TVP Dokument Poniedziałek, 09.10.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGETYCZNE BŁOTA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Wielkie bagna nad Biebrzą okazały się niespodziewanym źródłem energii. Nie chodzi tu o metan wydobywający się czasem z bagien i łatwo ulegający zapłonowi, ani o spalanie torfu (dziś już uważane za barbarzyństwo energetyczne i ekologiczne, choć jeszcze kilkadziesiąt lat temu snuto plany budowy elektrowni opalanej torfem). Źródłem energii, którą można stąd pozyskiwać z korzyścią dla przyrody, jest biomasa roślinna. Niegdyś powierzchnię torfowisk wykaszano, zbierając stąd liche siano, głównie na ściółkę. Nad Biebrzą stały setki stogów, czekających na mróz, gdy będzie można do nich dojechać po lodzie skuwającym błota. Wykaszane ręcznie torfowiska były siedliskiem lęgowym unikalnej fauny, zwłaszcza ptasiej, podobnej do tej, jaka zamieszkuje tundrę. Wraz ze zmianą charakteru gospodarki rolnej zaniechano wykaszania, a błota zaczęły szybko zarastać krzewami i lasem, skazując unikalną faunę na zagładę. Dla jej ochrony zaczęto te obszary wykaszać na nowo za pomocą nowocześniejszych technik niż kosa, ale pozostaje mnóstwo bezużytecznej biomasy. Powstają jednak programy jej wykorzystania do ogrzewania budynków. W odcinku ukazujemy entuzjastów i propagatorów tego rozwiązania. Pozwala to nam zarazem uchwycić jedyny w swoim rodzaju, historyczny zwrot w traktowaniu przyrody bagien, do niedawna uważanych za wstydliwe nieużytki. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 8 ZAMEK CZY LEPIANKA - DYLEMATY ŚREDNIOWIECZA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy naprawdę ludzie w średniowieczu żyli wyłącznie w zamkach lub zimnych lepiankach? Okazuje się, że takie wyobrażenie nie ma nic wspólnego z prawdą. Rycerze i książęta na potrzeby mieszkalne budowali zagadkowe wieże, które, niestety, w większości nie przetrwały. Na szczęście takiego losu nie podzieliła unikatowa na skalę światową wieża w Siedlęcinie na Dolnym Śląsku. Radosław Kotarski odwiedza to ciekawe miejsce, by sprawdzić, w jakich warunkach żyli tam ludzie 700 lat temu. Odkrywa również tajemnicze malowidła ścienne, które przedstawiają losy dzielnego Lancelota, rycerza króla Artura. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 204 NYSA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Aleksandra Filipowicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Nysa jest nazywana Śląskim Rzymem. W XVIII wieku została przeobrażona w twierdzę, której rozbudowa trwała 140 lat. Podczas I wojny światowej znajdował się tu obóz jeniecki, w którym przetrzymywany był m.in. Charles de Gaulle. Miasto kryje w sobie wiele zabytków. Jeden z najcenniejszych to kościół pod wezwaniem św. Jakuba i św. Agnieszki - potężny i zdecydowanie górujący nad całym miastem. Tuż obok niego znajduje się dzwonnica ze Skarbcem św. Jakuba. Jednym z charakterystycznych dla miasta zabytków jest Piękna Studnia, nazywana perłą nyskiego baroku. Została wykonana w drugiej połowie XVII wieku przez Wilhelma Hellewega, nadzorcę arsenału nyskiego. Ważąca 1600 kg krata została zwieńczona dwugłowym orłem habsburskim i jest doskonałą ilustracją umiejętności nyskiego cechu kowalskiego. 07:35 MÓJ NIESAMOWITY MÓZG (MY AMAZING BRAIN) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Fiona Lloyd - Davies W 2013 r. były żołnierz Richard Grey doznał ciężkiego urazu głowy, uszkodzenia oraz krwotoku mózgowego, który nie pozwalał mu mówić ani poruszać się. Filmowiec Fiona Lloyd - Davies - żona Richarda - była tam, gdy lekarze powiedzieli, że jego powrót do zdrowia jest niemożliwy. W tym niesamowitym filmie poznamy niezwykłą walkę Richarda o powrót do normalnego życia. Historia rozpoczyna się od momentu, gdy pewnego dnia Fiona wróciła do domu i znalazła Richarda leżącego na podłodze. Zabrało go pogotowie. W szpitalu zapadł w śpiączkę. Ten film pokazuje czteroletnią walkę o powrót do normalnego życia po ciężkim wylewie krwi do mózgu. 