TVP Historia Czwartek, 19.10.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1956 - polski Październik - obrady plenum KC PZPR; wizyta Nikity Chruszczowa; ruchy wojsk radzieckich w Polsce - marsz na Warszawę; 1970 - premiera filmu "Rejs" w reżyserii Marka Piwowskiego; 1984 - dokonano bestialskiego mordu na księdzu Jerzym Popiełuszce; 07:10 STULECIE WINNYCH S.III - ODC. 38 (S. III, ODC. 12) Serial historyczny, obyczajowy, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Śliskowski Scenariusz: Monika Franczak, Małgorzata Retei Aktorzy: Weronika Humaj, Jan Wieczorkowski, Arkadiusz Janiczek, Barbara Wypych, Urszula Grabowska, Magdalena Walach, Weronika Humaj, Lesław Żurek, Patryk Szwichtenberg, Stefan Pawłowski, Piotr Rogucki, Kamila Bujalska, Filip Gurłacz, Marcin Franc, Ina Sobala Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Rodzina Winnych jednoczy się w bólu po kolejnej stracie. Na Władka kojąco działa obecność Michelle, która jest zafascynowana zachodzącymi w Polsce zmianami. Czuje, że to właśnie tu, a nie we Francji, są jej korzenie. Ryszard coraz bardziej angażuje się w ruch antykomunistyczny. Spotyka się z równie niezadowolonymi robotnikami z Ursusa. Przygotowują ulotki i kolportują je po mieście i w zakładzie. Adam Komornicki wciąż osacza Kasię i Małgosię. Żąda uznania jego ojcostwa. Przebiegły Komornicki nie ugnie się przed niczym w dążeniu do celu. Czy Kasia wygra tę batalię? 08:15 HISTORIA POLSKI - WŁADYSŁAW HR. ZAMOYSKI. PAN Z WIELKOPOLSKI. WŁADCA TATR Film dokumentalny, 61 min, Polska, 2012 Reżyseria: Janusz Sidor Scenariusz: Janusz Sidor Lektor: Janusz Sidor Zdjęcia: Mirosław Basaj Film oparty na dokumentach, rzeczywistych śladach życia Władysława hr. Zamoyskiego. Prezentuje biografię i wybrane wątki dzieła naszego bohatera. Z filmu tego można dowiedzieć się, że to, co zwyczajnie myślimy sobie dziś o Zakopanem, o polskich Tatrach, to dzieło konkretnego człowieka oraz, że bez jego poświęcenia, z pewnością i Tatry, i Zakopane, możliwe też, że i Kórnik, jako zamek muzeum z wielką biblioteką, wyglądałyby inaczej, a może w ogóle już by ich nie było lub byłyby gdzie indziej, w innym kraju, w innym miejscu, zaginione, nie nasze, jak wiele skarbów przeszłości Polski. Film zrealizowaliśmy po to, by oglądający go dowiedział się o Władysławie hr. Zamoyskim, by spróbował się z ogromem jego dzieła zdziwić oraz przynajmniej fragmentów jego i naszych myśli nie zapomniał. 09:40 URATOWANE Z POTOPU Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2014 Reżyseria: Marcin Jamkowski, Konstanty Kulik Scenariusz: Marcin Jamkowski, Konstanty Kulik Dlaczego miecz koronacyjny polskiego króla leży na strychu zamku w Szwecji, a pierwodruki polskiego astronoma Mikołaja Kopernika stoją na półkach w bibliotece Uppsali? Jak do tego doszło, że w Sztokholmie są królewskie zbroje z Polski, a w kościołach na szwedzkiej prowincji biją polskie dzwony? W XVII wieku Szwecja stała się krajem bogatym i potężnym, do tego stopnia, że historycy określają ten okres mianem Złotego Wieku. Przyczyniły się do tego sukcesy na polach walki w niemal całej Europie. W wojnie północnej (1563 - 1570) z Dania i Norwegią, wojnie trzydziestoletniej (1618 - 1648), która wyniszczyła Niemcy i Holandię. Wojnę z Polską określa się mianem potopu (1655 - 1660), który zrujnował kraj nad Wisłą. Żołnierze Karola X Gustawa Wazy grabili wszystko, co wpadło im w ręce, a zwłaszcza dzieła sztuki. Elementy