TVP Historia Środa, 27.09.2023 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1605 - bitwa pod Kircholmem; 1939 - powołanie Służby Zwycięstwu Polski; 1959 - wizyta Chruszczowa w USA; 1991 - zmarł Stefan Kisielewski; 07:00 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 22 (S. II, ODC. 9) Serial historyczny, obyczajowy, 46 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Patryk Szwichtenberg, Lesław Żurek, Stefan Pawłowski, Mateusz Janicki, Piotr Rogucki, Sandra Drzymalska, Rema Kos, Ekaterina Krakovnaia, Veronika Voytsekhovska Brwinów, 1950. Rozpoczyna się nowy rok szkolny. Ania naraża się dyrektorce, która w rezultacie zarzuca jej, że psuje młodzież i nie wychowuje zgodnie z linią partii. Mania wciąż zwodzi Ryszarda, a ten pomału traci nadzieję, że ukochana przestanie czekać na powrót Pawła. Bronia widzi, że Ryszard bardzo kocha jej wnuczkę. Radzi Mani, żeby się dłużej nie zastanawiała. W Brwinowie pojawia się Łucja, aby odzyskać rodzinny majątek. Jej powrót martwi Winnych. Jak zareaguje na to Jasiek? W Warszawie trwa budowa osiedla MDM, na której Michał Śniegocki jest głównym inżynierem. Kierownik wypomina mu, że nie jest w partii i z tego powodu może stracić pracę. Pewnego dnia na placu budowy pojawia się asystentka architekta. Jej rude włosy uświadamiają Michałowi, że wciąż myśli o Ani. Śniegocki utrzymuje bliski kontakt z Ignacym. Wspomina mu o swojej zagubionej, wojennej miłości. Ksiądz zaprasza go do Brwinowa. 08:00 KORONA GÓR POLSKI - ŚNIEŻNIK Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Wojciech Jachymiak, Krzysztof Skrok Prowadzący: Marta Manowska Zdobycie Śnieżnika ma być naszym pierwszym trofeum w Koronie Gór Polski. Przygoda rozpoczyna się w Międzygórzu z p. Dorotą Kędzią. Spacer po tej miejscowości jest jak podróż w czasie do minionej epoki. Piękne, ponad 100 - letnie wille i pensjonaty w stylu tyrolskim przyciągają wzrok co kilka kroków. Ich architektura jest tak klimatyczna i zabytkowa, że Międzygórze nazywane jest Małą Szwajcarią i architektoniczną perłą Sudetów. Swoją architekturę, nawiązującą do zabudowy tyrolskiej, Międzygórze zawdzięcza niderlandzkiej królewnie, Mariannie Orańskiej, nazywanej Dobrą Panią, która w 1840 roku wykupiła ówczesną wieś w dolinie Wilczki i przekształciła ją w urokliwą miejscowość letniskową. Właśnie w tym okresie zaczęły powstawać zabytkowe wille w stylu tyrolskim, a także uporządkowano teren wokół wodospadu Wilczki. Wodospad Wilczki znajduje się na rogatkach wsi. Kaskada spada z wysokości 22 metrów. To drugi pod względem wielkości wodospad po polskiej stronie Sudetów. Świetnie przystosowane punkty widokowe wokół wodospadu sprawiają, że aura tego miejsca jest niezwykła. Finałem spaceru jest Zapora udostępniona do zwiedzania dla turystów. Z Międzygórza udajemy się do Pałacu na Skale w Trzebieszowicach. Jest to wspaniały przykład jednoczącej się Europy. Władały nim najwspanialsze rody słowiańskie, pruskie, walijskie i francuskie. Przez wiele lat pełnił rolę arystokratycznego ośrodka Lądka Zdrój należącego do najmodniejszych na świecie uzdrowisk oraz pełnił rolę siedziby rodowej właścicieli dóbr Ziemi Kłodzkiej. 