TVP Dokument Czwartek, 09.11.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - 12 TYSIĘCY GRZYBÓW W BARSZCZ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Narratorem filmu jest mykolog, prof. Andrzej Grzywacz - popularyzator nauki i pasjonat życia grzybów. W odcinku występują również: badacz grzybów, dr Andrzej Szczepański oraz entomolog Marek Kozłowski, który opowiada o ciekawych powiązaniach grzybów z owadami. Grzyby są wszechobecne. Zwłaszcza w środowiskach leśnych. A przede wszystkim w mało odwiedzanych, bo podmokłych lasach łęgowych i olsach. Badacze odkrywają w nich po 70 gatunków rzadkich i zagrożonych. Taka mnogość najlepiej świadczy, jak mocno grzyby są powiązane z bogactwem środowiska i jak czytelny jego wskaźnik stanowią. Wspomniane typy lasów są wszakże zawsze nie tylko bogate i obfitujące w podrost krzewów, takich jak bez czarny, czeremcha, kruszyna, porzeczka czy wiele innych, ale też odznaczają się dużym bogactwem świata owadów, a zwłaszcza ptaków, osiągających tutaj nienotowane gdzie indziej zagęszczenia. Ponieważ owocników cennych dla nas gatunków grzybów musimy z pewnym mozołem poszukiwać, nie mamy wystarczającego poczucia wszechobecności tych organizmów. Bo też większa część każdego grzyba zalega pod ziemią, sięgając do znacznych nieraz głębokości. Owocniki są tylko pewnym wykwitem ukrytej pod ściółką i glebą grzybni. Nie zawsze występującym. Obecność owocników zależy m.in. od stanu środowiska, a zwłaszcza stopnia jego skażenia. Różne gatunki na różne skażenia reagują rozmaicie; jedne znikają, ale inne na tym korzystają i rozwijają się bujnie. Są gatunki niezwykle wrażliwe, np. na zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki (SO2). Badaniami wpływu wyziewów na florę grzybów, jak i wieloma innymi zagadnieniami dotyczącymi tych organizmów zajmuje się narrator odcinka, prof. Andrzej Grzywacz z Akademii Rolniczej w Warszawie. Znajomość grzybów, oczywiście wszystkich, nie tylko kapeluszowych i nie tylko jadalnych, to wielkie wyzwanie nawet dla znawcy, bo mamy ich w Polsce ok. 12 tysięcy! 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 39 REGUŁY TEMPLARIUSZY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Templariusze to zakonnicy nadal obecni w popkulturze, pomimo faktu, że zmierzch ich potęgi miał miejsce 700 lat temu. Radosław Kotarski bada to, co zostało po nich w Polsce i w Niemczech. Przygląda się również codziennemu życiu zakonników i przybliża surową regułę zakonną templariuszy. Zapraszamy w prawdziwą podróż w czasie. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 235 SZLAK RZEKI KRUTYNI Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Szlak rzeki Krutyni uznawany jest za jeden z najpiękniejszych szlaków nizinnych Europy. Wiedzie przez urokliwe wioski, wije się wśród morenowych wzniesień, przez lasy Puszczy Piskiej, a miejscami przez podmokłe łąki. Kto nie widział Krutyni, ten nie widział Mazur - tak mówią okoliczni mieszkańcy i trudno z tym stwierdzeniem dyskutować. Szlak rzeki Krutyni to olbrzymia różnorodność mazurskich krajobrazów w otoczeniu dzikiej, nieskażonej przyrody i bogatej kultury. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /67/ Reality show, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Tym razem autorzy cyklu zapraszają do niezwykłego, ludzko - psiego domu, który stworzyła pani Sylwia, trener i behawiorysta, od wielu lat pracująca z psami trudnymi i agresywnymi. Zdaniem pani Sylwii problemy w relacjach ze zwierzętami stwarza człowiek swoim przekonaniem, że to on króluje na ziemi i wszystkie inne żywe istoty powinny go zrozumieć. Taka postawa jest źródłem wielu tragedii i psich nieszczęść. Twórcy towarzyszą też p. Weronice i jej pupilce Cirilli, która ma problemy z chodzeniem, podczas wizyty w klinice weterynaryjnej. Asystują podczas przeprowadzania artroskopii, dzięki której przyczyny dolegliwości zostaną zlikwidowane. Kiedyś taki zabieg dostępny był jedynie dla człowieka. A w kąciku adopcyjnym podopieczny pani Sylwii, czyli Fundacji Duch Leona. 