architektoniczne z warszawskich rezydencji, w tym nawet płytki podłogowe, były ładowane na barki, które płynęły przez cały Bałtyk, aby w Szwecji ozdobić kościoły i szlacheckie pałace. Niektóre barki były przeładowane i zatonęły w pobliżu Warszawy. Pamięć o zatopionych skarbach stała się miejską legendą. Film "Uratowane z Potopu" opowiada historię rzeźb leżących na dnie Wisły przez 350 lat. W czasie trzyletniej naukowej ekspedycji zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski na podstawie źródeł historycznych ustalono położenie jednej z zatopionych barek. Grupa naukowców, której członkami byli reżyserzy filmu Marcin Jamkowski i Konstanty Kulik, wydobyła prawie 100 cennych elementów architektonicznych. Odnalezione skarby są jedynymi zachowanymi pamiątkami architektury XVII - wiecznej Warszawy. Staną się częścią wystawy Muzeum Warszawy. "Uratowane z Potopu" to dokument kreatywny o podróży w przeszłość pełnej przygód, która mierzy się z mitem zatopionych skarbów. Dzięki zastosowaniu animacji 2D oraz inscenizacjom, ujęciom współczesnym oraz wywiadom z bohaterami zanurzamy się w historię odnalezionych skarbów. A one mają nam dużo do powiedzenia. Film prowokuje do rozpoczęcia otwartej dyskusji na temat własności dzieł sztuki we wspólnej historii Europejczyków. Autorzy nie mają roszczeń, a koncentrują się na poszukiwaniu rozwiązania, które pozwoli na wspólne korzystanie z dóbr ponad granicami i historycznymi konfliktami. Rozwiązania stanowiącego część kulturalnego dziedzictwa zjednoczonej Europy. 11:05 DO PRZYJACIÓŁ MOSKALI Serial dokumentalny, 48 min, Polska, 2015 Reżyseria: Andrzej Czarnecki Scenariusz: Andrzej Czarnecki Twórcy filmu podejmują próbę objaśnienia widzowi, jak działa rosyjska propaganda. Posłuży temu konfrontacja materiałów ze starych kronik, w tym także tych o mocnym wydźwięku antypolskim, ze współczesnymi obrazami ukazującymi stosunki Rosji z byłymi republikami radzieckimi i również z Polską. Narratorami filmu są lektorzy: Denis Iwanow oraz Ilja Zmiejew, mieszkający w Polsce rosyjski aktor, dziennikarz, lektor od 20 lat w Redakcji Rosyjskiej Polskiego Radia. Oni też biorą udział w scenkach, przedstawiających doświadczonego rosyjskiego lektora, który na przykładzie starych radzieckich, stalinowskich kronik uczy nowicjusza, jak należy prawidłowo komentować aktualne wydarzenia polityczne, by osiągnąć zamierzony efekt propagandowy. Młody człowiek, stawiający pierwsze kroki na lektorskim gruncie, dowiaduje się, jak manipulować opinią publiczną, jak zmieniać intonację głosu, by odpowiednio przekazać informacje (np. o konflikcie na Ukrainie, odłączeniu Krymu od Ukrainy czy powstaniu Donieckiej Republiki Ludowej), na co kłaść nacisk, które wyrazy akcentować, jak przestawiać szyk zdania, nadając opisywanej sytuacji inne znaczenie. Konflikt na Ukrainie znacznie zaostrzył relacje polsko - rosyjskie, kamera filmuje np. ludzi na ulicy w Doniecku, krzyczących "nie chcemy władzy bandytów z Kijowa, których szkolili polscy bandyci za amerykańskie pieniądze". Jeżeli jakaś wypowiedź nie jest wygodna dla rządzących, lektor może zawsze podłożyć tekst przedstawiający zupełnie inną opinię, np. rzekomo wygłoszoną przez polskiego księdza na Ukrainie. W filmie wykorzystano materiały archiwalne TVP S. A. oraz fragmenty "Wyzwolenia" Ołeksandra Dowżenki z kijowskiego studia filmowego. Również wykorzystano muzykę z baletu Siergieja Prokofiewa. 