TVP Historia Piątek, 29.09.2023 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1902 - zmarł Emil Zola; 1954 - w Gdańsku znaleziono ślady działalności św. Wojciecha (mały krzyżyk); 1968 - kolejny pociąg z Dworca Gdańskiego w Warszawie z ludźmi pozbawionymi obywatelstwa polskiego przez władze komunistyczne; 1984 - zmarł Jerzy Wasowski; 07:00 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 24 (S. II, ODC. 11) Serial historyczny, obyczajowy, 46 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Monika Franczak Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Tomasz Włosok, Stefan Pawłowski, Mateusz Janicki, Piotr Rogucki, Lesław Żurek, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Mirosław Haniszewski, Emilia Korsak, Jakub Wróblewski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz W Brwinowie trwają radosne przygotowania do ślubu. Mania wreszcie pogodzona z rzeczywistością, nie czeka już na Pawła i pozwala sobie na pełne uczucie do Ryszarda. Nikt z Winnych nie ma świadomości, że w tym samym czasie Paweł Bartosiewicz, żołnierz podziemia niepodległościowego, jest brutalnie przesłuchiwany. W więzieniu wciąż przebywa Łucja. Skazana tylko na siebie, nie liczy już na pomoc Jaśka. Uznaje, że romans z Walczakiem da jej większe szanse na odzyskanie wolności. Michał pragnie poślubić Anię i nie może zrozumieć, dlaczego ukochana wciąż go zbywa. Śniegocki dostaje propozycję awansu - może zostać kierownikiem robót przy budowie Pałacu Kultury. Wyższa pensja, wyższy prestiż... musi jednak spełnić jeden warunek. Ania nie rozumie jego motywacji, między parą dochodzi do ostrej i raniącej obie strony wymiany zdań. 07:55 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - ZIMNA WOJNA Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Wiktor Świetlik Prowadzący: Wiktor Świetlik W odcinku widzowie znajdą m. in. odpowiedź na pytania, na ile losy filmowych twórców zespołu ludowego odpowiadają losom twórców "Mazowsza"? Jakie były realia pracy Sygietyńskich w okresie stalinowskim? Na ile "Mazowsze" było w tamtym czasie instrumentem komunistycznej propagandy i czy członkowie zespołu byli pupilami reżimu? 08:30 HISTORIA POLSKI - PAMIĘĆ Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Czernikowska, Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Historia niezwykła, piękna i czysta, a jednocześnie tak bardzo typowa dla tamtego pokolenia młodych Kolumbów, których na zawsze rozdzieliła powojenna żelazna kurtyna. Zachowały się listy: Halinki z Warszawy i Kazika z powojennego Londynu, które są nie tylko odbiciem przeżyć dwojga młodych zakochanych w sobie ludzi w czasie okupacji i po tak zwanym wyzwoleniu, ale też są prawdziwym obrazem świata zachodniego i Polski w tamtych latach, co ma skutki dla Polski do dzisiaj. 10:35 JÓZEF WYBICKI. PO PIERWSZE DOBRO OJCZYZNY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2022 Reżyseria: Leszek Staroń Scenariusz: Leszek Staroń Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Michał Bożek, Roman Piotrowski Aktorzy: Piotr Pilitowski Wykonawcy: Krzysztof Gadacz Postać Józefa Wybickiego kojarzy się Polakom głównie z "Pieśnią Legionów", która stała się hymnem narodowym. A przecież jego działalność literacka, a przede wszystkim polityczna, ugruntowała jego autorytet i szacunek ludzi mu współczesnych. Był, mówiąc dzisiejszym językiem, ikoną walki o niepodległość Polski. Jego wspomnienia (elekcja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, udział w