TVP Historia Czwartek, 09.11.2023 06:25 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1907 - w Warszawie Rosjanie zalegalizowali działalność Towarzystwa Kursów Naukowych - namiastki polskiego uniwersytetu; 1938 - noc kryształowa w Niemczech; 1989 - upadek muru berlińskiego, 06:35 SPÓR O HISTORIĘ - LUDOBÓJSTWO NIEROZLICZONE Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Nienawiść do Polaków głoszona od lat 30. XX wieku przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów doprowadziła do ludobójstwa na Polakach na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej. Do pierwszego masowego mordu na Polakach doszło w lutym 1943 roku we wsi Parośla. Mordowanie Polaków swoje apogeum osiągnęło 11 lipca 1943 roku w czasie "krwawej niedzieli", kiedy Ukraińska Powstańcza Armia wraz z miejscową ludnością przeprowadziła masowe mordy w około stu miejscowościach na Wołyniu. Według szacunków historyków ofiarami ukraińskiego ludobójstwa było około 100 tysięcy Polaków, a skala okrucieństwa i nieludzkich sposobów zadawania śmierci do dziś budzi grozę i przerażenie. 07:15 STULECIE WINNYCH - ODC. 52 (S. IV, ODC. 13) Serial historyczny, obyczajowy, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz Scenariusz: Ariadna Lewańska, Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Urszula Grabowska, Magdalena Walach, Stefan Pawłowski, Piotr Rogucki, Weronika Humaj, Kamila Bujalska, Patryk Szwichtenberg, Arkadiusz Janiczek, Lesław Żurek, Marcin Franc, Ina Sobala, Maria Pawłowska, Paweł Małaszyński, Sonia Mietielica, Filip Gurłacz Rodzina Winnych przeżywa wolne wybory do Sejmu i Senatu. Kibicują Michałowi Jr, kandydatowi Komitetu Obywatelskiego. 16 - letni Stasiek nie może zaaklimatyzować się w Brwinowie, tęskni za dziewczyną i domem w Izraelu. Ewa martwi się, że jej syn wpadnie w złe towarzystwo. Postępuje choroba Ignacego, traci pamięć i orientację. Rozpada się małżeństwo Tomka i Basi. Tomek chce się rozstać, uważa, że już nic ich nie łączy, nawet dorastające córki. Michał wraca z samotnych wakacji i ma ogromny żal do Ani, że po raz kolejny nie znalazła dla niego przestrzeni w swoim życiu. Zbliżają się setne urodziny Władka. Czy rodzinie Winnych uda się zjednoczyć? 08:15 HISTORIA POLSKI - GDZIE NAJPIERW BYŁA POLSKA Program dokumentalny, 51 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Glondys Scenariusz: Krzysztof Glondys Tematem filmu są wydarzenia rozgrywające się jesienią 1918 r. na terenie zachodniej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Pretekstem do ich przypomnienia będzie próba rozstrzygnięcia toczącego się wśród historyków i lokalnych badaczy sporu o to, gdzie najpierw powstała wolna Polska. 09:35 MOJA SOLIDARNOŚĆ CZ 1. NASZE NADZIEJE. Dokument fabularyzowany, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Prowadzący: Andrzej Michałowski Pierwsza część filmu dokumentalnego poświęconego działaczom gdańskiej Solidarności. Bazując na życiorysie Andrzeja Michałowskiego, współorganizatora strajków w Porcie Gdańskim, autorzy tego dokumentu starają się przybliżyć widzom kulisy życia w solidarnościowym podziemiu w latach 80. Główny bohater przez kilka lat ukrywał się przed bezpieką i nadal brał aktywny udział w antykomunistycznej konspiracji. Film opiera się nie tylko na wspomnieniach uczestników tamtych wydarzeń, ale również jest wzbogacony licznymi inscenizacjami, które podkreślają dramaturgię i specyficzny charakter zwycięstwa i zdrady. 