TVP Dokument Środa, 18.10.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - NOCKA NOCKÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska O zmierzchu nietoperze wzdłuż leśnego potoku podążają w góry. Po drodze wpadają w delikatną sieć badaczy i dostają obrączki lub nadajniki telemetryczne. Dzięki nim wiemy, że część tych lotników podąża do nocnego klubu na wspólną imprezę. W filmie przewodnikiem po świecie nietoperzy jest dr Robert Mysłajek. Celem jego badań jest poznanie składu gatunkowego nietoperzy zamieszkujących lasy Beskidu Śląskiego, wyznaczenie szlaku ich wędrówek, wykrycie miejsc rozrodu, wypoczynku i zimowania. Tajemnice życia nietoperzy odsłaniane są powoli. Jednak są one na tyle fascynujące, że wielu badaczy jest gotowych do podejmowania kolejnych wyzwań. Jednym z nich jest właśnie dr Robert Mysłajek. Towarzyszymy mu z kamerą podczas odłowu nietoperzy w delikatne siatki chiropterologiczne i zakładania nadajników telemetrycznych, które pozwalają poznać ich wędrówki. Podsłuchujemy nietoperze za pomocą detektorów ultrasonicznych, które przetwarzają wydawane przez nie ultradźwięki na dźwięki słyszalne dla ludzi i umożliwiające identyfikację gatunków. Późnym latem i jesienią obserwuje się wzmożoną aktywność nietoperzy w pobliżu otworów jaskiń. Rola rojenia nietoperzy w takich miejscach nie jest do końca jasna. Sugeruje się jego związek z zachowaniami godowymi, przekazywaniem przez dorosłe osobniki młodym informacji o rozmieszczeniu kryjówek zimowych, wykorzystaniem jaskiń jako schronień tymczasowych itd. Bez względu jednak na pełnioną funkcję, rojenie stwarza doskonałą okazję do lepszego poznania fauny nietoperzy danego regionu i zdefiniowania miejsc ważnych dla ich ochrony. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 17 SEKRETY BROWARNEGO KOTŁA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski wyrusza do czeskich Detenic, aby przekonać się, jak w zamierzchłych czasach warzono piwo na dawnych słowiańskich ziemiach. Nie poprzestaje jednak tylko na teorii. Sam chwyta za piwowarskie wiosło i zabiera się do stworzenia tradycyjnego czeskiego piwa miłości. Używa do tego tradycyjnych receptur i aparatury, która ma prawie 200 lat. Przy tym obala wiele współczesnych i historycznych mitów związanych z piwnym napitkiem. Czy stworzone przez Radka piwo będzie smakowało gościom średniowiecznej karczmy? 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 213 GOSTYNIN Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Gostynin - prastary gród mazowiecki, będącym przez wieki stolicą ziemi gostynińskiej. To urokliwe miasto leży na Pojezierzu Gostynińskim, gdzie znajduje się około 60 jezior, a ponad 50 procent jego powierzchni stanowią lasy. Najstarsze odkryte tutaj ślady osadnicze pochodzą z przełomu VI i VII wieku. Pierwszy gród utworzono na północny zachód od obecnego rynku. Dynamiczny rozwój grodziska datuje się na czasy panowania Konrada I Mazowieckiego w XII wieku. Jego prawnuk - książę Siemowit III, wymieniany jest zaś w XIV wieku jako fundator zamku w Gostyninie. Wzniesiono go na sztucznie podwyższonym wzgórzu, na lewym brzegu rzeki Skrwy, pomiędzy rozlewiskami. Z oryginalnej budowli pozostał fragment gotyckich murów, piwnica oraz wieża. Całość wzgórza zamkowego została wpisana do rejestru zabytków w 1962 roku jako kaplica i baszta zamkowa wraz z terenem wzgórza oraz fragmentami fundamentów murów obronnych. Spacerując po mieście, warto też zwrócić uwagę na rzeźbę Siemowita IV stojącą w centralnym punkcie rynku oraz zabytkowy gmach Liceum Ogólnokształcącego imienia Tadeusza Kościuszki wzniesiony w 1907 roku. Gostynin położony w otulinie Gostynińsko - Włocławskiego Parku Krajobrazowego jest idealnym miejscem dla miłośników obcowania z przyrodą. Jesienią to prawdziwy raj dla grzybiarzy. Dobrze spędzą tu czas również miłośnicy kolarstwa, żeglowania oraz długich spacerów. Do miasta warto przyjechać o każdej porze roku. 07:40 NAJDZIKSZE WYSPY ŚWIATA - DZIKIE WYSPY. AMAZONIA - PŁYWAJĄCE LASY (WILDEST ISLANDS: AMAZON RIVER ISLANDS: THE FLOATING FOREST) Cykl dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2013 W głębi amazońskiego lasu deszczowego znajdują się największe archipelagi wysp rzecznych na świecie. To jeden z najbardziej niecodziennych habitatów na Ziemi - tysiące kilometrów od najbliższego oceanu. Położone na rzece Rio Negro wyspy są zalewane przez sezonowe powodzie, które całkowicie zmieniają ich krajobraz. Wszystko co tu żyje, musi się przystosować lub zginąć. Właśnie takie jest życie na "pływających" lasach Amazonii. Lasy deszczowe Amazonii pokrywają ponad 4 miliony kilometrów kwadratowych naszej planety. Zajmują blisko połowę kontynentu Ameryki Południowej i są zasilane przez wody majestatycznej rzeki Amazonki. W samym sercu