08:35 MEGARAKIETA NASA (SLS: NASA’S MEGA ROCKET) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Russell Eatough SLS NASA to najpotężniejsza rakieta, jaką kiedykolwiek zbudowano. Zdolna do wysyłania astronautów na Marsa i dalej. Pierwsza bezzałogowa misja wokół Księżyca w marcu 2022 r. będzie ogromnym krokiem naprzód w eksploracji kosmosu przez ludzi jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem. Budowa jest nękana trudnościami, opóźnieniami i przekroczeniami kosztów. Film zawiera wywiady z pionierami projektu, archiwalne i przykuwające uwagę sekwencje w plenerze. 09:35 WYDRY I ICH SEKRETY (SUPERCHARGED OTTERS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Mark Wheeler Film dokumentalny BBC, w którym poznamy wydry. Rzadko się je widuje. Wydry to mistrzowie lądu i wód. Charlie Hamilton James filmuje dziką przyrodę i kocha wydry. Te znakomite drapieżniki łączą dwa światy: suchy i mokry. Na świecie wiele z nich jest zagrożonych, ale umieją przetrwać. Za pomocą trzech osieroconych wyderek, przeprowadzonych eksperymentów i niesamowitych spotkań - odkrywa tajemnicę ich przetrwania i udowadnia, dlaczego wydry są tak niezwykłym gatunkiem. Te rzadkie i tajemnicze stworzenia są nerwowe i obawiają się ludzi. Jednak jest jedno miejsce, gdzie są śmielsze - to Floryda. Tu jest więcej wydr niż w jakimkolwiek miejscu na świecie. Wydry kanadyjskie pokonują ponad 40 km dziennie, a przepływają dystans 400 metrów bez zaczerpnięcia powietrza. Najciekawszy jest sposób, w jaki polują. Jest cecha, która łączy wszystkie wydry: mają podłużne, giętkie ciało, silny ogon i błony pławne. Mimo niezwykłych zdolności fizycznych na całym świecie ich liczba maleje. Ludzie polują na wydry dla sportu i futer. Wydry tracą źródła pożywienia na skutek pazerności człowieka, a ich środowisko jest zatruwane i niszczone. By dowieść, dlaczego wydry są tak wyjątkowe, prześledzimy losy trzech osieroconych samczyków. Dorastając będą zdobywać niezbędne umiejętności, potrzebne potem w życiu na wolności. 10:35 ISLANDIA Z ALEXANDREM ARMSTRONGIEM - ODC. 3 (ICELAND WITH ALEXANDER ARMSTRONG) Serial dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Ed Venner trzyodcinkowa seria BBC Studios. Alexander Armstrong zwiedza ogromną skałę pośrodku Atlantyku. Mogli ją nazwać krainą rozgrzanej lawy. Wybrali nazwę Islandia, która także pasuje. Poza Wikingami, wulkanami i Bjork niewiele wiedział o Islandii. Wyrusza w liczącą tysiące kilometrów podróż szlakiem nordyckich bogów i zgniłych rekinów. Odkrywa krainę lodowców i gejzerów. Spotka człowieka, który piecze chleb we wrzącej wodzie. Spaceruje także tętniącymi życiem ulicami Rejkjawiku, gra w golfa o północy i jeździ na islandzkim koniu. Część 3. W tym odcinku Alexander zjedzie z lodowca Vatnajokull i ruszy na południowy zachód na najbardziej zabójczą islandzką plażę. Nawet w środku lata, kiedy słońce w Islandii nie zachodzi lodowiec ma do kilometra grubości. Spotka się z panią Laufey, która jeździ największym islandzkim pojazdem. Opuszcza południowe wybrzeże, żeby złapać prom na odległą wyspę Heimaey. Obecnie Heimaey to spokojne miejsce, a mieszkańcy zajmują się rybołówstwem i przypadkowymi turystami. Islandia to miejsce, w którym elfy są tak prawdziwe, jak skały pośród których żyją. Gdzie odwieczne tradycje łączą się z super nowoczesnością. Gdzie w jednej chwili możesz zwiedzać jedno z najciekawszych w świecie miast. Świat, w którym noc jest dniem, a dzień nocą. 11:30 PASJONACI S.II - SEZON 2 ODC. 6 DEBIUT Dokument fabularyzowany, 24 min, Polska, 2023 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Agnieszka Szygenda, Danuta Damek, Artur Dziurman Aktorzy: Maciej Schmidt, Helena Suchan, Irena Budzyń, Andrzej Beja - Zaborski, Mieczysław Baczyński, Leszek Piskorz, Renata Szczepaniak - Pajor, Jan Słomski, Marcelina