Konfederacji Barskiej, w powstaniu kościuszkowskim, w tworzeniu Legionów Polskich we Włoszech przy wojskach Napoleona i działalność w Księstwie Warszawskim) opisane w pamiętniku "Moje życie", pozwalają poznać Wybickiego jako zwykłego człowieka z wszystkimi jego kłopotami dnia codziennego, troskami o rodzinę. Ze wspomnień przebija wielki patriotyzm, ten codzienny, także w różnych sytuacjach podczas uczestnictwa w życiu politycznym. Dewiza życiowa Wybickiego brzmi: Ut sit bene patriae (po pierwsze, dobro Ojczyzny). Film realizowano w dworku Wybickiego w Borzęcinie. 11:50 KRYPTONIM MUZEUM - SZLAK ARMII KRAJOWEJ - ODC. 4 ŁAGIER W WORKUCIE Reportaż, 12 min, Polska, 2017 Scenariusz: Sylwester Szefer Prowadzący: Marek Lasota, Paweł Nowakowski Zdjęcia: Wojciech Kursa Program przedstawia historię Armii Krajowej. Realizacja w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. 12:10 KRÓLOWA BONA - ODC. 2 Serial historyczny TVP, 51 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Piotr Garlicki, Leonard Pietraszak, Wiktor Sadecki, Andrzej Szczepkowski, Józef Para, Jan Machulski, Andrzej Stockinger, Jan Tesarz, Wiktor Nanowski, Józef Duriasz, Halina Rowicka, Monika Sołubianka, Renata Frieman-Kryńska Zygmunt Stary, powróciwszy z nierozstrzygniętej wojny z Krzyżakami, zastaje już upragnionego syna - Zygmunta Augusta. Dwa lata później królowa uzyskuje zgodę Tajnej Rady Wielkiego Księstwa Litewskiego na wyniesienie królewicza na litewski tron wielkoksiążęcy. W 1524 roku dwór wawelski okrywa się żałobą po śmierci księżnej Izabelli Sforza. Cesarz Karol V, nie uznając praw spadkowych polskiej królowej, zajmuje jej dziedziczne królestwo Bari i Rossano. Bona ponosi więc w walce z Habsburgami pierwszą klęskę. Aby powetować straty, próbuje przyłączyć piastowską dzielnicę Mazowsze do Korony. W tym celu chce wydać córkę Zygmunta z pierwszego małżeństwa, Jadwigę, za księcia mazowieckiego Janusza. 14:15 LEGENDY EUROPY - GRECJA ODC. 5 (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 5. GREECE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy w podróż po... Grecji. Tutaj ważniejsze od powietrza jest światło. Dla starożytnych Greków umrzeć nie znaczyło przestać oddychać, tylko nie widzieć światła. Zaczynamy od południowych krańców półwyspu, gdzie wartkie rzeki wpadają do głębokich zatok. To Peloponez, kolebka trzech wielkich idei: igrzysk olimpijskich, niepodległości oraz mitu arkadyjskiego, czyli wiary w to, że prostota i łagodność pozwalają osiągnąć szczęście. Mimo to... Człowiekowi daleko do prostoty, łagodności i szczęścia. Tu, na tej skale kiedyś stała cytadela. Ile konfliktów, które rozdarły Europę, wybuchło na greckiej ziemi? A równocześnie jest to kraj, gdzie nawet gdy posiejesz kamień, zbierzesz opowieść. Usiądźmy więc pod tym drzewem oliwnym. Posłuchajmy legend, które będzie nam szeptał do ucha wiatr: o ludziach i o bogach, którzy w swej naiwności sądzili, że posiedli wszystko. Zanim powstali bogowie, zanim Adriatyk i Morze Egejskie wzięły w objęcia Peloponez, nie było nic. Ani wojen, ani ludzi, ani bogów. 15:40 WOJOWNICY CZASU - PRUSKI MUR, CZYLI GRUDZIĄDZ 1807 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy w maju 1776 roku król pruski Fryderyk, zwany Wielkim, zarządził budowę twierdzy na nadwiślańskim brzegu w okolicach Grudziądza, czynił to z nadzieją, że przysłuży się ona w wojowniczych latach panowania jego albo jego następców. Chwila ta nastąpiła ponad 30 lat później, kiedy w 1806 roku w Grudziądzu schroniły się szczątki pruskiej armii rozgromionej przez francuskiego Boga Wojny pod Jeną i Auerstaedt. 