10:35 "SENSACJE XX WIEKU" - WŁASOW (GEN. WŁASOW) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Mirosław Baka, Adam Woronowicz, Bartosz Porczyk, Marek Kasprzyk, Anita Jańcia, Bartłomiej Krat Tego człowieka dwukrotnie skazano na śmierć: w 1946 roku, na mocy wyroku sowieckiego sądu, został powieszony na strunie fortepianowej, co miało przedłużyć jego mękę. Po raz drugi skazano go na śmierć cywilną, gdy propaganda rozpowszechniała fałszywe informacje o jego żołnierzach, którzy mieli mordować powstańców i ludność cywilną w Warszawie w 1944 roku. Było to oczywiste kłamstwo, gdyż w Warszawie nie było żołnierzy, a zbrodnie popełniali degeneraci Kamińskiego. Kim był generał Andrej Własow? Dlaczego ten bohater bitwy pod Moskwą w 1941 roku, decydującej dla dalszego biegu wojny, podjął kolaborację z Niemcami? Jak to się stało, że w 1945 roku, już po zakończonej wojnie, został schwytany przez NKWD? Dopiero teraz, na podstawie ujawnionych dokumentów, można odtworzyć dramatyczne wydarzenia. Jednakże wciąż nieznana pozostaje relacja Własowa i pułkownika (późniejszego generała) Reinharda Gehlena, szefa wywiadu wojskowego Fremde Heere Ost. Dlaczego ten oficer tak zabiegał o utworzenie armii Własowa, na co Hitler zgodził się dopiero w ostatnim okresie wojny? Jedyne źródło, w którym można szukać odpowiedzi na to pytanie - pamiętnik Gehlena - jest absolutnie niewiarygodne. A może przebiegłym szefem FHO nie kierowały pobudki patriotyczne, lecz chęć wykorzystania żołnierzy i zwolenników Własowa w siatce szpiegowskiej, którą budował na terenie ZSRR i którą bardzo sprawnie wykorzystał po wojnie. 11:25 GALERIA WIDMO - PIĘKNA MADONNA Z TORUNIA Serial dokumentalny, 7 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska GALERIA WIDMO prezentuje animowaną historię zaginionego w czasach II wojny światowej mistrzowskiego dzieła przełomu XIX i XV wieku, gotyckiej rzeźby PIĘKNA MADONNA z TORUNIA, przedstawiającej Marię i dzieciątko Jezus. 12:00 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 7/7 Serial obyczajowy, 62 min, Polska, 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski, Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Grażyna Barszczewska, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Liliana Głąbczyńska Nikodem doprowadza do formalnego unieważnienia małżeństwa Kunickich. Już może poprowadzić do ołtarza piękną i teraz bogatą Ninę. Rozpoczynają się przygotowania do ślubu. Na horyzoncie pojawiają się jednak ciemne chmury. Terkowski, zaciekły wróg Dyzmy od czasu pamiętnego rautu rządowego, wpada na ślad jego mało chwalebnej przeszłości. Z kłopotu wybawiają swego Wielkiego Trzynastego "pątniczki" z loży dwunastu. Wskutek ich starań Terkowski z dnia na dzień zostaje wysłany na zamorską placówkę dyplomatyczną. W kraju coraz wyraźniej rysuje się kryzys gospodarczy i - w efekcie - także rządowy. Władze podejmują decyzję o sprzedaży zmagazynowanego zboża; na znak protestu Dyzma składa dymisję z prezesury Banku Zbożowego i wyjeżdża po ślubie z Niną do Koborowa. W trakcie przyjęcia w majątku zjawia się dyrektor gabinetu prezydenta, prosząc w imieniu głowy państwa, by pan Nikodem podjął się misji utworzenia nowego rządu. Dyzma rozważa propozycję, która wszystkich obecnych wprowadza w stan euforii. Powszechnego uwielbienia dla "męża opatrznościowego" narodu i państwa nie podziela tylko Żorż Ponimirski. "Dyzma to zwykły łajdaki oszust" - woła, wybuchając szalonym śmiechem. Hrabina Przełęska gorąco przeprasza towarzystwo za wybryk siostrzeńca, który jest niespełna rozumu. 13:15 JEDWABNY SZLAK - 2/3 (THE SILK ROAD) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Fascynująca opowieść o historii szlaku handlowego, który odmienił świat. A wszystko zaczęło się od jednego towaru - materiału utkanego z kokonu pewnej ćmy, z którego zaczęto szyć cesarskie szaty. Jedwabny Szlak mierzył ponad osiem tysięcy kilometrów i biegł z dawnej chińskiej stolicy przez mityczne miasta Azji Środkowej, Samarkandę i Persepolis, aż po Morze Śródziemne do bazarów Konstantynopola i do weneckich kupców. Od Aleksandra Wielkiego po Czyngis - - chana, cesarze i książęta