Kukła, Maria Patykiewicz, Adam Łysek, Aneta Skrzypek, Danuta Damek, Dariusz Krymski, Justyna Drukała Zdjęcia: Jacek Fabrowicz Patrycja - mieszkanka Płocka, która przeszła przez sito castingu w teatrze ITAN, cieszy się na wyjazd do Krakowa. Jej matka niepokoi się o córkę, ale równocześnie bardzo ją wspiera. W piwnicach kościoła aktorzy ITAN - a robią generalne porządki. Idą zmiany, a jedną z nich jest informacja, że proboszcz zastanawia się nad opuszczeniem parafii, w której mieści się tymczasowa siedziba teatru. Aneta Piratka wspiera przyjaciela Darka, który od lat czuje się samotny i odmawia sobie prawa do szczęścia. Czy Anecie uda się go przekonać, że każdy zasługuje na szczęście? Patrycja przyjeżdża do Krakowa, gdzie będzie prowadziła warsztaty dla nauczycieli i po raz pierwszy pozna Zespół ITAN - a. 12:00 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 10 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Klimala, Ewa Wołkanowska - Kołodziej Scenariusz: Wojciech Klimala Lektor: Paweł Sędziak Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Paweł Bełous na Wileńszczyźnie znany głównie jako Didżej Pablo. Jedyny na Litwie wodzirej, który potrafi poprowadzić wesele w pięciu językach. Równocześnie. Poza tym komponuje, prowadzi program muzyczny w telewizji, gra. Mówi, że na parkiet wyciągnie każdego: zakompleksionego menedżera, sfrustrowaną nastolatkę czy seniora, który nie tańczył od lat. 12:35 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 2 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim odcinku trzeciej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo", prowadzący - Stefan Tompson zabierze widzów w niezwykłą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po litewskich Jaszunach i Rzeczpospolitej Pawłowskiej. Poznamy historię Michała Balińskiego, publicysty, działacza oświatowego i członka Towarzystwa Szubrawców. Prowadzący zaprowadzi nas do pałacu, który Michał Baliński pobudował w Jaszunach i przybliży historię tego rodu. Przypomni również historię buntu Żeligowskiego z 1920 roku, którego żołnierze stoczyli w Jaszunach, nad rzeką Mereczaną dwugodzinną potyczkę. Stefan Tompson opowie również fascynującą historię księdza Pawła Brzostowskiego, który w drugiej połowie XVIII wieku utworzył niezależną, Rzeczpospolitą Pawłowską, która posiadała własną konstytucję, walutę czy umundurowane wojsko. 13:10 - LOKALSI Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 13:45 MAGICZNY OMAN - CZĘŚĆ 1: ŚLADAMI SINDBADA (MAGICAL OMAN. PART ONE: IN SINBAD’S FOOTSTEPS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Rosie Koch, Roland Gockel Dwuczęściowa opowieść dokumentalna o Omanie. Poznamy magię Orientu - Sułtanat Omanu - legendarny dom Sindbada Żeglarza, który wydaje się być rodem z arabskich nocy. To kraj niezwykłych skrajności: jałowa pustynia i surowe góry spotykają się z bujnymi zielonymi oazami i malowniczą linią brzegową. Kraina kadzideł, różnych ras wielbłądów i Beduinów, tradycyjnych bazarów i potężnych średniowiecznych zamków - świadectw bogatej i znaczącej historii handlu. Klimat Omanu jest wyjątkowo regionalny, a gęstość zaludnienia niska. To idealne warunki dla zadziwiającego i unikalnego zestawu roślin i zwierząt, które próbują rosnąć na pustyniach, w górach, wzdłuż wybrzeża i na zielonych, monsunowych wzgórzach na południu kraju. Poznamy bliżej całe spektrum piękna i różnorodności legendarnego Orientu, które pozostaje kwitnącą rzeczywistością w małym, ale postępowym Sułtanacie Omanu. Część pierwsza - "Śladami Sindbada". Kraina z Księgi tysiąca i jednej nocy. Ojczyzna Sindbada Żeglarza. Pełna tajemnic i magii. Królestwo zapachów i barw. Kraj o wielu obliczach. Pełen kontrastów i niespodzianek. Tak dziki, jak przyjazny. Kraj szanujący swoje tradycje, a zarazem otwarty na współczesność - Oman. Stolica, Maskat, leży w zatoce zamkniętej skalną ścianą. Maskat jest metropolią w rozkwicie. Główny meczet Omanu nosi imię władcy. Został zaprojektowany przez dwie firmy architektoniczne z Londynu. Zbudowano go w ciągu sześciu lat. Nazwa stolicy, Maskat, w przybliżeniu tłumaczy się po arabsku jako miejsce zakotwiczenia. To tutaj narodziła się historia Sindbada Żeglarza. W przeciwieństwie do czasów Sindbada, teraz za sterem stają też kobiety. 