rzeki leżą dwa archipelagi - Anavilhanas i Mariua. Ponad 1000 wysp znajduje się w dopływie Amazonki - Rio Negro, tworząc razem największe zgrupowanie wysp rzecznych na świecie. Zalane przez pół roku wyspy są masą zatopionych drzew i pnączy. Taki świat istnieje tylko tu. Poszycie lasu staje się na pół roku dnem rzeki, ryby żywią się w czubkach drzew, a uprzedni mieszkańcy tych koron są wypierani przez stworzenia, które na ogół czają się pod wodą. Życie zwierząt, które uważają wyspy za swój dom, zmienia się dramatycznie. Żyją tu tylko dwa gatunki naczelnych: wyjec rudy i liczniejszy - saimiri. To one rządzą koronami drzew. Ponieważ większość roku spędzają odcięte od głównego lądu, nauczyły się przystosowywać do życia nad wodą. Podstawę ich diety stanowią owoce, kwiaty i owady. W dole na małpy czyha wróg - kajman czarny. Ale olbrzymie gady nie są jedynymi drapieżnikami, patrolującymi te wody. Najgorszą reputację mają piranie. Dosłownie w kilka sekund piranie czerwone potrafią rozerwać zwierzę na strzępy. Szczęki wyposażone w ostre jak brzytwa zęby - błyskawicznie odrywają kawałki mięsa. Gdy poziom wody się podnosi, wiele zwierząt jest odciętych od lądu. Leniwiec trójpalczasty, w poszukiwaniu nowego domu, przeprawia się przez zdradzieckie wody. Mimo zagrożenia - nie ma wyjścia. Przyzwyczajone do życia na czubkach drzew leniwce, są zadziwiająco dobrymi pływakami. Sprawnie wiosłują długimi łapami i poruszają się szybciej niż na lądzie. Ale nie zawsze uda się przemknąć niezauważenie. Nieustannie na łatwą zdobycz czyha bowiem anakonda zielona. Jeden z najgroźniejszych drapieżników lasu deszczowego, nie przepuszcza prawie żadnej okazji. Schwytany leniwiec nie ma szans na ucieczkę. W grudniu, gdy wzrasta temperatura, topnieją śniegi i wody spływają do wielu amazońskich dorzeczy. Dodatkowo zasilają je deszcze w szczycie pory deszczowej. Na Rio Negro opady mierzy się nie w centymetrach, ale w metrach. Rzeka atakuje brzegi i zalewa wyspy. Las deszczowy sam wytwarza połowę rocznych opadów. Reszta pochodzi z Atlantyku. Wyspy archipelagów Anavilhanas i Mariua ulegają transformacji. Woda wdziera się 20 km w głąb z każdej strony. Całe wyspy znikają pod wodą, a na powierzchni pozostają jedynie czubki drzew. Do czerwca poziom wody podnosi się o ponad 9 metrów i dalej się podwyższa. Drzewa i rośliny rozwinęły wiele technik na przetrwanie długich miesięcy pod wodą. Na wyspach archipelagu Anavilhanas żyje ponad 200 gatunków ptaków. Żyjąc poza zasięgiem wody, ptaki mogą skupić energię na zalotach. Samczyk kolibra z gatunku pustelnik ciemnogardły, czaruje śpiewem i pokazem pięknych piórek. Trudny sposób na znalezienie partnerki, wybiera też ptaszek z gatunku pipra filicauda. Istnieje ponad 50 gatunków z rodziny tych gorzykowatych, a większość z nich żyje w lasach Ameryki Południowej. W przeciwieństwie do większości gorzyków, pipra filicauda rywalizują i tańczą w parach, by zdobyć uczucia samiczek. Nasiona pachiry wodnej dojrzewają w porze suchej. Teraz owoce otwierają się w spektakularny sposób. Odkrywają nasiona ukryte w gigantycznej puchatej kuli. Nasiona rozsiewa wiatr po wyspach. Gdy trafią na podatny grunt, zakorzeniają się. Drzewa te muszą się jednak śpieszyć. Papużki z gatunku brotogeris sanctithomae szczególnie gustują w owocach pachiry. Zalane lasy amazońskie są jedynym miejscem na świecie, gdzie ryby służą jako rozprowadzacze nasion. Ponad 200 gatunków ryb rozsiewa nasiona drzew. Wiele z nich zjada owoce i wypluwa twarde nasiona. W ten sposób pomagają drzewom rozprowadzać nasiona po wyspach archipelagów i je zadrzewiać. Ilość gnijących liści w wodzie oznacza, że poziom tlenu jest niski. Niewiele zostaje dla żyjących tu stworzeń. Węgorz elektryczny jest groźnym drapieżcą, ale bez stałego dopływu tlenu nie będzie w stanie polować. Jak wiele ryb w czarnych rzecznych wodach, węgorz musi wypływać na powierzchnię, by zaczerpnąć powietrza. Pysk pełni funkcję płuc, wchłaniając tlen ze świata nad wodą. Rrybą oddychającą powietrzem jest także, podobna do szczupaka, gigantyczna arapaima, zwana rybą czerwoną. Uważa się ją za jedną z największych ryb słodkowodnych na świecie. Waga dorosłego osobnika dochodzi do 200 kg. Archipelagi Anavilhanas i Mariua rozciągają się wzdłuż 1000 km rzeki Rio Negro, zapewniając schronienie jednym z najdzielniejszych zwierząt na świecie. Gdy wody zalewają co roku wyspy, stworzenia, które tu żyją, są zmuszone wytrzymać ekstremalne warunki. Nauczyły się żyć w wiecznie zmieniającym się środowisku. W tym pływającym lesie Amazonii - albo się utopisz, albo popłyniesz. 