TVP Kultura Poniedziałek, 02.10.2023 07:50 NIEDZIELA Z... JANEM KANTYM PAWLUŚKIEWICZEM Program publicystyczny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz: Katarzyna Sitnik Prowadzący: Katarzyna Sanocka Jest jednym z najbardziej znanych kompozytorów muzyki filmowej i rozrywkowej w Polsce. Kompozytor przebojów, piosenek "Niepewność", "Dni, których jeszcze nie znamy", "Świecie nasz", twórca poematów symfonicznych, musicali i oper, artysta związany z Piwnicą pod Baranami i Teatrem STU, założyciel legendarnego zespołu Anawa. Zajmuje się także malarstwem i grafiką. Stworzył własną technikę żel art, która stała się jego znakiem rozpoznawczym. Bohaterem programu "Niedziela z..." jest Jan Kanty Pawluśkiewicz. 09:15 BRUNET WIECZOROWĄ PORĄ Komedia kryminalna, 90 min, Polska, 1976 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Andrzej Kill Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Bożena Dykiel, Mirosława Krajewska, Wojciech Pokora, Wiesław Gołas, Emilia Krakowska, Janina Traczykówna, Jan Kobuszewski, Józef Nalberczak, Tadeusz Pluciński, Andrzej Fedorowicz, Zdzisław Maklakiewicz, Bohdan Łazuka i inni Cyganka przepowiada Michałowi Romanowi niezwykłe przeżycia, jednak on, podobnie jak większość ludzi, nie bierze poważnie tych proroctw. Gdy jego liczna rodzina wyjeżdża na weekend, Michał w błogiej i upragnionej ciszy zasiada w końcu do pracy korektorskiej. I niebawem spełniają się pierwsze wróżby Cyganki: Michał odnajduje zaginiony zegarek, a w totolotku wylosowane zostają przepowiedziane przez nią liczby. Zaniepokojony bohater zaczyna oczekiwać najgroźniejszej części przepowiedni - zapowiada ona zabicie bruneta, który zjawi się w jego mieszkaniu wieczorową porą. Aby zapobiec zbliżającemu się nieszczęściu, Michał opuszcza dom. Ściga go jednak przeznaczenie. Przypadkowo zostaje zabójcą mężczyzny, niejakiego Dzidka Krępaka, który pojawił się w jego domu. Brak alibi, trup w domu, ślady zbrodni - wszystko to świadczy przeciwko niemu. Z pomocą przychodzi Michałowi przyjaciel Kazik, który postanawia rozwikłać tę dziwną zagadkę. Razem zastawiają w miejscu zbrodni pułapkę. Michał odwiedza swoich sąsiadów i informuje ich o zabójstwie. Jeden z nich na wiadomość o tym próbuje uciec. Michał puszcza się za nim w pogoń. Po licznych perypetiach udaje mu się go złapać i oddać w ręce milicji. Tajemnica morderstwa zostaje wyjaśniona. 12:05 REŻYSERZY - DON SIEGEL 4/10 SEZON 3 (THE DIRECTORS - DON SIEGEL) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się sylwetce Dona Siegela, reżysera "Brudnego Harrego" i "Ucieczki z Alcastraz". 13:35 PAJĘCZYNA Dramat, 40 min, Polska, 1982 Autor: Wasilij Szukszyn Reżyseria: Witold Starecki Scenariusz: Witold Starecki Aktorzy: Wirgiliusz Gryń, Marek Kalita, Wojciech Alaborski, Zbigniew Buczkowski, Ryszard Pietruski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Lata 50. XX w. Zabłąkany i zmarznięty wędrowiec trafia w bieszczadzkiej głuszy na zamieszkaną chatę. Gospodarz samotnik nie odmawia pomocy, mimo iż przybysz - najwyraźniej uciekinier z pobliskiego obozu pracy - zachowuje się wyzywająco. Po zmroku zjawiają się niespodziewanie, polujący w tej okolicy, trzej przedstawiciele władzy. Gospodarz każe uciekinierowi udawać śpiącego, a sam przyjmuje gości bimbrem. Z rozmowy z coraz bardziej pijanymi myśliwymi wynika, że samotnik przebywa tu w Bieszczadach niejako "z łaski" władzy - zamiast w więzieniu. Goście w końcu zasypiają, nad ranem zaś zbieg kradnie gospodarzowi strzelbę i ucieka. Zostaje przez niego doścignięty, lecz po dramatycznej rozmowie puszczony - i to ze skradzioną strzelbą. Gospodarz zapłaci za swój czyn najwyższą cenę. (filmpolski. pl) 15:45 RETRO KINO - KRÓLOWIE