zawsze chcieli go kontrolować. Warto było o niego walczyć. Przynosił nie tylko zyski materialne. Ludy, których ziemie przecinał, wymieniali towary, ale też idee i zdobycze techniki, od których później zależał byt Zachodniej Europy. Papier. Proch. Instrumenty muzyczne. Jedwabny Szlak przekraczał granice, umożliwiał kontakt między różnymi kulturami, ale rodził też konflikty. W drugim odcinku nasz przewodnik dr Sam Willis dociera do Azji Środkowej, w sercu Jedwabnego Szlaku, miejscu ciągłych podbojów, migracji ludów i upadku całych miast. Tej części Jedwabnego Szlaku Europa często nie dostrzegała, a być może najwięcej jej zawdzięcza. Pozna ostatnich żyjących Sogdyjczyków, którzy niegdyś handlowali od Morza Śródziemnego po Morze Chińskie. Poszuka też śladów ich kultury. Zachwyci się miastem zbudowanym przez tysiące niewolników dla jednego z największych pogromców na świecie. Odwiedzi też szkoły w miastach na Jedwabnym Szlaku, w których narodziła się współczesna matematyka i astronomia. 14:20 GIGANCI HISTORII - WALKA O GRANICE II RZECZYPOSPOLITEJ 1918 - 1923 Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski Chociaż czcimy 11 listopada jako Narodowe Święto Niepodległości, to dzień ten w 1918 roku nie był końcem zmagań Polaków o odrodzenie Państwa po 123 latach zaborów. Nasi rodacy stanęli przed koniecznością budowy struktur administracyjnych i mozolnego scalania trzech zagrabionych części I Rzeczypospolitej w jeden organizm. Jednakże kluczowym wyzwaniem stało się ustanowienie i utrwalenie granic niepodległej Polski. W chwili przyjazdu Józefa Piłsudskiego do Warszawy, od blisko dwóch tygodni bohaterski opór stawiali mieszkańcy Lwowa wobec zajęcia miasta przez siły nowopowstałej Zachodnio - Ukraińskiej Republiki Ludowej. Na przeciwległym krańcu kraju w grudniu doszło do wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Na południu rozgorzał spór o granice na Śląsku Cieszyńskim. Czesi wykorzystując zarówno sytuację w Wielkopolsce jak i wojnę z Ukrainą w styczniu 1919 roku, zaatakowali polską część ziemi cieszyńskiej. Sprawa granic Górnego Śląska doczekała się rozwiązania dopiero po trzech krwawych powstaniach. Na północy wybuchł konflikt polsko - litewski o Wilno i Suwalszczyznę. Jednak największą niewiadomą było wytyczenie granic z Rosją bolszewicką oraz powstrzymanie jej imperialnej agresji, co jak się wkrótce miało okazać, zaważy na losach całego świata. 11 listopada1918 roku kształt odrodzonego Państwa nie był pewny. Bez przesady można stwierdzić, że niemal o każdy kilometr jego rubieży trzeba było walczyć siłą. 15:20 GIGANCI NAUKI - IGNACY MOŚCICKI Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Kto jest twórcą terminu witamina? Dlaczego każdy ma przy sobie monokryształ stworzony metodą Czochralskiego? Kto był nazywany Edisonem metalurgii? Wynalazek, którego z Gigantów nauki był umieszczony na wieży Eiffla? Do czego wykorzystywany był polon? Kto opracował oznaczenia grup krwi? Jak nazywał się twórca pierwszej skutecznej szczepionki na tyfus? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy w minicyklu "Giganci nauki". Są wśród nich polscy odkrywcy, wynalazcy, konstruktorzy i projektanci. Przedstawimy ich największe osiągnięcia, wyjaśniając równocześnie wagę poszczególnych innowacji oraz ich wykorzystanie. Zaproponowane postacie to przedstawiciele nauk medycznych, fizyki, chemii oraz matematyki. 