TVP Nauka Piątek, 20.10.2023 06:00 CZAS W LAS - /2/ Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Sławomir Czyrnek Scenariusz: Sławomir Czyrnek Prowadzący: Magdalena Turowska, Sławomir Makaruk Tematem drugiego odcinka będą dzikie pszczoły w polskich lasach. Ich historia jest bardzo długa, bo współczesne pszczelarstwo wywodzi się z bartnictwa - gospodarki pszczelarskiej prowadzonej w barciach na terenach leśnych. Bartnictwo zanikło w Polsce i niemal w całej Europie pod koniec XIX wieku. Obecnie m.in. dzięki leśnikom ta zapomniana profesja odradza się w polskich lasach. Tak dzieje się m.in. w Nadleśnictwie Złoczew. Według leśników przywrócenie bartnictwa przynosi korzyści dla lasów gospodarczych poprzez korzystanie z naturalnych zapylaczy, jakimi są leśne pszczoły miodne. Bartnictwo stanowi także atrakcję turystyczną lasu, a miód bartny jest cennym przysmakiem o wyjątkowych walorach leczniczych. Sławomir Makaruk wspólnie z przedstawicielami Nadleśnictwa Złoczew, leśniczym Zbigniewem Wzgardą oraz inżynierem nadzoru Danielem Palmą, pokażą, jak wyglądają prace mające na celu stworzenie dzikim pszczołom jak najlepszych warunków do życia w lesie. Nie zabraknie też przysmaków regionalnej kuchni; panie ze Stowarzyszenia Kobiet Wiejskich gminy Burzenin przygotują smaczne potrawy z lokalnych upraw. Dopełnieniem biesiadowania na łonie natury będzie degustacja rozmaitych odmian miodu. 06:30 WETERYNARZE Z SERCEM - /79/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzisiaj opowiemy o zwyczajnych zwierzętach często postrzeganych jedynie jako kolejny element w wiejskim gospodarstwie, wykorzystywany do produkcji żywności. Czy wiecie, że świnia odczuwa emocje i reaguje na obecność człowieka podobnie jak pies? Odwiedziliśmy też warsztaty weterynaryjne - zobaczycie, dlaczego warto, aby Wasze dziecko wzięło w nich udział. W atmosferze zabawy pozna zasady obcowania ze zwierzętami, ucząc się przy tym szacunku do żywych istot. W Kąciku Behawiorystycznym zobaczycie Fafla, a na jego przykładzie dowiecie się, jak pomóc niewidomemu pupilowi w codziennym życiu i sobie w opiece nad nim. W Kąciku Adopcyjnym to właśnie Fafel oczekuje na nowy dom. 07:00 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (73) - ŁÓDŹ Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2009 Kolejny odcinek opowieści Wojciecha Cejrowskiego o Wenezueli. Tym razem Wojciech Cejrowski prezentuje sposób budowy łodzi - prostej dłubanki oraz łodzi z burtami. Autor opowiada o kolejnych udoskonaleniach wprowadzanych przez człowieka przy pokonywaniu barier wodnych oraz stosowaniu coraz bardziej zaawansowanych konstrukcji. 07:30 CZY WIESZ, ŻE? - /197/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 08:05 OPERACJA ZDROWIE - DEPRESJA Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Piotr Poraj - Poleski Wiele osób w czasie pandemii koronawirusa i narodowej kwarantanny musiało pozostać w domu przez 3 miesiące. Często w samotności i przerażeniu śledzili informacje o zagrożeniu. Również dziś wiele osób żyje w silnym stresie związanym z potencjalnym zachorowaniem na Covid-19. Może to powodować depresję - chorobę, która trwa latami i prowadzi nawet do śmierci. Depresja to choroba psychosomatyczna, czyli obejmująca i duszę, i ciało. 