SŁOŃCA (KINGS OF THE SUN) Film przygodowo-historyczny, 103 min, USA, 1964 Reżyseria: J. Lee Thompson Scenariusz: Elliott Arnold, James R. Webb Aktorzy: Yul Brynner, George Chakiris, Shirley Ann Field, Richard Basehart, Brad Dexter, Barry Morse, Armando Silvestre, Leo Gordon I inni Przygodowo - kostiumowa superprodukcja z początku lat 60. warta zobaczenia choćby po to, aby przekonać się, jak bardzo w ciągu ostatniego półwiecza zmieniła się technika filmowa. W dobie zapierających dech efektów komputerowych, dzięki którym na ekranie można wyczarować praktycznie wszystko, dzieło J. Lee Thompsona budzi nostalgię i życzliwy uśmiech. Przez wieki Majowie tworzyli wspaniałą cywilizację, której ślady przetrwały do dziś. Nie znając żelaza, koła i koni, budowali wielkie miasta i wznosili potężne piramidy. Opracowali mapę nieba, system zapisu matematycznego bardziej zaawansowany od rzymskiego i kalendarz równie dokładny jak stosowany obecnie. Ich bogowie byli jednak wyjątkowo okrutni i domagali się ofiar z ludzi. Niestety, po stuleciach istnienia, ich miasta zostały nagle zaatakowane przez przybyszów posługujących się żelaznymi mieczami. Wobec naporu wroga Majowie ginęli masowo. Jako ostatnie pod ciosami wojowników okrutnego Hunaca Ceela pada miasto Chichen Itza, którego stary król Balam ginie w czasie walk. Jego miejsce zajmuje młody książę Balam. Za namową kapłanów książę i grupka jego poddanych ucieka z miasta. Postanawiają dotrzeć nad brzeg morza, a stamtąd popłynąć do nowego lądu, o którym stary władca opowiadał kiedyś synowi. Majowie poprzysięgają sobie jednak, że gdy odzyskają siły, uderzą na Hunaca i odbiją swoje ziemie. Po dziesięciu dniach wędrówki docierają nad morze. Ale początkowo rybacy z wioski nie chcą oddać przybyszom swoich łodzi ani też płynąć z nimi. Przywódca wioski nie wierzy w opowieści o krwawym Hunacu. Młody władca przekonuje go jednak, że wróg nie oszczędzi nikogo. Lepsza więc niepewna tułaczka niż pewna śmierć. Obiecuje też, że jeśli szczęśliwie dotrą do celu, poślubi córkę przywódcy wioski, piękną Ixchel. W ostatniej chwili rybakom udaje się załadować na łodzie niezbędny dobytek oraz zapasy jedzenia i umknąć przed wojskami Hunaca. Strzały wroga dosięgają jednak ojca Ixchel. Wielodniowa przeprawa przez morze kończy się sukcesem. Majowie przybijają do nowego lądu. Zgodnie z obietnicą Balam chce natychmiast poślubić Ixchel, ale dziewczyna zwalnia go z przysięgi złożonej pod przymusem. Pragnie, by król ożenił się z nią z miłości. Ale młody władca nie ma wprawy w okazywaniu uczuć. Jest przekonany, że Ixchel po prostu go nie chce. Majowie przystępują do budowy domów, kopią kanały, które nawodnią ich pola, zaczynają nawet wznosić piramidę. Miejscowi Indianie nieufnie traktują przybyszów. Ich wódz, Czarny Orzeł, udaje się na przeszpiegi. Niestety, zostaje ranny w potyczce z Balamem i uwięziony. Decyzją arcykapłana ma być złożony w ofierze. Wcześniej jednak musi odzyskać siły. Doglądająca go Ixchel zakochuje się w nim z wzajemnością. Nie ma jednak odwagi wyjawić mu, co go czeka. W przeddzień uroczystego złożenia ofiary arcykapłan informuje Czarnego Orła, że nazajutrz zginie. Indianin czuje się zdradzony i oszukany przez Ixchel, ale idzie na śmierć z podniesioną głową. W ostatniej chwili Balam, który zawsze był przeciwny krwawym ofiarom z ludzi, darowuje mu życie i zwraca wolność. Oba ludy zaprzyjaźniają się i odtąd żyją razem w pokoju, ucząc się wzajemnie od siebie. Balam i Czarny Orzeł nadal kochają jednak tę samą kobietę. Rywalizacja między nimi narasta. Wreszcie Indianin, chcąc uniknąć otwartego konfliktu, postanawia odejść ze swym ludem. Ale nieoczekiwanie na horyzoncie pojawiają się statki Hunaca Ceela. 