15:50 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 1. DZIEŃ STRACHU (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 16:45 HISTORIA POLSKI - ROMAN DMOWSKI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 1995 Reżyseria: Marian Kubera Zdjęcia: Andrzej Wójcik Aktorzy: Henryk Bista, Mariusz Bonaszewski Wykonawcy: Tomasz Marzecki Filmowa biografia jednego z najwybitniejszych polskich polityków mijającego stulecia. Roman Dmowski był synem brukarza i dobrze rozumiał, że naród nie składa się tylko z jednej warstwy szlacheckiej, ale także z chłopów, robotników, rzemieślników, inteligencji. Stworzony przez niego obóz polityczny zakładał, że udział w rządzeniu krajem powinny mieć wszystkie warstwy społeczne. Sam Dmowski już od młodzieńczych lat przejawiał skłonności do działalności politycznej. Był m. in członkiem Związku Młodzieży Polskiej, zw. "Zetu", co ułatwiło mu wejście w szeregi konspiracji dorosłych. Szybko dołączył do tajnej Ligi Polskiej, przekształconej później w Ligę Narodową. Kiedy wybuchła I wojna światowa, Dmowski podjął szczególnie aktywną działalność na rzecz niepodległości ojczyzny. Zorganizował Komitet Narodowy Polski, który z czasem uznany został przez mocarstwa zachodnie za oficjalną reprezentację Polski. Dmowski był delegatem Polski na konferencję pokojową w Paryżu, gdzie usilnie zabiegał o przywrócenie Polsce Górnego Śląska, Pomorza z Gdańskiem, Warmii i Mazur oraz inkorporację Litwy i części Białorusi i Ukrainy. Po zakończeniu wojny był m. in. posłem na sejm, ministrem spraw zagranicznych. W roku 1926 po przewrocie majowym, w celu konsolidacji rodzimej prawicy założył Obóz Wielkiej Polski. Był człowiekiem oczytanym, o nieprzeciętnej inteligencji. Znał dobrze rosyjski, angielski, niemiecki i francuski, czytał więc wiele w oryginale. Lubił klasyczną tragedię grecką, twórczość Szekspira, a także Mickiewicza. Zmarł na początku 1939 roku, los oszczędził mu więc widoku wrześniowej klęski. 17:40 TRANSPORT DO NIKĄD Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2011 Scenariusz: Sławomir Koehler, Włodzimierz Frąckiewicz Zdjęcia: Jarosław Rączyński Lektor: Tomasz Marzecki Reportaż o miejscu zagłady Żydów, nieznanym historykom holokaustu. Tadeusz Niziński objechał na rowerze prawie całą Polskę w poszukiwaniu miejsc zagłady Żydów, ale to miejsce jest dla niego zaskoczeniem. Chociaż minęło ok. 70 lat, nikt o tym dotąd nigdzie nie napisał - poza lokalnymi broszurami. Tu, w Parzymiechach, w obozie pracy przymusowej dla Żydów, zachowała się stara rampa, fragmenty torów, piękna zabytkowa synagoga, porośnięta drobnymi drzewami i trawami i kirkut, jedyny w swoim rodzaju w Polsce, z żeliwnymi macewami. To miejsce zagłady wielu istnień ludzkich. Obóz ten, zwany oficjalnie Przymusowym Obozem Pracy dla Żydów i Obcokrajowców, powstał w roku 1941. Cały teren obozowy otoczony był drutem kolczastym, a warunki w nim panujące w zasadzie nie różniły się niczym od tych, które były w obozach koncentracyjnych. Więziono tutaj ludność żydowską, m. in. z Myszkowa, Sosnowca, Będzina i wielu innych miejscowości. W dawnym pałacu Karola Potockiego mieszkał generał major SS, niejaki Schmeld. Obozu pilnowało 50 Niemców, a komendantem całości był essesman Meiwald. Obóz istniał do roku 1944. Zostało po nim zabudowanie przeznaczone na krematorium. Niedawno z inicjatywy wójta Jana Siei ufundowano kamień upamiętniający miejsce zagłady. 18:25 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - "NIE MIESZAĆ SPORTU Z POLITYKĄ!" Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Frazesy o niełączeniu sportu i polityki słyszymy od haniebnych igrzysk w Berlinie w 1936 roku. Tymczasem kontekst agresji na Ukrainę przywołuje inną wojnę - w Afganistanie. I niechlubne igrzyska 80. roku w Moskwie. O najbardziej znanych przykładach bojkotów zawodów sportowych mówić będą m.in. historyk dr hab. Sebastian Ligarski, historyk zimnej wojny prof. Patrick Vaughan oraz dziennikarz TVP Sport - Leszek Jarosz. Ponadto rzadkie archiwalne nagrania z Igrzysk Olimpijskich z poprzednich dekad! 