08:05 SŁOŃCE I CZŁOWIEK - CZĘŚĆ 2 (SUN AND MAN) Cykl dokumentalny, 46 min, Francja, 2018 Reżyseria: Francois Barre Dwuczęściowy film dokumentalny o relacjach człowieka ze Słońcem, które jest naszym światłem, ciepłem, pożywieniem. Wraz z nim powstają ludzie i obawiają się jego zniknięcia. Jesteśmy tak przyzwyczajeni do jego obecności, że zapomnieliśmy, że się kiedyś narodziło i kiedyś umrze. Ale jak dobrze znamy Słońce? Ten film bada podstawowe relacje między człowiekiem a tą fascynującą gwiazdą. Antropolodzy, astrofizycy, historycy i klimatolodzy pomagają nam zrozumieć, w jaki sposób Słońce nas ukształtowało na wiele sposobów od przekonań religijnych po nasz związek z czasem, a nawet kolor naszej skóry czy strukturę naszych włosów. Dzięki postępowi w nauce nauczyliśmy się również używać go w zamian czegoś. Stawiamy Słońce w centrum naszych problemów środowiskowych. Międzynarodowi eksperci i klucze do zrozumienia największego "uzależnienia" człowieka. 09:00 POŁUDNIOWA AFRYKA - CZĘŚĆ 2. KRAINA OLBRZYMÓW (SOUTH AFRICA 2. LAND OF THE GIANTS) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Behrend Scenariusz: Steven Zorn Czteroczęściowa opowieść dokumentalna o Południowej Afryce. To region świata, gdzie bogactwa dzikiej przyrody nie trzeba nikomu specjalnie zachwalać. Tylko tu są krainy gorące - jak pustynie, bujne - 0 jak dżungle i zimne - jak Antarktyka. Republika Południowej Afryki to kraj tak zróżnicowany jak żaden inny. Dlaczego tutaj pingwiny kochające zimno żyją obok pustyni ze strusiami. Jak doszło do powstania żyworodnych kameleonów i morskich ślimaków. To kraj charakterystycznych cech geograficznych i skrajności klimatycznych, które zapewniają egzotyczną przyrodę zawsze pełną niespodzianek. Odcinek 2 to opowieść o olbrzymach, żyjących w tym zakątku świata. Sekretne życie południowej Afryki zaczyna się na wybrzeżu, na najbardziej wysuniętym na południe zdradliwym cyplu, gdzie z furią zderzają się ze sobą i mieszają wody oceanów. W wodach oceanu, poniżej ogłuszającego huku fal rozpętuje się prawdziwe piekło. Dla ławic sardynek to Armagedon. Delfiny polujące w grupach, kierując się echolokacją, mkną za zdobyczą z prędkością 50 kilometrów na godzinę. Czego nie pożrą delfiny, zapewne przypadnie w udziale głuptakom przylądkowym i żarłaczom. Ale nawet ci drapieżnicy wycofują się przed potężnym myśliwym osiągającym ponad 12 metrów długości. Płetwal Bryde’a - wielki i głodny. Zmienia się też linia brzegowa. Północno - wschodnie wybrzeże przechodzi od stromych skał w łagodne piaszczyste plaże. W głębi lądu za piaszczystymi wydmami rozciąga się obszar lasów subtropikalnych. Ciepły Ocean Indyjski przez cały rok zapewnia gorący wilgotny klimat. Rzeki i jeziora nigdy nie wysychają tu doszczętnie. To idealne warunki dla jednego z największych drapieżników na ziemi - dla krokodyla nilowego. 10:00 WŁOCHY: ZRODZONE Z MIŁOŚCI - ODC. 5 APULIA (ITALY MADE WITH LOVE EP. 5 PUGLIA) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2022 Reżyseria: Francis Ramirez - O'Shea, Thomas Jacobi Seria dokumentalna, poświęcona kulturze włoskiej, w której autorzy odnajdują ukryte skarby w każdym wyjątkowym regionie i pozwalają mieszkańcom dzielić się swoimi doświadczeniami, dziedzictwem i obyczajowością. Wyobraźmy sobie, że w jednym z najczęściej odwiedzanych krajów na świecie nie ma turystów. Pomnik Dawida, Koloseum, Wenecja są puste. Jednak niektórzy najbardziej utalentowani rzemieślnicy nadal tworzą swoją sztukę, a kultura włoska się rozwija bez zewnętrznego zgiełku. W świecie, w którym większość produktów powstaje masowo, poznamy niesamowitych rzemieślników, którzy wciąż tworzą unikalne rzeczy ręcznie. Precyzja, personalizm, delikatna doskonałość, miłość do sztuki - wszystko to razem zapewnia wyjątkową jakość. Od dmuchania szkła w Wenecji, produkcję oliwy z oliwek w Toskanii, przędzenie jedwabiu w Como, po tradycje kulinarne Emilii - Romanii, każdy odcinek pozwala nam docenić coś innego. Odc. 5 - "Apulia". Z dala od zgiełku wielkich włoskich miast. Leży na pięcie "włoskiego buta" jarząc się zbielałymi na słońcu miasteczkami, wspaniałym wybrzeżem i tętniącymi życiem polami uprawnymi. Naturalny blask Apulii rozświetla troskliwie uprawianie oliwki i niezwykłą sztukę, która tu powstaje. W tym regionie powstają współczesne dzieła sztuki, które wytrzymują próbę czasu. Stare czy nowe są częścią przestrzeni, wypełnionej oddaniem, kreatywnością i pasją. Do dzisiaj te ziemie znane są jako brzuch Włoch. 