14:45 ZDUMIEWAJĄCA AMERYKA POŁUDNIOWA - ODC. 1 AMAZONIA: JEDNA DŻUNGLA, WIELE ŚWIATÓW (WILDEST LATIN AMERICA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2012 Reżyseria: Allison Bean, Bill Markham Niezwykła przyroda i kultura Ameryki Południowej. Pierwszy odcinek przenosi widza do największego obszaru lasów równikowych na ziemi. Tak wielkiego, że sam generuje połowę swoich opadów. To Amazonia. W tym królestwie bioróżnorodności można znaleźć 1/3 gatunków flory i fauny występujących na całej planecie. Amazonia to jednak nie jeden, ale wiele światów; niezwykłe połączenie różnorodnych, kontrastujących często ze sobą elementów, które zwierzęta i ludzie nauczyli się wykorzystywać na niezliczone sposoby. 15:45 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 7 STATKI POWIETRZNE (SHAPERS OF TOMORROW 07 - AIR AND SPACE TRAVELS) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. W odcinku siódmym - statki powietrzne. Dzięki postępom nauki w dzisiejszych czasach możemy w krótkim czasie dotrzeć do odległych zakątków świata, a nawet wszechświata. Niestety, powietrzne podróże mają duży wpływ na środowisko. Każdego dnia startuje blisko 100.000 samolotów, czyli ponad 3 miliony rocznie. W ostatnich dwudziestu latach bardzo się zwiększył wpływ podróży powietrznych na środowisko. Postęp techniczny sprawił, że zwykli ludzie mogą polecieć na wycieczkę w kosmos. Czy można skonstruować samolot, który by mniej szkodził środowisku? Jak będą wyglądały statki powietrzne przyszłości? Samolot zasilany energią elektryczną, zbudowanie silnika, który zużywałby mniej paliwa, zredukowanie hałasu wywoływanego przez samoloty, loty w kosmos w innowacyjnych, lekkich rakietach czy latający samochód. Wszyscy ci wynalazcy poświęcają swój czas badaniom. Chcą, by podróże powietrzne mniej szkodziły środowisku. To prawdziwi kreatorzy przyszłości. 16:50 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 4 MORSKIE OPOWIEŚCI (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 4 LA MER A VOIR) Serial dokumentalny, 28 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 4 - "Morskie opowieści." Morze Karaibskie. W skład archipelagu Saint Vincent i Grenadyny wchodzą trzydzieści dwie wyspy i wysepki. Tylko sześć jest zamieszkanych. Największa z nich, Saint Vincent, ma dziewięćdziesiąt sześć tysięcy mieszkańców. To gospodarcze i ekonomiczne serce kraju. Wyspiarze zaopatrują się tu w żywność i artykuły pierwszej potrzeby. Statek Barracuda Mail Boat, rozwozi towary na poszczególne wyspy. Na horyzoncie pojawia się Canouan. Klienci na nabrzeżu czekają, by odebrać zamówienia. Kapitan King ceni sobie szybkość i punktualność. Barracuda bierze kurs na Mayerau, a następnie na Union Island. Pora odwiedzić też Japonię, bo mieszkanki Wysp Japońskich żyją w bliskiej relacji z morzem. Bierzemy też kurs na Norwegię, gdyż norweskie fiordy wdzierają się głęboko w ląd. Obfitują w niezwykłe, naturalne bogactwa. 17:30 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 5 W SIODLE I NA OKLEP (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 5 A CHEVAL SUR LE MONDE) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 5 - "W siodle i na oklep." Jordania - stąd pochodzą niezwykłe konie. Co roku na jordańskiej pustyni odbywają się wyścigi tych zwierząt. Święto koni czystej krwi arabskiej. Są silne i wytrzymałe. Znacznie silniejsze od koni pełnej krwi angielskiej. W dodatku są piękne. Konie pokonują dystans osiemdziesięciu lub stu sześćdziesięciu kilometrów. Ich właściciele podążają za nimi w samochodach terenowych. Konie Attali od lat startują w wyścigach. Obecnie faworytem jest Sacha. Konie czystej krwi arabskiej są uznawane za jedną z najstarszych ras na świecie. Pracownicy królewskich stajni w Jordanii robią wszystko, by zachowały charakterystyczne cechy tej rasy. Również w Andaluzji konie są prawdziwym skarbem. Przeniesiemy się też do Peru, gdzie osadnicy używali koni paso fino do przemierzania olbrzymich odległości w swoich posiadłościach. 