TVP Historia Czwartek, 21.09.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 21 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 490 p.n.e. - bitwa pod Maratonem; 1939 - obrona Grodna przed Sowietami; 1980 - pierwsza msza w Polskim Radio; 1980 - Gerard d'Aboville przepłynął samotnie Atlantyk na łodzi wiosłowej; 07:10 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 18 (S. II, ODC. 5) Serial historyczny, obyczajowy, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski Scenariusz: Monika Franczak Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolna Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Lidia Sadowa, Mariusz Bonaszewski, Mateusz Janicki, Maria Dębska, Stefan Pawłowski, Lesław Żurek, Patryk Szwichtenberg, Henryk Rajfer, Michał Rogalski Konflikt między Anią i Kazimierzem pogłębia się. Ania czuje, że pieniądze, które mąż przynosi do domu, nie są uczciwie zarabiane. W kawiarni Stokrotka zjawia się Róża, która wydostała się z getta, by zdobyć lekarstwa dla synka. Ania obiecuje pomóc. Jasiek Winny przebywa na zesłaniu na Syberii, gdzie podupada na zdrowiu. Stanisław Winny, po nawiązaniu kontaktu z partyzantami, w swoim warsztacie przechowuje broń i amunicję. Tymczasem Anna Iwaszkiewicz z pomocą opłaconego przemytnika przechodzi przez bramę getta i dociera do Karwassera. Po kolejnej kłótni z pijanym Kazimierzem Ania oznajmia mężowi, że odchodzi i wybiega z mieszkania, mimo godziny policyjnej. 08:15 HISTORIA POLSKI - TYLKO WIATR Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zofia Kowalewska, Zofia Kowalewska Muzyka: Jesimchan Turechanowicz Tokubajew 92 - letni Zdzisław i jego 25 - letnia wnuczka wyruszają w liczącą 5000 km podróż do odległej wioski w Kazachstanie. Dla niego jest to powrót do miejsca, gdzie jako nastolatek został zesłany przez Sowietów podczas II wojny światowej. Po 70 latach ponownie wyrusza w podróż do kraju dzieciństwa w poszukiwaniu swojej pierwszej miłości, którą musiał zostawić za sobą. Wnuczka pragnie wesprzeć go w tej trudnej podróży, jednocześnie poznając rzeczywistość kryjącą się za bajkami, które słyszała w dzieciństwie. Jest to ostatnia szansa dla nich, aby się pożegnać. 10:35 POLSKO, SZEDŁEM DO CIEBIE 200 LAT Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ewa Urbańska Scenariusz: Ewa Urbańska Artysta malarz Stefan Centomirski (rocznik 1928), pseudonim Sybirak, jest potomkiem polskiej, szlacheckiej rodziny. Jego los symbolizuje siłę polskiego ducha. Przetrwał jako dziecko syberyjską zsyłkę, utratę ojca w gułagu. Po dwunastu latach katorgi kończy Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Moskwie. W centrum totalitarnego mocarstwa tworzy własną oryginalną sztukę, dokumentując prawdę o męczeństwie ofiar totalitaryzmu. Narażając się, że będzie ujawniony, maluje obrazy odwrócone tyłem do ściany, nie mając ani jednej wystawy. Po pierestrojce wreszcie doceniony nie tylko w Rosji, ale i na świecie. 11:55 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - SKARB RZECZPOSPOLITEJ. ODC. 7 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 12:20 PANNY I WDOWY - ODC. 2/5 Serial obyczajowy, historyczny, 51 min, Polska, 1991 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Maria Nurowska Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Maja Komorowska, Katarzyna Figura, Andrzej Zaorski, Jan Nowicki, Władysław Kowalski, Artur Żmijewski, Mirosława Dubrawska, Jerzy Dominik, Piotr Machalica Serial będący epicką opowieścią o losach kilku pokoleń polskiej rodziny ziemiańskiej przedstawionych z perspektywy tytułowych panien i wdów. Akcja serialu rozpoczyna się w roku 1865 po upadku powstania styczniowego, a kończy w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Jest rok 1871. Paryż. Karolina przypadkiem spotyka swoją matkę. Przeżywa szok. Matka, o której myślała, że umarła na Syberii, sprzedaje w Paryżu kapelusze. Karolina poznaje też swoją