11:00 MISJA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1978 Scenariusz: Karol Bielecki, Stefan Wajcman Zdjęcia: Janusz Sztajkowski Filmowa opowieść o pracy polskich konserwatorów zabytków w republice Macedonii. Przedstawiono wkład polskich archeologów, architektów, historyków sztuki i konserwatorów zabytków w ratowanie bezcennych zabytków kultury tego regionu. Prace archeologiczno - konserwatorskie prowadzono: w mieście Prilep (dawna stolica Macedonii) - twierdza Markovi Kuli, w Debreszte - konserwacja ruin budowli sakralnej, Heraclea - pozostałości bazyliki wczesnochrześcijańskiej i amfiteatr antyczny, Ochryd - amfiteatr z II wieku p.n.e. Wizyta w pracowni snycerskiej w Ochrydzie. W filmie mowa także o współpracy polsko - jugosłowiańskiej przy wykopaliskach na górze Gaik w Radzikowie koło Czerwińska na Mazowszu. Archeologowie znaleźli eksponaty świadczące o tym, że było to miejsce odprawiania pogańskich obrzędów religijnych. 11:35 ŚPIEWAŁA EWA DEMARCZYK Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Filmowa opowieść o Ewie Demarczyk przez jej piosenki - one poprowadzą nas przez jej biografię. Jak powiedział Zygmunt Konieczny, dziś młodzi ludzie nie wiedzą, kim była Ewa, nazwisko Demarczyk nic im nie mówi. Chyba najlepszym sposobem, żeby ją poznali, będzie poznanie jej poprzez jej piosenki i ich wykonania. Na film złożą się wyciągnięte z archiwów TVP wykonania piosenek na festiwalu w Opolu, w Sopocie, nagrania z dwóch koncertów telewizyjnych, sporadyczne, pojedyncze piosenki. Pokażemy Ewę Demarczyk do roku 1980, kiedy była wielka, kiedy śpiewała dla nas, kiedy nie kładł się na nią żaden cień. Konstrukcja filmu opiera się na wspomnieniach ludzi, którzy z nią pracowali, którzy jej towarzyszyli w drodze artystycznej, ale też ją tworzyli. 12:40 LOKALSI Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 13:10 NARÓD HITLERA. KONFORMIZM (HITLER’S PUBLIC / HITLER’S PEOPLE / DIE SUCHE NACH HITLERS VOLK DEUTSCHLANDREISE 45) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Pater Hertl Muzyka: Georg Reichelt Film dokumentalny o tym jak bardzo Hitler mógł liczyć na niemiecką opinię publiczną, nawet w obliczu niewypowiedzianego cierpienia i nadchodzącej zagłady. Jak Hitler doszedł do władzy i jak zakończył się jego reżim? Jego absolutna i nieograniczona władza została przedstawiona poprzez indywidualne epizody z życia, dokumenty, pamiętniki, listy i fotografie. Sugestywne i wcześniej nieopublikowane prywatne nagrania w kolorze pokazują życie w hitlerowskich Niemczech. Przekonująca i udokumentowana opowieść odsłania niewiarygodną lojalność i wsparcie, jakie Hitler miał wśród niemieckiego społeczeństwa, na przekór wszystkiemu. 14:10 POŁUDNIOWA AFRYKA - CZĘŚĆ 3. DRAPIEŻCY Z KALAHARI (SOUTH AFRICA 3. KILLERS OF THE KALAHARI) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Behrend Scenariusz: Steven Zorn Odcinek 3 prezentuje najwspanialszych drapieżców z Kalahari. Rozległe trawiaste obszary na północnych sawannach Południowej Afryki tworzą dla niego idealną arenę. Długonogie koty dorastają do wysokości 60 centymetrów. Znalezienie własnego terytorium może potrwać rok czy dwa. Roślinożerców na pustyni czekają inne wyzwania. Roślin jest mnóstwo, ale panuje konkurencja. Jednak dzięki zróżnicowanej wielkości ciała zwierzęta mogą się dzielić tym samym źródłem pokarmu. Najwyższe piętro roślinne przypada w udziale żyrafom. Zebry i gnu żerują na trawach, a guziec blisko ziemi. Pasmo Gór Smoczych rozciąga się po wschodniej stronie kraju. Potężne góry dochodzące do 3 tysięcy metrów tworzą barierę, która zatrzymuje chmury deszczowe nadciągające znad oceanu. Skutek jest taki, że za górami zostaje spragniona deszczu półpustynia. Na południowoafrykański płaskowyż Karru spada nie więcej niż 400 milimetrów deszczu rocznie. W szczycie sezonu letniego temperatura przekracza 40 stopni. Te spalone słońcem równiny wielkości Niemiec zajmują prawie jedną trzecią powierzchni południowej Afryki. 