18:05 GANDHI: WALKA BEZ BRONI (GANDHI: FIGHTING WITHOUT WEAPONS / AHIMSA - GANDHIS KAMPF OHNE WAFFEN) Film dokumentalny, 47 min, Austria, 2018 Reżyseria: Christian Rathner Film dokumentalny o Gandhim, który jest uważany za ucieleśnienie oporu bez przemocy. Mohandas Karamchand Gandhi, znany jako Mahatma, został zamordowany przez hinduskiego fanatyka 70 lat temu, 30 stycznia 1948 roku. Jego wielkie słowa zadomowiły się także w świecie zachodnim: Ahimsa - niestosowanie przemocy, Satygraha - obstawanie przy prawdzie, Swaraj - samorządność. Gandhi był i pozostał hinduistą, ale w swej działalności mocno inspirował się także innymi religiami. Uznawał Baghavad Gitę i Kazanie na Górze jako duchową podstawę swoich działań politycznych. Jego koncepcja wyrzeczenia się przemocy i miłości do wrogów miała zatem silny wpływ również na chrześcijan, na przykład na amerykański ruch praw obywatelskich i Martina Luthera Kinga. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KIUSIU - PRADAWNA JAPONIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Kiusiu. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - DAGMARA DRZAZGA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką odcinka jest Dagmara Drzazga. 20:45 DRAUGEN Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dagmara Drzazga Scenariusz: Dagmara Drzazga Zdjęcia: Witold Kornaś Dokument był jednym ze zwycięzców XII Festiwalu Filmowego NNW w Gdyni. Otrzymał Nagrodę im. Rotmistrza Witolda Pileckiego. Przedstawia dramatyczne losy Ślązaka Wojciecha Bógdoła wpisane w wojenną działalność Polaków w Norwegii. Bógdoł (rocznik 1920) był harcerzem, synem powstańca śląskiego. Wychowany w patriotycznym domu poprzysiągł sobie, że nigdy nie będzie służył Niemcom. W czasie II wojny światowej Wojciech został jednak, jak wielu Ślązaków, wcielony do Wehrmachtu. Trafił do Kriegsmarine. Wysłano go do okupowanej przez Niemcy Norwegii. Tam wkrótce wstąpił w szeregi tajnej norweskiej organizacji "Szetlandzki Autobus". Został angielskim szpiegiem. Dostarczał informacji na temat niemieckiej jednostki na wyspie Kvitsoy, na której stacjonował. Był jednym z głównych graczy akcji o kryptonimie "Draugen" (w j. norweskim słowo "draugen" oznacza legendarnego morskiego potwora). Bógdoł wstąpił do organizacji, ponieważ za wszelką cenę chciał walczyć z Niemcami. Plany przekazywane Anglikom dostały się w ręce Niemców. Wojciech został aresztowany. Skazany na rozstrzelanie za szpiegostwo. Wyrok wykonano 19 grudnia 1944 roku w więzieniu w Bergen. W chwili śmierci Bógdoł miał zaledwie 24 lata. 21:45 MARTWY SEZON Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2018 Reżyseria: Dagmara Drzazga Rafał Wojaczek jest jednym z najważniejszych polskich poetów powojennych, określany często mianem "polskiego Rimbauda". Pił, okaleczał się, wywoływał liczne skandale, przechodził przez szyby. A jednocześnie bardzo dużo pisał. Jego tragiczna śmierć do dzisiaj pozostaje tajemnicą. "Martwy sezon", film dokumentalny w reżyserii Dagmary Drzazgi, to opowieść o młodym, utalentowanym człowieku, dla którego poezja stała się jedynym sensem istnienia. Zapłacił za to najwyższą cenę. W filmie swoje wspomnienia o Rafale Wojaczku przywołują jego najbliżsi: narzeczona, przyjaciele oraz w archiwalnych nagraniach dźwiękowych nieżyjący już rodzice i brat Andrzej. Realizatorzy odwiedzili z kamerą miejsca ważne dla poety: rodzinny Mikołów, gdzie zaczęło się jego "wierszowanie" oraz Wrocław, w którym spędził sześć ostatnich najbardziej twórczych, ale i najbardziej burzliwych lat swojego życia. Po raz pierwszy zaprezentowane zostały w tym filmie nieznane rękopisy, maszynopisy, notatki i rysunki Rafała Wojaczka zgromadzone we wrocławskim Ossolineum. 