TVP Historia Poniedziałek, 16.10.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1906 - brawurowy, a groteskowy zarazem napad na magistrat w Koepenick pod Berlinem; 1954 - narada w Warszawie nad wprowadzeniem uprawy kukurydzy - kolejna groteska realnego socjalizmu; 1978 - WYBÓR KAROLA KARDYNAŁA WOJTYŁY NA STOLICĘ PIOTROWĄ; 07:10 STULECIE WINNYCH S.III - ODC. 35 (S. III, ODC. 9) Serial historyczny, obyczajowy, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Śliskowski Scenariusz: Monika Franczak, Małgorzata Retei Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Barbara Wypych, Urszula Grabowska, Magdalena Walach, Weronika Humaj, Patryk Szwichtenberg, Stefan Pawłowski, Piotr Rogucki, Kamila Bujalska, Sonia Mietielica, Filip Gurłacz, Marcin Franc, Ina Sobala Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Ania jest bliska załamania nerwowego. Bardzo cierpi z powodu wyjazdu Ewy. Boli ją milczenie córki. Martwi się też o syna, który osiadł na Wybrzeżu, aby objąć stanowisko kierownika muzycznego teatru w Gdyni. Michał junior poznaje tam Agnieszkę, która pochodzi z rodziny stoczniowców. Guzowskich porównuje do swojej rodziny, gdzie także tradycja, szacunek do pracy i uczciwość są najważniejszymi wartościami. W 1970 r. wybuchają w stoczni zamieszki. Wojsko strzela do robotników. Tragedia nie omija Guzowskich. Jasiek jest zrozpaczony wyjazdem żony i zdaje sobie sprawę, jak bardzo kocha Lottę i Antosia. Władek w poczuciu winy namawia syna, żeby walczył o swoją rodzinę. Tymczasem Kasia samotnie wychowuje Małgosię. Pomagają jej w tym rodzice. Ze zdolnej, pełnej radości dziewczyny, Kasia zmieniła się w zgorzkniałą, nadużywającą alkoholu aktorkę, której nikt nie chce zatrudnić. 08:00 JASTKÓW - 1915 - PÓŹNE SŁOWO O BITWIE Reportaż, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Leszek Wiśniewski Zdjęcia: Mariusz Kaźmierski, Robert Maj Tematem reportażu są wydarzenia związane z bitwą stoczoną przez żołnierzy Legionów Polskich z oddziałami rosyjskimi w dniach 31 lipca 3 sierpnia 1915 roku na przedpolach Lublina, zwana bitwą pod Jastkowem. Była to jedna z największych bitew legionistów stoczonych na ziemiach polskich. Uważana jest także za chrzest bojowy 4. pułku piechoty Legionów, w którego szeregach walczyło wielu znanych później wybitnych Polaków, miedzy innymi: Karol Bunsch, Władysław Broniewski, Władysław Orkan, Emil Fieldorf, Franciszek Kleeberg, Zygmunt Berling czy Stanisław Grzmot Skotnicki. 08:55 HISTORIA POLSKI - KOŚCIUSZKO. PRZEWODNIK BARDZO WSPÓŁCZESNY ("KOŚCIUSZKO. WOLNOŚĆ OD PRZEMOCY") Film dokumentalny, 52 min, Polska/Litwa, 2021 Reżyseria: Piotr Kornobis, Piotr Kornobis, Piotr Kornobis Scenariusz: Piotr Kornobis, Piotr Kornobis Tadeusz Kościuszko to pierwszy bohater współczesnej Polski i Litwy. Film ukazuje jego biografię w dynamicznym skrócie. Konfrontuje specyfikę czasów, w których żył, z indywidualnymi cechami charakteru Kościuszki. Widz odnajdzie w tej opowieści próbę odpowiedzi na pytanie zadawane przez kolejne pokolenia Środkowoeuropejczyków - jak przetrwać na skrwawionych ziemiach, między Wschodem a Zachodem. Życie Kościuszki, typowego przedstawiciela klasy średniej XVIII wieku, jego decyzje i wybory składają się na wyjątkowo aktualną opowieść o człowieku. Tadeusz Kościuszko jest naszym bohaterem, bo odnajdujemy w nim siebie. 