TVP Kultura Wtorek, 26.09.2023 09:10 SZCZĘŚLIWY BRZEG Film psychologiczny, 94 min, Polska 1983 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ewa Szumańska, Andrzej Konic Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Wojciech Karolak Aktorzy: Jerzy Binczycki, Beata Poźniak, Stanisława Celińska, Wojciech Pokora, Leonard Pietraszak, Marcin Francuz, Zbigniew Buczkowski, Marian Glinka, Klemens Milczarek, Zdzisław Rychter, Tomasz Zaród i inni "Temat to z pewnością w filmie nienowy, ale wciąż niosący sporą dozę atrakcyjności: marynarz na lądzie - na urlopie, na emeryturze. Wiadomo - marynarz na statku tęskni do domu, w domu tęskni do morza i owa pozorna anomalia jest właśnie normą psychiczną dla ludzi tego zawodu. Zaś zderzenie ich przyzwyczajeń, wyobrażeń, oczekiwań, nawet i marzeń z lądową rzeczywistością stanowi dla pisarzy i filmowców ciekawe, wciąż inspirujące pole obserwacji psychologicznej" - pisała po premierze "Szczęśliwego brzegu" jedna z recenzentek. W filmie Konica owe obserwacje, niestety, nie nastrajają optymistycznie. Głównym bohaterem "Szczęśliwego brzegu" jest Jan, emerytowany kapitan Żeglugi Wielkiej, który po latach pływania po wodach całego świata chce spędzić resztę życia w domowo - rodzinnym zaciszu. Żona mu zmarła, więc bezpiecznego kąta na starość szuka przy rodzinie córki. Ma do tego prawo nie tylko z racji więzów krwi. To przede wszystkim dzięki jego dolarom córka z zięciem wybudowali luksusową willę w Warszawie i urządzili sobie wygodnie życie. Już jednak pierwsze dni pod jednym dachem przynoszą obopólne rozczarowanie. Jan jest przerażony materializmem i egoizmem dzieci oraz bezczelnością wnuka. Córce i zięciowi przeszkadzają nawyki starszego pana: palenie papierosów, toaleta o szóstej rano, jajecznica na śniadanie. Jan zaczyna więc szukać azylu poza domem. Przypadkowo poznaje dużo młodszą od siebie dziewczynę, Polę. Spotkanie przeradza się w fascynujący związek, w którym Jan odnajduje przynajmniej chwilowe zaspokojenie tęsknoty za miłością córki i żony, minioną bezpowrotnie młodością. Niebawem jednak radosna, uczuciowa przygoda z Polą dobiega końca. Jan musi wrócić na łono przeżartej dulszczyzną rodziny. Ozdobą filmu jest ciekawa rola Jerzego Binczyckiego, który postać emerytowanego kapitana nasycił życiową prawdą i ciepłem. 11:00 RODZINA KANDERÓW - ODC. 1/12 - KSIĘŻYCOWA DZIEWCZYNA. ROK 1946 Serial obyczajowy, 56 min, Polska, 1988 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Aktorzy: Tadeusz Madeja, Krystyna Kołodzieczyk - Szyszko, Anna Kazmierczak, Marek Kalita, Tomasz Budyta, Tadeusz Szaniecki, Paweł Siedlik, Emilian Kamiński, Jerzy Gralek, Marta Klubowicz "Rodzina Kanderów" (roboczy tytuł "Korzenie i skrzydła") to kolejny po "Blisko, coraz bliżej" serial Zbigniewa Chmielewskiego ("Dyrektorzy", "Daleko od szosy"), dotykający problematyki śląskiej. O ile jednak dzieje kilku pokoleń Pasterników splatały się ściśle z ogólniejszymi przemianami historycznymi, o tyle saga rodu Kanderów rzadko wychodzi poza sprawy obyczajowe. Scenariusz serialu, podobnie jak w przypadku "Blisko, coraz bliżej" napisał znany śląski prozaik Albin Siekierski. Realizacja cyklu trwała blisko 2 lata. W rezultacie powstało 12 około godzinnych odcinków, któych akcja toczy się w latach 1946 - 1976. W przedsięwzięciu wzięło udział wielu popularnych aktorów, w tym: Emilian Kamiński, Marta Klubowicz, Jerzy Grałek, Michał Anioł. Wiosna 1946 roku. Trwa walka polityczna przed zbliżającym się referendum. Waleczek, sekretarz organizacji partyjnej w KWK "Jedność" w Rudzie Śląskiej organizuje wyjazd na masówkę na wieś. Rodzina Kanderów niechętnie odnosi się do natarczywej, komunistycznej agitacji. Manek w ogóle nie miesza się do polityki, zaś Wojtek należący do PPS ocenia rozwój wydarzeń w kraju zdecydowanie negatywnie. Tymczasem masówka kończy się tragicznie. Od kuli skrytobójcy ginie Waleczek. 