12:30 QUO VADIS? - ODC. 1/6 Serial historyczny, 45 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni Telewizyjna wersja (sześcioodcinkowa) jednego z największych przedsięwzięć w dziejach polskiej kinematografii - ekranizacji powieści "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza, uhonorowanej literacką Nagrodą Nobla. Łączny koszt produkcji tego obrazu wyniósł 18 mln dolarów. Zdjęcia kręcono w Tunezji, na południu Francji, we Włoszech, Warszawie i podstołecznym Piasecznie. Zaangażowano 53 aktorów, ponad 1000 statystów i 50 kaskaderów. Tresowane lwy przyjechały z Czech. Jerzy Kawalerowicz w swej superprodukcji nie próbował odczytywać Sienkiewicza na nowo, nie starał się szokować widza nowatorskimi rozwiązaniami - po prostu pozostał wierny literackiemu pierwowzorowi. Na szczególną uwagę zasługują kreacje Bogusława Lindy (Petroniusz), Krzysztofa Majchrzaka (Tygelinus), Michała Bajora (Neron), Jerzego Treli (Chilon) i Franciszka Pieczki (Piotr apostoł). Autorem scenografii jest Janusz Sosnowski, dopracowanych w szczegółach kostiumów - Magdalena Tesławska i Paweł Grabarczyk. Kinowa wersja "Quo vadis" reprezentowała Polskę w rywalizacji Oscarowej. Lata 60. ery nowożytnej. Cesarzem Imperium Rzymskiego jest Neron, człowiek despotyczny i okrutny, przy tym niezwykle próżny. 30 lat wcześniej w Judei został ukrzyżowany Jezus. Jego wyznawcy jeszcze się kryją, lecz ciągle ich przybywa. Wielu mieszka w Rzymie. Chrystus zdobywa dusze zwłaszcza biedoty, ale chrześcijanami stają się także patrycjusze. Do domu Petroniusza przybywa jego siostrzeniec, Marek Winicjusz, który wrócił właśnie z wojny w Azji Mniejszej. Młodzieniec z zachwytem opowiada wujowi o dziewczynie spotkanej w domu Plaucjusza, gdzie udzielono mu pomocy po upadku z konia. Jest nią Ligia Kalina, córka króla plemienia Ligów, przetrzymywana w Rzymie jako zakładniczka. Pragnąc pomóc zakochanemu Winicjuszowi zdobyć wybrankę, Petroniusz knuje intrygę. Z rozkazu Nerona Ligia zostaje sprowadzona do pałacu cesarskiego, by następnie zostać nałożnicą Winicjusza. Wyuzdanie bywalców dworu cezara przeraża ją. Tymczasem Winicjusz staje się coraz bardziej natarczywy. Widząc to, Ursus, niewolnik Ligii, wynosi ją z sali. Następnej nocy, za wiedzą życzliwej dziewczynie Akte, byłej kochanki Nerona, chrześcijanie porywają Ligię. 13:25 DZIEJE CZŁOWIEKA UBRANEGO - BIELIZNA Magazyn, 30 min, Polska, 2022 Autor: Dagmara Spolniak Kolejny już odcinek z serii "Dzieje człowieka ubranego" tym razem sięgnie w zakątki ubrań, które nasi przodkowie określali terminem "niewymowne". Chodzi oczywiście o bieliznę. Rekonstrukcja ewolucji bielizny nie jest zadaniem łatwym, może dlatego, że intymne części garderoby były zbyt oczywiste, by je opiewać w źródłach pisanych, a rozmowy o nich uznawano za niestosowne. W tym filmie bez onieśmielenia opowiemy o historii bielizny, od biustonoszy, polepszaczy biustów, przez przez pantalony, po sznurowane gorsety naturalnie kojarzone ze sferą erotyki, choć mające na sumieniu wiele zdeformowanych żeber noszących je elegantek. 