16:10 KOSA. OPOWIEŚĆ O KAROLU PNIAKU Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krzysztof Mroczkowski Scenariusz: Krzysztof Mroczkowski Zdjęcia: Jakub Malec, Wiktor Kornaś, Wiktor Pawuska Muzyka: Artur Majewski Film opowiada o Karolu Pniaku, wybitnym pilocie myśliwców podczas II wojny światowej. Karol Pniak był wybitnym lotnikiem, asem myśliwskim czasów II wojny światowej, pochodzącym z Jaworzna. Udział w bitwie o Anglię stanowi jedynie fragment bogatego życiorysu Karola obok kampanii wrześniowej, walk w Afryce czy członkostwa w Trójce Bajana. Niepodważalne walory pilota myśliwskiego uzupełnia pochodzący z wypowiedzi i wspomnień ówczesnych kolegów obraz człowieka niezwykle koleżeńskiego, prostolinijnego, życzliwego i chętnego do pomocy. Karol Pniak urodził się w 1910 roku, w Jaworznie. Do wojska zaciągnął się w październiku 1928 rpku. W czerwcu 1939 ukończył Szkołę Podchorążych w Dęblinie. Staż odbył w 142. eskadrze myśliwskiej, a w sierpniu 1939 roku promowano go do stopnia podporucznika. Karol Pniak był zdobywcą szeregu najwyższych nagród, w tym trzykrotnym Mistrzem Polski, a po śmierci kpt. pil. Franciszka Żwirki najbardziej popularnym pilotem II Rzeczypospolitej. Po wybuchu II wojny światowej znalazł się w Anglii, gdzie po przeszkoleniu, trafił do 32. dywizjonu RAF. W czasie bitwy o Anglię znacznie powiększył liczbę zniszczonych maszyn wroga. Należał do Polish Fighting Team, zwanym również "Cyrkiem Skalskiego". Był dowódcą dywizjonu 308. Do Polski wrócił w 1947 roku. Zamieszkał w rodzinnej Szczakowej, w Pieczyskach. Z uwagi na pobyt na Zachodzie miał problemy ze Służbą Bezpieczeństwa. Zmarł 17 października 1980 roku. Wielokrotnie odznaczany m.in. Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. 17:00 HISTORIA POLSKI - Z ORŁEM W KORONIE - NA OBCEJ ZIEMI Cykl dokumentalny, 52 min, Polska, 2002 Reżyseria: Hanna Kramarczuk Scenariusz: Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Fręśko, Szczepan Adamiuk Film prezentuje dzieje prezydentów i rządów RP na obczyźnie w latach 1939-1990. Historia władz RP na uchodźstwie od 17 września 1939 roku (Rumunia) do lipca 1944, kiedy to Rosjanie wkroczyli na Lubelszczyznę i rozpoczęły się internowania żołnierzy AK. Bogaty materiał archiwalny - filmy, zdjęcia, dokumenty. 18:30 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - WINOBRANIE (Z SUPRĄ) Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena Urbańska to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżują od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie się starała dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy, ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie obserwować, jak się bawią, świętują, pracują, jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków nie zabraknie przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 19:00 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 25 (S. II, ODC. 12) Serial historyczny, obyczajowy, 46 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Ekaterina Krakovnaia, Veronika Voytsekhovska, Miłosz Kwiecień, Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Tomasz Włosok, Mateusz Janicki, Patryk Szwichtenberg, Sandra Drzymalska, Mirosław Haniszewski, Lesław Żurek Ryszard traci nadzieję na wspólne życie z Manią. Postanawia zamknąć brwinowski rozdział i wyjechać na Ziemie Zachodnie. Ania po raz