12:10 LEGENDARNE HOLLYWOODZKIE PARY - ALI MCGRAW I STEVE MCQUEEN (ICONIC COUPLES: ALI MCGRAW & STEVE MCQUEEN EP. 9) Cykl dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Anne - Cecile Genre, Bertrand Tessier Seria opowiadająca o dziesięciu najbardziej znanych parach artystów Hollywood. Wiele nigdy wcześniej niepublikowanych materiałów filmowych, klipów z udziałem Richarda Burtona i Elizabeth Taylor, Katherine Hepburn i Spencera Tracy, Jean Harlow i Williama Powella, Clarka Gable i Carole Lombard, Barbary Stanwyck i Roberta Taylora, Humphreya Bogarta i Lauren Bacall. Bohaterami dziewiątego odcinka będą Ali MacGraw i Steve McQueen. Ona zaczęła karierę jako modelka, jej twarz promowała Chanel No. 5. Steve'a McQueena poznała na planie filmu Sama Peckinpaha. McQueen był żonaty z Neile Adams, matką jego dwójki dzieci, która znosiła pokornie jego słynną niewierność. Był uważany za supergwiazdę. Ali wyszła za mąż za Roberta Evansa, szefa wytwórni Paramount, i miała na koncie sporo sukcesów. MacGraw i McQueen zakochali się od pierwszego wejrzenia, a ich jedyny wspólny film emanuje erotyzmem. Kiedy zostali parą, Steve nalegał, by Ali została w domu i zrezygnowała z kariery. Wciągnął ją w nadużywanie narkotyków i alkoholu, a potem pojawiły się kłótnie, zanim nagle pokazał jej drzwi. Nie miała nawet czasu na spakowanie swojej garderoby. 13:45 INNY ŚWIAT Film dokumentalny, 97 min, Polska, 2012 Reżyseria: Dorota Kędzierzawska, Artur Reinhart Scenariusz: Dorota Kędzierzawska, Artur Reinhart Zdjęcia: Artur Reinhart Muzyka: Włodzimierz Pawlik Poruszająca opowieść Danuty Szaflarskiej (ur. w 1915 r.), wybitnej aktorki, o życiowych doświadczeniach, które ukształtowały ją jako człowieka. Narratorka szczególnie wiele uwagi poświęca okresowi swego dzieciństwa i dramatycznym przeżyciom podczas II wojny światowej. Być może "Inny świat" nigdy by nie powstał, gdyby nie...mgła. To bowiem z jej powodu o kilka godzin opóźnił się wylot twórców filmu "Pora umierać" na jego światową premierę podczas festiwalu w Toronto. Niespodziewanie długie godziny oczekiwania znakomicie ubarwiła najstarsza spośród pasażerów Danuta Szaflarska (gra w "Pora umierać" główną rolę). Jej pięciogodzinna, spontaniczna, improwizowana i pełna humoru, gawęda o własnych przeżyciach z młodości niejednokrotnie, jak wspominała później reżyserka Dorota Kędzierzawska, "rozbawiała ekipę do łez". "Wtedy pomyślałem: szkoda, że nie mam tu kamery" - mówił przywołując owe chwile operator Artur Reinhart. Co się jednak odwlecze, to nie uciecze. Szaflarska, z natury raczej nieskora do publicznych zwierzeń, dała się namówić zaprzyjaźnionej z nią od lat Kędzierzawskiej na długi wywiad, który przybrał wkrótce formę filmu dokumentalnego pt. "Inny świat". Dlaczego "inny"? Czy tylko dlatego, że jego główna bohaterka opowiada przede wszystkim o odległych czasach międzywojnia i dramacie II wojny światowej, kiedy nikomu nie śniło się o telewizji, komputerach