08:35 ASTRONARIUM - 17/21 (128) - RUBIEŻE UKŁADU SŁONECZNEGO Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Agnieszka Słowikowska, Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Gdzie kończy się Układ Słoneczny? I co takiego tam znajdziemy? Astronomowie od lat starają się badać dalekie zakątki naszego systemu planetarnego. Ale dopiero od niedawna wiemy o nich coś więcej. W tym programie pokażemy, co kryje się na rubieżach Układu Słonecznego. 09:10 JIMA AL - KHALILI PRZEWODNIK PO ŻYCIU, WSZECHŚWIECIE I CAŁEJ RESZCIE/1/ (JIM AL - KHALILI`S GUIDE TO LIFE, THE UNIVERSE AND EVERYTHING) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Znany fizyk i profesor, Jim Al - Khalili, zabiera widzów w podróż przez dziwny i cudowny mikroskopijny świat mechaniki kwantowej, badając, w jaki sposób stoi ona za całą strukturą wszechświata i podstawowymi procesami życia. To jest przewodnik ku odpowiedzi na jedną z największych zagadek: jak się tu dostaliśmy? 10:10 DIGITS: HISTORIA INTERNETU. POŁĄCZENI Z PRZYSZŁOŚCIĄ. (DIGITS) Serial dokumentalny, 52 min, USA, 2016 Ta trzyczęściowa seria dokumentalna opowiada historię i wpływ Internetu: jak działa, jak ewoluował, jakie technologie zrodził i dokąd może nas zaprowadzić w następnej dekadzie. 11:10 CZAS W LAS - /2/ Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Sławomir Czyrnek Scenariusz: Sławomir Czyrnek Prowadzący: Magdalena Turowska, Sławomir Makaruk Tematem drugiego odcinka będą dzikie pszczoły w polskich lasach. Ich historia jest bardzo długa, bo współczesne pszczelarstwo wywodzi się z bartnictwa - gospodarki pszczelarskiej prowadzonej w barciach na terenach leśnych. Bartnictwo zanikło w Polsce i niemal w całej Europie pod koniec XIX wieku. Obecnie m.in. dzięki leśnikom ta zapomniana profesja odradza się w polskich lasach. Tak dzieje się m.in. w Nadleśnictwie Złoczew. Według leśników przywrócenie bartnictwa przynosi korzyści dla lasów gospodarczych poprzez korzystanie z naturalnych zapylaczy, jakimi są leśne pszczoły miodne. Bartnictwo stanowi także atrakcję turystyczną lasu, a miód bartny jest cennym przysmakiem o wyjątkowych walorach leczniczych. Sławomir Makaruk wspólnie z przedstawicielami Nadleśnictwa Złoczew, leśniczym Zbigniewem Wzgardą oraz inżynierem nadzoru Danielem Palmą, pokażą, jak wyglądają prace mające na celu stworzenie dzikim pszczołom jak najlepszych warunków do życia w lesie. Nie zabraknie też przysmaków regionalnej kuchni; panie ze Stowarzyszenia Kobiet Wiejskich gminy Burzenin przygotują smaczne potrawy z lokalnych upraw. Dopełnieniem biesiadowania na łonie natury będzie degustacja rozmaitych odmian miodu. 11:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /79/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzisiaj opowiemy o zwyczajnych zwierzętach często postrzeganych jedynie jako kolejny element w wiejskim gospodarstwie, wykorzystywany do produkcji żywności. Czy wiecie, że świnia odczuwa emocje i reaguje na obecność człowieka podobnie jak pies? Odwiedziliśmy też warsztaty weterynaryjne - zobaczycie, dlaczego warto, aby Wasze dziecko wzięło w nich udział. W atmosferze zabawy pozna zasady obcowania ze zwierzętami, ucząc się przy tym szacunku do żywych istot. W Kąciku Behawiorystycznym zobaczycie Fafla, a na jego przykładzie dowiecie się, jak pomóc niewidomemu pupilowi w codziennym życiu i sobie w opiece nad nim. W Kąciku Adopcyjnym to właśnie Fafel oczekuje na nowy dom. 12:10 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (73) - ŁÓDŹ Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2009 Kolejny odcinek opowieści Wojciecha Cejrowskiego o Wenezueli. Tym razem Wojciech Cejrowski prezentuje sposób budowy łodzi - prostej dłubanki oraz łodzi z burtami. Autor opowiada o kolejnych udoskonaleniach wprowadzanych przez człowieka przy pokonywaniu barier wodnych oraz stosowaniu coraz bardziej zaawansowanych konstrukcji. 