19:05 CZAS HONORU - ODC. 1 SKOK Serial wojenny, 48 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski Byli młodzi, pełni energii, zapału i wiary. Pięknie żyli i pięknie ginęli - dumnie, z godnością. O takich właśnie ludziach opowiada serial "Czas honoru" odwołujący się do fascynującej i stosunkowo mało znanej karty historii polskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej. Wiosną 1941 r. grupa przeszkolonych w Anglii polskich żołnierzy została zrzucona na teren okupowanej Polski. Mieli tu przeprowadzać akcje dywersyjne. Na ekranie mają twarze popularnych aktorów: Jana Englerta, Macieja Zakościelnego, Jana Wieczorkowskiego, Jakuba Wesołowskiego i Antoniego Pawlickiego, którzy znakomicie odnajdują się w wojenno-sensacyjnej konwencji. Dodatkowego dramatyzmu i autentyzmu przydają serialowi archiwalne zdjęcia z czasów wojny przeplatające poszczególne wątki. W wojennym, epicko-heroicznym klimacie utrzymana jest również czołówka filmu i towarzysząca jej muzyka. Poznajemy ich jeszcze w Anglii, gdy kończą przeszkolenie. Oddział składa się z pięciu osób. Najstarszy, Czesław Konarski (Jan Englert), zawodowy major Wojska Polskiego, po klęsce wrześniowej wraz z synami: Władkiem (Jan Wieczorkowski), sportowcem i porucznikiem WP, oraz młodszym Michałem (Jakub Wesołowski), studentem medycyny, przedostał się do Anglii. Obaj młodzieńcy również wchodzą w skład oddziału. W kraju została żona Czesława, lekarka Maria (Katarzyna Gniewkowska), która od tamtej pory nie miała wieści od męża i synów, nie wie nawet, czy żyją. Pozostali członkowie oddziału to: Janek Markiewicz (Antoni Pawlicki), absolwent architektury, urodzony w rodzinie rzemieślniczej na warszawskiej Pradze, oraz Bronek Woyciechowski (Maciej Zakościelny), przed wojną jedyny dziedzic fortuny warszawskiego fabrykanta. W Warszawie została jego narzeczona, aktorka Wanda (Maja Ostaszewska). Ona też w 1939 r. straciła kontakt z ukochanym, jest przekonana, że Bronek nie żyje. A bez niego życie straciło dla niej sens. Dziewczyna zażywa kupioną pokątnie truciznę. Na szczęście, okazuje się, że nie był to cyjanek, jak sądziła. Wanda trafia do szpitala, gdzie doktor Maria próbuje ją odratować. Przebywająca w Anglii piątka żołnierzy wprost rwie się do walki. Już nie mogą się doczekać, kiedy zostaną wysłani do Polski. Kilka wcześniejszych prób dotarcia nad terytorium ojczyzny kończyło się fiaskiem. Teraz wreszcie do kraju zostaje przesłana na falach BBC wiadomość o planowanym zrzucie spadochroniarzy w okolicach Chojnowa. Oddział rusza niewielkim samolotem w drogę. Tymczasem w Warszawie podczas łapanki zostaje schwytana grupa Polaków, którzy mają być rozstrzelani w lesie. Są wśród nich: młody działacz ruchu oporu Antek (Michał Kowalczyk) i działający od niedawna w konspiracji Karol Ryszkowski (Łukasz Konopka), do 1937 r. oficer polskiego wywiadu, wyrzucony stamtąd dyscyplinarnie. W ostatniej chwili Ryszkowski, powołując się na znajomość z majorem Abwehry Martinem Halbe (Krystian Wieczorek), unika rozstrzelania. Halbe zna go jeszcze sprzed wojny, kiedy spotkali się na zawodach jeździeckich. Teraz, aby ratować swoją skórę, Ryszkowski odwieziony do siedziby gestapo wyjawia Niemcom miejsce planowanego zrzutu spadochroniarzy. Major Halbe wiąże z dawnym agentem wywiadu dalsze plany. Kierując się informacjami Ryszkowskiego, gestapo, pod dowództwem standartenfuhrera Gerda Kellera (Krzysztof Stelmaszyk), urządza w okolicach Chojnowa zasadzkę na spadochroniarzy. Nad miejscem zrzutu pojawia się angielski samolot. 