TVP Historia Poniedziałek, 25.09.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1944 - dochodzi do ewakuacji powstańców z Mokotowa - kanałami do Śródmieścia; 1953 - został uwięziony prymas Stefan Wyszyński; 1965 - odbyła się premiera filmu "Popioły" w reżyserii Andrzeja Wajdy; 07:10 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 20 (S. II, ODC. 7) Serial obyczajowy, historyczny, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Michał Buszewicz Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Lesław Żurek, Erika Karkuszewska, Lidia Sadowa, Mariusz Bonaszewski, Stefan Pawłowski, Hanna Oknińska, Ninel Kos Gdy Warszawa staje do heroicznej walki o wolność, Ania Winna rodzi synka. Nikomu nie wyjawia prawdy o ojcu dziecka. W pierwszych dniach powstania w kamienicę, gdzie mieszka Michał Śniegocki trafia bomba. W pożarze budynku giną Ola, córka Michała i jego matka. On sam trafia do kościoła księdza Ignacego, a następnie postanawia dołączyć do powstańców. W zakrystii zjawia się Krysia z młodszym bratem Andrzejem. Oboje roznoszą meldunki. Ignacy ubolewa, że w powstaniu walczą dzieci. Tymczasem w Brwinowie Mania prowadzi swoją własną walkę. Jest częstym gościem w domu Heleny Turczyńskiej, która od początku wojny ukrywa u siebie Żydów. Mania umila dzieciom czas, czytając im bajki i wiersze. W Stawisku, dokąd regularnie przychodzi po książki, wciąż tłum ukrywających się. Wśród znanych artystów mieszka tam m.in. Andrzej Panufnik, kompozytor, autor "Warszawskich dzieci". 08:25 HISTORIA POLSKI - UWIĘZIONY PRYMAS Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2003 Reżyseria: Paweł Woldan We wrześniu 2003 roku minęła 50. rocznica uwięzienia prymasa Stefana Wyszyńskiego przez komunistyczne władze. Film jest zapisem tych trzech lat z życia prymasa spędzonych w odosobnieniu. Wykorzystano filmowe materiały archiwalne oraz zdjęcia fotograficzne miejsc, w których prymas przebywał. 09:10 UKRYTE SKARBY - MIASTO POD MIASTEM, HISTORIA PEWNEJ PRZYJAŹNI I BROŃ 21 WIEKU Cykl reportaży, 22 min, Polska, 2017 Autor: Elżbieta Ruman Prowadzący: Patrycja Hurlak Tym razem znajdziemy się w miejscu z bardzo starą historią. Skarżysko Kamienna - już 14 tysięcy lat temu żyli tu łowcy reniferów. Odkrywamy miasto pod miastem, przejedziemy się pojazdem ośmiokołowym BTR 60, poznamy historię pewnej przyjaźni i wystrzelimy pociski, które przebiją każdą powłokę. Odkryjemy nieznane oblicze miasta, w którym już przed II wojną światową wytwarzano milion pocisków miesięcznie, a dziś istnieją tu czynne schrony mogące pomieścić kilka tysięcy osób. Prawda historyczna i tajemnicze legendy odsłonią nam prawdziwe oblicze tego młodego wciąż miasta. 11:45 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - GORSECIARKA Magazyn, 20 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Prowadzący: Andrzej Kaczmarczyk Praczka, świniopas, śledziarz, handlarz skupujący starzyznę i kurze łapki, czy wędrowny ostrzyciel noży, odeszli w zapomnienie, choć tego ostatniego widziano jeszcze na warszawskich podwórkach na początku lat 90. Podobny los może czekać wikliniarzy, bednarzy, kołodziejów czy garncarzy, choć ta ostatnia umiejętność przeżywa właśnie swój renesans. Miejmy nadzieję, że nie krótkotrwały. W niektórych przypadkach to już niestety zapewne ostatni moment, by rzemieślnicy podzielili się z nami swoimi coraz rzadszymi umiejętnościami. W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy gorseciarkę. 