08:35 BUDOWNICTWO PRZYSZŁOŚCI (SMART CITIES / BAUEN FÜR DIE STADT DER ZUKUNFT) Cykl dokumentalny, 44 min, Austria, 2015 Reżyseria: Claudia Giczy, Peter Giczy Dokumentalna opowieść o nowoczesnej architekturze, nowatorskim projektowaniu miast i domów, w których będziemy mieszkać w przyszłości. Na początku XX wieku zaledwie 10 procent światowej populacji mieszkało w miastach. Dziś ta liczba wynosi już 50 proc. Pod koniec tego stulecia ludzkość będzie gatunkiem w przeważającej mierze miejskim. Rozpoczęła się epoka miejska. Ale jak powinny wyglądać miasta przyszłości? Jak powinny funkcjonować? Urbaniści ogólnie zgadzają się, że powinni być ekologiczne, wydajne, zaawansowane technologicznie, a przede wszystkim zrównoważone i w tym celu planują inteligentne miasta przyszłości. 09:30 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (2/6) THE RED CENTRE) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część: 2 - "W środku kontynentu". Zwierzęta Australii musiały przystosować się do szczególnych warunków. Urodzajną wzdłuż wybrzeży krainę, w głębi lądu zajmują rozległe suche równiny. To tak zwane Czerwone Centrum. W samym sercu tego olbrzymiego obszaru wznosi się łańcuch górski, niegdyś wysoki jak Himalaje. Po milionach lat erozji zostały tylko najbardziej odporne skały. Ludność z miejscowego plemienia Anangu nazywa ten niezwykły monolit Uluru. Na tym obszarze trudno przewidzieć, kiedy i gdzie spadnie deszcz. Gdy wreszcie pojawia się deszcz, zwierzęta wiedzą, jak go wykorzystać. W kilka tygodni świeża trawa ożywia suche równiny. Kangury rude mogą się rozmnażać dopiero wówczas, gdy wokół będzie wystarczająco dużo wody i pożywienia. Środkowa część Australii to jeden z największych suchych obszarów na świecie. 10:30 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 16 BAWMY SIĘ! (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 16 AMUSEZ - VOUS!) Serial dokumentalny, 27 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 16 - "Bawmy się!" Japonia. Akihabara to tokijska dzielnica znana wśród miłośników gier wideo. Można tu znaleźć wszystko, co dotyczy mangi i superbohaterów. Młode dziewczyny w strojach służących zapraszają przechodniów do baru innego niż wszystkie. Przeniesiemy się teraz do Stanów Zjednoczonych, gdzie muzyka country ma wielu miłośników. Melodie, które towarzyszyły narodzinom Dzikiego Zachodu, nadal cieszą się popularnością, zwłaszcza wśród mieszkańców stanu Wyoming. Zajrzymy teraz do indyjskiej fabryki snów. Indie mogą się pochwalić najbardziej dochodowym przemysłem filmowym na świecie. Rocznie powstaje tu średnio 1300 filmów. Zatrzymamy się też na chwilę w Singapurze. Poukładana i poważna stolica finansowa Azji staje się jedną z najważniejszych świątyń rozrywki w tym rejonie świata. Na zakończenie zajrzymy do Hiszpanii. Po upadku reżimu frankistowskiego, Madryt stał się jedną z klubowych stolic Europy. 11:05 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 17 FRANCUZI POZA FRANCJĄ (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 17 FRANAAIS SANS LA FRANCE) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 17 - "Francuzi poza Francją". Baleary. Stolica Majorki, Palma, stanowi udane połączenie rajskich plaż z miejskim pejzażem. Siedemdziesiąt procent dochodów wyspy pochodzi z turystyki. Niektórzy turyści tak dobrze czują się na wyspie, że postanowili osiąść na niej na stałe. Spokojna starość na Balearach to marzenie wielu zamożnych Europejczyków. Zajrzyjmy też do Kanady. Co roku w Quebeku osiedla się od trzech do czterech tysięcy Francuzów. W Montrealu znacznie łatwiej jest zmienić zawód. Nikt nikogo nie szufladkuje. Przeniesiemy się do Nowego Jorku. Na koniec udamy się do Kataru. Od pewnego czasu zacieśniają się relacje między Katarem a Francją. Odkąd Katar został członkiem Międzynarodowej Organizacji Frankofonii, nauka francuskiego stała się bardzo ważna. Katar inwestuje dużo pieniędzy we Francji i w Paryżu. To bardzo nowoczesny kraj. To już nie tylko pustynia i Beduini. Wiele się zmieniło. 11:40 MAMITA Reportaż, 16 min, Polska, 1977 Autor: Jacek Kaminski, Bogdan Wojtczak Scenariusz: Jacek Kamiński, Bogdan Wojtczak Wspomnienia Polaka, byłego emigranta sprzed II wojny światowej, o jego pobycie w Argentynie. Bohater reportażu opowiada o wyjeździe z Polski do Argentyny, tułaczce, więzieniach, o poznaniu przyszłej żony, wstąpieniu do partii komunistycznej. Syn i córka polskiego emigranta opowiadają, jak wyglądały ich pierwsze dni w Polsce, jak zostali przyjęci w szkole, jak wygląda ich teraźniejszość, czym jest dla nich patriotyzm. 