i telefonach komórkowych, a z okazji przyjęcia Pierwszej Komunii Świętej dzieciom nie dawano żadnych prezentów? Czy może - jak zauważył jeden z recenzentów młodego pokolenia - owa "inność" dotyczy również świata wartości. A wg Szaflarskiej wartość człowieka można poznać po tym, jak radzi sobie z przeciwnościami losu. Tylko morderczy upór, żelazna konsekwencja i ciężka praca wiodą nas przez ciernie do gwiazd. W czasach, gdy show - biznes ma twarz lali ze sztucznym biustem i napompowanymi ustami, wartości, którym hołduje Szaflarska, wydają się pochodzić właśnie z innego świata. Świata, w którym artysta był Kimś. "Oprócz opowieści Danuty Szaflarskiej wielką zaletą filmu są zdjęcia Artura Reinharta, płynnie przechodzące z tonacji kolorowej w czarno - białą, często i chętnie operujące zbliżeniem, podkreślającym sugestywną mimikę i "mowę oczu" głównej bohaterki, z których niejednokrotnie wyczytać można więcej niż z jej słów. W "Innym świecie" wykorzystano też m.in. niepublikowane wcześniej fotografie z prywatnego archiwum Danuty Szaflarskiej, fragmenty najgłośniejszych filmów z jej udziałem oraz...pierwszą okładkę zasłużonego magazynu "Film" z wizerunkiem aktorki. Opowieść nestorki polskiego kina zaczyna się od wspomnienia o jej rodzicach i sięga jeszcze czasów monarchii austro - węgierskiej. Następnie aktorka przywołuje "dzikie" lata swego dzieciństwa we wsi Kosarzyska nieopodal Piwnicznej - Zdroju."Dzikie", gdyż w miejscu, gdzie się wychowywała, niemal zupełnie nie było zdobyczy wczesnej cywilizacji. Dość powiedzieć, że nawet buty uchodziły za przejaw luksusu, a w razie choroby lub porodu, trzeba było korzystać z pomocy lokalnego znachora. Pomimo to owe dziesięć lat, które Szaflarska spędziła w tej z pozoru niegościnnej i surowej, otoczonej górami wsi, miały decydujący wpływ na jej charakter i osobowość. Nauczyły ją radzić sobie z przeciwnościami i brakiem życiowych udogodnień, zaszczepiły miłość do natury, a także zapoczątkowały trwający później wiele lat "krnąbrny" stosunek do księży i Kościoła katolickiego (jednym z nielicznych wyjątków od tej reguły był ks. Jerzy Popiełuszko, którego aktorka wspomina niezwykle ciepło i serdecznie). Na sielskie lata dzieciństwa położył się niejeden cień w postaci np. śmierci starszej siostry i ojca. Uszczuplona rodzina Szaflarskich musiała w poszukiwaniu środków do życia przenieść się do miasta, a małą Danusię oddano na stancję. Konieczność przebywania z dala od bliskich z pewnością nie była dla dziesięciolatki łatwa, lecz z drugiej strony dodatkowo ją zahartowała. W mieście też narodziła się jej fascynacja kinem i teatrem, co miało wkrótce przesądzić o wyborze drogi zawodowej. 16:05 DZIECI I RYBY Komedia, 96 min, Polska, 1996 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Henri Seroka Aktorzy: Anna Romantowska, Gabriela Kownacka, Krzysztof Stroiński, Jan Frycz, Cezary Pazura, Jan Nowicki, Daniel Olbrychski "Mężczyźni myślą logicznie, mniej więcej wiadomo, co zrobią, jak zareagują. Czy to nie nudne? Kobiety są absolutnie nieprzewidywalne, logikę podporządkowują emocjom, z natury swojej są więc dużo lepszym materiałem dramaturgicznym. Kobiece motywacje psychologiczne w dużo większym stopniu usprawiedliwiają zaskakujące zwroty akcji. Już dawno pogodziłem się z tym, że nie można zrozumieć kobiet, że do postaci kobiecych trzeba podchodzić intuicyjnie, podziwiać ich tajemnicę, uszanować ją, a nie starać się