13:15 NEVADA SMITH Western, 125 min, USA, 1966 Reżyseria: Henry Hathaway Scenariusz: John Michael Hayes Aktorzy: Steve McQueen, Karl Malden, Martin Landau, Brian Keith, Suzanne Pleshette, Arthur Kennedy, Janet Margolin, Howard Da Silva, Raf Vallone, Pat Hingle Zrealizowany w malowniczych plenerach Owens Valley i na terenie Inyo National Forest w Kalifornii klasyczny już dziś western, którego bohater wywodzi swój rodowód z bestsellerowej książki "The Carpetbaggers" Harolda Robbinsa. Tytułową postać odtwarza Steve McQueen, niejednokrotnie wcielający się w postaci kowbojów. Max Sand miał białego ojca i matkę Indiankę. Pewnego dnia spotyka na prerii trzech jeźdźców wypytujących go o ojca i podających się za jego dawnych kumpli. Max wskazuje im drogę do rodzinnego domu, nieświadom tragicznych następstw tego spotkania. Mężczyźni: Bill Bowdre, Jesse Coe i Tom Fitch nie mają bowiem uczciwych zamiarów. Stary Sam Sand poszukiwał złota w opuszczonej kopalni znajdującej się w pobliżu jego domu, ale przez całe lata znalazł tam zaledwie kilka grudek. Bill, Jesse i Tom nie wierzą mu jednak, są przekonani, że ukrywa w domu wielką fortunę, domagają się jej wydania. Na nic zdają się tłumaczenia i prośby Sanda, jego zapewnienia, że gdyby istotnie tak się wzbogacił, nie mieszkałby w skromnej chatce na prerii. Przybysze biją go brutalnie i lżą. Ze szczególną wrogością i pogardą traktują jego indiańską żonę. W końcu mordują oboje. Po powrocie do domu Max znajduje ich zmasakrowane zwłoki. Zrozpaczony i pałający żądzą zemsty postanawia odnaleźć zabójców swych rodziców i odpłacić im śmiercią. Nie ma jednak wielkiego doświadczenia w strzelaniu ani w tropieniu ludzi. Niebawem przekonuje się, jak niewiele potrafi, gdy zostaje okradziony z konia i strzelby przez kilku napotkanych po drodze kowbojów. Na szczęście, na jego drodze staje Jonas Cord, wędrowny rusznikarz i handlarz bronią, człowiek zrównoważony i prawy. Wysłuchawszy opowieści Maxa, zgadza się nauczyć go dobrze władać bronią, choć nie pochwala jego dążenia do zemsty. Max jest jednak głęboko przekonany, że tak straszliwa zbrodnia może być pomszczona tylko w jeden sposób. Po pewnym czasie Jonas i Max rozstają się już jak prawdziwi przyjaciele. Maxowi udaje się ustalić miejsce pobytu jednego z morderców, Jessego Coe. Odnajduje go w saloonie, gdzie Jesse gra w karty. Zacięta walka na noże kończy się śmiercią Jessego, ale również Max zostaje ciężko ranny. Z pomocą przychodzi mu jedna z dziewcząt z saloonu, Indianka Neesa. Dziewczyna pochodzi z tego samego plemienia, do którego należała matka Maxa. Neesa zawozi go do obozu swoich współbraci. Nawiązuje się między nimi bliższa więź. Gdy Max odzyskuje siły, rusza w dalszą drogę. Dowiaduje się jednak, że Bowdre przebywa w więzieniu na otoczonej bagnami wyspie w Luizjanie. Aby się tam dostać, pozoruje napad i zostaje zesłany na wyspę jako skazaniec. Chcąc pozyskać zaufanie Bowdrego, udaje przyjaźń i namawia go na wspólną ucieczkę. 15:50 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 38 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 roku wywołało ogłoszenie branki czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia, bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 16:00 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - ODC. 1 GÓRNA ENGADYNA (UNTAMED SWITZERLAND 01. ENGADINE / WILDE SCHWEIZ 01. DAS OBERENGADIN) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku pierwszym - Engadyna. Jest to długa dolina górska w Gryzonii, na południu Szwajcarii. Rozciąga się na przestrzeni 100 kilometrów wzdłuż rzeki Inn, od jej górnego biegu przy przełęczy Maloja, w kierunku północno - wschodnim aż do miejsca, gdzie Inn wpływa na terytorium Austrii. Otoczona ze wszystkich stron wysokimi górami Engadyna słynie ze słonecznego klimatu, wspaniałych krajobrazów i tras wycieczkowych. 