12:05 MICHAŁ URBANIAK. NOWOJORCZYK Z WYBORU Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2009 Reżyseria: Wiesław Dąbrowski Scenariusz: Wiesław Dąbrowski Wykonawcy: Michał Urbaniak, Urszula Dudziak, George Duke, Wojciech Karolak, Felton Crews, Buster Williams, Tomasz Stańko, raper Nato, Tom Browne, Lenny White, Don Blackman Zdjęcia: Kamil Dąbrowski, Anna Walichnowska Film dokumentalny o Michale Urbaniaku, jednym z najbardziej znanych na świecie polskich muzyków jazzowych, multiinstrumentaliście, skrzypku jazzowym i saksofoniście, a także kompozytorze, aranżerze i producencie płyt. Ale jest to przede wszystkim opowieść o człowieku, który kocha muzykę. W filmowej opowieści o meandrach kariery artysta przedstawia niekonwencjonalne, nowatorskie podejście do muzyki oraz definiuje i wyjaśnia credo artystyczne. Opowieść bohatera - barwna, pełna interesujących, czasami zabawnych, a czasami paradoksalnych, faktów z życia jest ilustrowana unikatowymi materiałami. Film pokazuje spektakularne dokonania, światowe sukcesy, prezentuje zarówno muzyczne style, w których porusza sie artysta, jak również bogate instrumentarium (Lirycon, Vocoder, Talking Violin itp.). Całość okraszona efektownymi videoclipami: "Decadence", "Why Not", "Urbanator", archiwalnymi fragmentami koncertów z polskimi oraz czarnoskórymi amerykańskimi muzykami, a także nasycona frapującą, energetyczną, różnorodną muzyką. Michał Urbaniak opowiada swoją historię, oprowadzając widza po miejscach swoich dokonań artystycznych w Nowym Jorku (Harlem, Broadway, kluby Blue Note i Village Vanguard itd.). Narrację wzbogacają wypowiedzi światowej sławy muzyków i artystów, z którymi współpracował Michał Urbaniak. Są to m. in.: Don Blackman, Tom Browne, Felton Crews, George Duke, Wojciech Karolak, Tomasz Stańko, Buster Williams, Lenny White. 13:10 WIRTUALNA SOBOWTÓRKA (MADE TO MEASURE / EINE DIGITALE SPURENSUCHE) Film dokumentalny, 51 min, Szwajcaria/Niemcy, 2021 Reżyseria: Moritz Riesewieck, Hans Block, Cosima Terrasse Film dokumentalny prezentujący eksperyment, którego celem jest odpowiedź na pytanie, czy można zrekonstruować osobę wyłącznie na podstawie jej cyfrowego śladu danych z pięcioletniej historii aktywności w Google? Czy można stworzyć sobowtóra, nie znając oryginału, ale znając jego świadome i nieświadome aktywności w sieci? Film ten odtwarza w detalach taką osobę - sobowtóra wraz z jej charakterem i profilem psychologicznym. Efekt jest porażający. Zobaczymy reakcje rzeczywistej osoby, której psychologiczny portret zrekonstruowano na podstawie aktywności internetowej. Film udowadnia, że nawet nieliczne dane z sieci wystarczają do identyfikacji potrzeb, zainteresowań, opinii i osobistych cech człowieka. Pokazuje niebezpieczną tendencję algorytmów do jednoznacznego klasyfikowania ludzi i definitywnego przewidywania ich zachowania. A stąd już bardzo blisko do manipulacji. Ludzie jednak się zmieniają, czego algorytmy mogą nie uwzględnić. Specjaliści z branży punktują też ich inne słabości, a w szczególności konserwatywne podejście do dynamiki ludzkich reakcji. Film uświadamia, jak nasze słabości, nawyki, choroby czy lęki mogą się łatwo zamienić w profity. Pozostaje filozoficzne pytanie: "Kto jest autorem mojej tożsamości i decyduje o tym, kim jestem?". Ten film to eksperyment, projekt interaktywny i film dokumentalny w jednym. 14:10 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (3/6) KAKADU) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część 3 - "Kakadu". Na północy kraju znajduje się jeden z najbardziej malowniczych obszarów podmokłych na świecie. W Parku Narodowym Kakadu życie wyznaczają pory roku. Park Narodowy Kakadu ciągnie się od skalnych formacji na południu po północne wybrzeże Australii. To niezwykły tygiel życia utworzony przez coroczne monsuny. W połowie października nastaje pora roku, o której rdzenna ludność mówi Kunumeleng - "pora oczekiwania". Na obszarach zalewowych koryta rzek wypełniają się wodą. Przed nadejściem monsunu ze wszystkich tutejszych zwierząt chyba najbardziej wygłodzone są krokodyle różańcowe. 15:10 NAJDZIKSZE WYSPY ŚWIATA - DZIKIE WYSPY. VANCOUVER RZEKI ŻYCIA (WILDEST ISLANDS: VANCOUVER ISLAND: RIVERS OF LIFE) Cykl dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2013 Wyspa Vancouver to zróżnicowana dzika przyroda. Wybrzeża, lasy i szczyty górskie są domem dla całego mnóstwa stworzeń. Wyspa jest jednym z najbardziej zróżnicowanych ekosystemów na świecie. To pokryte czapą lodowca góry, pradawne lasy, ocean pełen obfitego pożywienia oraz sieć rzek i potoków, od których zależy egzystencja dzikiej przyrody. Największa wyspa na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej ma blisko 450 km długości i 100 km szerokości. Lodowce zasilają kilka najwyższych wodospadów Kanady, a rzeki i potoki tworzą idealne habitaty dla najważniejszych gatunków ryb. Jeden z nich odgrywa tu kluczową rolę w utrzymaniu ekosystemu regionu. Wyspa Vancouver zależy od łososia, a całe życie tego niezwykłego stworzenia zależy od wyspy. Co roku pół miliona łososi opuszcza ocean, by powrócić do miejsca swego wyklucia w rzekach Ameryki Północnej. Podczas tej niezwykłej