18:25 FORMAN VS. FORMAN Film dokumentalny, 77 min, Francja/Czechy, 2019 Reżyseria: Jakub Hejna, Helena Trestkova Scenariusz: Jakub Hejna, Helena Trestkova Film poświęcony Milosowi Formanowi jest próbą podsumowania dorobku oraz życiorysu wybitnego czeskiego reżysera, zdobywcy dwóch Oscarów oraz trzech Złotych Globów. Dokument zawiera wyjątkowe materiały archiwalne, pochodzące między innymi z prywatnych zbiorów przyjaciół i współpracowników reżysera. Milos Forman zaaprobował pomysł stworzenia dokumentu, lecz nie zdążył wziąć udziału w jego realizacji. 20:00 KINO MOCNYCH WRAŻEŃ - W UŁAMKU SEKUNDY (AUS DEM NICHTS / IN THE FADE) Dramat, 101 min, Niemcy/Francja, 2017 Reżyseria: Fatih Akin Scenariusz: Fatih Akin Aktorzy: Diane Kruger, Denis Moschitto, Numan Acar, Samia Muriel Chancrin, Johannes Krisch, Ulrich Tukur, Hanna Hilsdorf Trzymający w napięciu, znakomity film, którego scenariusz został częściowo oparty na prawdziwych wydarzeniach. Dramat "W ułamku sekundy" odniósł ogromny sukces. W 2017 roku w Cannes przyznano Złotą Palmę dla Najlepszej aktorki Diane Kruger, a w 2018 r. Złoty Glob za Najlepszy film zagraniczny. Historia Niemki, której mąż, z pochodzenia Turek, i 6 - letni syn Rocco giną w zamachu terrorystycznym, wskutek eksplozji bomby. Ta tragedia "w ułamku sekundy" zamienia jej życie w koszmar. Pogrążona w rozpaczy i pełna nienawiści Katja rozpoczyna zaciekłą walkę o sprawiedliwość. Pragnie, by winni śmierci jej dziecka i męża Nuriego ponieśli zasłużoną karę. Przyjaciele i rodzina starają się podtrzymać ją na duchu. Zapewniają, że sprawcy ataku wkrótce odpowiedzą za swój czyn. Kiedy Katja poznaje tożsamość podejrzanych o udział w zamachu, wzbiera się w niej niepohamowany gniew i jeszcze silniejsza potrzeba osobistej zemsty. 22:25 PANORAMA KINA POLSKIEGO - POPIÓŁ I DIAMENT Dramat społeczno - historyczny, 99 min, Polska 1958 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz według powieści Jerzego Andrzejewskiego: Jerzy Andrzejewski, Andrzej Wajda Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Jan Krenz Aktorzy: Zbigniew Cybulski, Ewa Krzyżewska, Wacław Zastrzeżyński, Adam Pawlikowski, Bogumił Kobiela, Jan Ciecierski, Stanisław Milski, Zbigniew Skowroński, Barbara Krafftówna, Irena Orzecka, Artur Młodnicki, Grażyna Staniszewska, Józef Pieracki i inni Powieść Jerzego Andrzejewskiego "Popiół i diament" była jednym z najbardziej przez komunistyczne władze popieranym polskim utworem literackim. Obowiązkowa lektura szkolna, ponad 20 wydań w czasach PRL - u - te fakty mówią same za siebie. Uznawano ją wówczas w Polsce (choć nie wszyscy) niemal za arcydzieło, za jedną z najważniejszych rodzimych powieści XX wieku. Nieco skromniej, lecz również z należytym pietyzmem, traktowano ekranizację Wajdy. Jedynie w drugim obiegu można było publikować opinie, odbiegające od urzędowego stereotypu. Andrzej Werner pisał: "W powieści, ale zwłaszcza w filmie (dzięki kondensacji niezwykle ekspresywnej formy), dokonano zabiegu, który można by nazwać stworzeniem fałszywego klimatu tragicznego. Dzieje się tak przez sugestię świadomości bohaterów, którym kazano działać w społecznej i moralnej próżni". Po przełomie politycznym w 1989 roku pojawiły się głosy oficjalnie krytykujące powieść Andrzejewskiego, a pośrednio również jej ekranową wersję. Nagle "jedna z najważniejszych polskich książek ostatniego półwiecza" okazała się "tendencyjna" (choć niepozbawiona walorów literackich), "zapowiadająca socrealizm", "pełna fałszywych tonów", pochwalna wobec "nowego porządku przyniesionego na sowieckich bagnetach". O ekranizacji "Popiołu i diamentu" (1958) pisano łaskawiej, ale i tu głosy były podzielone. Zarzucano Wajdzie, że pokazał