kolejny odwiedza swojego męża. Zarzuca Kazimierzowi, że nie wywiązał się z obietnicy uratowania Pawła. Tymczasem Michał walczy o przestrzeganie prawa pracy. Śniegocki wstrzymuje budowę na podległym sobie odcinku z powodu braku zabezpieczeń dla robotników. Dochodzi do ostrej wymiany zdań z kierownikiem, który każe natychmiast wznowić prace i nadrobić przestój. Łucja wciąż zabiega o względy Walczaka, z nadzieją na upragnioną wolność. Komuniści świętują, w Warszawie pojawia się Wanda Wasilewska. Bronia prosi Stanisława, by w końcu zadbał o siebie i znalazł dobrą kobietę, która zaopiekuje się nim i domem, gdy jej zabraknie. Nestorka Winnych każe wezwać Ignacego - na swoją ostatnią spowiedź. 20:00 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /6/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Architektura wielkich świątyń wznoszonych w czasach starożytnych niejednokrotnie stanowiła kamień milowy w rozwoju technik budowlanych i przesuwała granice inżynierii sztuki budowlanej. Na świątynie nie szczędzono wydatków, często budowane były przez dziesięciolecia, a nawet stulecia. Jedną z takich niezwykłych świątyń jest Angkor Wat w głębi dżungli kambodżańskiej. 900 - letni kompleks zajmujący ponad 400 akrów na bagnach nękanych plagą monsunów. Największy zabytek religijny na świecie pod względem powierzchni lądowej. Niekończące się korytarze i kolosalne konstrukcje tej świątyni ukazują niezwykle precyzyjne rzemiosło kamieniarskie oraz arcydzieła dekoracji rzeźbiarskiej. Szósty odcinek z 10 - odcinkowej serii dokumentalnej "Sekrety starożytnych inżynierów" ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 21:55 POLSKIE 100 LAT - POLSKIE SIŁY ZBROJNE NA ZACHODZIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Lektor: Tomasz Marzecki Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Muzyka: Michał Lorenc O wartości bojowej polskich żołnierzy świadczą ich walki na różnych frontach II wojny światowej. Obrona Francji i Norwegii w 1940 roku, Bitwa o Anglię i udział polskich lotników w bombardowaniu III Rzeszy, udział polskiej marynarki wojennej, Tobruk, Monte Cassino, Ankona, Arnhem, Falaise, udział w wyzwoleniu Belgii i Holandii nie wyczerpują daniny krwi polskiego żołnierza na Zachodzie. A mimo to na Defiladę Zwycięstwa do Londynu 8 czerwca 1946 roku zaproszono przedstawicieli reżimu warszawskiego. Jednak pod presją Stalina Warszawa odmówiła udziału. W tej sytuacji zaproszono przedstawicieli Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Mieli on brać udział w kolumnie wojsk brytyjskich, a nie jako samodzielne oddziały polskie. Nic więc dziwnego, że Polacy odmówili udziału. W defiladzie zwycięstwa nie uczestniczyli przedstawiciele czwartej co do wielkości armii walczącej z Niemcami. 22:30 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 3/6 ARYJSKA RASA PANÓW (ODC. 3/6) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Potworne zbrodnie III Rzeszy od dawna są obiektem drobiazgowych badań. Jednak dopiero otwarcie dotychczas niedostępnych archiwów pokazuje jeszcze mroczniejsze i niezwykle dziwaczne zakamarki pościgu nazistów za władzą. Autorzy tej interesującej serii odkrywają tajne do niedawna akta i prezentują najnowsze badania naukowe, które ujawniają absurdalne przekonania i lekkomyślne posunięcia Niemców dążących do globalnej dominacji, tym samym mogą zmienić dotychczasowe spojrzenie na temat II wojny światowej. Od mrocznej prawdy o aryjskim micie czy przekonaniu Hitlera o swoim mesjanizmie filmy z cyklu "Tajne akta III Rzeszy" wyciągają na światło dzienne odrażające i szaleńcze pomysły, które podsycały reżim hitlerowskich Niemiec i pozostały ukryte. Aż do teraz. 