młodszą siostrę Suzanne. Na krótko zamieszkują razem. Komuna Paryska upada. Karolina poznaje polskiego patriotę - Edwarda Borskiego i przeżywa z nim namiętną miłość. Wszyscy wracają do kraju; Ewelina z córką Suzanne, Karolina z Edwardem. Po konflikcie z matką, Karolina opuszcza majątek rodzinny. Ewelina utrzymuje w tajemnicy, że Suzanne przyszła na świat w wyniku gwałtu na Syberii. Na Karolinę spada kolejny cios. Po wieloletnim związku z Edwardem ujawniają się jego skłonności homoseksualne. Próbuje jednak ratować związek, żegna się z dorosłą już Suzanne i wyjeżdża do Edwarda, zesłanego za działalność konspiracyjną na Syberię. Zachodzi w ciążę z Edwardem, lecz jego skłonności przeważają. Rozdarta pomiędzy miłością do doktora Piotra i Edwarda, umiera wyczerpana wielodniowym porodem. 13:25 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 5. ISLANDIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 5 - LAND OF FIRE AND ICE - ICELAND, RAW NATURE) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Położona na północnym Atlantyku, między Grenlandią a Norwegią, Islandia jest wulkaniczną wyspą o wspaniałej, surowej przyrodzie, unikalną w skali świata. Dlaczego ludzie zdecydowali się skolonizować Islandię? To odległa, zimna wyspa, targana nieustannymi wiatrami i działaniem sił natury, które są burzliwe i często przerażające. To ogrom niezwykłych krajobrazów, jakby wyrzeźbionych przez brutalnego olbrzyma. Majestatyczne pejzaże Islandii są wynikiem intensywnej działalności wulkanicznej. Na wyspie znajduje się prawie 100 aktywnych wulkanów. Islandzka ziemia to w dużej mierze lawa, żużel i popioły. To raj dla wulkanologów, ale piekło dla rolników. Dawna Islandia była żyzna i zalesiona. Największą z plag wyspy pozostaje erozja. Islandczycy wiedzą, że ich wyjątkowa przyroda jest cennym darem, dlatego starają się nie eksploatować nadmiernie jej zasobów. Islandia jest klejnotem natury, który ludzie powinni chronić za wszelką cenę. 14:30 GIGANCI HISTORII - POLSKIE FORMACJE WOJSKOWE PODCZAS WIELKIEJ WOJNY Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Przemysław Babiarz W latach Wielkiej Wojny przeciwko sobie walczyli Polacy z trzech zaborów powołani do armii państw zaborczych. Ale wojna stwarzała szansę na odzyskanie niepodległości. Środkiem do tego miały być polskie formacje wojskowe. 16 sierpnia 1914 roku Naczelny Komitet Narodowy powołał Legiony Polskie. Ich zaczyn stanowiła zorganizowana wcześniej przez Józefa Piłsudskiego Pierwsza Kompania Kadrowa. Legiony podlegały dowództwu armii austro - węgierskiej. Jesienią 1916 roku Legiony zostały wycofane na tyły frontu. W grudniu legioniści wkroczyli do Warszawy. Po ogłoszeniu przez władze niemieckie i austro - węgierskie Aktu 5 listopada, Piłsudski został członkiem Tymczasowej Rady Stanu. Latem 1917 roku doszło do tzw. kryzysu przysięgowego. Legioniści, którzy odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzom Austro - Węgier i Niemiec zostali internowani. Część legionistów, poddanych austriackich, trafiła na front włoski. Piłsudski został uwięziony w twierdzy w Magdeburgu. Polskie formacje wojskowe - początkowo ochotnicze - zaczęto tworzyć także w zaborze rosyjskim. Już jesienią 1914 rozpoczęto formowanie oddziału, który dał początek I Legionowi, zwanemu "Legionem Puławskim". Wkrótce powstał II Legion, który określano jako "Lubelski". Dały one początek kolejnym formacjom polskim walczącym u boku armii rosyjskiej. Po rewolucji lutowej 1917 roku z inicjatywy Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego powstał 1. Korpus Polski dowodzony przez generała Józefa Dowbor - Muśnickiego. Po przewrocie bolszewickim generał Dowbor - Muśnicki zaoferował komunistom neutralność Korpusu wobec stron konfliktu w Rosji. Bolszewicy postawili jednak warunki, których Dowbor - Dowbor Muśnicki nie mógł przyjąć. Doszło do walk z Armią Czerwoną Gwardią, a Korpus rozpoczął samodzielne operacje wojskowe na Białorusi. Zdobył twierdzę Bobrujsk i zajął Mińsk. Na przełomie listopada i grudnia 1917 roku rozpoczęto formowanie II i III Korpusu. W czerwcu 1918 roku wszystkie trzy korpusy zostały rozbite i rozbrojone. Jednak zebrani w Kijowie oficerowie polscy postanowili powołać Komisję Wojskową w celu tworzenia nowych jednostek. Wkrótce powstały one na północy w Archangielsku i Murmańsku oraz na południu - w Tyflisie, Odessie i na Kubaniu. 