14:00 KARAIBSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY - KARAIBSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY. ODC. 1 (JOANNA LUMLEY'S HIDDEN CARIBBEAN) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2020 Aktorka i prezenterka Joanna Lumley odkrywa dwa najbardziej intrygujące kraje na Karaibach, by podzielić się ich ukrytymi skarbami. Swoją przygodę rozpoczyna w kubańskiej stolicy Hawanie, a kończy w tętniącym życiem Haiti. Oba kraje z pewnością nie należą do najbogatszych, lecz są obfite pod wieloma innymi względami. Miasta pełne kolorowych ulic tętniących rytmem życia ustępują miejsca dziewiczym wybrzeżom, nieskazitelnym plażom, majestatycznym górom i bujnym lasom. Joanna Lumley testuje drinki, podawane w wydrążonym ananasie, podziwia występy tancerzy i muzyków, namorzyny oraz stado flamingów. Zwiedza aptekę w której czas zatrzymał się jakieś sto lat temu. Ze zrozumieniem odnosi się do objawów kultu Che Guevary i Fidela Castro. Haiti, najuboższe państwo na zachodniej półkuli, swoją rewolucję przeżyła już na przełomie XVIII i XIX wieku, a i potem nie omijały ją katastrofy. Widać skutki trzęsienia ziemi z 2012 roku. Brytyjka także tutaj szuka ludzi, mających nadzieję na lepszą przyszłość oraz niewykorzystanych w pełni atutów: czystych plaż, zatok idealnych dla surferów, zapierających dech w piersiach widoków, stylowych budynków. Obserwuje wypiek bezglutenowego chleba z manioku, płynie sfatygowaną żaglówką na wyspę, odkrytą niegdyś przez osławionego pirata Morgana, gdzie jest świadkiem obrzędów voodoo. Kibicuje artystom, próbującym znaleźć kupców na makabryczne rzeźby i malowidła. Robiąc zakupy w Santiago de Cuba, demonstruje, na czym polega różnica między sklepami państwowymi i prywatnymi. W Port - au - Prince załatwia kilku dzieciom ulicy pobyt w ośrodku opieki. 15:00 GIGANCI HISTORII - PAŃSTWO FRANKÓW Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Przemysław Babiarz Zaczęło się niewielkiego państwa plemiennego, którego władcą był ambitny, toczący liczne ościenne wojny Chlodwig z dynastii Merowingów. Podbił kolejno sąsiednie państwa, najpierw Galo - Rzymian, wyrosłe na gruzach Imperium Rzymskiego, później Alemanów. Tak rozpoczęło się jednoczenie ziem Franków w organizm państwowy. Początki nie były łatwe. Dziedzictwo władcy uległo wkrótce podziałowi między synów, aż wreszcie pojawił się Karol Młot, który dał początek dynastii Karolingów. Ich państwo stało się najsilniejszym mocarstwem wczesnośredniowiecznej Europy. Na wyżyny prawdziwej potęgi wyniósł je Karol Wielki. Choć przez skromność nie przyjął tytułu cesarza, jego imperium - Królestwo Franków - obejmowało imponujący obszar: całą obecną Francję, Belgię, Holandię, Austrię i Szwajcarię, a także północne Włochy i zachodnie Niemcy. Nastąpiło odrodzenie kultury i starożytnej sztuki, a tzw. renesans karoliński stał się symbolem rozkwitu średniowiecznej Europy. 15:50 RADIOAKTYWNE MIASTO (EMBITTERED CITY) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Tatyana Detig Zdjęcia: Alexander Detig Film dokumentalny będący zapisem dziennikarskiego śledztwa. Został nakręcony na Ukrainie, w Czarnobylu. 26 kwietnia 1986 roku doszło tu do wybuchu w miejscowej elektrowni atomowej. W wyniku awarii skażeniu uległ obszar ponad 130 000 km kwadratowych terenu na pograniczu Białorusi, Ukrainy i Rosji. Doszło do bezpośredniej emisji radioaktywnego pyłu grafitu oraz uranu z wnętrza uszkodzonego reaktora do atmosfery i otoczenia elektrowni. Ta radioaktywna chmura rozprzestrzeniła się po całej Europie. W efekcie skażenia ewakuowano i przesiedlono ponad 350 tysięcy osób. 16:55 HISTORIA POLSKI - KAPELANI GOLGOTY WSCHODU Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2022 Reżyseria: Bogusława Stanowska - Cichoń Scenariusz: Bogusława Stanowska - Cichoń Film jest rodzajem retrospekcji z pielgrzymki Stowarzyszenia Pamięć Kapelanów Katyńskich śladami kapelanów, którzy towarzyszyli polskim oficerom do końca w obozach sowieckich. Zawiera wspomnienia rodzin kapelanów. Jest bogato ilustrowany unikalną dokumentacją fotograficzną. Obecnie czynione są starania o beatyfikację tych księży. 