podróży, łososie napotykają rozmaite przeszkody i muszą się zmierzyć z trudnymi wyzwaniami. Nie wszystkie docierają do domu na tarło. Wraz z końcem lata na wybrzeżach wyspy Vancouver temperatura zaczyna spadać. Przed nadchodzącą zimą niedźwiedzie czarne szukają pożywienia. Mimo że są raczej wegetarianami, na wyspie to największe drapieżniki. Doroczny spływ łososi jest dla wielu z nich głównym źródłem pokarmu. Ale nie tylko niedźwiedzie zagrażają łososiom, w wodzie czyha na nie inny drapieżca, lwy morskie Stellera. Zostały tak nazwane po swoim odkrywcy w 1742 roku, George’u Wilhelmie Stellerze. Są największymi lwami morskimi wśród uchatkowatych. Osiągają trzy metry długości i ważą ponad tonę. Lwy morskie Stellera muszą codziennie zjadać pokarm ważący jedną szóstą swojej wagi. Na lądzie zwierzęta te mogą się wydać niezdarne, ale pod wodą stają się istnymi torpedami. Przy prędkości nawet 30 km/godzinę, potrafią dokonać szybkiego zwrotu, by zaskoczyć ofiarę. W otaczającym Wyspę Vancouver Pacyfiku żyją łagodne olbrzymy, których łososie nie muszą się obawiać, bo nie są w ich jadłospisie. To humbaki, osiągające 16 metrów długości i ważące ponad 16 ton, co sprawia, że znajdują się na 5 miejscu największych zwierząt na naszej planecie. W przeciwieństwie do humbaków, łososiowe dania są przysmakiem orek oceanicznych. Ważą 9 ton i pływają wokół wybrzeży wyspy w grupach liczących do 30 osobników. Na północy, wzdłuż rzeki Englishman, żyją bobry, które gromadzą zapasy przed nadchodzącą zimą. To największe gryzonie Ameryki Północnej. Każdy osobnik osiąga metr długości. Większość czasu bobry spędzają na budowaniu tam na bystrych rzekach regionu. Rzeki wylewają, tworząc ogromne zalewiska, dzięki temu gryzonie mogą dotrzeć do swoich ulubionych drzew, nie wychodząc z wody. Wyspa Vancouver jest miejscem najwyższych świerków w Kanadzie, a może nawet na świecie. Ale za to najważniejszym drzewem na całej wyspie jest żywotnik olbrzymi, czyli cedr czerwony. Mając 2500 lat jest jednym z najstarszych żyjących organizmów na naszej planecie. Drzewa te mają naturalną odporność na gnicie i szkodniki. Ikoną Ameryki Północnej jest bielik amerykański. Rozpiętość jego skrzydeł wynosi dwa metry, a waga blisko 5 kg. W przeciwieństwie do orła przedniego, bielik amerykański nie jest orłem. Jego łapy nie są całkowicie pokryte piórami. Ale jest jedynym przedstawicielem jastrzębiowatych, żyjących w tym regionie. Są one mistrzami w łowieniu ryb, które stanowią 90% ich jadłospisu, głównie polują na łososie. 16:10 SZTUKA WYROBU MYDŁA (THE ART OF SOAP - MAKING / DIE KUNST DES SEIFENSIEDENS) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2020 Reżyseria: Nadeschda Schukoff Od czasu jego wynalezienia w odległej przeszłości, stało się powszechnie używanym produktem i nieodzowną częścią naszego codziennego życia. Mydło. Kostka mydła to opowieść o przemianie niedostępnego produktu luksusowego w przemysłowy produkt masowy, a potem w wysokiej jakości produkt rzemieślniczy. Pierwsze przepisy na mydło zostały nam przekazane przez Sumerów na glinianych tabliczkach sprzed czterech i pół tysiąca lat - była to pasta przypominająca mydło. Uważa się, że pierwsze mydła powstały przypadkowo, gdy łój lub tłuszcz ściekał z pieców kuchennych do popiołu. Cywilizacje śródziemnomorskie Egipcjan, Greków, a później Rzymian, zaadoptowały ten proces, stosując mydło jako środek leczniczy. W VII wieku rzemieślnicy arabscy gotowali oliwę z oliwek i ług z palonym wapnem. Uważa się, że właśnie wtedy powstało mydło w postaci stałej: pierwszy produkt chemiczny w historii ludzkości. Mydło stało się tak naturalne, że nie zastanawiamy się nad tym, skąd pochodzi, kto je wymyślił i jak jest wykonane. Tym bardziej w czasach globalnego kryzysu związanego z koronawirusem stało się nieodzowne. Było przedmiotem luksusowym przez tysiące lat, ale postęp techniczny sprawił, że stało się powszechnie dostępne dla obywateli pod koniec XIX wieku. Był to również początek masowej produkcji. Obecnie konsumenci dokładnie zastanawiają się przed zakupem i zbierają informacje o produktach, ich jakości, składzie, pochodzeniu i działaniu oraz sposobie ich wykonania. Producent: ORF III, Alexander Schukoff Film 17:05 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 18 DUCHOWE WĘDRÓWKI (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 18 AINSI SOIENT - ILS) Serial dokumentalny, 27 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 18 - "Duchowe wędrówki". Turcja. W mauzoleum Mevlany trwają przygotowania do przyjęcia pielgrzymów. Tu, od XIII wieku spoczywa wielki perski poeta Rumi, nazywany Mevlaną. We wczesnej młodości przybył do miasta Konya wraz z rodziną. Już za życia został ogłoszony świętym. Od początków XX wieku twórczość Rumiego znana jest na całym świecie, a zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. Rumi to poeta, który najlepiej objaśnił, czym jest ludzkość, miłość, przyjaźń, braterstwo i pokój. W grudniu, w rocznicę śmierci Rumiego, do mauzoleum przybywają pielgrzymi z całego świata. Przeniesiemy się do Japonii. Mówi się, że w Japonii jest dwa razy więcej wierzących niż mieszkańców, bo wielu Japończyków praktykuje dwie religie jednocześnie. Pora też na wizytę w Singapurze. W tym nowoczesnym państwie - mieście, wierzenia i duchowość zajmują ważne miejsce. 