15:10 MALIKA: KRÓLOWA LWICA - CZĘŚĆ 1. (MALIKA: THE LION QUEEN) Cykl dokumentalny, 42 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Karin Slater Scenariusz: Tom Hugh - Jones Dwuczęściowa opowieść o królowej lwicy imieniem Malika. Widzowie poznają jej niezwykłe życie, od lwiątka do pięknej, dumnej samicy. Zobaczymy jak każdego dnia zdobywa doświadczenie, ciągle walczy o przetrwanie, a to wszystko na przepięknej sawannie. Poznamy również innych członków królestwa lwów. Ten film jest zachwycającym spektaklem, epicką historią o zwierzętach. Oferuje wyjątkowo bliski wgląd w ekosystem i otoczenie jednego z najpotężniejszych i najpiękniejszych zwierząt, jakie żyją na Ziemi. Film zrealizowali zdobywcy nagrody Emmy za produkcję serii BBC: Planet Earth II, Blue Planet i Hostile Planet. 16:00 JANE - NOWE POKOLENIE (JANE NEW GENERATION) Film dokumentalny, 48 min, Francja, 2020 Reżyseria: Pascal Sarragot Scenariusz: Floriane Brisotto Film dokumentalny, który jest spojrzeniem na życie i obecne projekty Jane Goodall - światowej sławy etnolożki, specjalistki od prymatologii i paleontologii oraz wszechstronnej pionierki badań naukowych. Opowiedziana oczami jej wnuka Merlina. Jak opowiadał - "Dorastałem w Tanzanii. Tutaj czuję się jak w domu Od dziecka byłem bardzo związany z tą kulturą. Moja babcia spędziła tu większość swojego życia. Przyjeżdżała dwa razy w roku. Bardzo za nią tęskniłem. Mam nadzieję, że ona też za mną tęskniła! Moja babcia, ja i miliony ludzi wierzymy w przyszłość i mamy wszelkie powody do nadziei. Nowe pokolenie wie, co ma robić. Nazywam się Merlin van Lawick, a moją babcią jest Jane Goodall." To intymny portret i jej jasne przesłanie - nowe pokolenia są naszą najlepszą nadzieją na lepsze jutro. Świetnym przykładem tej nadziei jest właśnie jej wnuk, za którymi podążamy przez Tanzanię, gdzie dla Jane wszystko się zaczęło, gdy zdecydowała się opuścić swoje brytyjskie życie i zamieszkać w lesie z szympansami. Przyczyniła się do poznania procesów społecznego uczenia się, myślenia, działania i kultury wśród dzikich szympansów. Pełen nadziei na przyszłość dokument to wzruszająca opowieść o życiu, działaniach i doświadczeniach Jane Goodall. 17:00 WŁOCHY: ZRODZONE Z MIŁOŚCI - ODC. 6 LIGURIA (ITALY MADE WITH LOVE EP. 6 LIGURIA) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2022 Reżyseria: Francis Ramirez - O'Shea, Thomas Jacobi Seria dokumentalna, poświęcona kulturze włoskiej, w której autorzy odnajdują ukryte skarby w każdym wyjątkowym regionie i pozwalają mieszkańcom dzielić się swoimi doświadczeniami, dziedzictwem i obyczajowością. Wyobraźmy sobie, że w jednym z najczęściej odwiedzanych krajów na świecie nie ma turystów. Pomnik Dawida, Koloseum, Wenecja są puste. Jednak niektórzy najbardziej utalentowani rzemieślnicy nadal tworzą swoją sztukę, a kultura włoska się rozwija bez zewnętrznego zgiełku. W świecie, w którym większość produktów powstaje masowo, poznamy niesamowitych rzemieślników, którzy wciąż tworzą unikalne rzeczy ręcznie. Precyzja, personalizm, delikatna doskonałość, miłość do sztuki - wszystko to razem zapewnia wyjątkową jakość. Od dmuchania szkła w Wenecji, produkcję oliwy z oliwek w Toskanii, przędzenie jedwabiu w Como, po tradycje kulinarne Emilii - Romanii, każdy odcinek pozwala nam docenić coś innego. Odc. 6 - "Liguria". Malowniczy róg Włoch, mieniący się kolorami nadmorskich wiosek i wspaniałym widokiem na morze. Ten odległy region ma jednak coś więcej do zaoferowania poza cudownymi