08:35 HISTORIA POLSKI - NA PÓŁNOC OD PIEKŁA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Maciej Janiszewski Scenariusz: Krzysztof Gutowski Film dokumentalny przedstawia nieznane wydarzenia z przedmieść Warszawy, wchodzących dziś w obszar dzielnicy Białołęka, w okresie od wkroczenia wojsk niemieckich do ich ucieczki we wrześniu 1944 roku. W latach 1939 - 1945 tereny te nie wchodziły w skład Warszawy i ich historia nie została opracowana tak dokładnie, jak dzieje okupacji stolicy. Do tej zbiorowej amnezji przyczynił się fakt, że większość przedwojennych mieszkańców zginęła, uciekła lub została wywieziona. Niewielu wróciło z powrotem. Domy, fabryki i gmachy użyteczności publicznej (szkoły, urzędy) uległy zniszczeniu. Postacie katów odpowiedzialnych za morderstwa, masowe egzekucje i inne formy prześladowania polskiej i żydowskiej społeczności pozostają do dziś anonimowe. 10:55 ESTONIA. CZEKAJĄC NA NIEDŹWIEDZIA. Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Witold Szabłowski Scenariusz: Witold Szabłowski Film dokumentalny Telewizji Polskiej przedstawiający życie Rosjan w Estonii. Obecnie to ponad 1/4 mieszkańców kraju. Czy są oni zagrożeniem dla niepodległości Estonii? Jakie płynie zagrożenie z sąsiedztwa z Rosją? Dokument ukazujący także to, jak nowoczesnym państwem stała się Estonia w ciągu trzydziestu lat swojej niepodległości. 11:45 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - DEKADA REAGANA Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz "Związek Sowiecki to Imperium zła". Słowa, które otwierały decydującą fazę zimnej wojny. Bierną doktrynę powstrzymywania zastąpiła aktywna strategia wypychania komunistów z obszarów ich ekspansji. Ronald Reagan - w latach 40. prezes Gildii Aktorów Ekranowych - przoduje w sondażach na największego w dziejach przywódcę USA. O historii i działalności Ronalda Reagana opowiedzą m.in. amerykański historyk zimnej wojny prof. Patrick Vaughan, badacz dziejów politycznych XX wieku dr Michał Przeperski, oraz dr Grzegorz Kostrzewa - Zorbas - politolog i ekspert ds. bezpieczeństwa. 12:25 PANNY I WDOWY - ODC. 5/5 Serial historyczny, obyczajowy, 43 min, Polska, 1991 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Maria Nurowska Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Maja Komorowska, Joanna Trzepiecińska, Andrzej Zaorski, Jan Nowicki, Władysław Kowalski, Artur Żmijewski, Mirosława Dubrawska, Jerzy Dominik, Ewa Dałkowska, Marcin Troński, Henryk Bista, Krzysztof Tyniec, Janusz Gajos, Piotr Kazimierski Jest rok 1949. Obozowa miłość Eweliny i Herberta poddana zostaje okrutnej próbie. Po latach Ewelina powraca do kraju i odnajduje dorastającą już córkę Zuzannę. Obydwie odwiedzają podupadły pałac, w którym mieści się PGR. Zuzanna bierze ślub. Podczas uroczystości SB aresztuje członków KOR - u. Akcją dowodzi były komendant łagru. Zuzanna wraz z mężem wyjeżdżają do Paryża, lecz spodziewająca się dziecka Zuzanna nie może odnaleźć tam swego miejsca. Wracają do Polski. Ewelina wychowuje córkę Zuzanny - Karolinę. W dniu ogłoszenia stanu wojennego Ewelina umiera na atak serca. Zuzanna i jej mąż zaangażowani w działalność "Solidarności" zostają internowani. Potem wyjeżdżają do Francji. Na początku lat dziewięćdziesiątych wszyscy wracają do Lechic, do swojego domu. 13:15 PERSOWIE. HISTORIA IRANU - ODC. 3/3 (PERSIA: A HISTORY OF IRAN) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Samira Ahmed Dzięki tej serii widzowie będą mogli odkryć fascynującą i skomplikowaną historię Persji, pierwszego imperium na świecie, które powstało w szóstym wieku przed Chrystusem i wywarło wielki wpływ na kulturę rzymską, bizantyjską i arabską. To świat królów i najeźdźców, epickich poetów i wyjątkowych artystów. Twórców dokumentu najbardziej interesuje żywotność perskiej cywilizacji. Język farsi przetrwał wszystkie inwazje, rewolucje i religijne zawieruchy. Perską mowę i obyczaje przyjmowali Mongołowie, Turkmeni, Turcy