nieprawdziwy obraz Polski tuż po wojnie, z drugiej jednak strony podkreślano, że to młody akowiec Maciek Chełmicki, a nie pepeerowiec Szczuka, stał się prawdziwym bohaterem filmu i reprezentantem prawdziwych wartości. Owo subtelne przesunięcie akcentów dostrzeżono zresztą również pod koniec lat 50. , ale wówczas uchodziło ono raczej za niemiły zgrzyt, a nawet przekłamanie, kładące się cieniem na "słusznej" wymowie filmu. Większość zarzutów pod adresem kinowej wersji "Popiołu i diamentu" dotyczyła jednak głównie interpretacji wydarzeń historycznych i sytuacji politycznej "zaraz po wojnie" (taki tytuł miała pierwotnie nosić powieść Andrzejewskiego). Nawet najsurowsi krytycy (tak "z lewa", jak i "z prawa") nie odważyli się podważać artystycznych walorów dzieła Wajdy. Zgodnie wskazywali na mistrzowskie operowanie zwięzłą metaforą (zamiast epickiej rozwlekłości) i ostrymi kontrastami oraz znakomite aktorstwo, zwłaszcza Zbigniewa Cybulskiego i Bogumiła Kobieli, których wielka kariera zaczęła się właśnie od tego filmu. Szczególnie kreacja Cybulskiego zwróciła uwagę krytyki i na długo zapadła w pamięć widzom. Jego Maciek Chełmicki zachowaniem bardziej przypominał bohaterów Jamesa Deana niż akowskiego konspiratora. Mentalność, którą reprezentował, bliższa była młodym ludziom anno 1958 niż ich rówieśnikom z połowy lat 40. Może właśnie dlatego tak zafascynowała współczesnych widzów. Może właśnie także dlatego legenda Cybulskiego jest żywa do dziś. 8 maja 1945 roku. Młody akowiec Maciek Chełmicki otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR - Szczuki. Nieszczęśliwy zbieg okoliczności powoduje, że ginie ktoś inny. Maciek musi powtórzyć zamach. Miłość do przypadkowo poznanej barmanki Krystyny uświadamia mu bezsens zabijania na chwilę przed końcem wojny. Kolejny zbieg okoliczności każe Chełmickiemu zamieszkać w hotelu przez ścianę ze Szczuką. Mijają się na korytarzu, pozdrawiają, Maciek przypala Szczuce papierosa... "Prawie jak ojciec i syn" - mógłby powiedzieć ktoś, kto ich nie zna. Jednak rozkaz jest rozkazem, a wierność złożonej niegdyś przysiędze zobowiązuje... 01:20 MOST NA RENIE (BRIDGE AT REMAGEN) Dramat wojenny, 111 min, USA, 1969 Reżyseria: John Guillermin Scenariusz: Richard Yates, William Roberts Aktorzy: George Segal, Robert Vaughn, Ben Gazzara, Bradford Dillman, E. G. Marshall, Peter Van Eyck, Matt Clark, Fritz Ford, Tom Heaton, Bo Hopkins, Robert Logan Luty 1945 roku, ostatnie dni II wojny światowej. Niemiecki generał Von Brock otrzymuje rozkaz wysadzenia w powietrze jedynego ocalałego mostu na Renie, prowadzącego w głąb Niemiec. Generał zwleka jednak z wykonaniem rozkazu, ponieważ oznaczałoby to pozostawienie 50 tysięcy żołnierzy na pastwę nacierających Amerykanów. Powierza to zadanie majorowi Paulowi Kreugerowi, rozkazując jednocześnie, aby ten utrzymał most jak najdłużej. Tymczasem Amerykanie pod dowództwem generała Skinnera próbują schwytać w pułapkę wycofujących się Niemców, nacierając w kierunku linii Renu. Film Johna Guillermina jest jedną z popularnych w latach 60. superprodukcji dotyczących II wojny światowej. Ten epicki obraz przedstawiający jeden z ostatnich jej epizodów jak wiele mu podobnych bierze stronę zwykłych żołnierzy, solidaryzując się z ich losem, przeciwko manipulacjom wysokich dowódców, którzy tasując karty wojny, nie liczą się z losami jednostek. 03:30 SCENA MUZYCZNA - CHŁOPCY KONTRA BASIA Koncert, 48 min, Polska, 2022 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Barbara Derlak, Andrzej Święs, Łukasz Korybalski, Tomasz Waldowski Chłopcy kontra Basia to polski zespół muzyczny grający muzykę folkową i jazzową, założony w 2009 roku przez Marcina Nenko i Barbarę Derlak.