10:10 DOMINUM MONTES - GÓRY JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Film opowiada o obecności gór w życiu Karola Wojtyły, późniejszego papieża Jana Pawła II. Poznamy najważniejsze miejsca i sytuacje związane z górami, które wpisały się w papieską biografię. Wojtyła nade wszystko pokochał góry, szukał w nich odpoczynku i ukojenia, duchowej inspiracji i spokoju. Podziwiał je. Tutaj wędrował, jeździł na nartach, kontemplował i modlił się. Tatry, Beskidy, Bieszczady i Alpy. Prologiem i częścią pierwszą filmu jest opowieść o początkach jego wędrówki i latach spędzonych w Tatrach, na Podhalu, w Beskidzie Małym i Bieszczadach. Przypomnimy między innymi najciekawsze miejsca w Tatrach (które odwiedził Jan Paweł II w 1983 roku) oraz wybrane miejsca z programu pamiętnej wizyty apostolskiej w Tatrach i w Zakopanem w roku 1997. Część druga to podróż papieskim tropem wiodącym ku umiłowanym górskim szlakom w Alpach Włoskich i Dolomitach (miejsca letnich i zimowych pobytów wakacyjnych papieża), także krótkich wycieczek w góry Abruzji. Film bogato ilustrowany archiwaliami, fragmentami poematu papieża Jana Pawła II "Tryptyk rzymski" oraz muzyką w wykonaniu Trebuni - Tutków. Wysłuchamy anegdot i wspomnień oraz osobistych komentarzy i refleksyjnych wypowiedzi wielu świadków i uczestników tych wydarzeń, wśród nich kard. Stanisława Dziwisza, abp. Mieczysława Mokrzyckiego. Film nie jest turystycznym przewodnikiem po górskich szlakach, ale pogłębioną refleksją nad mistyką i majestatem gór w życiu i posłudze bohatera opowieści. 12:05 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - MŁYNARZ Magazyn, 20 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Prowadzący: Andrzej Kaczmarczyk W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy młynarza. 13:35 CZTEREJ MUSZKIETEROWIE (THE FOUR MUSKETEERS / THE REVENGE OF MILADY) Film kostiumowy, 102 min, Hiszpania/USA/Wielka Brytania, 1974 Reżyseria: Richard Lester Scenariusz: George MacDonald Fraser Aktorzy: Michael York, Oliver Reed, Richard Chamberlain, Frank Finlay, Faye Dunaway, Raquel Welch, Simon Ward, Christopher Lee, Geraldine Chaplin, Jean - Pierre Cassel, Roy Kinnear "Trzej muszkieterowie" mieli być początkowo filmem 3 - godzinnym, ale nakręcony w Hiszpanii materiał okazał się tak bogaty i atrakcyjny, że producenci zdecydowali się wykroić z niego dwa filmy pełnometrażowe. Wkrótce po "Trzech muszkieterach" zmontowano więc "Czterech", co naraziło producentów na procesy z aktorami o dodatkowe honoraria i opóźnienie premiery. Wszystkie te perypetie nie odbiły się jednak na jakości filmu, równie błyskotliwego jak poprzedni, pełnego humoru i zdumiewających niespodzianek. Sam tekst powieści jest tylko kanwą, na której reżyser i aktorzy stworzyli całkowicie nowe sytuacje i znaczenia, nie krępując się wiernością wobec oryginału czy nawet wiarygodnością historyczną. Athos, Portos, Aramis i D'Artagnan walczą w szeregach królewskiej armii oblegającej twierdzę hugenotów - La Rochelle. Pragnąc ostatecznie ukrócić pogłoski na temat romansu królowej Anny Austriaczki z księciem Buckingham, Ludwik XIII usiłuje zniszczyć brytyjskich popleczników. Kardynał Richelieu decyduje się porwać powierniczkę królowej, Constance Bonancieux. Porwania dokonuje milady de Winter, groźna agentka kardynała. Zakochany w Constance D'Artagnan rusza jej na ratunek. Trafia do domu milady, która uwodzi muszkietera, a on przypadkowo odkrywa jej tajemnicę: haniebne piętno wypalone na ramieniu. Gdy wyjawia to muszkieterom, Athos identyfikuje milady jako kobietę, z którą kiedyś wiele go łączyło i która okazała się pozbawioną skrupułów zdrajczynią. D'Artagnan wraca do milady, ale nie znajduje jej w domu, gdyż agentka została wysłana przez kardynała Richelieu z tajną misją do Anglii. Athos odkrywa, że wyposażona w specjalny glejt milady jedzie do Buckinghama rzekomo, aby go nakłonić do zaprzestania pomocy dla La Rochelle, a rzeczywistości po to, aby go zabić. Athos zabiera byłej kochance dokumenty i przekazuje je D'Artagnanowi, który w porę uprzedza Buckinghama o grożącym mu niebezpieczeństwie. Milady zostaje uwięziona, ale i za murami okazuje się niebezpieczna: uwodzi swego strażnika Feltona, który pozwala jej umknąć, przypłacając to życiem. Twierdza La Rochelle pada, nie doczekawszy angielskiej pomocy. Pani de Winter, korzystając z pomocy Rocheforta, udaje się do klasztoru, gdzie ukryła Constance. Chce ją zabić i w ten sposób zemścić się na D'Artagnanie. 