23:35 WŁADYSŁAW HR. ZAMOYSKI. PAN Z WIELKOPOLSKI. WŁADCA TATR Film dokumentalny, 61 min, Polska, 2012 Reżyseria: Janusz Sidor Scenariusz: Janusz Sidor Lektor: Janusz Sidor Zdjęcia: Mirosław Basaj Film oparty na dokumentach, rzeczywistych śladach życia Władysława hr. Zamoyskiego. Prezentuje biografię i wybrane wątki dzieła naszego bohatera. Z filmu tego można dowiedzieć się, że to, co zwyczajnie myślimy sobie dziś o Zakopanem, o polskich Tatrach, to dzieło konkretnego człowieka oraz, że bez jego poświęcenia, z pewnością i Tatry, i Zakopane, możliwe też, że i Kórnik, jako zamek muzeum z wielką biblioteką, wyglądałyby inaczej, a może w ogóle już by ich nie było lub byłyby gdzie indziej, w innym kraju, w innym miejscu, zaginione, nie nasze, jak wiele skarbów przeszłości Polski. Film zrealizowaliśmy po to, by oglądający go dowiedział się o Władysławie hr. Zamoyskim, by spróbował się z ogromem jego dzieła zdziwić oraz przynajmniej fragmentów jego i naszych myśli nie zapomniał. 00:40 A WIĘC WOJNA - /29/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska 29 września. Piątek. Rozpoczyna się wymarsz polskich oddziałów z Warszawy do niewoli niemieckiej. Na ulicach miasta rozplakatowana zostaje odezwa dowódcy Armii "Warszawa", generała Juliusza Rómmla, informująca o warunkach kapitulacji. W Warszawie pojawiają się pierwsze odziały niemieckie. Prezydent Warszawy Stefan Starzyński informuje, że 30 września o godzinie 15.00 mieszkańcom wydawana będzie w sześciu punktach miasta bezpłatnie zupa z niemieckich kuchni polowych. Należy pamiętać o zabraniu odpowiedniego naczynia. Polski rząd protestuje przeciwko niemiecko - sowieckiemu układowi o granicach i przyjaźni z 28 września w sprawie podziału terytorium Polski. W wydanym oświadczeniu czytamy m.in.: Polska nigdy nie uzna tego aktu przemocy i silna słusznością swej sprawy nie zaprzestanie walki aż do czasu, gdy po wyzwoleniu jej terytoriów od najeźdźców ustanowi swoje słuszne prawa w ich całości. "Monitor Polski" publikuje zarządzenie prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego o wyznaczeniu na Następcę Prezydenta Władysława Raczkiewicza. Anulowane zostaje poprzednie zarządzenie o wyznaczeniu na ten urząd generała Bolesława Wieniawy - Długoszowskiego. Jego kandydatura została cofnięta wskutek protestu rządu Francji. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OSTATNIA REDUTA MARYNARZY. Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Ostatnia reduta marynarzy" Mieli być tymi, którzy otworzą szeroko okna odrodzonej Rzeczpospolitej na świat, na morza. Ale o ich losie zdecydował wybuch wojny polsko - bolszewickiej. W lipcu 1920 roku od dowódcy I Pułku Morskiego usłyszeli te słowa: "Ojczyzna woła. Jestem pewny, że wykonacie Wasz obowiązek dzielnie, bez drgnięcia w sercu. Pamiętajcie, że marynarz na lądzie to lew w klatce, a ściana klatki to Wasz wróg. Wszędzie i zawsze marynarka była pierwsza, więc na Was pierwszych pada obowiązek ją reprezentować. W najbliższym czasie spotkamy się na linii bojowej, gdzie znajdę Was przykrytych już sławą bojową. Bywajcie mi zdrowi i zwyciężajcie". Najdramatyczniejsze walki czekały pułk w okolicach Zambrowa, gdzie wielu zostało na małych wiejskich cmentarzach. Próbujemy ich losy opisać i jeśli się da, mogiłom przywrócić nazwiska.