17:00 HISTORIA POLSKI - KOBIETY I WOJNA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2005 Reżyseria: Marek Widarski Scenariusz: Marek Widarski Zdjęcia: Grzegorz Borowski "W piątek, pierwszego września - wspomina jedna z bohaterek filmu - w pewnej chwili rozległo się coś w rodzaju bardzo głośnego trzepania dywanów. Moja matka wyszła do ogródka, bo mieszkaliśmy w domku z ogródkiem, i zapytała: Kto tak strasznie głośno trzepie od rana? A były to pierwsze bomby lecące na Warszawę..." Elżbieta, Genowefa, Eugenia, Zofia, Teresa, Marzenna i Maria były łączniczkami Armii Krajowej, imienniczka tej ostatniej - telefonistką w 1. Dywizji Kościuszkowskiej. Kolejna Maria pracowała w Biuletynie Informacyjnym AK, a Lidia, Halina i Eleonora służyły jako sanitariuszki w polskich siłach podziemnych. Tę samą służbę pełniła w wojsku Berlinga Janina, zaś Jadwiga, pilotka Air Transport Auxiliary, dostarczała nowiutkie myśliwce z wytwórni lotniczych do formacji bojowych. Przedtem młodziutkie dziewczęta zaznały goryczy przegranej batalii, bólu po utracie bliskich, represji okupantów, wywózki na kazachstańskie stepy, tułaczki na obczyźnie. Ale żadna z czternastu kobiet pochodzących z różnych stron kraju i różnych środowisk nie upadła na duchu. "Mężczyźni poszli do obozów - komentują - więc obowiązek walki spadł na nas. Byłyśmy dumne z powołania nas do służby w konspiracji. Byłyśmy uradowane, wkładając mundury kościuszkowców - prawdziwego wojska, z przysięgą, księdzem, śpiewaną przez oddziały "Rotą", polskimi sztandarami i orłami na czapkach, choć okaleczonymi, bo bez korony. Marzyłyśmy o zwycięstwie, liczyłyśmy dni dzielące nas od powrotu do Polski!" Niestety, dla wielu z nich wytęskniona ojczyzna okazała się macochą. Obcą, złą, sadystyczną macochą. Z końcem wojny nie zakończyły się trudy i cierpienia dziewcząt. Nowi władcy Polski, teraz Ludowej, okrutnie potraktowali walczące po "niesłusznej" stronie bojowniczki akowskiego podziemia. Po koszmarze okupacji i gehennie powstania nadszedł dla kombatantek czas aresztowań, przesłuchań, tortur, wyroków, więzień o zaostrzonym rygorze, niekiedy samobójstw popełnianych w skrajnym zwątpieniu i rozpaczy. "Trudno mi o tym spokojnie opowiadać, nawet teraz, po latach" - mówi jedna z bohaterek. Jednak nie traci ducha. Wie, po co żyła i w jakim celu. Dziękuje Bogu, że dał jej takie życie, jakie dał. Przejmujący dokument Marka Widarskiego nie tylko ukazuje trudne do przecenienia bojowe zasługi kobiet - żołnierzy. Jest także hołdem złożonym osiemdziesięciu tysiącom Polek walczących w II wojnie światowej w Armii Krajowej i innych formacjach podziemnych, w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, w I i II Armii Wojska Polskiego. Około pięć tysięcy z nich było represjonowanych i uwięzionych. 317 udekorowano krzyżami Virtuti Militari. 18:25 TOWARZYSZE SEKRETARZE ORAZ INNI DYGNITARZE - ODC. 5 WOJCIECH JARUZELSKI. MATRIOSZKA Z NIESPODZIANKĄ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Autor: Dobrosław Rodziewicz Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz Wykonawcy: Dobrosław Rodziewicz Wojciech Jaruzelski bardzo różnił się od innych pierwszych sekretarzy KC PZPR. Był wśród nich jedynym szlachcicem. Był wśród nich jedynym generałem. I był wśród nich jedynym komunistycznym zbrodniarzem, który przeżył upadek PRL, a przeżywszy pozostał bezkarny. Dzięki czemu i dzięki komu człowiek, który z racji swego pochodzenia nie miał prawa zrobić w komunistycznej Polsce kariery wojskowej i politycznej, został w roku 1956 najmłodszym generałem LWP, a w 1981 szefem czerwonej junty wojskowej, opowiedzą w odcinku pt. "Matrioszka z niespodzianką" historyk dr Maciej Korkuć oraz autor i narrator cyklu "Towarzysze sekretarze oraz inni dygnitarze" Dobrosław Rodziewicz. 