4. Dywizja Strzelców z Kubania przeszła przez Odessę, Czerniowce i Stanisławów, aby pod nazwą 10. Dywizji Piechoty dojść do Wilna. 5. Dywizja Strzelców Polskich zwana "Syberyjską" w niezwykle trudnych warunkach walcząc z bolszewikami, szła przez Powołże, Kazachstan i Syberię, gdzie 10 stycznia 1920 roku została wzięta do niewoli, ale jej ostatni żołnierze dotarli aż do Harbinu w Chinach. W 1917 roku rozpoczęto organizację armii polskiej we Francji. Latem 1918 roku weszła ona do walki na froncie francusko - niemieckim. Od koloru mundurów nazwana została Błękitną Armią. W październiku 1918 roku jej dowódcą został generał Józef Haller, który wcześniej walczył w Rosji. Jednostkę tworzyli głównie byli jeńcy wojenni z armii austriackiej i niemieckiej i polscy emigranci zarobkowi z Europy i Ameryki. Po zakończeniu wojny Błękitna Armia wraz z całym wyposażeniem została przetransportowana do Polski. Ostatnie pododdziały przybyły w czerwcu 1919 roku. 15:55 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - ŻOŁNIERZ, KTÓREGO NIE BYŁO ODC. 2/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 2 THE SOLDIER WHO NEVER WAS) Serial dokumentalny, 49 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Serial dokumentalny z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. Garbo, Tricycle, Treasure, Brutus i Bronx - brytyjscy szpiedzy z czasów II wojny światowej. Ich misja - oszukać Adolfa Hitlera, by zabezpieczyć lądowanie w Normandii. Podwójni agenci, atrapy, fałszywe informacje przesyłane dyplomatom. To był doskonały plan. Życie w cieniu zmieniło tych pięcioro agentów w mistrzów podstępu. Oto utajniona historia trzech nieznanych mężczyzn i dwóch kobiet, którzy zmienili bieg historii. 17:00 HISTORIA POLSKI - LICZYŁ SIĘ TYLKO HONOR Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Reżyseria: Eugeniusz Szpakowski Scenariusz: Eugeniusz Szpakowski Zdjęcia: Krzysztof Więckowski Wykonawcy: Bohdan Horbaczewski, Tadeusz Zygmunt Borowski, Stanisław Szulewski, Mieczysław Kleszczewski, Genowefa Ostrowska, Stanisława Stępień, Helena Suchocka, prof. Czesław Grzelak, Kazimierz Stępień, Tadeusz Pieśniak, Władysław Kudyba Przed II wojną światową Grodno pełniło funkcję ośrodka kulturalnego, oświatowego i wojskowego promieniującego na całe województwo białostockie. W dniu 17 września 1939 roku jednostki Armii Czerwonej przekroczyły granicę Rzeczypospolitej Polskiej. Do ogromu represji sowieckich, zastosowanych wobec obrońców miasta w 1939 roku i latach następnych przyczyniła się bohaterska postawa jego mieszkańców. Obrona Grodna trwała do 22 września 1939 roku. Po zaprzestaniu oporu Sowieci wkroczyli do miasta. Żołnierze polscy płacili już wówczas bardzo wysoką cenę za udział w jego obronie. Film prezentuje sytuację mieszkańców ziem okupowanych przez ZSRR, skalę i różnorodność form represji sowieckich, jakie zostały zastosowane wobec obrońców Grodna, zarówno zaraz po opanowaniu miasta przez jednostki Armii Czerwonej we wrześniu 1939 roku, jak również w okresie późniejszym. Do dziś nie zostały wyjaśnione indywidualne losy wielu żołnierzy i cywilów biorących udział w obronie Grodna. W filmie występują świadkowie tamtych wydarzeń, historycy oraz znawcy problematyki wojskowej z okresu kampanii wrześniowej. 