17:40 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 19 PLAŻE MARZEŃ (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 19 PLAGES DE REVE) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 19 - "Plaże marzeń". Brazylia. Plaże Rio de Janeiro należą do najpiękniejszych i najsłynniejszych na świecie. Copacabana czy Ipanema to nazwy kojarzące się z zabawą i wypoczynkiem. Na plaży zacierają się różnice społeczne. Odwiedzimy też Portugalię. Algarve słynie z pięknych plaż i klifów, ciągnących się wzdłuż atlantyckiego wybrzeża. Dodatkowym atutem tego regionu jest wyjątkowe nasłonecznienie. Pora też na wizytę w Jordanii. Akaba to jedyny port morski i miejscowość wypoczynkowa w Jordanii. Umiarkowany klimat i ciepłe wody zatoki przyciągają turystów z kraju i z zagranicy. Przeniesiemy się na Mauritius. Turkusowa laguna, biały piasek i luksusowe hotele. Maurytyjski Raj przyciąga co roku blisko milion turystów. 18:10 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 5 MITYCZNE MORZE (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EP. 5 THE MYTHICAL SEA) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 5 - "Mityczne morze". Morze. Od zawsze wywołuje emocje tych, którzy je obserwują albo po nim żeglują, pobudza wyobraźnię i inspiruje powstanie niezliczonych utworów literackich. W tym odcinku ruszymy śladami Odyseusza, by znaleźć miejsca jego przerażających morskich przygód i rozwiązać zagadki, które się w nich kryją. Dowiemy się także, że Homer był nie tylko wspaniałym poetą. W swoich eposach, stworzonych blisko trzy tysiące lat temu, wykazał się tak ogromną wiedzą o morskich zjawiskach, że możemy go nazwać ojcem oceanografii. Podróż rozpoczniemy na archipelagu Li Galli w południowej części Włoch, gdzie zbadamy pochodzenie mitu o Syrenach i ich zwodniczych pieśniach. Następnie pożeglujemy dalej przez Cieśninę Messyńską na spotkanie ze Scyllą i Charybdą, morskimi potworami, które przeraziły Odyseusza i jego towarzyszy w czasie jednego z najbardziej dramatycznych epizodów w "Odysei". Polecimy nad Alpami do niezwykłego laboratorium, by z pomocą uznanych specjalistów dowiedzieć się więcej o dogłębnej oceanograficznej wiedzy Homera. 19:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SZWAJCARIA, BIJĄCE SERCE ALP (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Szwajcaria. 20:20 LOKALSI - ODC. 3 MAREK Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 21:00 ZAORSKI Z HISTORIĄ W TLE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Andrzej Sapija Filmowy portret reżysera Janusza Zaorskiego na tle czasów, w których żyje i tworzy. Reżyser wybrał z bogatego dorobku Zaorskiego film istotnie powiązany z historią Polski - "Matka Królów". Fragmenty filmu, refleksje, wspomnienia i komentarze Janusza Zaorskiego. 22:10 MOSSAD OD ŚRODKA - ODCINEK 1: NIEDOSKONALI SZPIEDZY (INSIDE THE MOSSAD (TV SERIES) EPISODE 1 IN POISON, BOMB OR SILENCER) Serial dokumentalny, 50 min, Izrael, 2017 Reżyseria: Duki Dror Scenariusz: Yossi Melman, Chen Shelach Seria dokumentalna opowiadająca o Mossadzie, czyli Instytucie do spraw Wywiadu i Zadań Specjalnych - izraelskiej agencji wywiadowczej, odpowiedzialnej m.in. za gromadzenie politycznych, technicznych, gospodarczych danych wywiadowczych poza granicami kraju, formalnie utworzonej 1 kwietnia 1951 r. jako Instytut Koordynacji. Obecną nazwę nadano w 1963 r. Wszyscy szpiedzy Mossadu to nienazwani bohaterowie i to właśnie przyciąga zainteresowanie. Przez siedem dekad od powstania Mossad pielęgnował swój wizerunek odważnej, wszechmocnej agencji wywiadowczej, dla której nie ma misji niemożliwej. Czteroczęściowy serial dokumentalny po raz pierwszy pokazuje na ekranie historie 24 byłych szefów szpiegów i agentów, a wraz z nimi perspektywę pierwszoosobową na osobiste i operacyjne wyzwania, które pokonali, etyczne dylematy, z którymi się zmierzyli oraz osobistą cenę, jaką płacą i nadal będą płacić za wybraną karierę. Odcinek 1- "Niedoskonali szpiedzy". Potocznie znani jako specjaliści od trucizn, bomb lub tłumików. Wizerunek Mossadu w światowych mediach, jako swego rodzaju organizacji Murder Inc. , pomógł agencji wywiadowczej zbudować z czasem jej siłę odstraszania. Jakie dylematy etyczne powstały w wyniku takich działań - operacje zamachu na nazistów, palestyńskich terrorystów, przywódców Hamasu i Hezbollahu, a ostatnio irańskich naukowców nuklearnych? 