i Afgańczycy. Islamizacji nie towarzyszyła arabizacja. Najeźdźcy zapożyczyli od Persów stroje, kuchnię, architekturę, administrację, nawet Aladyna i "Opowieści z tysiąca i jednej nocy". "Szahname", poetycki epos z przełomu X i XI wieku, do dziś jest publicznie recytowany, "Rubajaty" - wolnomyślicielskie wiersze Omara Chajjama stały się bestsellerem na Zachodzie 800 lat po śmierci autora. Kopuła meczetu w Isfahanie swego czasu była największa na świecie. Persowie mieli nawet swojego Machiavellego, który napisał podręcznik dobrego rządzenia. Jeden z szachów zajął Delhi i zasiadł na Pawim Tronie, lecz kres imperialnym ambicjom położyły europejskie potęgi. XX wiek zajmuje w tym cyklu zaledwie siedem minut i to głównie w kontekście polityki historycznej Mohammeda Rezy Pahlaviego uważającego się za nowego Cyrusa. Od 40 lat, gdy władzę przejęli ajatollahowie, niewielu ludzi z Zachodu widziało Iran. Brytyjczykom udało się dostać pozwolenie na filmowanie. Narratorka, Samira Ahmed, rozmawia z tubylcami, przechadza się po bazarze, zagląda do klubu - siłowni. Perskie dzieje przedstawione są w porządku chronologicznym. Od starożytnych wykopalisk, pozostałości zigguratu w Czoga Zanbil, ruin Suzy i Persepolis. Ahmed odwiedza świątynię zoroastrian, w której płonie wieczny ogień, zachwyca się perską kaligrafią, ceramiką i rzemiosłem artystycznym. Atrakcyjności filmowi dodają orientalna muzyka i niesamowite krajobrazy. 15:45 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 4. JUGOSŁOWIAŃSKA BECZKA PROCHU (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 4. SPECIAL) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach mieszkańców dużych części regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. Odcinek 4 - "Jugosłowiańska beczka prochu" Jugosłowiańska tragedia - dekada grozy. Cztery miliony ludzi traci domy, ponad 100 tysięcy ginie. Skala okrucieństwa w południowo - wschodniej Europie przeraża świat. Konflikt, który wydawał się niemożliwy. Jego ideologicznymi podpalaczami są Tudjman i Milosevic. Po prawie 40 latach pokoju pod rządami Tito, kraj pogrąża się w chaosie. Europa i USA przyglądają się bezczynnie. Dlaczego narody Jugosławii stały się wrogami? I jaką winę za rozmiary tej wojny ponosi społeczność światowa? Rok 1991, Jugosławia się rozpada. Pokój na Bałkanach Zachodnich jest nadal kruchy. Wystarczy tylko iskra, by beczka prochu znów wybuchła. 16:50 HISTORIA POLSKI - POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE 1939 - 1945 Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2002 Reżyseria: Andrzej Sapija Scenariusz: Andrzej Sapija Wykonawcy: Zofia Korobińska, Maria Staszewska, Kazimierz Łodziński, Władysław Bartoszewski Zdjęcia: Henryk Janas Film dokumentalny "Polskie Państwo Podziemne" w odróżnieniu od innych produkcji filmowych poświęconych okresowi II wojny światowej skupia się nie tylko na działaniach wojennych, ale ma ambicję objęcia i opisania całości unikatowego w skali europejskiej zjawiska tamtego okresu, jakim w rzeczywistości okupowanej Polski lat 1939 - 45 były struktury cywilne, administracyjne, polityczne tworzące Polskie Państwo Podziemne (PPP). Mowa jest więc w tym filmie m. in. o strukturach administracyjno - politycznych Delegatury Rządu na Kraj, o tajnym nauczaniu, tajnej prasie i wydawnictwach, działaności Rady Pomocy Żydom "Żegota", podziemnym wymiarze sprawiedliwości i programie "działań przyszłościowych". O fenomenie Polskiego Państwa Podziemnego mówią świadkowie, uczestnicy tamtych wydarzeń, m. in. Maria Dmochowska, Maria Staszewska, Krystyna Grostal, Kazimierz Łodziński, Józef Garliński i Władysław Bartoszewski. W dyskusji uczestniczą także historycy, zarówno polscy, jak i zagraniczni: Andrzej Ajnenkiel, Janusz Tazbir, Norman Davies (Wielka Brytania) i Bernd Martin (Niemcy). 