20:00 CZARNA WOŁGA - ODC. 3 W ODPOWIEDZI K - 44 Cykl dokumentalny, 38 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Michał Bożek Wykonawcy: Przemysław Semczuk W 1957 roku nieznani sprawcy dokonują włamania do Muzeum Śląskiego we Wrocławiu (obecnie Muzeum Narodowe). Ich łupem pada 13 bezcennych płócien. Wśród nich m.in. Gierymskiego, Matejki, Kossaka i innych znanych malarzy. Kilka dni później złodzieje przysyłają anonim z żądaniem okupu podpisany "K - 44". Władze podejmują negocjacje niczym w amerykańskim filmie sensacyjnym. Odpowiedzi pojawiają się wśród ogłoszeń drobnych w "Expressie Wieczornym" i "Słowie Polskim". Milicja jest pewna, że ma do czynienia z międzynarodową szajką złodziei dzieł sztuki. Jednak ślad urywa się po kilku tygodniach. Po trzech latach śledczy odnajdują jednego ze sprawców i odzyskują obrazy. Okazuje się, że skoku dokonał lokalny chuligan, pijak i złodziejaszek. Nikt nie wierzy, że mógł tego dokonać sam. Dlatego śledztwo trwa nadal. Pozostali członkowie bandy zostają schwytani po trzynastu latach. O tym jednak prasa nie wspomina ani słowem. 20:45 MIASTO Z MORZA Dramat historyczny, obyczajowy, 113 min, Polska, 2009 Reżyseria: Andrzej Kotkowski Scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Olgierd Łukaszewicz, Zdzisław Wardejn, Marian Dziędziel, Piotr Polk Scenariusz filmu oparty na motywach I tomu powieści Stanisławy Fleszarowej - Muskat "Tak trzymać". To opowieść o pracy, przyjaźni i miłości, o wielkich nadziejach i porażkach. Ukazuje pionierski okres budowy portu gdyńskiego - w owym czasie inwestycji olbrzymiej i kosztownej, podjętej wysiłkiem polskiego rządu, polskich i francuskich inżynierów oraz robotników. To jednocześnie historia rodzącego się miasta, obejmująca okres około trzech lat, od wiosny 1923 roku do uzyskania przez Gdynię praw miejskich w 1926 roku. Główni bohaterowie filmu to cała galeria barwnych postaci. Butny i ambitny 19 - letni Krzysztof Grabień pochodzi ze wsi pod Przeworskiem. Wyruszył na Wybrzeże w poszukiwaniu pracy i swojego miejsca w życiu. Jest sierotą, jego rodzice zginęli w czasie bombardowania. W czasie podróży Krzysztof zostaje okradziony, dociera do Gdyni nocą, nie ma się pieniędzy na nocleg. Nazajutrz w kolejce do punktu werbującego robotników do pracy poznaje Wołodię Jazowieckiego, który proponuje mu niezbyt legalny, ale za to opłacalny interes. Razem zatrudniają się w garkuchni, gdzie pracuje też Łucka, dziewczyna z Kaszub. Krzysztof podoba się jej, a on odwzajemnia jej zainteresowanie. Znajomość szybko przeradza się w miłość. Kariera Grabienia na Wybrzeżu rozwija się. Młody człowiek podejmuje pracę przy budowie portu, kończy polskie gimnazjum w Gdańsku, żeni się z Kaszubką i wreszcie idzie na studia. Sukcesywnie wrasta w rodzące się miasto. Jego miłość, Łucka, pochodzi z rodziny z Konków. Początkowo zatrudniona w garkuchni dla robotników, później znajduje zatrudnienie w biurze inż. Tadeusza Wendy, kierownika budowy portu w Gdyni. Łucka zostaje żoną Krzysztofa zostaje wbrew woli ojca, Augustyna. Ich córka Julia będzie pierwszym dzieckiem urodzonym w Gdyni po uzyskaniu praw miejskich. Równie ciekawą postacią w filmie jest Wołodia Jazowiecki, rówieśnik i serdeczny przyjaciel Krzysztofa. Umie czerpać radości, kocha życie i piękne kobiety. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wrócił do kraju ze Związku Sowieckiego wraz z ojcem. Jego matka nie przeżyła trudów podróży. Początkowo Wołodia zajmuje się lewymi interesami, jednak wszystko się zmienia, gdy ma okazję wykorzystać swoją znajomość języków obcych. Od tej pory pracuje jako tłumacz francuskich inżynierów budujących port w Gdyni, a później wstępuje do Marynarki Wojennej. Choć uchodzi za lekkoducha, jest jednocześnie człowiekiem honoru. Skłócony z ojcem, kategorycznie odmawia przyjęcia od niego pomocy finansowej. Woli pozostać na własnym utrzymaniu. Trzydziestoparoletnia wdowa po majorze Wojska Polskiego, pani Helena, to piękna i szlachetna kobieta. Po przyjeździe do Gdyni z Warszawy prowadzi nad morzem restaurację Pawilon. Próbuje ułożyć swoje życie na nowo. Francuscy inżynierowie oraz Krzysztof i Wołodia często bywają w restauracji Heleny, tu koncentruje