19:00 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 21 (S. II, ODC. 8) Serial historyczny, obyczajowy, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Ilona Łepkowska Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Stefan Pawłowski, Aleksandra Pisula, Tomasz Włosok, Piotr Rogucki, Patryk Szwichtenberg, Lesław Żurek, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Lidia Sadowa, Mariusz Bonaszewski, Jakub Guszkowski Wiosną 1945 roku Paweł pojawia się w Brwinowie z misją do wykonania. W willi Iwaszkiewiczów władza komunistyczna lokuje nowych lokatorów. Jarosław próbuje pracować, ale wrzaski pijanych radzieckich towarzyszy sprawiają, że między enkawudzistami i pisarzem dochodzi do awantury. Z armią wyzwolicieli do Brwinowa dociera również Jasiek. Pod koniec wojny pałac Wieruszów jest pełen rannych. Wśród nich jest Ryszard, kompan Jaśka z wojennej tułaczki. W szpitalu poznaje Manię. W ruinach Warszawy powoli budzi się życie. Warszawiacy wracają do swoich domów, szukają bliskich. Michał dostaje list z Czerwonego Krzyża z informacją, że jego żona przeżyła wojnę. 21:55 GŁOWA DOKTORA WITASZKA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Zbysław Kaczmarek, Zbyslaw Kaczmarek Prowadzący: Alodia Witaszek - Napierała, Iwona Hańczewska, Weronika Mazurkiewicz Aktorzy: Zuzanna Lipowicz, Sebastian Chrzonkała, Francesco Giacomelli, Maciej Kryszak, Michał Lura, Jacek Łuczak, Mateusz Nowak Wykonawcy: Michał Kocurek, Katarzyna Romańska, Jacek Kaczmarski "Głowa doktora Witaszka" to film dokumentalny prezentujący postać dr. Franciszka Witaszka - członka Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w Wielkopolsce oraz szefa Związku Odwetu, który prowadził tajne laboratoria produkujące broń biologiczną mającą służyć w walce z Niemcami. Po wpadce został skazany i powieszony. Jego głowę Niemcy umieścili w słoju z napisem: Der Kopfs eines inteligenten, polinischen Massenmoerders, dr Franz Witaszek (Głowa inteligentnego masowego polskiego mordercy). Film jest utrzymany w konwencji sensacyjnej, ponieważ historia dr. Witaszka ze względu na swój konspiracyjny charakter pełna jest luk, niedomówień i znaków zapytania. Informacje rozproszone są po różnych źródłach, do których twórcy starali się dotrzeć. W rolę detektywa - wyjaśniającego historię ojca, odsłaniającego jego dylematy i trudne decyzje - wejdzie córka bohatera Alodia Witaszek - Napierała. Dla Alodii jest to również swoisty rachunek sumienia i rozprawa z przeszłością ojca, która z jednej strony jest dla niej powodem do dumy, z drugiej zaś stała się przyczyną tragedii całej rodziny. Uwypuklone zostanie napięcie pomiędzy dumą z ojca patrioty i wyrzutem za narażenie rodziny na cierpienia. Sama Alodia jako dziecko trafiła do obozu koncentracyjnego dla polskich dzieci w Łodzi, a następnie została zgermanizowana. W filmie wykorzystano sugestywne inscenizacje operujące światłem, cieniem i dźwiękiem, ilustrujące cytaty z akt gestapo, zeznań świadków przed Komisją ds. Badania Zbrodni Hitlerowskich oraz ze wspomnień Haliny Witaszek - żony bohatera. Inscenizacje są zrealizowane w sposób niedosłowny, wprowadzają widza w atmosferę działań konspiracyjnych, w klimat tajemniczości i grozy. W sposób sensacyjny przedstawiają losy bohatera i jego dylematy. Ważnym elementem filmu są archiwalia, które podzielić można na dwie grupy. Archiwalia bezpośrednie dotyczą miejsca więzienia i stracenia dr. Witaszka, pogrzebu ofiar, gilotyny, którą ścięto głowę bohatera, a także obrazów Poznania z czasów II wojny światowej. Archiwalia pośrednie to zdjęcia z laboratoriów z lat 30. i 40. , w których prowadzono badania nad częściami ludzkiego ciała (Bundesarchive, Polska Kronika Filmowa). Ważnym elementem ilustracyjnym są fotografie zachowane w rodzinnych albumach córek dr. Witaszka, gdzie obok rodzinnych zdjęć znajduje się zdjęcie ściętej głowy. 