12:45 CZY WIESZ, ŻE? - /197/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:20 OPERACJA ZDROWIE - DEPRESJA Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Piotr Poraj - Poleski Wiele osób w czasie pandemii koronawirusa i narodowej kwarantanny musiało pozostać w domu przez 3 miesiące. Często w samotności i przerażeniu śledzili informacje o zagrożeniu. Również dziś wiele osób żyje w silnym stresie związanym z potencjalnym zachorowaniem na Covid-19. Może to powodować depresję - chorobę, która trwa latami i prowadzi nawet do śmierci. Depresja to choroba psychosomatyczna, czyli obejmująca i duszę, i ciało. 14:00 JIMA AL - KHALILI PRZEWODNIK PO ŻYCIU, WSZECHŚWIECIE I CAŁEJ RESZCIE/1/ (JIM AL - KHALILI`S GUIDE TO LIFE, THE UNIVERSE AND EVERYTHING) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Znany fizyk i profesor, Jim Al - Khalili, zabiera widzów w podróż przez dziwny i cudowny mikroskopijny świat mechaniki kwantowej, badając, w jaki sposób stoi ona za całą strukturą wszechświata i podstawowymi procesami życia. To jest przewodnik ku odpowiedzi na jedną z największych zagadek: jak się tu dostaliśmy? 15:00 ZMIANA KLIMATU: FAKTY - /1/ (CLIMATE CHANGE: THE FACTS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 David Attenborough wnikliwie przygląda się faktom dotyczącym zmian klimatycznych w dzisiejszym świecie, wyszczególniając niebezpieczeństwa, z którymi już mamy do czynienia i przyszłe zagrożenia, ale także możliwości zapobiegania i radykalnych zmian politycznych, społecznych i kulturowych. 16:00 DIGITS: HISTORIA INTERNETU. POŁĄCZENI Z PRZYSZŁOŚCIĄ. (DIGITS) Serial dokumentalny, 52 min, USA, 2016 Ta trzyczęściowa seria dokumentalna opowiada historię i wpływ Internetu: jak działa, jak ewoluował, jakie technologie zrodził i dokąd może nas zaprowadzić w następnej dekadzie. 17:00 JAK ŻYJE LAS... - DREWNO WOKÓŁ NAS Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Wojciech Słowik Dokumentalny cykl "Jak żyje las...", realizowany wspólnie z Lasami Państwowymi, przybliża widzom tajniki gospodarki leśnej, obala mity, tłumaczy pojęcia i definicje z nią związane. Leśników, naukowców i ekspertów występujących w programie łączy wspólna pasja - las jako ekosystem istotny dla życia ludzi, cenne środowisko przyrodnicze dostarczające tlenu, pochłaniające dwutlenek węgla i gwarantujące równowagę zasobów wodnych, a jednocześnie źródło ważnych dla gospodarki surowców. 17:30 WETERYNARZE Z SERCEM - /80/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. 18:05 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (74) - NA RYBY Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2009 W tym odcinku programu Wojciech Cejrowski przebywa w Wenezueli. Pora złowić coś na obiad. Poznamy indiańskie sposoby łowienia i unikalny amazoński sprzęt oblężniczo-wędkarski. 18:35 CZY WIESZ, ŻE? - /198/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 19:05 NA WSZELKI WYPADEK! - KRWOTOK TĘTNICZY 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Nikt z nas przecież nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. Rana postrzałowa może mieć różną głębokość i rozległość. W zależności od tych czynników jest ona mniej lub bardziej groźna, choć niekiedy z uwagi na silny krwotok bywa śmiertelna. Jakie są rodzaje ran postrzałowych i jak wygląda rekonwalescencja po postrzale? 