15:25 KŁAMSTWA I MITY POLSKI LUDOWEJ - ODC. 12 Magazyn, 10 min, Polska, 2023 Scenariusz: Monika Kwasigroch, Sebastian Ligarski, Edyta Strub Wielu młodych ludzi, urodzonych już w wolnej Polsce wiedzę o tym, jak wyglądała współczesna historia naszego kraju, czerpie z filmów, czasem z opowieści rodziny. Na lekcjach historii poznaje tylko najważniejsze z wydarzeń i nie zawsze potrafi zrozumieć, jak wyglądał ten system i jak żyło się w Polsce Ludowej. Zwłaszcza, że kultywowana jest moda na PRL, pojawiają się lokale nawiązujące do tej nazwy, modne gadżety czy kultowe filmy. Sielankowy obraz kraju, w którym żyło się może biednie, ale było wesoło, pojawia się gdzieś w społecznej świadomości. Kłamstwo Polski Ludowej wciąż nie zostało odkłamane. Autorzy cyklu postawili sobie za cel próbę odkłamania tych lat, nie tylko w kwestiach fundamentalnych, ale też drobiazgach, by pokazać, jak wyglądało życie w najzabawniejszym baraku Układu Warszawskiego. Punktem wyjścia będą mniejsze i większe kłamstwa Polski Ludowej, z jakimi do dziś obcujemy - od słynnego referendum w 1946 roku, poprzez słynne gierkowskie "pomożecie", aż po Okrągły Stół. Aby to osiągnąć, w krótkiej formie dokumentalnej połączymy wiele źródeł: filmy archiwalne, stare zdjęcia, wspomnienia żyjących lub zachowane archiwalne wypowiedzi świadków, stare nagrania radiowe, gazety, filmy fabularne, piosenki z tych lat, a wszystko opatrzone komentarzem lektorskim. 15:40 SPÓR O HISTORIĘ - ROZPAD ZWIĄZKU SOWIECKIEGO Debata, 30 min, Polska, 2022 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller 30 grudnia 1922 roku powstał Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich. Totalitarne państwo, w którym dziesiątki milionów obywateli zginęły w obozach koncentracyjnych, zmarły z głodu lub zostały zamordowane. Ale też państwo, które osiągnęło niekwestionowany status supermorcarstwa. 8 grudnia 1991 roku trzech sekretarzy partii komunistycznej sprawujących władzę w największych republikach państwa sowieckiego ogłosiło, że państwo to przestaje istnieć. Nikt przeciwko temu nie zaprotestował. Dlaczego tak spokojnie upadło Imperium i jakie są tego konsekwencje? Dyskutują prof. Antoni Dudek i prof. Daniel Boćkowski. 16:10 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 41 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 roku wywołało ogłoszenie branki czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia, bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 16:20 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - ODC. 4 VALLE VERZASCA (UNTAMED SWITZERLAND 04. THE VALLE VERZASCA / WILDE SCHWEIZ 04. DAS VERZASCATAL) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku czwartym - Valle Verzasca. Dolina Verzasca znajduje się w regionie Locarno, w kantonie Ticino, w Szwajcarii. Obejmuje gminy: Mergoscia, Vogorno, Corippo, Lavertezzo, Brione, Gerra, Frasco i Sonogno. 17:20 HISTORIA POLSKI - MÓJ WUJEK PAPIEŻ Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marcin Sroka Scenariusz: Marcin Sroka Postać Jana Pawła II jest znana każdemu, jednak dzielić z nim najważniejsze chwile w życiu i cieszyć się jego dozgonną przyjaźnią mogli tylko nieliczni. Poznajmy bardziej prywatną twarz Ojca Świętego oraz nieznane fakty z jego życia przedstawione w opowieści bohatera filmu - Andrzeja Kozłowskiego, ulubionego chrześniaka papieża. 