się życie towarzyskie, tu przychodzą miejscowi i letnicy w sezonie. Helena związuje się z jednym z francuskich inżynierów, Marcelem Lebrakiem. Mimo propozycji wyjazdu do Paryża i obiecujących perspektyw na przyszłość, zamierza pozostać w Gdyni. W czasie weselnego przyjęcia Krzysztofa i Łucki, organizowanego w restauracji Heleny, wszystkich poraża wiadomość, że wskutek kryzysu konsorcjum wycofuje się z budowy portu. Roboty zostają wstrzymane, ludzie tracą pracę, Francuzi wyjeżdżają. W czasie pożegnania na dworcu w Gdyni Helena zapewnia Lebraca, że przyjedzie do Paryża. Kryzys niemieckiej marki sprawia, że przepadają wszystkie oszczędności Augustyna Konki, trzymane w gdańskim banku. Konka pada rażony apopleksją. Sprowadzony przez Krzysztofa lekarz niewiele może pomóc. Pielęgnowany przez rodzinę Augustyn, leży w domu, nie ma kontaktu ze światem.Krzysztof, Łucka, Helena i Wołodia spotykają się w restauracji. Rozmawiają o przyszłości. Wszyscy są w podłym nastroju. Losy tej czwórki bohaterów splatają się z losami miejscowej ludności oraz z historią autentycznych postaci związanych z Kaszubami, z budową portu i tworzącym się miastem. 22:50 KRÓLIK PO BERLIŃSKU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2009 Reżyseria: Bartek Konopka Scenariusz: Bartek Konopka Opowieść o królikach żyjących w sąsiedztwie muru berlińskiego, mimowolnych świadkach burzliwej, powojennej historii miasta i dzielącego go muru. Prowadzona zza kadru, pełna absurdalnego humoru narracja o codziennym bytowaniu królików przeradza się niepostrzeżenie w opowieść o ludziach, mieszkańcach nie tylko Berlina Wschodniego, ale i całej NRD, poddanych wbrew woli, społecznemu i politycznemu eksperymentowi, odciętych dosłownie i w przenośni murem od reszty świata. Dziwnym trafem, historia tamtejszych królików stanowi wierne odbicie historii ludzi. Przed wojną Plac Poczdamski był tętniącym życiem fragmentem Berlina. Po wojnie zamienił się w dziką łąkę, na której wkrótce zaczęły powstawać ogródki działkowe. W poszukiwaniu pożywienia ściągały tam dzikie króliki z całego miasta. Ale pewnego dnia na łące pojawili się żołnierze, którzy poprowadzili przez środek zasieki z drutu kolczastego, by niebawem zastąpić je wysokim, ceglanym murem zwieńczonym opaskami z drutu. Ludzie stawali po obu stronach muru na różnych skrzynkach i stołkach, zaglądali na drugą stronę, machali do siebie, wysyłali sygnały świetlne, wypatrywali się przez lornetki, ustawiali transparenty, coś wykrzykiwali. Króliki nie rozumiały z tego nic, mogły się tylko przyglądać. Krzyki płoszyły je, choć z czasem zwierzęta zaczęły się do nich przyzwyczajać. Jednak ludzie zachowywali się coraz dziwniej. Niektórzy próbowali przeskoczyć mur, potem szybko przebiec szeroki pas ziemi i przedrzeć się przez zaporę z drutu kolczastego. Czasami im się to udawało, więc niebawem zamiast drutów pojawił się drugi mur. Pomiędzy murami ciągnął się pas ziemi niczyjej. Teraz już ucieczka była dużo trudniejsza, zwłaszcza że wzdłuż muru krążyli uzbrojeni żołnierze z psami i wyłapywali desperatów. Niekiedy do nich strzelali, mimo że każdy strzał wymagał udokumentowania w raporcie. Do królików, które też znalazły się między murami, nie strzelano, widać nie zasługiwały na raporty, ale stały się więźniami. Nawet jeśli biegły długo wzdłuż muru, nie mogły opuścić swojego terytorium, a jedynie wrócić w to samo miejsce. Królicze więzienie zaczęło jednak zwierzakom odpowiadać: nikt tam na nie nie polował, nic nie zakłócało ich spokoju, a sporadyczne strzelanie do uciekinierów dawało się jakoś znieść. Króliki mogły nawet dojść do wniosku, że wzniesiono mur i wystawiono straże po to, żeby je chronić. Ludzie z całego świata przyjeżdżali, żeby zobaczyć ten jedyny w swoim rodzaju króliczy rezerwat, fotografowali