20:00 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - AZJA: GÓRY I LĄDY (VOYAGE OF CONTINENTS - RISING MOUNTAINS AND SINKING COUNTRIES - ODC. 3) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Yanick Rose Muzyka: Sylvain Moreau Azja to kontynent ogromny, a jednocześnie bardzo kruchy - w ciągłym niebezpieczeństwie. To świat buzujący życiem. Kształtowanie się kontynentu azjatyckiego trwało miliardy lat i jeszcze się nie zakończyło. Jako pierwsza ukształtowała się Syberia, potem dołączyły ogromne masy lądu Mongolii i Chin. Później doszło do kolizji Indii z południową częścią Azji, w wyniku czego narodziły się Himalaje, najwyższy na ziemi łańcuch górski. Himalaje to jedno z najszybciej poruszających się miejsc na świecie. Przesuwa się od 2 do 4 cm rocznie. Wydaje się niewiele, ale to metr w ciągu życia człowieka, a w skali milionów lat to bardzo dużo. Połączenie się poszczególnych części Azji wcale nie oznacza, że kontynent się ustabilizował i już nie będzie się zmieniać. Azja spoczywa na płytach, które nadal są aktywne. Nacierają na siebie, rozłączają się i zderzają. Płyta indyjska nadal podkopuje się pod swoją azjatycką sąsiadkę. Może to spowodować katastrofę w Nepalu, niewielkim państewku wciśniętym między Indie i resztę kontynentu. Naukowcy są przekonani, że spokojny krajobraz Nepalu kryje w sobie potężną energię, która kiedyś wywoła ogromne trzęsienie ziemi. Ostatnie duże trzęsienie ziemi w tym kraju wystąpiło ponad 300 lat temu. Przez te 300 lat gromadziła się energia tektoniczna, czekająca na wyzwolenie. Katmandu, największe miasto Nepalu cały czas jest zagrożone. Krajem, który leży w najbardziej niestabilnym rejonie na świecie, jest Japonia. Cała jej powierzchnia położona jest w miejscu spotkania płyt: pacyficznej, filipińskiej i azjatyckiej. Ta strefa trzęsień ziemi i wulkanów nazywana jest Pierścieniem Ognia. Przez setki milionów lat Japonia była związana ze wschodnim wybrzeżem Azji. Następnie - mniej więcej 15 milionów lat temu - nacierające na siebie płyty na Pacyfiku odciągnęły Japonię na wschód, otwierając miejsce dla Morza Japońskiego. Od niepamiętnych czasów Japończycy musieli się dostosować do niestabilności ziemi pod stopami. W Tokio, którego liczba mieszkańców (wraz z aglomeracją) dochodzi do 35 milionów, budynki są zaprojektowane tak, by wytrzymały nawet najgwałtowniejsze wstrząsy. Na tokijskim uniwersytecie profesor Takashi Furumura tworzy symulacje komputerowe, które są podstawą bezpieczeństwa Japonii. Profesor przyznaje, że nadal bardzo trudno jest dokładnie przewidzieć wystąpienie trzęsienia ziemi. Jednak dzięki takim programom można obliczyć przybliżoną siłę wstrząsów i zakres zniszczeń. W Centrum Informacji Sejsmicznej w Jokohamie naukowcy bacznie przyglądają się codziennym wstrząsom tektonicznym. Każdego roku rejestruje się dziesiątki tysięcy wstrząsów. Jednak nawet najbardziej zaawansowana technika i konstrukcje budowlane nie uchronią Japonii przed niszczycielskimi wybuchami Matki Natury. W marcu 2011 roku, trzęsienie ziemi o sile 9 stopni spowodowało najbardziej katastrofalne tsunami w historii Japonii. Wiemy już, że siły tektoniczne Azji są ogromnym zagrożeniem dla życia ludzkiego. Jednocześnie te same siły dostarczają ludzkości środków, które pozwalały naszym przodkom osiedlać się na nowych terenach. Od stworzenia pierwszych mas lądu, które uformowały Syberię - po kolizję z Indiami, Azja nigdy nie przestała się zmieniać i rozrastać. To największy i najbardziej złożony kontynent na Ziemi. 