TVP Historia Czwartek, 05.10.2023 Zmiany z dnia 20.09.2023 w stosunku do raportu z dnia 13.09.2023 (dodano pozycję programową) 17:10 HISTORIA POLSKI - ARCHITEKT WOLNOŚCI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2022 Reżyseria: Łukasz Różycki, Łukasz Woźniakowski Scenariusz: Łukasz Woźniakowski, Piotr Goltz Zdjęcia: Egor Efimow To nieznana historia bohatera, który przeszedł przez własną śmierć i ocalił symbol Polski. Film opowiada o architekcie Stanisławie Żarynie, który po drugiej wojnie zajmował się odbudową kolumny Zygmunta. Dzięki jego sprytowi ten symbol Warszawy i jeden z symboli Polski zachował swój przedwojenny wygląd, a nie taki, jaki chcieli mu nadać komuniści. "Architekt wolności" to pierwszy na świecie film o Stanisławie Żarynie, jednej z najważniejszych postaci dla historii Polski dwudziestego wieku. Bohater filmu to wzór człowieka dobrej roboty i patrioty praktycznego, który niczego nie deklarował ani nie narzucał, lecz swoimi czynami wyrażał własne poglądy, przyciągając ludzi swoim humorem i życzliwością. Przedwojenny narodowiec, okupacyjny konspirator i powstaniec warszawski. Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata za ukrywanie Żydów przed Niemcami. Bohater powojennej odbudowy najważniejszych symboli Polski i jej stolicy: Starego Miasta i Kolumny Zygmunta. Zapraszamy na opowieść o niezwykłym życiu Stanisława Żaryna (1913 - 1964). (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:00 NAZYWAM SIĘ BELJUNG. MIKOŁAJ BELJUNG Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Każda wojna jest okrutna. W każdej wojnie dzieją się historie tragiczne, ale także niespotykane i fascynujące, czasem takie w które trudno uwierzyć. I nie ma chyba bardziej interesujących życiorysów niż historie życia szpiegów. Jednym z nich był mało znany Mikołaj Beljung, działający podczas II wojny światowej jako agent Armii Krajowej. Urodził się w 1914 roku, w rumuńskim Lugoj. Jego ojciec był Francuzem, a matka Węgierką. Sam posiadał obywatelstwo węgierskie. Od młodzieńczych lat kochał piłkę nożną. Grał w rumuńskich klubach, a jako młodzieniec wyjechał do Francji. Tam uczestniczył w bójce, za co groziło mu więzienie, więc wstąpił do Legii Cudzoziemskiej. Kiedy zrozumiał, że to nie dla niego, zdezerterował. Ujęty, siedział w więzieniach we Francji i Hiszpanii. Po ucieczce ukrywał się w Niemczech, gdzie związał się z ruchem antyfaszystowskim. Aresztowany przez Niemców, siedział w więzieniach w Saarbrücken, a następnie w Pradze na Pankracu. Po wybuchu wojny dostał nakaz pracy w biurze przesiedleńczym w Katowicach, w Polsce znalazł się w 1940. Do Armii Krajowej wstąpił w 1941 na Górnym Śląsku za sprawą Elżbiety Orlińskiej, wówczas łączniczki polskiego ruchu oporu, którą poznał w Katowicach. Cechowała go nieprzeciętna inteligencja i zimna krew, jak również talent aktorski. Podejrzewany jednak coraz bardziej o powiązania z polskim ruchem oporu musiał w końcu uciekać z Katowic. Ukrywał się w Wiedniu, gdzie o mało co nie został zdekonspirowany przez słynną agentkę gestapo Helenę Matejankę ps. Krwawa Julka. Powrócił na Śląsk i do końca wojny ukrywał się w Rudzie Śląskiej. Po wojnie, jak wielu członków AK, przesiedział kilka lat w więzieniu. Po wyjściu ożenił się z Elżbietą Orlińską. Został trenerem sportowym, a następnie pierwszym dyrektorem Stadionu Śląskiego. Był założycielem, znanej później przez kilka dziesięcioleci, katowickiej restauracji Hungaria.