krajobrazami. Od Cinque Terre po Genuę - tutaj miejscowi artyści doskonalą swoją wyjątkową sztukę od dziesięcioleci. Ci rzemieślnicy swoimi wyrobami składają hołd magicznemu miejscu, które zwą domem. Tętniące życiem miasteczka przyciągają pół miliona turystów rocznie. Stulecia temu przybyszami byli jednak artyści, szukający zacisznego miejsca. Krajobraz jest wspaniały, a morze przepiękne. Genua, współczesne miasto ze starożytną przeszłością. Dzięki morskiemu handlowi z fortecy z czasów przed rzymskich, w złotej epoce odrodzenia stała się kwitnącą republiką. Wzdłuż linii portowej zamożni kupcy stawiali pałace, goszczące europejskie rodziny królewskie. 18:05 OPUSZCZONE MIEJSCA - KONIEC BRATERSTWA. ODC. 4 (FORSAKEN PLACES) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PROWANSJA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Prowansja to niezwykle ciekawy region Francji. Liliowe pola lawendy, kobaltowe niebo, podmuch mistralu i upojne zapachy działają na zmysły jej mieszkańców i gości. Podróżni cenią Prowansję za gaje oliwne, wspaniałe zabytki i malownicze winnice, a także - za styl życia. Od Verdon po Mont Ventoux, od Forcalquier po Luberon - Prowansja to miejsce spotkań z niezwykłymi ludźmi, z kulturą i z historią. Wiosną powietrze przesycone jest wonią ziół. Kamienne domy pięknie wtapiają się w skaliste tło. Stoimy u bram Prowansji, krainy, która zapada w serce i cieszy oczy. Wąskie uliczki, stare domy, szum fontanny... w miasteczkach takich, jak to, życie płynie leniwie. Można usiąść na placu w cieniu drzewa oliwnego albo na schodkach kościoła. Każdy zakątek jest piękny i pełen harmonii. 20:15 WIELKIE RODZINY - ODC. 2 Cykl dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Marek Kozakiewicz Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków W tym odcinku poznajemy świat czwartej rodziny serialu, 9 - osobowej rodziny Janeczki i Michała Kacprzyków z Beskidu Niskiego. W 1995 roku zdecydowali się porzucić warszawski świat i zamieszkać gdzieś na końcu świata. Weronika z Janu przygotowują się do wyjazdu do Opola, to tam będzie walczył Janu. Managerem Janu jest jego żona, która ma również przeszkolenie sędziowskie i trenerskie w sztukach walki. Janu jest przerażony, bo to pierwsza jego walka w MMA, ale robi to ze względów finansowych. Wspomina swoje życie w ubóstwie, kiedy był jeszcze dzieckiem i za wszelką cenę nie chce dopuścić do tego, by jego dzieci doświadczyły choćby 1% tego, co on przeżył. Wakacje już minęły, zaczął się rok szkolny. Rodzina Twarowskich postanawia omówić temat przeprowadzki. Tymek jest już dorosły i poprosił rodziców o osobny pokój, ta prośba wymaga zmian we wszystkich pokojach zajmowanych przez dzieci. U Lewockich tata Andrzej wraz z synem szykują w piwnicy mały warsztat do budowy cajonów, małych hiszpańskich bębnów. A mamę Monikę poznamy od jej zawodowej strony, nauczycielki, która opowie uczniom o etycznej zasadzie tego świata. 21:10 ŚLADAMI BENIOWSKIEGO Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Nawrotkiewicz Maurycy August Beniowski, zwany polskim Królem Madagaskaru urodził się w 1746 roku, na terenie dzisiejszej Słowacji. Był z pochodzenia Węgrem, choć sam twierdził, że jest również polskim szlachcicem. Przez jednych uważany za wielkiego odkrywcę, podróżnika, żołnierza, przez innych za awanturnika i blagiera. Wysłany przez Króla Francji na Madagaskar, dzięki umiejętnemu działaniu, szacunku dla rdzennej ludności zdobywa zaufanie mieszkańców i zostaje obwołany Królem. Ginie od francuskiej kuli, broniąc niezależności Wyspy. Postać, która intryguje i fascynuje badaczy na całym świecie, niezależnie od upływu czasu. Historię Maurycego Beniowskiego poznajemy poprzez pasjonata i odkrywcę, Alberta Ziębę, który od ponad dwudziestu lat poszukuje śladów Beniowskiego na wyspie Madagaskar. Sam będąc polskim emigrantem w Belgii, po ukończeniu studiów plastycznych postanawia wyjechać na Madagaskar. Tu odkrywa na nowo postać Maurycego Beniowskiego i zaczyna odkrywać ślady jakie po sobie zostawił na wyspie. Z kamerą towarzyszymy wyprawie polskich pasjonatów, przemierzających wyspę według pierwszej drogi, wytyczonej właśnie przez Maurycego Augusta Beniowskiego. Film pokazuje drogę, która mimo upływu czasu wygląda jak w czasach kiedy przemierzał ją Beniowski. Przecina niezliczone rzeki, góry i doliny, mijając wioski, do których biały człowiek nigdy nie dociera. 