo godziny policyjnej. 19:55 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - ŻOŁNIERZ, KTÓREGO NIE BYŁO ODC. 2/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 2 THE SOLDIER WHO NEVER WAS) Serial dokumentalny, 49 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Serial dokumentalny z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. Garbo, Tricycle, Treasure, Brutus i Bronx - brytyjscy szpiedzy z czasów II wojny światowej. Ich misja - oszukać Adolfa Hitlera, by zabezpieczyć lądowanie w Normandii. Podwójni agenci, atrapy, fałszywe informacje przesyłane dyplomatom. To był doskonały plan. Życie w cieniu zmieniło tych pięcioro agentów w mistrzów podstępu. Oto utajniona historia trzech nieznanych mężczyzn i dwóch kobiet, którzy zmienili bieg historii. 21:00 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 2/6 PROMIEŃ ŚMIERCI (ODC. 1/6) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Potworne zbrodnie Trzeciej Rzeszy od dawna są obiektem drobiazgowych badań. Jednak dopiero otwarcie dotychczas niedostępnych archiwów pokazuje jeszcze mroczniejsze i niezwykle dziwaczne zakamarki pościgu nazistów za władzą. Autorzy tej interesującej serii odkrywają jeszcze do niedawna tajne akta i prezentują najnowsze badania naukowe, które ujawniają absurdalne przekonania i lekkomyślne posunięcia Niemców dążących do globalnej dominacji, tym samym mogą zmienić dotychczasowe spojrzenie na temat II wojny światowej. Od mrocznej prawdy o aryjskim micie czy przekonaniu Hitlera o swoim mesjanizmie filmy z z tej serii wyciągają na światło dzienne odrażające i szaleńcze pomysły, które podsycały reżim hitlerowskich Niemiec i pozostały ukryte. Aż do teraz. 21:55 PRYMAS W KOMAŃCZY Spektakl, 83 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Paweł Woldan Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Muzyka: Michał Lorenc Występują: Olgierd Łukaszewicz (Stefan Kardynał Wyszyński), Magdalena Różczka (Maria Okońska), Anna Cieślak (Lilka Wentowska), Anna Grycewicz (Janka Michalska), Dorota Pomykała (Siostra Przełożona), Dominika Kuźniak (Siostra Stanisława), Józef Fryźlewicz (Ojciec Prymasa Stanisław Wyszyński), Henryk Talar (O. Alojzy Wrzalik), Artur Barciś (O. Jerzy Tomziński), Jerzy Grałek (O. Teofil Krauze), Krzysztof Globisz (Bp Zygmunt Choromański), Marek Kępiński (Bp Michał Klepacz), Ewa Dałkowska (Julia Brystygier), Paweł Nowisz (Władysław Gomułka), Piotr Pilitowski (Zenon Kliszko), Radosław Krzyżowski (Władysław Bieńkowski), Adam Ferency (Pułkownik UB), Bartek Topa (Porucznik UB) i inni Kościół katolicki i wyraziste, fascynujące postacie z nim związane od lat pozostają w kręgu twórczych zainteresowań Pawła Woldana. Dość wspomnieć jego liczne filmy dokumentalne poświęcone m. in. Tygodnikowi Powszechnemu, dominikaninowi Ludwikowi Wiśniewskiemu (duchowy opiekun Ruchu Wolność i Pokój oraz Solidarności Rolników), ks. prof. Januszowi St. Pasierbowi, Janowi Pawłowi II, ks. Jerzemu Popiełuszce, kardynałowi Kazimierzowi Świątkowi (zwierzchnik Kościoła katolickiego na Białorusi) czy Augustowi kardynałowi Hlondowi. Jest również Woldan autorem dwóch spektakli Teatru TV, których bohaterami są: charyzmatyczny dominikanin o. Jan Góra (Góra Góry) oraz ks. infułat Józef Wójcik, znany m. in. z głośnej akcji odbicia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej zarekwirowanego przez władze PRL (Złodziej w sutannie). Sylwetka Stefana kardynała Wyszyńskiego zajmuje w twórczości Woldana miejsce szczególne. Zrealizował o nim trzy filmy dokumentalne: "Non Possumus", "Świadectwo drogi. Stefan Kardynał Wyszyński" i "Uwięziony prymas". Postać Prymasa Tysiąclecia pojawia się też w innych jego produkcjach. Nieodparcie więc rodzi się pytanie, po co tym razem spektakl? Czy wnosi on jakąś nową jakość do Woldanowej opowieści o prymasie Wyszyńskim? Na pytanie to trzeba odpowiedzieć twierdząco. Co więcej, wydaje się, że wszystkie poprzednie Woldanowe próby uchwycenia fenomenu kardynała Wyszyńskiego stanowiły jedynie prolog do "Prymasa w Komańczy". "Nie zrobiliśmy ani sensacji, ani kryminału, ani społeczno - politycznego rozrachunku. Tu zgłębiamy osobę" - mówił w jednym z wywiadów Olgierd Łukaszewicz, odtwórca roli tytułowej. Głównym tematem przedstawienia Woldana jest bowiem portret duchowy Stefana Wyszyńskiego. W kreacji Łukaszewicza jest on bowiem przede wszystkim człowiekiem modlitwy. Wprawdzie nie mistykiem rozmawiającym z Bogiem twarzą w twarz, lecz kimś nieustannie walczącym ze