21:05 SONDY KOSMICZNE - SERCE PLUTONA (SPACE PROBES) Serial dokumentalny, 22 min, Francja, 2017 Wraz z twórcami filmu wyruszamy na ekspedycję w kosmos i poznajemy sondy kosmiczne, które odwiedziły każdy świat w naszym Układzie Słonecznym, będąc naszymi oczami, uszami, rękami, a nawet nosem, oddalonymi o miliony mil od nas. Ten serial dokumentalny przygląda się cudom inżynierii ESA i NASA, które zrewolucjonizowały rozumienie naszego miejsca w kosmosie. 21:30 SONDY KOSMICZNE - PRZYSZŁE MISJE (SPACE PROBES) Serial dokumentalny, 22 min, USA, 2017 Wraz z twórcami filmu wyruszamy na ekspedycję w kosmos i poznajemy sondy kosmiczne, które odwiedziły każdy świat w naszym Układzie Słonecznym, będąc naszymi oczami, uszami, rękami, a nawet nosem, oddalonymi o miliony mil od nas. Ten serial dokumentalny przygląda się cudom inżynierii ESA i NASA, które zrewolucjonizowały rozumienie naszego miejsca w kosmosie. 22:10 DIGITS: HISTORIA INTERNETU. POŁĄCZENI Z PRZYSZŁOŚCIĄ. (DIGITS) Serial dokumentalny, 52 min, USA, 2016 Ta trzyczęściowa seria dokumentalna opowiada historię i wpływ Internetu: jak działa, jak ewoluował, jakie technologie zrodził i dokąd może nas zaprowadzić w następnej dekadzie. 23:05 JAK ŻYJE LAS... - DREWNO WOKÓŁ NAS Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Wojciech Słowik Dokumentalny cykl "Jak żyje las...", realizowany wspólnie z Lasami Państwowymi, przybliża widzom tajniki gospodarki leśnej, obala mity, tłumaczy pojęcia i definicje z nią związane. Leśników, naukowców i ekspertów występujących w programie łączy wspólna pasja - las jako ekosystem istotny dla życia ludzi, cenne środowisko przyrodnicze dostarczające tlenu, pochłaniające dwutlenek węgla i gwarantujące równowagę zasobów wodnych, a jednocześnie źródło ważnych dla gospodarki surowców. 23:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /80/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. 00:25 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (74) - NA RYBY Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2009 W tym odcinku programu Wojciech Cejrowski przebywa w Wenezueli. Pora złowić coś na obiad. Poznamy indiańskie sposoby łowienia i unikalny amazoński sprzęt oblężniczo-wędkarski. 00:55 CZY WIESZ, ŻE? - /198/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 01:40 NA WSZELKI WYPADEK! - KRWOTOK TĘTNICZY 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Nikt z nas przecież nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. Rana postrzałowa może mieć różną głębokość i rozległość. W zależności od tych czynników jest ona mniej lub bardziej groźna, choć niekiedy z uwagi na silny krwotok bywa śmiertelna. Jakie są rodzaje ran postrzałowych i jak wygląda rekonwalescencja po postrzale? 02:20 ASTRONARIUM - 167 Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Agnieszka Słowikowska, Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Kosmiczny bąbel otaczający nasz układ planetarny. Heliosfera to obszar, w którym Słońce roztacza swój wpływ na okoliczną przestrzeń. W tym programie pokażemy, jak powstaje. I w jaki sposób może oddziaływać na naszą planetę. 