23:00 GROBOWIEC SZEKSPIRA (SHAKESPEARE’S TOMB) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Sophie Elwin Harris Film dokumentalny. Próba rozwiązania dziwnych tajemnic związanych z pochówkiem Williama Szekspira. Spotykamy historyków Cambridge Helen Castor i jej zespół archeologów. W parafialnym kościele w środkowej Anglii znajduje się grób największego angielskiego dramaturga. Jedyny wyryty na nim napis to klątwa. Nietypowy grobowiec Williama Szekspira od lat jest tematem plotek i legend. Wielokrotnie postulowano, by otworzyć ten grób. Jednak Kościół nigdy nie pozwolił zbezcześcić pogrzebanych szczątków. Teraz dzięki najnowszym technikom archeologicznym możemy bez otwierania grobu zajrzeć do jego wnętrza. Dziwne tajemnice i miejskie legendy otaczające miejsce ostatniego spoczynku Szekspira są równie intrygujące i ciekawe jak każda z jego sztuk. Czy, jak głosi legenda, został pochowany na stojąco, zamiast leżeć? Dlaczego jego grób jest podejrzanie krótki? Czy jego czaszka została skradziona przez złodziei grobów? I dlaczego na jego nagrobku widnieje mroczne, tajemnicze ostrzeżenie? Dzięki niesamowitemu nieinwazyjnemu skanowaniu 3D oraz drobiazgowym badaniom i analizom, może uda się odkryć prawdę o tym zagadkowym pochówku, czy też tajemnice grobowca Szekspira zostaną pogrzebane na zawsze? Czterysta lat po śmierci Szekspira w końcu mamy szansę zajrzeć do jego grobu i oddzielić fakty od ludowych podań. Szekspir nie zostawił po sobie dzienników i nikt mu współczesny nie napisał jego biografii, ale wiemy, że wrócił do Stratford, gdzie zmarł w wieku zaledwie pięćdziesięciu dwóch lat. Reszta tajemnic Szekspira spoczywa z nim w tutejszym kościele Świętej Trójcy. Dzięki Szekspirowi jest to jeden z najczęściej odwiedzanych brytyjskich kościołów. Co roku ćwierć miliona turystów podchodzi do słynnego grobu autora "Hamleta". 24:00 DZIEWCZYNY Z TAMTYCH LAT Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2005 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Kiedy we wrześniu 1939 roku na polskie miasta posypały się bomby, a hitlerowskie zagony pancerne wtargnęły do kraju, one miały po kilkanaście lat. Ich rodzice byli najczęściej inteligentami - lekarzami lub nauczycielami. Wielu ojców miało wojskową przeszłość, niektórzy brali udział w walce o niepodległość Polski u boku Józefa Piłsudskiego. Rodziny dziewcząt łączyło wychowanie w duchu patriotycznym i troska o narodową świadomość. W owych czasach dla młodego pokolenia fraza "Bóg, honor, ojczyzna" nie była tylko pustymi słowami. Po klęsce wrześniowej dziewczęta włączyły się do ruchu konspiracyjnego. Tak jak ich męscy rówieśnicy narażały życie w walce z najeźdźcą. W oddziałach państwa podziemnego służyły jako sanitariuszki, łączniczki, szyfrantki czy kurierki. Nawet Erich von dem Bach, generał SS i głównodowodzący wojskami dławiącymi powstanie warszawskie, był pod wrażeniem odwagi i godności polskich kobiet. Koniec wojny był dla młodziutkich weteranek Armii Krajowej początkiem nowego koszmaru. Dla komunistycznych władz żołnierze państwa podziemnego stanowili zagrożenie. Rozpoczęły się aresztowania. Zatrzymywano także te kobiety, których bracia lub mężowie walczyli na Zachodzie. Kilkunasto - lub dwudziestoparoletnie dziewczęta trafiały do więzień UB. W trakcie przesłuchań były bite i torturowane. Strażnicy i funkcjonariusze służby bezpieczeństwa