18:25 TOWARZYSZE SEKRETARZE ORAZ INNI DYGNITARZE - ODC. 8 MIECZYSŁAW MOCZAR, CZYLI KTO NIE Z MIECIEM TEGO ZMIECIEM Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Dobrosław Rodziewicz Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz Wykonawcy: Dobrosław Rodziewicz Mieczysław Moczar. Komunistyczny partyzant, który po wojnie został komunistycznym zbrodniarzem z UB, a potem komunistycznym dygnitarzem. Był dwukrotnie stronnikiem Gomułki i dwukrotnie go zdradził. Odcinek pt. "Mieczysław Moczar, czyli: Kto nie z Mieciem, tego zmieciem" przypomina życiorys i karierę polityczną Moczara, o czym opowiadają historyk prof. dr Tomasz Gąsowski oraz autor i narrator cyklu "Towarzysze sekretarze oraz inni dygnitarze" Dobrosław Rodziewicz. 19:05 STULECIE WINNYCH S.III - ODC. 36 (S. III, ODC. 10) Serial historyczny, obyczajowy, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Śliskowski Scenariusz: Marek Kreutz, Małgorzata Retei Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Barbara Wypych, Urszula Grabowska, Magdalena Walach, Weronika Humaj, Lesław Żurek, Patryk Szwichtenberg, Stefan Pawłowski, Piotr Rogucki, Kamila Bujalska, Filip Gurłacz, Marcin Franc, Ina Sobala Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Michał junior robi rodzicom niespodziankę i przedstawia im swoją dziewczynę Agnieszkę. Ania wciąż ma nadzieję na powrót Ewy. Zastanawia się, co może zrobić, żeby spotkać się z ukochaną córką. Basia coraz gorzej znosi mieszkanie z teściową. Tym bardziej że ta buntuje syna i sugeruje, że żona "wchodzi mu na głowę". Jasiek bardzo tęskni za Antkiem i jedzie do niego. Lotta stawia mu ultimatum, może zamieszkać z nią i synem, ale tylko w NRD. Jasiek wraca do Polski i zaczyna załatwiać swoją przeprowadzkę do Niemiec. Ryszard angażuje się w ruch antykomunistyczny. Mania jest przerażona. Nie może pozwolić, aby jej mężowi stała się krzywda. 24:00 TONY HALIK. URODZONY DLA PRZYGODY. Film dokumentalny, 85 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marcin Borchardt Kim był Tony Halik? Podróżnik, dziennikarz, filmowiec. Jego życiowe perypetie wydają się równie nieprawdopodobne jak przygody Indiany Jonesa. W ostatniej dekadzie zimnej wojny niezwykle popularne programy telewizyjne z cyklu Pieprz i wanilia, które prowadził wraz z życiową partnerką Elżbietą Dzikowską, były dla milionów Polaków przysłowiowym - jedynym oknem na świat. Halik, jak przystało na wytrawnego gawędziarza, lubił publicznie podkoloryzować opowieści. Dziś trudno dociec, co z tego o czym mówił wydarzyło się naprawdę, a co jest jedynie pokłosiem jego wyobraźni i poczucia humoru. Film podejmuje próbę rozwikłania fenomenu podróżnika, który dzięki swej naturalnej charyzmie, fantazji i pasji przez długie lata konsekwentnie tworzył w opowieściach samego siebie. To historia kultywowania jego legendy przez innych oraz wielkiej tajemnicy ukrytej pod sfabrykowaną tożsamością. Obejmująca pół wieku dokumentalna epopeja, precyzyjnie zrekonstruowana z mało znanych lub nigdy wcześniej w takiej formie niepublikowanych filmowych materiałów archiwalnych nakręconych przez Halika podczas niezliczonych podróży po całym świecie. "Tony Halik. Urodzony dla przygody" - to film o podróżniczej pasji i pogoni za marzeniami, ale i o kosztach jakie trzeba zapłacić, by mogły się ziścić. Opowieść o płynnej granicy między prawdą a fałszem, wpisanej w niezwykłe losy człowieka, który na tej granicy uczynił swoje miejsce na ziemi. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - GDZIE TE MOGIŁY Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Przystępujemy do poszukiwań grobów żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza w okolicach Wytyczna i Michałowa. Prawie 80 lat to dużo czasu, aby spisać czyny, opłakać i pochować poległych, rozdzielić splendory i honory. Niestety to stwierdzenie nie da się odnieść do zdarzeń z września 1939 r. które zaczęły się na wschodniej granicy Rzeczpospolitej, a zakończyły w okolicach Wytyczna na lubelskim Polesiu. KOP jako pierwszy stawił opór Armii Czerwonej. Teraz wnukowie naszych bohaterów wychodzą w pole i pytają, gdzie te mogiły?