TVP Dokument Środa, 18.10.2023 Zmiany z dnia 22.09.2023 w stosunku do raportu z dnia 18.09.2023 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 07:40 NAJDZIKSZE WYSPY ŚWIATA - DZIKIE WYSPY. AMAZONIA - PŁYWAJĄCE LASY (WILDEST ISLANDS: AMAZON RIVER ISLANDS: THE FLOATING FOREST) Cykl dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2013 W głębi amazońskiego lasu deszczowego znajdują się największe archipelagi wysp rzecznych na świecie. To jeden z najbardziej niecodziennych habitatów na Ziemi - tysiące kilometrów od najbliższego oceanu. Położone na rzece Rio Negro wyspy są zalewane przez sezonowe powodzie, które całkowicie zmieniają ich krajobraz. Wszystko co tu żyje, musi się przystosować lub zginąć. Właśnie takie jest życie na "pływających" lasach Amazonii. Lasy deszczowe Amazonii pokrywają ponad 4 miliony kilometrów kwadratowych naszej planety. Zajmują blisko połowę kontynentu Ameryki Południowej i są zasilane przez wody majestatycznej rzeki Amazonki. W samym sercu rzeki leżą dwa archipelagi - Anavilhanas i Mariua. Ponad 1000 wysp znajduje się w dopływie Amazonki - Rio Negro, tworząc razem największe zgrupowanie wysp rzecznych na świecie. Zalane przez pół roku wyspy są masą zatopionych drzew i pnączy. Taki świat istnieje tylko tu. Poszycie lasu staje się na pół roku dnem rzeki, ryby żywią się w czubkach drzew, a uprzedni mieszkańcy tych koron są wypierani przez stworzenia, które na ogół czają się pod wodą. Życie zwierząt, które uważają wyspy za swój dom, zmienia się dramatycznie. Żyją tu tylko dwa gatunki naczelnych: wyjec rudy i liczniejszy - saimiri. To one rządzą koronami drzew. Ponieważ większość roku spędzają odcięte od głównego lądu, nauczyły się przystosowywać do życia nad wodą. Podstawę ich diety stanowią owoce, kwiaty i owady. W dole na małpy czyha wróg - kajman czarny. Ale olbrzymie gady nie są jedynymi drapieżnikami, patrolującymi te wody. Najgorszą reputację mają piranie. Dosłownie w kilka sekund piranie czerwone potrafią rozerwać zwierzę na strzępy. Szczęki wyposażone w ostre jak brzytwa zęby - błyskawicznie odrywają kawałki mięsa. Gdy poziom wody się podnosi, wiele zwierząt jest odciętych od lądu. Leniwiec trójpalczasty, w poszukiwaniu nowego domu, przeprawia się przez zdradzieckie wody. Mimo zagrożenia - nie ma wyjścia. Przyzwyczajone do życia na czubkach drzew leniwce, są zadziwiająco dobrymi pływakami. Sprawnie wiosłują długimi łapami i poruszają się szybciej niż na lądzie. Ale nie zawsze uda się przemknąć niezauważenie. Nieustannie na łatwą zdobycz czyha bowiem anakonda zielona. Jeden z najgroźniejszych drapieżników lasu deszczowego, nie przepuszcza prawie żadnej okazji. Schwytany leniwiec nie ma szans na ucieczkę. W grudniu, gdy wzrasta temperatura, topnieją śniegi i wody spływają do wielu amazońskich dorzeczy. Dodatkowo zasilają je deszcze w szczycie pory deszczowej. Na Rio Negro opady mierzy się nie w centymetrach, ale w metrach. Rzeka atakuje brzegi i zalewa wyspy. Las deszczowy sam wytwarza połowę rocznych opadów. Reszta pochodzi z Atlantyku. Wyspy archipelagów Anavilhanas i Mariua ulegają transformacji. Woda wdziera się 20 km w głąb z każdej strony. Całe wyspy znikają pod wodą, a na powierzchni pozostają jedynie czubki drzew. Do czerwca poziom wody podnosi się o ponad 9 metrów i dalej się podwyższa. Drzewa i rośliny rozwinęły wiele technik na przetrwanie długich miesięcy pod wodą. Na wyspach archipelagu Anavilhanas żyje ponad 200 gatunków ptaków. Żyjąc poza zasięgiem wody, ptaki mogą skupić energię na zalotach. Samczyk kolibra z gatunku pustelnik ciemnogardły, czaruje śpiewem i pokazem pięknych piórek. Trudny sposób na znalezienie partnerki, wybiera też ptaszek z gatunku pipra filicauda. Istnieje ponad 50 gatunków z rodziny tych gorzykowatych, a większość z nich żyje w lasach Ameryki Południowej. W przeciwieństwie do większości gorzyków, pipra filicauda rywalizują i tańczą w parach, by zdobyć uczucia samiczek. Nasiona pachiry wodnej dojrzewają w porze suchej. Teraz owoce otwierają się w spektakularny sposób. Odkrywają nasiona ukryte w gigantycznej puchatej kuli. Nasiona rozsiewa wiatr po wyspach. Gdy trafią na podatny grunt, zakorzeniają się. Drzewa te muszą się jednak śpieszyć. Papużki z gatunku brotogeris sanctithomae szczególnie gustują w owocach pachiry. Zalane lasy amazońskie są jedynym miejscem na świecie, gdzie ryby służą jako rozprowadzacze nasion. Ponad 200 gatunków ryb rozsiewa nasiona drzew. Wiele z nich zjada owoce i wypluwa twarde nasiona. W ten sposób pomagają drzewom rozprowadzać nasiona po wyspach archipelagów i je zadrzewiać. Ilość gnijących liści w wodzie oznacza, że poziom tlenu jest niski. Niewiele zostaje dla żyjących tu stworzeń. Węgorz elektryczny jest groźnym drapieżcą, ale bez stałego dopływu tlenu nie będzie w stanie polować. Jak wiele ryb w czarnych rzecznych wodach, węgorz musi wypływać na powierzchnię, by zaczerpnąć powietrza. Pysk pełni funkcję płuc, wchłaniając tlen ze świata nad wodą. Rrybą oddychającą powietrzem jest także, podobna do szczupaka, gigantyczna arapaima, zwana rybą czerwoną. Uważa się ją za jedną z największych ryb słodkowodnych na świecie. Waga dorosłego osobnika dochodzi do 200 kg. Archipelagi Anavilhanas i Mariua rozciągają się wzdłuż 1000 km rzeki Rio Negro, zapewniając schronienie jednym z najdzielniejszych zwierząt na świecie. Gdy wody zalewają co roku wyspy, stworzenia, które tu żyją, są zmuszone wytrzymać ekstremalne warunki. Nauczyły się żyć w wiecznie zmieniającym się środowisku. W tym pływającym lesie Amazonii - albo się utopisz, albo popłyniesz. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 00:15 NOTACJE - STEFAN BRATKOWSKI. PAŹDZIERNIK 1956 Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2010 Autor: Sławomir Malcharek Opowieść o polskiej odwilży 1956 roku z pozycji studenta, prawnika, aktywnego obserwatora i uczestnika wydarzeń tamtych czasów. Stefan Tadeusz Aleksander Bratkowski (ur. 22 listopada 1934 roku we Wrocławiu), dziennikarz, publicysta, pisarz, z wykształcenia prawnik. Zajmuje się problematyką naukową, ekonomiczną, historyczną i kwestiami nowoczesnego zarządzania.