18:00 SPÓR O HISTORIĘ - OJCOWIE KLĘSKI 1939 ROKU Debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller 1 września 1939 roku Niemcy napadły na Polskę. 17 września do Niemiec dołączył Związek Sowiecki. Polska w starciu z Niemcami poniosła klęskę. Sowieci ją dopełnili. Wojsko Polskie nie było w stanie powstrzymać Niemców. Kiedy umierał Józef Piłsudski, rządził już Adolf Hitler i Niemcy gwałtownie rozbudowywały swoją potęgę militarną. W tej sytuacji oczywiste powinno było być pytanie o stan polskiej armii, ale też kwestię korekty dotychczasowej polityki wewnętrznej i zagranicznej. Kto ponosi odpowiedzialność za wrześniową katastrofę? Czy władze państwowe, cywilne i wojskowe, zrobiły co było można, aby uratować od niej kraj? Dlaczego już trzeciego dnia wojny wyjechali z Warszawy? Czy rządzących Polską w 1939 roku można nazwać ojcami klęski? 19:00 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 23 (S. II, ODC. 10) Serial historyczny, obyczajowy, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz Aktorzy: Kinga Preis, Katarzyna Bacia, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Stefan Pawłowski, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Mirosław Haniszewski, Mateusz Janicki, Piotr Rogucki, Lesław Żurek, Tomasz Włosok, Michał Rogalski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Michał mieszka z Anią i dziećmi w domu Ignacego. Ania rozkwita u boku ukochanego. Cień na ich szczęściu kładzie Kazimierz, który zaczyna prześladować swoją żonę. Wyprowadzona z równowagi Ania postanawia odszukać Tarasiewicza zwanego teraz Wolskim. Tymczasem Michał Śniegocki z powodu braku przynależności do partii zostaje zdegradowany. Między Manią i Ryszardem nadal nie ma porozumienia. Mania uważa, że powinna czekać na Pawła, tak jak Bronia czekała cierpliwie na Antoniego. Jasiek po raz kolejny traci głowę dla Łucji. Dziewczyna domaga się od Winnego, by ten użył swoich znajomości i pomógł jej odzyskać majątek Wieruszów. Czy Łucja znowu go wykorzysta? Tymczasem na południu Polski, trzech dawnych akowców próbuje przekroczyć granicę kraju. 19:55 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - SZPIEG, KTÓRY OCALIŁ ŚWIAT ODC. 3/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 3 THE SPY WHO PREVENTED THE WAR) Film dokumentalny, 51 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. 21:00 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 3/6 ARYJSKA RASA PANÓW (ODC. 3/6) 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Potworne zbrodnie III Rzeszy od dawna są obiektem drobiazgowych badań. Jednak dopiero otwarcie dotychczas niedostępnych archiwów pokazuje jeszcze mroczniejsze i niezwykle dziwaczne zakamarki pościgu nazistów za władzą. Autorzy tej interesującej serii odkrywają tajne do niedawna akta i prezentują najnowsze badania naukowe, które ujawniają absurdalne przekonania i lekkomyślne posunięcia Niemców dążących do globalnej dominacji, tym samym mogą zmienić dotychczasowe spojrzenie na temat II wojny światowej. Od mrocznej prawdy o aryjskim micie czy przekonaniu Hitlera o swoim mesjanizmie filmy z cyklu "Tajne akta III Rzeszy" wyciągają na światło dzienne odrażające i szaleńcze pomysły, które podsycały reżim hitlerowskich Niemiec i pozostały ukryte. Aż do teraz. 