swoimi słabościami, aby stać się możliwie najpokorniejszym, zjednoczyć się w głębokiej duchowej wspólnocie z męką Chrystusa na krzyżu i bólem Jego Matki, odnaleźć sens swego cierpienia, ofiarować wszystkie osobiste pragnienia, myśli, tęsknoty i potrzeby, by całkowicie podporządkować własną wolę woli Boga. Nie jest to droga łatwa ani do przejścia, ani do sfilmowania. Tym większa zasługa aktorskiego kunsztu Łukaszewicza, że udało się przeżycia tak subtelne, a zarazem tak wzniosłe i pełne znaczenia oddać bez osuwania się w dewocyjny banał i sentymentalny kicz. Kiedy prymas Wyszyński ustami Łukaszewicza mówi pod koniec sztuki: "Stałem się niewolnikiem Maryi" - trudno znaleźć powody, by mu nie wierzyć. Akcja spektaklu toczy się między 27 października 1955, a 28 października 1956 roku w klasztorze sióstr Nazaretanek w Komańczy, ostatnim miejscu przymusowego odosobnienia prymasa Wyszyńskiego, na które bezprawnie skazały go władze PRL - u dwa lata wcześniej. Piękne plenery Bieszczad stały się tłem dla pełnego wewnętrznej walki duchowego dojrzewania kardynała, by podjąć na nowo obowiązek kierowania polskim Kościołem. Osamotniony i podupadły na zdrowiu prymas Wyszyński znajduje życzliwość i szczere oddanie tylko u kilku kobiet - części sióstr nazaretanek i grupy świeckich "duchowych córek", a wśród nich zwłaszcza Marii Okońskiej. Ta ostatnia, mimo licznych przeszkód ze strony UB, kilkakrotnie odwiedza kardynała, by na prośbę paulinów z Częstochowy skłonić go do napisania nowych Ślubów Jasnogórskich na trzechsetną rocznicę tych, które złożył król Jan Kazimierz. Z początku prymas, nie widząc szansy na rychłe wyjście na wolność, odmawia. Pomimo to Okońska nie ustaje w naleganiach. Pod jej wpływem, a także wskutek duchowego impulsu otrzymanego podczas modlitwy, w umyśle kardynała rodzi się idea Jasnogórskich Ślubów Narodu i program Wielkiej Nowenny, przygotowujące Polaków do obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski w 1966 roku, a zarazem do autentycznego i bezkompromisowego odnowienia ich wiary. 00:35 A WIĘC WOJNA - /20/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 - odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 20 września. Środa. Armia Czerwona atakuje Grodno. Wsparciem jest dla niej komunistyczna dywersja. W obronie miasta uczestniczy z bronią w ręku około 2, 5 tys. osób, nie licząc żołnierzy rezerwowych pułków ułanów. Wśród cywilów wyróżniają się harcerze. Przygotowania do obrony prowadzi wiceprezydent miasta Roman Sawicki oraz major Benedykt Serafin. Pierwsze sowieckie czołgi, które pojawiają się w mieście, są niszczone butelkami z benzyną. Duży udział mają w tym Grodzieńskie Orlęta. Klęska pierwszego natarcia sprawia, że od popołudnia Sowieci podciągają jeszcze więcej czołgów oraz piechotę i artylerię. Wojsko Polskie wysyła posiłki do miasta. Po trzydniowych walkach pod Tomaszowem Lubelskim kapitulują oddziały Armii "Lublin" i "Kraków". Niemcy zajmują Białystok. Rozpoczyna się ostrzał Helu, ostatniej polskiej placówki stawiającej opór nad Bałtykiem. Obroną kieruje kontradmirał Włodzimierz Steyer. 00:50 UCIECZKA NA SREBRNY GLOB Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2021 Reżyseria: Kuba Mikurda Historia realizacji, przerwania i dokończenia po latach filmu Andrzeja Żuławskiego "Na Srebrnym Globie" opowiedziana w kontekście historyczno - filmowo - psychologiczno - politycznym, a także metafizycznym. Piętrowa historia, która przy każdym kolejnym podejściu odsłania nowe konteksty. W 1975 roku Andrzej Żuławski, kontrowersyjny reżyser wizjoner, rozpoczął pracę nad filmem "Na Srebrnym Globie", pierwszym w historii polskiego kina epickim filmem science - fiction, imponującym zarówno pod względem warstwy artystycznej, jak i produkcyjnej. Zaangażowanie w ten wymagający i futurystyczny projekt stało się dla reżysera rodzajem ucieczki od rozgrywającej się w tle osobistej tragedii. W tym samym czasie w Polsce partia komunistyczna zajmowała coraz bardziej zdecydowane stanowisko w sprawie kinematografii. Dwa tygodnie przed zakończeniem zdjęć, partyjny minister kinematografii wstrzymał prace i nakazał zniszczyć rolki filmowe. Załamany Żuławski opuścił Polskę. Dziesięć lat później wrócił jednak do zachowanego materiału i rozpoczął jego montaż. Choć tylko częściowo ukończony, z biegiem lat film stał się legendą. Do dzisiaj jednak tajemnicą pozostaje to, co naprawdę wydarzyło się na planie i dlaczego zdjęcia w ostatniej chwili zostały przerwane?