robili wszystko, aby je upokorzyć. Golono im głowy do gołej skóry, zmuszano więźniarki do noszenia bielizny zabranej przez hitlerowców Żydówkom. W zimnych, zawilgoconych celach kobiety cierpiały z powodu licznych chorób. Wiele z nich nie przeżyło pobytu w więzieniach, ciągnących się tygodniami przesłuchań, katowania i poniżania. Na niektórych z nich zbrodniczy reżim wykonał egzekucje. Po latach kobiety pokolenia Armii Krajowej opowiadają o strasznych chwilach okupacji i okresie stalinowskim. Przed kamerą wspominają upokorzenia i prześladowania, z jakimi się spotykały już po zwolnieniu z ubeckich więzień. W filmie Aliny Czerniakowskiej wykorzystano także relacje więźniarek spisane przez profesor Barbarę Otwinowską, zasoby archiwalne TVP S. A. oraz materiały ikonograficzne warszawskiego Domu Literatury i ze zbiorów prywatnych. Jest to film o kobietach, których życie, praca i postępowanie, często w cieniu "wielkich" mężczyzn, świadczą o odwadze, sile charakteru i umiejętności łączenia wielu funkcji rodzinnych i społecznych tak, "by nie stała się katastrofa, by mogło życie wokół funkcjonować" (cyt. z wypowiedzi Józefa Piłsudskiego o swojej matce). 00:50 A WIĘC WOJNA - /25/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska 25 września. Poniedziałek. Po trwającym całą noc ostrzale artyleryjskim, o godzinie siódmej rano rozpoczyna się bombardowanie miasta. Trwa ono do godziny ósmej wieczorem. Ten dzień zostaje nazwany czarnym poniedziałkiem, zaś warszawianie mówią o nim lany poniedziałek. Luftwaffe zrzuca 560 ton bomb kruszących, w tym pierwsze bomby tysiąckilogramowe. Na Warszawę Niemcy zrzucają również 72 tony bomb zapalających. Ginie około 10 tysięcy mieszkańców stolicy. Pod gruzami części zbombardowanego Ratusza ginie wiceprezydent Warszawy Jan Około - Kułak oraz jego współpracownicy. Biuro Stefana Starzyńskiego zostaje przeniesione do piwnic Ratusza. Niemcy bombardują ostatni czynny w Warszawie szpital - Szpital Dzieciątka Jezus. Zdobywają Fort Mokotowski i Królikarnię. Ginie 10 tys. mieszkańców, 35 tys. jest rannych. Na mocy ustaleń traktatu Ribbentrop - Mołotow Niemcy opuszczają Zamość. Do miasta wchodzi Armia Czerwona. Broni się załoga Helu. Zwycięski pojedynek artyleryjski z niemieckimi pancernikami Schleswig - Holstein i Schlesien toczy 31. Helska Bateria Cyplowa im. Heliodora Laskowskiego. Baterią dowodzi kapitan marynarki Zbigniew Przybyszewski. 25 września 1939 roku prezydent Ignacy Mościcki przekazuje władzę rządowi RP na uchodźstwie. Prezydent zgodnie z konstytucją kwietniową z 1935 roku wyznaczył swojego następcę. Został nim ambasador Polski we Włoszech, gen. Bolesława Wieniawa - Długoszowski. Kandydatura ta nie spotkała się z uznaniem Francuzów. 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "W SUKURS PAMIĘCI". Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "W sukurs pamięci" Po powstaniu styczniowym na ziemiach dawnego zaboru rosyjskiego przybyło przydrożnych krzyży i kapliczek. Nieodłącznym elementem tych miejsc była lokalna opowieść o potyczce powstańczej patii, o zmarłych z ran bohaterach. I dzisiaj właśnie wyruszamy tej pamięci w sukurs w stronę Treblinki. Mieszkańcy gminy Małkinia Dolna od lat szukają pomocy w rozwiązaniu zagadki krzyża, który niegdyś stał przy polnej drodze w miejscowości Prostyń. Przechodząca tędy w 1944 roku Armia Czerwona zniszczyła go, a nikt nigdy nie wzniósł ponownie. Zaś wedle przekazu było to miejsce spoczynku powstańców styczniowych, aczkolwiek nikt już żadnych szczegółów nie pamięta. Władze gminy zwróciły się z prośbą do nas, a my nigdy takiej pomocy nie odmawiamy. Zamierzamy sprawę rozstrzygnąć badaniami geofizycznymi.