18:20 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - DEKADA REAGANA Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz "Związek Sowiecki to Imperium zła". Słowa, które otwierały decydującą fazę zimnej wojny. Bierną doktrynę powstrzymywania zastąpiła aktywna strategia wypychania komunistów z obszarów ich ekspansji. Ronald Reagan - w latach 40. prezes Gildii Aktorów Ekranowych - przoduje w sondażach na największego w dziejach przywódcę USA. O historii i działalności Ronalda Reagana opowiedzą m.in. amerykański historyk zimnej wojny prof. Patrick Vaughan, badacz dziejów politycznych XX wieku dr Michał Przeperski, oraz dr Grzegorz Kostrzewa - Zorbas - politolog i ekspert ds. bezpieczeństwa. 19:05 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 19 (S. II, ODC. 6) Serial obyczajowy, historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Maria Dębska, Mateusz Janicki, Stefan Pawłowski, Lesław Żurek, Jakub Guszkowski, Diana Zamojska, Ninel Kos W warszawskim getcie wybucha powstanie. Róża z córką cudem wydostają się na aryjską stronę i znajdują schronienie w Stokrotce. Planowanie pomocy dla Róży zbliża do siebie Anię i Michała. Śniegocki zabiera Idę do siebie, a Ania idzie z Różą do domu, by ustalić z Kazimierzem przewóz obu do Brwinowa. Mąż Ani zamiast pomóc, wykorzystuje sytuację... W tym czasie w Brwinowie każdy prowadzi swoją konspirację. Kazia i Bronia zajmują się produkcją bimbru. Stanisław kończy trumnę, w której zamierza przewozić broń. 20:00 BIG BANG BOŻEGO MIŁOSIERDZIA Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Górny Scenariusz: Grzegorz Górny Prowadzący: Grzegorz Górny Film dokumentalny pokazujący, jak to się stało, że kult Bożego Miłosierdzia w bardzo krótkim czasie stał się najbardziej dynamicznie rozwijającym i rozpowszechniającym się kultem katolickim na świecie. 21:15 GIUSEPPE W WARSZAWIE Komedia, 95 min, Polska 1964 Reżyseria: Stanisław Lenartowicz Scenariusz: Jacek Wejroch Zdjęcia: Antoni Nurzyński Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Elżbieta Czyżewska, Antonio Cifariello, Zbigniew Cybulski, Jarema Stępowski, Krystyna Borowicz, Aleksander Fogiel, Artur Młodnicki, Wojciech Siemion, Jan Matyjaszkiewicz i inni Już w pierwszej minucie filmu z szyn wylatuje wojskowy pociąg, którym pewien włoski żołnierz jechał na urlop. Włoch, Giuseppe Santucci, wsiada więc do pierwszego odjeżdżającego pociągu pełnego obywateli Generalnej Guberni. W czasie podróży poznaje dziewczynę ubraną, jak na konspiratorkę przystało, w skórzaną kurtkę i beret. Marysia bezskutecznie namawia go, by jej sprzedał - oczywiście za dobrą cenę - swoją broń. Do transakcji nie dochodzi, ale po przyjeździe do nieznanego mu jeszcze miasta, w trakcie zamieszania związanego z uliczną łapanką, Włoch i tak traci automat. Rozwścieczony podąża za dziewczyną, sądząc, że ma ona coś wspólnego ze zniknięciem broni. Trafia do mieszkania, które Marysia zajmuje wspólnie ze swoim bratem, Staszkiem, artystą malarzem jak najdalszym od konspirowania i wystrzegającym się jak ognia wszelkich kontaktów z wrogiem. Tymczasem Giuseppe nie ma zamiaru ruszać się z mieszkania, dopóki nie odzyska swojej broni. Tak rozpoczynają się przygody sympatycznego Włocha w okupowanej Warszawie. "Giuseppe w Warszawie" to komedia jak na lata sześćdziesiąte dosyć śmiała. Niewiele bowiem do tego czasu powstało filmów traktujących okupację na wesoło. Stanisław Lenartowicz przedstawił ją od strony obyczajowej, codziennej, zwykłej, choć także dramatycznej, pokazał, że i w tym tragicznym okresie warszawiaków nie opuszczało poczucie humoru. Film ma wartką akcję, instruktażowo wręcz wykonane zdjęcia - w poszukiwaniu "warszawskich", wojennych plenerów ekipa musiała udać się aż do Wrocławia. W roli tytułowego Giuseppe wystąpił znany z takich filmów, jak "Panienki z międzymiastowej", "Ciao, ciao bambina" czy "Rzymskie opowieści" Antonio Cifariello. Filmowe rodzeństwo zagrali Elżbieta Czyżewska i Zbigniew Cybulski. 