zwierzaki, uwieczniali ich wizerunki na murze. Króliki rozmnażały się więc na potęgę, żeby nie zawieść widowni. Z czasem jednak brak zewnętrznych zagrożeń zaczął obracać się przeciwko nim: straciły zainteresowanie otoczeniem, popadły w bierność i apatię. Kiedy na czele kraju stanął Erich Honecker, miłośnik zwierząt, postanowił udowodnić, że rezerwat jest idealnym miejscem do życia. Brał pożyczki z Zachodu na wysiew trawy, nad pasem ziemi rozbłysły latarnie, żeby nikt nie plątał się tam po ciemku, a szczeliny w murze starannie zamurowano, aby króliki nie zaraziły się przywleczonymi z zewnątrz chorobami. Coraz więcej psów pilnowało też króliczego bezpieczeństwa. Mimo to wciąż były króliki, które próbowały wydostać się na wolność, budując podkopy pod murem. Aż nagle w murze pojawiły się dziury i możliwe stało się opuszczanie rezerwatu. Króliki wreszcie mogły zobaczyć prawdziwy świat, przekonać się, że trawa na zewnątrz jest bujniejsza, spróbować nawet chrupiącej sałaty. Sam rezerwat postanowiono zlikwidować, strażnicy zniknęli. Dziś króliki żyją na zwykłych podwórkach i w parkach, muszą rywalizować o jedzenie z innymi zwierzętami. Po spokojnym życiu między murami trudno im było odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Najłatwiej przystosowały się młode osobniki. Stare czasami jeszcze tęsknią za rezerwatem. "Królik po berlińsku" był nominowany do Oscara 2009 w kategorii najlepszy dokument długometrażowy. Otrzymał też m. in. Złotego Lajkonika na 49. Krakowskim Festiwalu Filmowym i nagrodę na festiwalu Hotdoc w Toronto. 23:55 "SENSACJE XX WIEKU" - WŁASOW (GEN. WŁASOW) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Mirosław Baka, Adam Woronowicz, Bartosz Porczyk, Marek Kasprzyk, Anita Jańcia, Bartłomiej Krat Tego człowieka dwukrotnie skazano na śmierć: w 1946 roku, na mocy wyroku sowieckiego sądu, został powieszony na strunie fortepianowej, co miało przedłużyć jego mękę. Po raz drugi skazano go na śmierć cywilną, gdy propaganda rozpowszechniała fałszywe informacje o jego żołnierzach, którzy mieli mordować powstańców i ludność cywilną w Warszawie w 1944 roku. Było to oczywiste kłamstwo, gdyż w Warszawie nie było żołnierzy, a zbrodnie popełniali degeneraci Kamińskiego. Kim był generał Andrej Własow? Dlaczego ten bohater bitwy pod Moskwą w 1941 roku, decydującej dla dalszego biegu wojny, podjął kolaborację z Niemcami? Jak to się stało, że w 1945 roku, już po zakończonej wojnie, został schwytany przez NKWD? Dopiero teraz, na podstawie ujawnionych dokumentów, można odtworzyć dramatyczne wydarzenia. Jednakże wciąż nieznana pozostaje relacja Własowa i pułkownika (późniejszego generała) Reinharda Gehlena, szefa wywiadu wojskowego Fremde Heere Ost. Dlaczego ten oficer tak zabiegał o utworzenie armii Własowa, na co Hitler zgodził się dopiero w ostatnim okresie wojny? Jedyne źródło, w którym można szukać odpowiedzi na to pytanie - pamiętnik Gehlena - jest absolutnie niewiarygodne. A może przebiegłym szefem FHO nie kierowały pobudki patriotyczne, lecz chęć wykorzystania żołnierzy i zwolenników Własowa w siatce szpiegowskiej, którą budował na terenie ZSRR i którą bardzo sprawnie wykorzystał po wojnie. 00:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - O NIEBO NAD WARSZAWĄ Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki O niebo nad Warszawą. Nasze wyprawy w miejsca wrześniowych lotniczych dramatów mają dwa cele. Cel pierwszy to dokładne zlokalizowanie miejsca zdarzenia, a cel drugi to utrwalenie tego, co w lokalnej pamięci jeszcze zostało. Zawsze zaskakuje nas siła tej pamięci. Dziś przypomnimy o wydarzeniach z 5 września 1939 roku, gdy brygada pościgowa próbowała przechwycić grupę niemieckich bombowców lecących nad Warszawę. Z Polaków zginął wówczas między innymi porucznik pilot Stefan Okrzeja.