23:15 WETERYNARZE Z SERCEM - /61/ Reality show, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W Klinice Weterynaryjnej w Gdańsku niemal każdego dnia zdarzają się błyskawiczne akcje ratowania zwierząt. Jesteśmy świadkami jednej z nich: suczka Suri, stała pacjentka kliniki, uległa wypadkowi komunikacyjnemu. Dzięki natychmiastowej reakcji opiekunki i lekarzy oraz skomplikowanej operacji Suri ma szansę na wyzdrowienie. Odwiedziliśmy też Pomorski Ośrodek Rehabilitacji Dzikich Zwierząt "Ostoja" na Kaszubach. To tutaj grupa pasjonatów pomaga poszkodowanym zwierzętom, otaczając je specjalistyczną opieką. Jesteśmy świadkami wypuszczania na wolność wyleczonych mew. Do ośrodka trafiają też zwierzęta, które na wolności przedwcześnie obudziły się z zimowego snu. Dziś szczególnie, poza mewami, przyglądamy się jeżom, które właśnie dowieziono do Ostoi. 23:45 MARATON HENRYKA BRAUNA 19 min, Polska, 1978 Scenariusz: Leon Popielarz, Jerzy Wohl Zdjęcia: Tomasz Kosior Udział seniora, Henryka Brauna, polskiego lekkoatlety, długodystansowca w Międzynarodowym Maratonie w Dębnie. Braun był członkiem Międzynarodowej Federacji Weteranów Biegów Długich przy UNESCO, laureatem Nagrody im. Tomasza Hopfera. W 2000 roku nadano mu tytuł honorowego obywatela Dębna Lubuskiego. Film jest zapisem z trasy biegu, w jakim wziął udział 66 - letni sportowiec. Przyjazd bohatera filmu do Dębna, przygotowania do startu zawodników, techniczne przygotowanie trasy zawodów, rozgrzewka, start, bieg. Ogłoszenie wyników i dekoracja zwycięzców... 00:15 NOTACJE - STEFAN BRATKOWSKI. PAŹDZIERNIK 1956 Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2010 Autor: Sławomir Malcharek Opowieść o polskiej odwilży 1956 roku z pozycji studenta, prawnika, aktywnego obserwatora i uczestnika wydarzeń tamtych czasów. Stefan Tadeusz Aleksander Bratkowski (ur. 22 listopada 1934 roku we Wrocławiu), dziennikarz, publicysta, pisarz, z wykształcenia prawnik. Zajmuje się problematyką naukową, ekonomiczną, historyczną i kwestiami nowoczesnego zarządzania. 00:30 GRABIEŻ Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Mielech Scenariusz: Piotr Mielech Zdjęcia: Andrzej Warchoł Muzyka: Jędrzej Kodymowski Obraz grabieży jakiej w czasie II wojny światowej dopuścili się na terenie Polski niemieccy okupanci. To nie była kradzież kilku znanych dzieł sztuki. Prawda jest inna: "Okupant całkowicie wydrenował nasz system bankowy, przejął handel, zawłaszczył oszczędności obywateli, zdegradował wartość złotego. () Jednym słowem była to zaplanowana grabież totalna". 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICA W BETONIE ZAKLĘTA Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Tajemnica w betonie zaklęta" Tajemnica ma dziwną naturę. Przez dziesiątki potrafi tkwić niezauważona w ciszy i mroku, aż nagle z niewiadomych przyczyn postanawia z tym skończyć. Ta, o której chcemy dziś opowiedzieć, tkwiła od końca wojny w niepozornych, betonowych słupach domowego ogrodzenia. Wraz z kolegami z Muzeum Broni Pancernej rozbijemy dziś sporą ilość betonu, by dostać się do zatopionych w nim części amerykańskiego samolotu Bell P - 39 Airacobra, samolotu myśliwskiego zaprojektowanego w zakładach Bell Aircraft. To jednak nie wszystkie odzyskane sprzęty. Wśród betonowej masy znalazły się także karabiny maszynowe będące na wyposażeniu niemieckich samolotów rozpoznawczych. Wszystkie odkryte militaria zostają poddane właściwej konserwacji, a następnie znajdą się na ekspozycji Muzeum Broni Pancernej. Tym razem będziemy też mieli okazję uczestniczyć w pierwszym uruchomieniu rekonstruowanego tu czołgu M4 Sherman. 02:30 IDEALNE MIASTO AUSCHWITZ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grażyna Czermińska, Bogdan Czermiński Scenariusz: Grażyna Czermińska Zdjęcia: Radosław Czermiński, Grażyna Czermińska Film o zupełnie nieznanej historii Oświęcimia, który według starych, niemieckich map z okresu II wojny światowej, odnalezionych po kilkudziesięciu latach, miał być wzorcowym idealnym nazistowskim miastem, bastionem niemczyzny na Wschodzie. Dzięki tym mapom i dołączonym do nich zapiskom i rysunkom możemy wyobrazić sobie, jak miał wyglądać i funkcjonować Oświęcim, po wygranej przez nazistów wojnie. Zachowały się także fragmenty makiety przyszłego Oświęcimia. Co ciekawe, budowa "wzorcowego miasta Auschwitz" była jednym z priorytetowych zadań III Rzeszy. Jak ogromnych rozmiarów miało być to przedsięwzięcie, pokazują plany budynków samych tylko instytucji publicznych. Planowano wybudowanie 1600 tzw. mieszkań ludowych, czyli domków jednorodzinnych, z mediami, garażami i ogródkami. Miasto miało wręcz tonąć w