02:55 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - AZJA: GÓRY I LĄDY (VOYAGE OF CONTINENTS - RISING MOUNTAINS AND SINKING COUNTRIES - ODC. 3) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Yanick Rose Muzyka: Sylvain Moreau Azja to kontynent ogromny, a jednocześnie bardzo kruchy - w ciągłym niebezpieczeństwie. To świat buzujący życiem. Kształtowanie się kontynentu azjatyckiego trwało miliardy lat i jeszcze się nie zakończyło. Jako pierwsza ukształtowała się Syberia, potem dołączyły ogromne masy lądu Mongolii i Chin. Później doszło do kolizji Indii z południową częścią Azji, w wyniku czego narodziły się Himalaje, najwyższy na ziemi łańcuch górski. Himalaje to jedno z najszybciej poruszających się miejsc na świecie. Przesuwa się od 2 do 4 cm rocznie. Wydaje się niewiele, ale to metr w ciągu życia człowieka, a w skali milionów lat to bardzo dużo. Połączenie się poszczególnych części Azji wcale nie oznacza, że kontynent się ustabilizował i już nie będzie się zmieniać. Azja spoczywa na płytach, które nadal są aktywne. Nacierają na siebie, rozłączają się i zderzają. Płyta indyjska nadal podkopuje się pod swoją azjatycką sąsiadkę. Może to spowodować katastrofę w Nepalu, niewielkim państewku wciśniętym między Indie i resztę kontynentu. Naukowcy są przekonani, że spokojny krajobraz Nepalu kryje w sobie potężną energię, która kiedyś wywoła ogromne trzęsienie ziemi. Ostatnie duże trzęsienie ziemi w tym kraju wystąpiło ponad 300 lat temu. Przez te 300 lat gromadziła się energia tektoniczna, czekająca na wyzwolenie. Katmandu, największe miasto Nepalu cały czas jest zagrożone. Krajem, który leży w najbardziej niestabilnym rejonie na świecie, jest Japonia. Cała jej powierzchnia położona jest w miejscu spotkania płyt: pacyficznej, filipińskiej i azjatyckiej. Ta strefa trzęsień ziemi i wulkanów nazywana jest Pierścieniem Ognia. Przez setki milionów lat Japonia była związana ze wschodnim wybrzeżem Azji. Następnie - mniej więcej 15 milionów lat temu - nacierające na siebie płyty na Pacyfiku odciągnęły Japonię na wschód, otwierając miejsce dla Morza Japońskiego. Od niepamiętnych czasów Japończycy musieli się dostosować do niestabilności ziemi pod stopami. W Tokio, którego liczba mieszkańców (wraz z aglomeracją) dochodzi do 35 milionów, budynki są zaprojektowane tak, by wytrzymały nawet najgwałtowniejsze wstrząsy. Na tokijskim uniwersytecie profesor Takashi Furumura tworzy symulacje komputerowe, które są podstawą bezpieczeństwa Japonii. Profesor przyznaje, że nadal bardzo trudno jest dokładnie przewidzieć wystąpienie trzęsienia ziemi. Jednak dzięki takim programom można obliczyć przybliżoną siłę wstrząsów i zakres zniszczeń. W Centrum Informacji Sejsmicznej w Jokohamie naukowcy bacznie przyglądają się codziennym wstrząsom tektonicznym. Każdego roku rejestruje się dziesiątki tysięcy wstrząsów. Jednak nawet najbardziej zaawansowana technika i konstrukcje budowlane nie uchronią Japonii przed niszczycielskimi wybuchami Matki Natury. W marcu 2011 roku, trzęsienie ziemi o sile 9 stopni spowodowało najbardziej katastrofalne tsunami w historii Japonii. Wiemy już, że siły tektoniczne Azji są ogromnym zagrożeniem dla życia ludzkiego. Jednocześnie te same siły dostarczają ludzkości środków, które pozwalały naszym przodkom osiedlać się na nowych terenach. Od stworzenia pierwszych mas lądu, które uformowały Syberię - po kolizję z Indiami, Azja nigdy nie przestała się zmieniać i rozrastać. To największy i najbardziej złożony kontynent na Ziemi.