23:00 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 15/18 - OBLĘŻENIE Serial sensacyjny, wojenny, 55 min, Polska, 1967 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Emil Karewicz, Stanisława Zaczyk, Jerzy Kaliszewski, Halina Kossobudzka, Jolanta Zykun, Lucyna Suchecka, Janusz Bukowski Wycofujące się z terenów Polski oddziały niemieckie usiłują wywieźć urządzenia z fabryki rakiet profesora Glassa. Hans Kloss kontaktuje się z robotnikami z fabryki, którzy organizują tam ruch oporu. Niemcy orientują się, że nie zdołają wywieźć ciężkich maszyn, postanawiają więc je zniszczyć. Brunner chce zabić wszystkich robotników pracujących w fabryce. Sekretarka Glassa przekazuje informację o planach Brunnera Staszkowi, polskiemu robotnikowi, w którym jest zakochana. Przypadkowo sekretarka jest świadkiem czułej rozmowy Staszka z Agnieszką, służącą Glassów. Dowiaduje się, że Staszek nic do niej nie czuje, przeciwnie, darzy sympatią Agnieszkę. Słyszy też o polskim agencie w mundurze oficera Wehrmachtu. Przekazuje tę informację Brunnerowi i Brochowi. Obaj sądzą, że owym agentem jest Kloss. Fabryka zostaje otoczona przez oddziały niemieckie, a Brunner bierze Klossa na muszkę. 24:00 A WIĘC WOJNA - /21/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 - odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 21 września. Czwartek. Armia Czerwona naciera na Grodno. Po południu walki przenoszą się do centrum miasta. Do późna w nocy trwa obrona wysoko położonego Zamku Królewskiego. Broni się zespół szkół zawodowych i koszary Pułku Piechoty. Wieczorem czerwonoarmiści zajmują miasto. Ich straty wynoszą około 800 zabitych, rannych i zaginionych. Tracą około 20 czołgów i tankietek. Do niewoli trafia około tysiąca jeńców polskich. Większość oficerów zostaje rozstrzelana na miejscu. Oblężona stolica się broni. Hitler przybywa na Westerplatte. Ogląda miejsce trwającej tydzień bitwy. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICA KAPLICZKI. Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Tajemnica kapliczki. Kiedy w roku 1920 umilkły strzały polskich pułków przepędzających bolszewików na wschód, mieszkańcy mazowieckiej wsi Strachówka przy trakcie ciągle noszącym ślady straszliwych zmagań postawili kapliczkę wotywną, dziękując za ocalenie. Na bocznej ścianie fundamentów wmurowali tablicę, dziękując w inskrypcji opatrzności. Kiedy w roku 1939 we wrześniu ponownie pojawili się tu Sowieci, zażądali usunięcia tablicy. Mieszkańcy zwlekali, a niebawem pojawili się Niemcy, którym napis nie wadził. Kapliczka przetrwała nienaruszona do lata roku 1944. Mając w pamięci niedawne doświadczenia, kiedy czołówki pancerne Armii Czerwonej zbliżały się do Strachówki, mieszkańcy tablicę z kapliczki zdjęli i zakopali. W czasach komuny woleli o sprawie milczeć. Dziś dysponujemy tylko wtórnymi przekazami, ale zdecydowani jesteśmy podjąć poszukiwania. Tymianki - Bucie. Raduta pamięci. Następnie przeniesiemy się na pogranicze Mazowsza i Podlasia, by pokazać jak wspaniałe owoce przynieść może pamięć lokalna. Maleńka wioska Tymianki - Bucie zaimponowała nam patriotyczna energią. Tu, gdzie spoczywa dwóch nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego, poległych w obronie ojczyzny w sierpniu w 1920 roku, powstało niezwykłe miejsce pamięci. Historia łatwo dostępna. Dosyć uporczywie drążymy temat, który roboczo nazywamy powstańcza bitwa o szyny. W momencie wybuchu powstania styczniowego nowo wybudowana linia Petersburg - Warszawa dla Rosjan oznaczała możliwość przerzutu wielkich mas wojska, a dla kierownictwa powstania narastające, śmiertelne zagrożenie. I zawsze pragnęliśmy, by podróżny, czekający na dworcu w Łochowie choć na chwilę myślą odpłynął w tamten czas. Miejsce straceń. Kolejne miejsce pamięci powstańców styczniowych. Metalowy krzyż na skrzyżowaniu trzech dróg w Skarżynie, w gminie Czerwin. Według ustnych przekazów w 1863 roku stała tu szubienica i przywożono tu ujętych powstańców na stracenie. Mieszkańcy nazywali owo miejsce bożą męką.