22:15 KRÓLIK PO BERLIŃSKU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2009 Reżyseria: Bartek Konopka Scenariusz: Bartek Konopka Opowieść o królikach żyjących w sąsiedztwie muru berlińskiego, mimowolnych świadkach burzliwej, powojennej historii miasta i dzielącego go muru. Prowadzona zza kadru, pełna absurdalnego humoru narracja o codziennym bytowaniu królików przeradza się niepostrzeżenie w opowieść o ludziach, mieszkańcach nie tylko Berlina Wschodniego, ale i całej NRD, poddanych wbrew woli, społecznemu i politycznemu eksperymentowi, odciętych dosłownie i w przenośni murem od reszty świata. Dziwnym trafem, historia tamtejszych królików stanowi wierne odbicie historii ludzi. Przed wojną Plac Poczdamski był tętniącym życiem fragmentem Berlina. Po wojnie zamienił się w dziką łąkę, na której wkrótce zaczęły powstawać ogródki działkowe. W poszukiwaniu pożywienia ściągały tam dzikie króliki z całego miasta. Ale pewnego dnia na łące pojawili się żołnierze, którzy poprowadzili przez środek zasieki z drutu kolczastego, by niebawem zastąpić je wysokim, ceglanym murem zwieńczonym opaskami z drutu. Ludzie stawali po obu stronach muru na różnych skrzynkach i stołkach, zaglądali na drugą stronę, machali do siebie, wysyłali sygnały świetlne, wypatrywali się przez lornetki, ustawiali transparenty, coś wykrzykiwali. Króliki nie rozumiały z tego nic, mogły się tylko przyglądać. Krzyki płoszyły je, choć z czasem zwierzęta zaczęły się do nich przyzwyczajać. Jednak ludzie zachowywali się coraz dziwniej. Niektórzy próbowali przeskoczyć mur, potem szybko przebiec szeroki pas ziemi i przedrzeć się przez zaporę z drutu kolczastego. Czasami im się to udawało, więc niebawem zamiast drutów pojawił się drugi mur. Pomiędzy murami ciągnął się pas ziemi niczyjej. Teraz już ucieczka była dużo trudniejsza, zwłaszcza że wzdłuż muru krążyli uzbrojeni żołnierze z psami i wyłapywali desperatów. Niekiedy do nich strzelali, mimo że każdy strzał wymagał udokumentowania w raporcie. Do królików, które też znalazły się między murami, nie strzelano, widać nie zasługiwały na raporty, ale stały się więźniami. Nawet jeśli biegły długo wzdłuż muru, nie mogły opuścić swojego terytorium, a jedynie wrócić w to samo miejsce. Królicze więzienie zaczęło jednak zwierzakom odpowiadać: nikt tam na nie nie polował, nic nie zakłócało ich spokoju, a sporadyczne strzelanie do uciekinierów dawało się jakoś znieść. Króliki mogły nawet dojść do wniosku, że wzniesiono mur i wystawiono straże po to, żeby je chronić. Ludzie z całego świata przyjeżdżali, żeby zobaczyć ten jedyny w swoim rodzaju króliczy rezerwat, fotografowali zwierzaki, uwieczniali ich wizerunki na murze. Króliki rozmnażały się więc na potęgę, żeby nie zawieść widowni. Z czasem jednak brak zewnętrznych zagrożeń zaczął obracać się przeciwko nim: straciły zainteresowanie otoczeniem, popadły w bierność i apatię. Kiedy na czele kraju stanął Erich Honecker, miłośnik zwierząt, postanowił udowodnić, że rezerwat jest idealnym miejscem do życia. Brał pożyczki z Zachodu na wysiew trawy, nad pasem ziemi rozbłysły latarnie, żeby nikt nie plątał się tam po ciemku, a szczeliny w murze starannie zamurowano, aby króliki nie zaraziły się przywleczonymi z zewnątrz chorobami. Coraz więcej psów pilnowało też króliczego bezpieczeństwa. Mimo to wciąż były króliki, które próbowały wydostać się na wolność, budując podkopy pod murem. Aż nagle w murze pojawiły się dziury i możliwe stało się opuszczanie rezerwatu. Króliki wreszcie mogły zobaczyć prawdziwy świat, przekonać się, że trawa na zewnątrz jest bujniejsza, spróbować nawet chrupiącej sałaty. Sam rezerwat postanowiono zlikwidować, strażnicy zniknęli. Dziś króliki żyją na zwykłych podwórkach i w parkach, muszą rywalizować o jedzenie z innymi zwierzętami. Po spokojnym życiu między murami trudno im było odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Najłatwiej przystosowały się młode osobniki. Stare czasami jeszcze tęsknią za rezerwatem. "Królik po berlińsku" był nominowany do Oscara 2009 w kategorii najlepszy dokument długometrażowy. Otrzymał też m. in. Złotego Lajkonika na 49. Krakowskim Festiwalu Filmowym i nagrodę na festiwalu Hotdoc w Toronto. 