22:00 SELEKCJA - TEATR TELEWIZJI - SELEKCJA CZ. 1 Spektakl teatralny, 102 min, Polska, 1985 Autor: Waldemar Łysiak Reżyseria: Tadeusz Kijański Scenariusz: Waldemar Łysiak Aktorzy: Ewa Borowik, Jerzy Dominik, Marek Obertyn, Wanda Koczewska, Jarosława Michalewska, Magdalena Wołłejko, Piotr Machalica, Marcin Rogoziński, Jarosław Jorden, Andrzej Żółkiewski, Andrzej Szalawski, Henryk Talar, Marek Walczewski, Marek Bargiełowski, Paweł Nowisz Pierwsza część telewizyjnego tryptyku według opowiadania Waldemara Łysiaka z tomu pt. "Perfidia". Rzecz dzieje się w Stanach Zjednoczonych. Szef włoskiej organizacji mafijnej w USA jest umierający. Wzywa do siebie trzech bossów podległych mu okręgów, aby spośród nich wybrać swojego następcę. Nie chce, aby w przyszłości, po jego śmierci, "wzięli się za łby", żeby doszło do porachunków, nienawiści i zabójstw. Jeden z nich zostanie wyznaczony na następcę, pozostali będą musieli być mu posłuszni. Kontrolę nad tym ma sprawować ktoś, kogo nie znają. Niespodziewanie rozpoczyna się gra, która okazuje się być ciężką, perfidną próbą wyłonienia nowego szefa organizacji. Pamiętną rolę Vittorio Matty stworzył w spektaklu Henryk Talar. 00:55 A WIĘC WOJNA - /27/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska 27 września. Środa. Przez całą noc Warszawa jest ostrzeliwana przez niemiecką artylerię. Stolica broni się ostatkiem sił. Miejscami dochodzi do walk na bagnety. Miasto płonie. Brakuje żywności i leków. Beznadziejna sytuacja zmusza obrońców do podjęcia rokowań z Niemcami. Prowadzą je generał Tadeusz Kutrzeba, pułkownik Aleksander Pragłowski i kapitan Tadeusz Wojciechowski. O godzinie 1.00 generał Walerian Czuma wydaje rozkaz: Zarządzam z dniem 27 września, godzina 12.00 całkowite zawieszenie działalności bojowej. Należy wyjąć miny z dróg. Uwolnieni zostają jeńcy niemieccy. Zostali skierowani przez most kolejowy obok Cytadeli na szosę radzymińską. Puszczono ich w kierunku pozycji niemieckich. Oficerów przewieziono samochodami. Liczba rannych szacowana jest na 36 tysięcy, w tym 20 tys. ludności cywilnej. W Warszawie powstaje konspiracyjna Służba Zwycięstwu Polski. Dowódcą Głównym zostaje generał Michał Tokarzewski Karaszewicz "Torwid". W przyszłości przekształci się ona w Armię Krajową. 01:10 ŻYĆ NIE UMIERAĆ. DŁUGOWIECZNI NA KAUKAZIE Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Celem filmu jest nie tylko odpowiedź na pytania, dlaczego akurat na Kaukazie jest tak dużo stulatków (wbrew ciężkim warunkom życia i trudnej historii), co decyduje o długim życiu, jaki jest jego sens i czy kaukaski eliksir długowieczności można przenieść do Europy. Film przedstawia też refleksje świadków historycznych wydarzeń, ich spojrzenie na teraźniejszość i współczesne problemy rosyjskich republik kaukaskich. O sile dokumentu zadecyduje również dotarcie do rzadko pokazywanych miejsc i ludzi oraz atrakcyjna forma. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODKRYWCY PORTRET Z ODDALI. Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Odkrywcy portret z oddali" Ksiądz Antoni Chotyński to postać, która złotymi zgłoskami zapisała się w dziejach polskiej archeologii. Jeszcze przed I wojną światową odkrył na lubelskim Powiślu grody, w tym najsławniejszy w Chodliku i wprowadził trwale do pojęć naukowych kategorię Kultury Trzcinieckiej. Dziś o wyjątkowym kapłanie - archeologu pamięć jest prawie żadna, ale my zamierzamy ją przywrócić. Zawsze czujemy satysfakcję, gdy wyraziste i zasłużone postaci z przeszłości powracają na należne im miejsce w pokoleniowej pamięci.