18:20 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - ZZA KULIS REŻIMU DO RWE Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Na dezerterów reżimu Wolna Europa czekała z otwartymi ramionami: uciekinierów z bezpieki, cenzury, wojska, aparatu partyjnego Kiedy wybierali wolność, zabierali na Zachód najpilniej strzeżone tajemnice reżimu. Potem siadali przed mikrofonami Głosu Ameryki i Wolnej Europy. Ich rewelacje o kulisach peerelu wywoływały w Warszawie polityczne wstrząsy. O uciekinierach z bezpieki na falach Radia Wolna Europa opowiedzą: historyk prof. Rafał Habielski i dr hab. Sławomir Łukasiewicz - badacz dziejów emigracji. Ponadto archiwalne nagrania radiowe audycji "uciekinierów reżimowych". 19:05 STULECIE WINNYCH S.III - ODC. 39 (S. III, ODC. 13) Serial historyczny, obyczajowy, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Śliskowski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Arkadiusz Janiczek, Barbara Wypych, Urszula Grabowska, Magdalena Walach, Weronika Humaj, Lesław Żurek, Stefan Pawłowski, Piotr Rogucki, Kamila Bujalska, Filip Gurłacz, Marcin Franc, Jacek Beler, Jacek Mąka, Maja Malesa Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Ania i Andzia marzą o powrocie Ewy i małego Stasia. Mania jest przerażona polityczną działalnością Ryszarda. Nie może pozwolić, żeby jej mężowi stała się krzywda. Tymczasem wśród robotników z Ursusa rośnie niezadowolenie. Rozwiązaniem może być już tylko strajk. Winnych dopadają demony przeszłości. Ania zastanawia się, czy wyznać Mani długo skrywaną tajemnicę i czy siostra jej wybaczy. Martwi się, że prawda zburzy szczęście i stabilizację całej rodziny. 20:00 KSIĄDZ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Maria Dłużewska Zdjęcia: Bartłomiej Maj Film dokumentalny bazujący na materiałach archiwalnych IPN - u, które do tej pory nie zostały wykorzystane w warstwie obrazu i dźwięku. Jednocześnie z zapisem wideo powstawały bowiem protokoły czytane i analizowane przez historyków i dziennikarzy, badających okoliczności śmierci księdza Jerzego Popiełuszki, w październiku 1984 roku. 21:00 ŻYCIE ZA ŻYCIE. MAKSYMILIAN KOLBE ((LEBEN FUR LEBEN. MAKSYMILIAN KOLBE.) Dramat, 90 min, Polska/Niemcy, 1990 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Jan Józef Szczepański, Krzysztof Zanussi Aktorzy: Christopher Waltz, Artur Barciś, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Zalewski, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Kowalewski, Jerzy Stuhr, Franciszek Pieczka, Jan Peszek, Agnieszka Krukówna, Eugeniusz Priwieziencew, Zofia Merle, Daria Trafankowska, Wit Dziki Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Wojciech Kilar Film inspirowany historią męczeńskiej śmierci ojca Maksymiliana Kolbego. Jan, więzień obozu koncentracyjnego, ucieka w przypadkowych okolicznościach. Ukrywa się w prywatnych mieszkaniach, potem w klasztorze. Tam dowiaduje się o skutkach swojej ucieczki; w odwecie dziesięciu więźniów skazano na śmierć głodową w bunkrze, a za jednego z nich ofiarował się oddać życie franciszkanin, ojciec Maksymilian Kolbe. Od tej chwili Jan traci spokój wewnętrzny, nie jest w stanie pojąć, jak można było poświęcić własne życie za obcego człowieka. Stara się dotrzeć do ludzi, którzy znali ojca Kolbe; z ich opowiadań, przedstawianych w frormie retrospekcji, wyłania się postać człowieka, który tak dokładnie wypełnił boże przykazania o miłości bliźniego. Jana dręczą wyrzuty sumienia. Od poczucia odpowiedzialności za śmierć tego wyjątkowego człowieka nie uwolni się już do końca życia. 