22:30 RESET - ODC. 11 Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2023 Autor: Michał Rachoń Film dokumentalny pokazujący politykę międzynarodową oraz relacje Polski z krajami NATO oraz Rosją. Kulisy prowadzenia tej polityki w rozmowach ze specjalnymi gośćmi. 23:45 GRAMATYKA NIEOBECNOŚCI. Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2017 Scenariusz: Dagmara Drzazga Czarno - biały dokument o Aleksandrze Rozenfeldzie - prześmiewcy i buntowniku, który ma twarz starotestamentowego proroka. Barwny, nietuzinkowy, kontrowersyjny. Przez całe życie poszukiwał swojego miejsca na ziemi i ciągle zadawał sobie dręczące pytania: kim jestem? Żydem? Polakiem? Człowiekiem? Aleksander Rozenfeld uosabia mit "Żyda - wiecznego tułacza". Dostrzegły to Hanna Krall, poświęcając mu jeden ze swoich esejów, i Anna Jarmusiewicz, przeprowadzając z poetą wywiad rzekę, który ukazał się w formie książki: "Rozenfeld w trybach historii" (wstęp napisał tu prof. Szewach Weiss, nazywając Rozenfelda człowiekiem nadutalentowanym). Aleksander Rozenfeld urodził się 500 kilometrów od Moskwy, dokąd uciekli z bombardowanej Warszawy jego rodzice. To ocaliło im życie; pozostali krewni zostali zamordowani. Po wojnie Rozenfeldowie wrócili z ZSRR do Polski. Zamieszkali we Wrocławiu. Nasz bohater, który zaczął wówczas pisać wiersze, stał się nie tylko świadkiem rodzącego się powojennego życia artystycznego we Wrocławiu, ale sam je współtworzył. Wrocławskie lata to burzliwy okres w życiu Rozenfelda.. On sam zmienia miejsca zamieszkania. Na mapie pojawiają się Kielce, Lublin i Śląsk. Dużo pisze i publikuje. W stanie wojennym Rozenfeld otrzymuje dokument mówiący o tym, że jego posiadacz "nie jest obywatelem polskim". Wyjeżdża do swojej Ziemi Obiecanej. Jest rok 1982. W Izraelu ima się różnych zajęć, ale nigdzie nie czuje się dobrze. Po czterech latach znowu pakuje walizki i wyjeżdża, tym razem do Włoch. Obecnie Rozenfeld mieszka w Katowicach. 00:40 DZIEŃ POWSZEDNI ŁOBEZ Reportaż, 19 min, Polska, 1973 Autor: Kazimierz Kulig Zdjęcia: Eugeniusz Eysymontt Wizyta w polskim mieście Łobez, położonym w granicach województwa szczecińskiego, stała się pretekstem do opowieści o rozwoju miasteczek i wsi w granicach tego powiatu. Kamera telewizyjna odwiedziła niezwykle malownicze tereny regionu jak: Cieszyno Łobeskie, jezioro Woświn, ośrodek w Węgorzynie czy stadninę koni w Łobzie. Ponadto - wizyta na naradzie w powiatowym komitecie partii oraz w Liceum Ogólnokształcącym w Łobzie. Rozmowa z uczniami, historia miasta, jego rozwoju i niespełnionych oczekiwań młodzieży. 01:10 KONIEC SEZONU Film dokumentalny, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Stanisław Cuske Starsze małżeństwo wypływa w rejs po jeziorach, na których spędziło całe swoje życie. Zamknięta przestrzeń jachtu prowokuje do refleksji nad przyszłością, ale także nad tym, co minęło. Wieczorami rozbrzmiewają stare melodie. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WSZYSTKO DLA OJCZYZNY, NIC DLA MNIE Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Wszystko dla Ojczyzny, nic dla mnie" Program poświęcimy postaci Piotra Wysockiego. To on poprowadził w Warszawie do walki podchorążych. To on stal się symbolem powstania listopadowego. Ta część jego życiorysu jest powszechnie znana, my zajmiemy się jego dalszymi losami. 