jej rozwikłać" - mówił w czasie realizacji "Dzieci i ryb" Jacek Bromski. Głównymi bohaterkami komedii twórcy "Sztuki kochania" są bowiem kobiety. Lecz większość z nich to nie ckliwe i sentymentalne heroiny w dawnym stylu, lecz niewiasty zdecydowane i mocne, doświadczone przez życie. Zwłaszcza Anna Romantowska, grająca kluczową postać, przeszła prawdziwą metamorfozę. Obsadzana dotychczas w rolach kobiet delikatnych i "ciepłych", w filmie Bromskiego pozbyła się "powiewnych", długich włosów na rzecz krótkiej, chłopięcej fryzurki. Jej Anna to przedsiębiorcza kobieta interesu, trzęsąca wielkim reklamowym konsorcjum i niedopuszczająca do głosu nie tyle przysłowiowych dzieci i ryb, co mężczyzn. Tylko, gdy nikt nie widzi, popłacze sobie czasem i ponarzeka na męską niestałość. Sukces nie przyszedł jej łatwo. Przeciwnie, został narzucony przez los. Kiedy Annę porzucił mąż, musiała jakoś utrzymać maleńką córeczkę. Zaczęła produkować filmy reklamowe, a że dobrze jej to wychodziło i miała szczęście, niebawem zrobiła karierę. Pewnego dnia spotyka Antoniego - swą młodzieńczą miłość. Efektem upojnej nocy jest ciąża. Kobieta decyduje się sama wychować dziecko. Tymczasem z Ameryki wraca jej były mąż. Myśli o powrocie do Anny, lecz te dość żałosne rojenia wyśmiewa nawet jego własna, dorosła już córka. "Dzieci i ryby" to nie tylko film o kobietach. To także dająca do myślenia opowieść o pokoleniu czterdziestolatków, którym przyszło stawić czoło nowej polskiej rzeczywistości. Jedni, jak Anna, dobrze sobie w niej radzą, inni - jak Ewelina, jej były mąż Marek i jego nowa żona - mają z tym nieustanne kłopoty. 17:55 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - RUTA KAMIŃSKA Rozmowa, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Prowadzący: Jolanta Rzegocka Program "Res Poloniae - o Polsce z oddali" to cykl wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką w różnych krajach. Tym razem dziennikarka odwiedza Łotwę, gdzie rozmawia z przedstawicielami kulturalnych elit. Misją programu jest wzajemne poznanie się Polaków i Łotyszów, odnalezienie na Łotwie polskich śladów, a także uświadomienie sobie wszystkiego, co może łączyć obydwa narody. Bohaterką odcinka jest Ruta Kamińska, historyczka sztuki o polskich korzeniach. 18:35 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 4/18 - CAFE ROSE Serial sensacyjny, wojenny, 70 min, Polska, 1968 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych (właśc. Andrzej Szypulski), Zbigniew Safjan Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Alina Janowska, Joanna Jedlewska, Barbara Klimkiewicz, Jolanta Wołłejko, Janusz Bylczyński, Edmund Fetting, Jerzy Przybylski, Mieczysław Voit, Leon Pietraszkiewicz, Eugeniusz Kamiński Rok 1942 r. Hans Kloss otrzymuje rozkaz wyjazdu do Ankary, aby "rozpracować" agenta wywiadu brytyjskiego, który działa na terenie konsulatu niemieckiego w stolicy Turcji. Równocześnie polski wywiad powierza mu inne ważne zadanie szpiegowskie w tamtym rejonie. Punktem kontaktowym w obu sprawach ma być "Cafe Rose", prowadzona przez Rose Arens. Nie od razu Klossowi udaje się ustalić, że szefem siatki brytyjskiej jest właściciel hotelu. Ale do wykonania pozostaje jeszcze druga, trudniejsza część zadania: trzeba znaleźć dla Niemców fałszywego agenta. Kloss ma do wyboru konsula Grandela, radcę handlowego Wittego, gruzińskiego księcia Mżawanadze i Greka Christopoulisa. 