22:40 AKCJA H - T Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz, Tadeusz Doroszuk Scenariusz: Jerzy Oleszkowicz, Tadeusz Doroszuk Zdjęcia: Marek Jacek Po wojnie wschodnią granice Polski oparto na linii Bugu. Gdy Sowieci odkryli, że pod urodzajnym czarnoziemem znajdują się bogate złoża węgla kamiennego, postanowili odebrać nam łaskawie podarowany wcześniej teren. Stosowny układ podpisano w wielkiej tajemnicy 15 lutego 1951 roku w Moskwie. Wymuszona na Polsce umowa była największą zmianą granic w Europie od postanowień konferencji w Jałcie. Oznaczała ona nie tylko wymianę 480 kilometrów kwadratowych, ale i całkowite przesiedlenie ludności. W rezultacie akcji Hrubieszów - Tomaszów przesiedlono 14 151 osób, z tego na Ziemie Zachodnie i Północne 1917 rodzin /7460 osób/. Do ziemi obiecanej, jaką były Bieszczady, przybyło 1997 rodzin. 23:45 KSIĄDZ ZIEJA. ŻYCIORYS NA FILM. Program historyczny, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Prowadzący: Mikołaj Mirowski Ksiądz Jan Zieja (1897 - 1991) był postacią wyjątkową, łączącą w sobie niezwykłą wiarę, ludzką wrażliwość i wielki patriotyzm. Przez całe swoje długie życie był zaangażowany w szereg inicjatyw religijnych, społecznych i niepodległościowych. Jako kapelan brał czynny udział w wojnie polsko - bolszewickiej, konspiracji akowskiej i Powstaniu Warszawskim. Był zaangażowany w pomoc Żydom, w ramach akcji Żegota. Po wojnie poza pracą duszpasterską zaangażował się również w działalność opozycyjną, był założycielem Komitetu Obrony Robotników. Zaś po 1980 roku wspierał NSZZ Solidarność. Bez wątpienia był jednym z największych autorytetów dla środowisk byłych żołnierzy Armii Krajowej oraz opozycji demokratycznej w PRL. Historia niezwykła księdza Ziei zaczyna się od niezwykłej deklaracji w okresie wojny bolszewickiej. Od uznania bezwzględnej nadrzędności boskiego piątego przykazania Nie zabijaj. To przykazanie obowiązuje również żołnierzy walczących o wolność Ojczyzny. W obliczu wojny taka postawa to gest trudny do zrozumienia, a nawet uznawany przez wielu za niebezpieczny lub będący nie tylko niepotrzebną słabością, ale nawet zdradą. W okresie międzywojennym był postacią, którą łączyła ludzi, a nie dzieliła. Sam wychowany w ubóstwie doskonale rozumiał potrzeby społeczne, w tym konieczność edukacji szczególnie najbiedniejszych grup społecznych. Będąc duszpasterzem na Kresach, angażował się w organizację Uniwersytetu Ludowego. Bóg dla niego był Bogiem wszystkich, dlatego współpracował z innymi grupami etnicznymi II RP. Nawet jak trzeba było, potrafił zastąpić popa. Podczas II wojny światowej został kapelanem AK. Wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Radzie Pomocy Żydom Żegota dostarczał katolickie metryki. Po upadku Powstania dobrowolnie wywieziony na roboty do Niemiec, gdzie w ten sposób mógł wspierać Polaków. Po wojnie w Słupsku założył pierwszy w Polsce Dom Samotnej Matki. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych związany z opozycją demokratyczną. Założyciel KOR - u. Z księdzem Czesławem Białkiem reaktywował zlikwidowaną przez komunistów organizację Patronat pomagającą więźniom. Znaczną część powojennego życia był związany z zakładem dla ociemniałych w Laskach. To miejsce bardzo ważne dla polskiej inteligencji w okresie powojennym. Ostatnie lata życia spędził w osamotnieniu pod opieką zakonnic na warszawskim Powiślu. Co dzisiaj z postawy, doświadczenia życiowego, z całego dorobku księdza Ziei jest dla nas ważne. Co nas może i powinno inspirować? Goście: prof. Jerzy Eisler historyk, dyrektor warszawskiego oddziału IPN, Piotr Zaremba publicysta, pisarz, dziennikarz, historyk 00:10 ZDJĄĆ KAPELUSZ, ĆWIKŁA IDZIE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tadeusz Pawłowicz, Zbigniew Wawer Scenariusz: Zbigniew Wawer, Tadeusz Pawłowicz Aktorzy: Mieczysława Ćwiklińska Sylwetka Mieczysławy Ćwiklińskiej, największej gwiazdy komedii przedwojennej. Fragmenty przedwojennych filmów (m. in. "Antek policmajster", "Wacuś", "Dodek na froncie" i inne). 00:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WRAKI KOŁOBRZEGU Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. Wojna sama w sobie jest nieustającym ciągiem przerażających zdarzeń. Ale przeniesienie jej na morze czyni dramat ludzi, walczących na styku dwóch żywiołów: ognia i wody, niewyobrażalnie strasznym. Kiedy zaś cichną wybuchy, milczące podwodne cmentarzyska stają się miejscem pracy dla poszukiwaczy wodnych. Wracamy do pięknego projektu Wraki Kołobrzegu, realizowanego przez Muzeum Oręża Polskiego. Ta akcja trwa już drugi rok, ale ciągle elektryzuje. 01:25 EX LIBRIS - KSIĄŻKA HISTORYCZNA ROKU 2023 ODC. 3 Magazyn, 5 min, Polska, 2023 Prowadzący: Wiktor Świetlik, Antoni Dudek Lektor: Marek Bocianiak Wykonawcy: Marek Bocianiak Ex Libris. Książka Historyczna Roku 2023. Telewizja Polska, Polskie Radio, Instytut Pamięci Narodowej oraz Narodowe Centrum Kultury ogłaszają kolejną edycję Konkursu "Książka Historyczna Roku" o Nagrodę im. Oskara Haleckiego. Ideą konkursu jest popularyzowanie dziejów Polski w XX wieku oraz promowanie czytelnictwa książek historycznych. Telewizję Polską w tym konkursie reprezentuje redakcja programu Ex Libris. Przygotujemy serię krótkich programów, które przedstawią widzom książki nominowane do poszczególnych kategorii. Rywalizacja o Nagrody im. Oskara Haleckiego będzie toczyć się w czterech kategoriach: a) najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku; b) najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku; c) najlepsze wydawnictwo źródłowe poświęcone historii Polski i Polaków w XX wieku, rozumiane jako publikacja opracowana zgodnie ze standardami naukowymi, w tym zwłaszcza opatrzona wstępem naukowym oraz przypisami; d) najlepsze wspomnienia dotyczące historii Polski i Polaków w XX wieku, rozumiane jako dziennik, relacje lub wywiady, które nie muszą spełniać rygorów przyjętych przy publikacjach o charakterze naukowym. Jury konkursu w każdej kategorii wybierze maksymalnie 10 książek nominowanych do nagrody, które następnie zostaną szczegółowo omówione przez redakcję programu Ex Libris. Swoich zwycięzców wskażą również czytelnicy, którzy od 1 do 31 października 2023 r. wybiorą w drodze głosowania internetowego najlepsze książki w kategorii naukowej i popularnonaukowej. Oprócz nagród jury ma prawo przyznać czterem publikacjom z listy nominowanych wyróżnienia o charakterze honorowym.