6 września 1831 r. został ranny podczas obrony warszawskiej Woli. Podzielił los wielu walczących Polaków i dostał się do niewoli rosyjskiej. W trzecią rocznicę wybuchu powstania sąd skazał Piotra Wysockiego na karę śmierci przez powieszenie. Car zamienił jednak karę śmierci na 20 lat ciężkich robót na Syberii. W 1857 r. gubernator zezwolił Wysockiemu na powrót z zesłania. Osiadł wówczas w Warce. Śladów bytności Wysockiego w Warce spróbujemy poszukać. "Niedokończona historia" Kolejna nasza opowieść wprawdzie dotyczy zdarzeń z września 1939 roku rozgrywających się na terenie walk grupy operacyjnej Narew, ale w generalnej wymowie też toczyć się będzie wokół niedomkniętych rachunków człowieka współczesnego z wojną. 02:20 BOJĘ SIĘ Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2005 Reżyseria: Karolina Bendera Scenariusz: Karolina Bendera Zdjęcia: Piotr Koper Muzyka: Radosław Łuka Mistrzowsko zrealizowany dokument "Boję się" Karoliny Bendery, wielokrotnie nagradzanej autorki "Co dalej z tobą, Karolinko"czy "Dziewcząt z ośrodka", to film o przemocy w rodzinie, o życiu w ciągłym strachu, gdy największym wrogiem w domu staje się mąż i ojciec. Podczas XI Ogólnopolskiego Niezależnego Przeglądu Form Dokumentalnych NURT 2005 dokument Bendery otrzymał nagrodę specjalną "Charaktery" przyznaną przez redaktora naczelnego miesięcznika "Charaktery" - za prawdę i głębię psychologiczną postaci i za wrażliwość psychologiczną twórców. Matka i jej 13 - letni syn Krzysio mieszkają w bardzo skromnych warunkach, stłoczeni w ciasnym pokoju mieszkania w wielkomiejskim blokowisku. Solidne zamki w drzwiach są gwarancją ich względnego spokoju i bezpieczeństwa. Zamknięci w swoim pokoju czują się pewniej, tu nie dosięgnie ich każąca ręka pana domu. Każda awantura wywołuje bowiem wielki stres przede wszystkim u chłopca, który panicznie boi się ojca, a jest zmuszony żyć z nim pod jednym dachem. Kiedy "on" - Krzysio nie potrafi mówić o ojcu inaczej - jest w domu, lepiej zejść mu z drogi, unikać go, nie prowokować, nie odzywać się. Chłopiec wie, że wtedy nie ma mowy o korzystaniu z łazienki czy kuchni. Ekipa z kamerą, zamknięta z bohaterami dokumentu w czterech ścianach, dyskretnie śledzi zachowania matki i bezbronnego dziecka, żyjących w ciągłym strachu, ukrywających się przed ojcem tyranem. Choć w filmie pozornie panuje spokój, w tle czai się zło. Nie widać ojca, ale wyraźnie czuje się jego obecność. Kiedy "on" wraca do domu, matka i syn z trwogą nadsłuchują odgłosów: trzaśnięcie drzwi wejściowych, zbliżające się kroki to sygnał, by szybko sprawdzić zamki. Ojciec w każdej chwili może wtargnąć do ich pokoju, zaatakować, pokazać, kto tu jest panem. Żona z pokorą znosi swój los, nie skarży się, nie narzeka. Najważniejszy w jej życiu jest syn. To dla niego nie wiadomo skąd czerpie siły, by sprostać wszystkim przeciwnościom. Kobieta nie ma stałej pracy. Choć ledwo wiąże koniec z końcem, potrafi zadbać o dom. Nie brakuje im jedzenia, jest schludnie i czysto, Krzysio chodzi ładnie ubrany. Dobroć i cierpliwość matki dają mu poczucie ciepła i bezpieczeństwa, kobieta stara się stworzyć jedynakowi namiastkę domowego ogniska, pragnie wychować go na porządnego, odpowiedzialnego człowieka. Otacza go troskliwą opieką, rozpieszcza, ale jednocześnie jest surowa i nieprzejednana w sprawach wychowawczych. Nie chce zmarnować dziecka, w którego psychice z pewnością i tak zaszły już nieodwracalne zmiany. Chłopiec różni się od swoich rówieśników, nie tryska radością, jest jakby spowolniony i przygaszony, o wiele za poważny jak na swój wiek. Głęboko skrywa emocje i uczucia, boi się kontaktów ze szkolnymi kolegami, którzy go odtrącają. Życie w strachu przed biciem i agresją niełatwo zmienić. Mimo dramatycznej sytuacji, matka na razie chroni syna. Obydwoje usiłują jakoś funkcjonować mimo nieprzespanych nocy i ciągłego lęku, że "on" wyważy drzwi ich pokoju. Matka podejmuje próbę wyrwania się z roli ofiary. Uczęszcza do grupy wsparcia, stara się zmniejszyć wpływ zachowania ojca na syna. Ma nadzieję na poprawę sytuacji i ta nadzieja staje się jej siłą. Sterana życiem kobieta nie poddaje się, wierzy, że uda się jej zmienić los, że znajdzie pracę, wyprowadzi się z tego domu, dostanie rozwód. Wierzy, że jej oddanie i miłość okażą się trwałymi wartościami, że syn będzie jeszcze miał szczęśliwe dzieciństwo i godne życie, że nie utwierdzi się w przekonaniu, że ktoś może gwałcić jego prawa. Mimo wszystko film nie pokazuje jedynie smutku. Przypomina nam, jak ważne jest, żeby ludzie byli dla siebie na co dzień po prostu dobrzy. 