21:50 MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL TELEWIZYJNY - HEART OF EUROPE - STUDIO FESTIWALOWE 2 Felieton, 15 min, Polska, 2023 Reżyseria: Cyprian Ziąbski Scenariusz: Cyprian Ziąbski Prowadzący: Katarzyna Sanocka, Mateusz Baran Wywiady z uczestnikami i gośćmi Międzynarodowego Festiwalu Telewizyjnego Heart of Europe. O rozmiarach tego przedsięwzięcia medialnego w wywiadach będą opowiadać twórcy festiwalu, zaproszeni na festiwal goście oraz uczestnicy reprezentujący nadawców telewizyjnych. 22:20 LEKKIE OBYCZAJE - ZAPNIJCIE PASY (ALLACCIATE LE CINTURE) Film obyczajowy, 106 min, Włochy, 2014 Reżyseria: Ferzan Ozpetek Scenariusz: Gianni Romoli, Ferzan Ozpetek Zdjęcia: Gian Filippo Corticelli Muzyka: Pasquale Catalano Aktorzy: Kasia Smutniak, Francesco Arca, Filippo Scicchitano, Luisa Rianieri Elena jest piękną, młodą i spełnioną kobietą z dwójką dzieci i mężem, z którym tworzą bardzo zgodną i szczęśliwą rodzinę. Pewnego dnia, podczas rutynowej mammografii okazuje się, że Elena ma raka piersi. Zaczyna się walka o życie, ciągłe badania, uciążliwa chemioterapia. Bliscy wspierają ją na każdym kroku, przyjaciele służą pomocą i starają się utwierdzać w przekonaniu, że nie należy się poddawać. 02:25 PANORAMA KINA POLSKIEGO - WIERNA RZEKA Dramat historyczno - obyczajowy, 138 min, Polska, 1983 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Halina Chmielewska, Tadeusz Chmielewski Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Małgorzata Pieczyńska, Olgierd Łukaszewicz, Franciszek Pieczka, Maria Homerska, Henryk Bista, Henryk Machalica, Jerzy Turek Wzruszająca "klechda domowa" Stefana Żeromskiego o tragicznych losach bohaterów powstania styczniowego wydawała się wymarzonym tworzywem dla filmowców. W praktyce okazało się, że materiał literacki niełatwo poddaje się adaptacji, popychając realizatorów w stronę ckliwego melodramatu lub patriotycznego kiczu. Pierwsza ekranizacja powieści, dokonana w 1922 roku przez Edwarda Puchalskiego według scenariusza Andrzeja Struga, spotkała się z druzgocącą krytyką. Druga - film Leonarda Buczkowskiego z 1936 roku na podstawie scenariusza Anatola Sterna, również nie była entuzjastycznie przyjęta przez recenzentów, którzy zarzucali realizatorom schlebianie "niskim" gustom publiczności. W podkieleckiej wsi, nad rzeką Łośną, rozgrywa się dramat pokolenia uwikłanego w wydarzenia 1863 roku. Z pobojowiska wyczołguje się ciężko ranny powstaniec, książę Józef Odrowąż. Przegnany przez chłopów znajduje schronienie w zrujnowanym dworku, w którym żyje młoda szlachcianka Salomea Brynicka, córka rządcy majątku, również powstańca. Dziewczyną opiekuje się stary sługa Szczepan. Dwór najeżdżany jest nieustannie przez kozaków, choć carski oficer Wiesnicyn rozumie dramat powstania i współczuje jego ofiarom. Pojawiają się plądrujące, zdesperowane gromady chorych i głodnych powstańców. Wreszcie przyjeżdża komisarz Rządu Narodowego, Hubert Olbromski, wraz z adiutantem. Spór Odrowąża i Olbromskiego dotyczący słabości powstania ujawnia głębokie podziały i tragiczne osamotnienie walczących. Wiesnicyn wydaje rozkaz spalenia dworu. Wcześniej odnajduje ukrywającego się Odrowąża, którego od śmierci ponownie ratuje Salomea. Tej burzliwej nocy, podczas której ucieka z dworu stary Szczepan, Salomea i książę Józef zostają kochankami. Nadchodzi wiosna. Do dworu przyjeżdża księżna Odrowążowa, która zrobi wszystko, by nie dopuścić do mezaliansu.