23:15 WETERYNARZE Z SERCEM - /68/ Reality show, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Kilka tygodni temu w warszawskim ogrodzie zoologicznym twórcy cyklu obserwowali z kamerą parę jaguarów podczas okresowego przeglądu zdrowotnego. Okazało się, że Kalemu trzeba usunąć kieł. Dzisiaj są obecni podczas tej, jak się okazuje, skomplikowanej operacji. Jak wygląda walka z czasem i ogromnym kłem jaguara? Fundacja Na Rzecz Ochrony Praw Zwierząt "Kundelek" opiekuje się porzuconymi psiakami. Chore, pokrzywdzone i zapomniane znajdują tu przyjazne warunki. Może któryś z nich znajdzie w czyimś domu opiekę i miłość? Na Podhalu Louis, niezłomny i wytrwały kucyk, przejawia taką chęć do życia, że pokonuje ona ból i niemoc. Louis od dwóch miesięcy, dzięki protezie, biega wraz z innymi konikami w zagrodzie pani Ani. 23:50 LATA DOBREJ ROBOTY Reportaż, 21 min, Polska, 1969 Rozwój Katowic w latach 60. XX wieku. Do 1969 roku "smutna stolica Śląska Czarnego" przeszła prawdziwą metamorfozę. Katowice zaczęto określać mianem cudu urbanistyki. Powstały wielkie osiedla mieszkaniowe i kilka reprezentacyjnych budowli: pomnik Powstańców Śląskich, hala widowiskowo - sportowa Spodek, Pałac Ślubów. W tym okresie wzrosła ranga miasta jako ośrodka naukowego i kulturalnego. Katowice stały się centrum akademickim, gdy powołano Uniwersytet Śląski. Nastąpił szybki rozwój przemysłu węglowego, handlu i usług, służby zdrowia, komunikacji miejskiej, szkolnictwa. Powstały parki, zieleńce i miejsca wypoczynku. W audycji wykorzystano fragmenty "Marsza weselnego" Felixa Mendelssohna i piosenki "A w Katowicach są dziewczyny ładne...". 00:20 NOTACJE - BERNARD ŁADYSZ. ZE ŚPIEWEM PRZEZ ŻYCIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2011 Autor: Małgorzata Uberna Bernard Ładysz ur. 24 lipca 1922 r. w Wilnie. Karierę artystyczną rozpoczął w Zespole Reprezentacyjnym Wojska Polskiego. Był solistą Opery Warszawskiej i Teatru Wielkiego w Warszawie. W 1956 r. zwyciężył w międzynarodowym konkursie śpiewaczym w Vercelli, gdzie zdobył najwyższą nagrodę Il primo premio assoluto. Od tego momentu rozpoczęła się jego światowa kariera. Otrzymał wtedy angaż do Teatro Massimo w Palermo. Wspaniały głos basowy o wyjątkowo rozległej skali, wielka muzykalność, wrodzony temperament i talent sceniczny zapewniły mu poczesne miejsce wśród najwybitniejszych śpiewaków. Odnosił sukcesy na wszystkich kontynentach od Australii przez obie Ameryki po Chiny. 00:35 CZAS STARSZYCH PANÓW Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2001 Reżyseria: Krzysztof Rzączyński Scenariusz: Karolina Goźlińska, Krzysztof Rzączyński Zdjęcia: Jacek Knopp Wykonawcy: Jeremi Przybora, Edward Dziewoński, Wiesław Michnikowski, Irena Kwiatkowska, Wiesław Gołas Film dokumentalny poświęcony Jeremiemu Przyborze, współtwórcy, obok Jerzego Wasowskiego, legendarnego "Kabaretu Starszych Panów" - programu, który po raz pierwszy pojawił się na telewizyjnych ekranach w 1958 r. Co roku jego autorzy przygotowywali dwie premiery, w sumie powstało 16 programów, z których ostatni ukazał się na antenie w lipcu 1966 r. Jerzy Wasowski, kompozytor muzyki do niezapomnianych piosenek "Kabaretu...", zmarł w 1984 r. , Jeremi Przybora odszedł w 2004 r. W filmie Jeremi Przybora wspomina lata pracy nad legendarnym programem i późniejsze okresy swego życia, ale sięga też myślami do przedwojennego świata swojego dzieciństwa i młodości, którego klimat wpłynął zapewne na charakter "Kabaretu Starszych Panów". Film ilustrowany jest archiwalnymi fragmentami "Kabaretu...", w których zobaczyć można jego czołowych wykonawców: Irenę Kwiatkowską, Barbarę Krafftównę, Wiesława Gołasa, Wiesława Michnikowskiego czy Edwarda Dziewońskiego. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KŁODAWA 1863 ODC. 258 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Kłodawa 1863. Miejsce akcji wieś Bierzwienna Długa Kolonia w gminie Kłodawa. Tu koledzy poszukiwacze zebrali z pola około sześciuset pocisków. To tu w 1863 roku odbyła się ogromna bitwa, o której historia i tradycja lokalna nie mówią nic. Sumienne badanie literatury historycznej pozwala wynaleźć informacje, że w okresie powstania styczniowego bił się w tych okolicach z oddziałem w sile dwóch tysięcy ludzi płk Ludwik Oborski. Dziś kontynuujemy badania tego terenu. 02:10 Z GORĄCEGO SERCA - "ŻEGOTA" Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2004 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Lektor: Maciej Gudowski, Jerzy Jakutowicz Zdjęcia: Sławomir Woźniak, Paweł Buraczyński "W krytycznej sytuacji, po raz pierwszy w historii nowożytnej Polski, przedstawiciele kompetentnych, miarodajnych żydowskich organizacji politycznych różnego odcienia, niejednokrotnie z sobą nawet skłóconych, wspólnie z przedstawicielami demokratycznych ośrodków polskiego podziemia podjęli działania na rzecz ratowania ludzi, i ostrzegania, i zbierania materiałów dotyczących zbrodni hitlerowskich, i kontaktów z wolnym światem. Jest to zjawisko, którego nie znam w żadnym innym kraju okupowanej Europy. Wobec tego jednak, że na naszym terytorium rozegrała się główna część tragedii ludności żydowskiej, działania te mogły dotyczyć tysięcy ludzi, ale nie milionów. I odchodzą w cień wobec tragedii milionów. Ale ja stale przypominam, że według Starego Testamentu brakowało dziesięciu ludzi do uratowania Sodomy. W Polsce tych Sprawiedliwych znalazły się tysiące... Myślę, że nie tylko Żydzi uratowani w infernalnych warunkach mają im coś do zawdzięczenia, ale i my wszyscy, ówcześni i potomni." To fragment wywiadu, jakiego udzielił Władysław Bartoszewski Andrzejowi Friszke. A wypowiedziane słowa dotyczą działalności powstałej w czasie okupacji Rady Pomocy Żydom "Żegota". W 1963 roku Władysław Bartoszewski i Maria Kann jako działacze Rady Pomocy Żydom "Żegota" zasadzili drzewko w Alei Sprawiedliwych w Jerozolimie. W filmie na temat okoliczności powstania Rady i jej działalności opowiadają ostatni żyjący jej działacze, a o zakresie udzielanej przez tę organizację pomocy świadczą wypowiedzi uratowanych przez "Żegotę" osób. Rada Pomocy Żydom Żegota utworzona została w konspiracji w grudniu 1942 r. jako ciało społeczne przy Delegaturze Rządu RP na Kraj. Wcześniej, od września, działał Tymczasowy Komitet PomocyŻydom pod kierownictwem Zofii Kossak. W Radzie znaleźli się przedstawiciele PPS - WRN, RPPS, SL, SD, Bundu, ŻKN (Żydowskiego Komitetu Narodowego), FOP (Frontu Odrodzenia Polski), Związku Syndykalistów Polskich, Polskiej Organizacji Demokratycznej. Przewodniczyli Radzie: Julian Grobelny, Roman Jabłonowski, Leon Feiner. RPŻ udzieliła wsparcia materialnego około czterem tysiącom osób, pomagała wyrabiać fałszywe dokumenty, organizowała opiekę nad dziećmi (szczególne zasługi Ireny Sendlerowej), starała się o mieszkania i schronienie dla uciekinierów z gett. "Żegota" zakończyła działalność w styczniu 1945 r. 02:50 ORKIESTRA DĘTA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2006 Reżyseria: Jerzy Ridan, Jerzy Kowynia Scenariusz: Jerzy Ridan, Jerzy Kowynia Sfilmowana historia Orkiestry Dętej przy Kombinacie Hutniczym w Krakowie - Nowej Hucie. Historia orkiestry w sposób nierozerwalny wiąże się z historią Nowej Huty. Film przedstawia szczegółowo ostatnie 2 lata z życia orkiestry walczącej o swoje przetrwanie w okresie transformacji własnościowej. W filmie stale przewija się pytanie: co stanie się z orkiestrą?