03:15 ŚLADAMI VINCENZA Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2000 Reżyseria: Waldemar Czechowski Scenariusz: Waldemar Czechowski Wykonawcy: Andrzej Vincenz, Barbara Vincenz Wanders, Sergiusz Golovin, Jeanne Herch, Wacław Sobaszek, Jan Choroszy Cóż może łączyć huculskich górali z mieszkańcami antycznej Grecji? Góry! Skalisty szkielet kontynentu! A zarazem przyjazny dom i szeroki gościniec dla dawnych pasterzy wędrujących znad brzegów Morza Śródziemnego, przez Bałkany i Ruś ku zachodowi lądu. Bohater filmu - pisarz, tłumacz i filozof - odnalazł na Huculszczyźnie kulturowe korzenie starej Europy, a w mieszkańcach karpackiej krainy dostrzegł potomków pradawnej cywilizacji pasterskiej, spadkobierców tradycji duchowej czasów Homera. Nie poprzestał na tym odkryciu. Zrekonstruował ginący świat wspólnoty nieba i ziemi, opisał odchodzącą w przeszłość ojczyznę ludzi prostych i prawych w monumentalnym cyklu "Na wysokiej połoninie" porównywanym z homeryckim eposem. Nie musiał naśladować stylu twórcy "Iliady". "Był niby starożytny mędrzec" - wspomina Czesław Miłosz. "Jak Sokrates - dodaje Sergiusz Golovin - ale bez śladu goryczy i cienia cynizmu". Stanisław Vincenz urodził się w 1888 roku w Słobodzie Rungurskiej na Huculszczyźnie. Rodzina przyszłego pisarza nie była miejscowa, lecz od dawna zasiedziała w Karpatach. Wywodziła się ze starofrancuskiej szlachty, uchodzącej przed rewolucją z Prowansji na daleki Wschód. Ojciec Vincenza, Feliks, nie miał zbyt wiele czasu na zajmowanie się synem. Był zarządcą w firmie eksploatującej zasoby ropy naftowej, którą na przełomie wieków odkryto w okolicy. Chłopak spędził dzieciństwo w dziadkowym dworze w Krzyworówni nad Czeremoszem. Dom Przybyłowskiego promieniował kulturowo na wieś, ta zaś odciskała mocne piętno na jego mieszkańców. Huculska niania Pałachna zaszczepiała w Stanisławie miłość do huculskiej krainy. Do miejscowych pejzaży, obyczajów, podań, legend i mowy. "Pamiętaj Stasiu - przestrzegała - że nadejdzie jeszcze czas, gdy będziesz mówił językiem panów. Lecz teraz mów jak ludzie. I pamiętaj, synku, byś nigdy ludzkiego języka nie zapomniał!" Staś zapamiętał. Jego fascynacji huculską kulturą nie zatarła nauka w renomowanym wówczas liceum w Kołomyi ani też studia na wiedeńskim uniwersytecie. Przeciwnie, biegła znajomość greki oraz poznanie świata antyku pozwoliły mu dostrzec i opisać pradawne związki łączące górską krainę Karpat z cywilizacją dawnej Grecji. Osiadł w domu w Bystrecu pod Czarnohorą. Tam tworzył swoje "Obrazy, dumy i legendy z Wierchowiny Huculskiej". Po wybuchu wojny Vincenza musiał opuścić rodzinne strony. Huculscy przyjaciele przeprowadzili go przez granicę na Węgry, gdzie uczestniczył w życiu kulturalnym polskiego wychodźstwa. Po wojnie osiedlił się w południowo - wschodniej Francji, u podnóży Alp, zaś ostatnie swoje lata spędził także opodal gór, w Szwajcarii. Choć wiodło mu się skromnie, niemal biednie, potrafił rozkoszować się życiem, niczym uczeń Epikura. Przyjaciele wspominają biesiady w domu wielkiego mistrza słowa, wielogodzinne rozmowy toczone przy szklaneczce wina. Stanisław Vincenz zmarł w Lozannie w 1971 roku. Dwadzieścia lat później prochy wybitnego eseisty i znawcy kultury spoczęły w Krakowie. Autorzy dokumentu podążają śladami swego bohatera - od Ukrainy po Szwajcarię. Przedstawiają urodę ziemi jego młodości oraz ludzi do dziś pamiętających przyjaciela Huculszczyzny. O życiu i dziele Stanisława Vincenza mówią także dzieci pisarza - Barbara i Andrzej, a także Czesław Miłosz, Jeanne Herch i Sergiusz Golovin.