zieleni. Przewidziano budowę 12 szkół, 6 przedszkoli, 20 placów zabaw, kilka stadionów z basenami pływackimi i boiskami sportowymi. Punktem centralnym miasta miał być stary Auschwitz z siedzibami władz, bankami, sklepami i rynkiem. W nowych centrach miejskich miały powstać monumentalne budowle partyjne, specjalne ulice do defilad czy place apelowe do partyjnych zgromadzeń. Docelowo w Oświęcimiu miało zamieszkać 80 tys. Niemców. Wiosną 1941 roku wraz z utworzeniem w Oświęcimiu zakładów koncernu I. G. Farben, miasto uzyskało specjalny status w polityce zasiedlania i stało się wzorem wschodniego osadnictwa. Budownictwo mieszkaniowe i poprawa infrastruktury uważane były przez dyrekcję I. G. Farben za najważniejsze warunki wypełnienia narodowo - socjalistycznego zadania, ale tak naprawdę chodziło o sprowadzenie do Oświęcimia odpowiedniej liczby siły fachowej ze Starej Rzeszy i stworzenie takich warunków, aby po wygranej wojnie pracownicy ci nie chcieli wracać. Rezerwuarem taniej siły roboczej miał być istniejący tu obóz koncentracyjny. 03:15 LIDER Esej dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Reżyseria: Agnieszka Arnold Scenariusz: Agnieszka Arnold Zdjęcia: Kamil Płocki Muzyka: Zbigniew Zbrowski Bohaterem filmu jest prof. Zbigniew A. Pełczyński, w młodości żołnierz powstania warszawskiego, dziś filozof polityczny, emerytowany naukowiec i działacz społeczny lub - jak to sam określa - "przedsiębiorca społeczny". Dwukrotnie ranny w walkach w stolicy w 1944 r. , na krótko przed upadkiem powstania dostał się do niewoli i trafił do obozu jenieckiego koło Bremy. Siedem miesięcy później, pod koniec kwietnia 1945 r. , obóz został wyzwolony przez Amerykanów. Młody Pełczyński wstąpił do brytyjskiej armii, by dalej walczyć. Pragnął też studiować. Miał szczęście: wraz z kilkoma innymi kolegami z AK trafił na uniwersytet St. Andrews w Szkocji. Specjalizował się w filozofii politycznej, w 1951 r. przyjął brytyjskie obywatelstwo i otrzymał etat naukowy na uniwersytecie w Oksfordzie. Dobrze czuł się w Wielkiej Brytanii, cenił i lubił tamtejsze obyczaje, kulturę, ludzi. Wrósł w swoją drugą ojczyznę. Jak powiada, "zrepolonizowała" go dopiero "Solidarność". W początkach III Rzeczpospolitej był doradcą Sejmu i URM, ale nie odniósł na tym polu wielkich sukcesów. W 1994 r. zakończyła się więc jego kariera doradcy, lecz po kilku latach intensywnej działalności w Polsce nie chciał wracać do spokojnego życia emerytowanego wykładowcy i swego domu na angielskiej wsi. Zainicjował współpracę między uczelnią w Oksfordzie i Uniwersytetem Warszawskim, stworzył system stypendialny dla studentów z Polski. W 1994 r. założył też Szkołę Liderów, która w ciągu 10 lat funkcjonowania przekroczyła granice Polski: w jej zajęciach coraz liczniej uczestniczą bowiem także młodzi ludzie z Ukrainy czy Gruzji. Celem szkoły jest kształtowanie postaw i stanu świadomości charakterystycznych dla otwartego społeczeństwa obywatelskiego, przygotowywanie młodych kadr zdolnych rządzić krajem, lokalnymi społecznościami, dużymi firmami - ludzi otwartych, kreatywnych, elastycznych, umiejących korzystać z cudzych doświadczeń. Opowieść o prof. Zbigniewie Pełczyńskim nie jest typowym filmem biograficznym, choć wiele w niej szczegółów z życiorysu bohatera, wyjaśniających, jakie wydarzenia i czynniki kształtowały jego postawę życiową, wpływały na jego wybory, skłoniły go do podjęcia określonych działań. To raczej filmowy esej, w którym losy tytułowego "lidera" stanowią punkt wyjścia do refleksji zarówno historycznych nad postawami powstańczego pokolenia, jak i tych całkowicie współczesnych, dotyczących reformy oświaty, a zwłaszcza szkolnictwa wyższego, możliwości kształtowania liderów społecznych i intelektualnych. Licznym stypendystom z Polski uniwersytet oksfordzki stworzył warunki, jakich nie był w stanie zapewnić im rodzimy uniwersytet. Losy i działalność prof. Zbigniewa Pełczyńskiego poznajemy z jego relacji, a także z wypowiedzi ludzi, którzy go znają prywatnie lub współpracują z nim: prof. Leszka Kołakowskiego, prof. Jerzego Kłoczowskiego, Bolesława Taborskiego, Timothy'ego Gartona Asha, Elizabeth Frazer, Johna Adaira, Jana Krzysztofa Bieleckiego. Z kolei polscy stypendyści Oksfordu i zatrudnieni na tej prestiżowej uczelni młodzi naukowcy z Polski, m.in. dr Marcin Walecki, dr Grzegorz Plebanek, dr Wiktor Maciejewski, Piotr Drag, Agnieszka Grodzińska czy Witold Czartoryski mówią o pozytywnych stronach systemu stypendialnego stworzonego przez prof. Pełczyńskiego, i ogromnych możliwościach, jakie otworzyły się przed nimi wraz z przyjazdem do Oksfordu. Absolwenci Szkoły Liderów, tacy jak Adam Krzanowski z Krosna, swoją pracą na rzecz miasta i jego mieszkańców, dowodzą natomiast praktycznej przydatności takich kursów.