TVP Historia Sobota, 11.11.2023 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 11 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1918 - rozejm w Compiegne; 1918 - pierwszy dzień odzyskiwanej niepodległości Polski; 1939 - Niemcy kazali zamknąć kościoły w okupowanej Warszawie; 1979 - zakazana przez komunistów demonstracja przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie. 07:05 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 57 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Piotr Fiedziukiewicz, Tomasz Matuszczak, Łukasz Wiśniewski Scenariusz: Anna Krasuska, Ewa Ratusińska, Jan Staszczyk Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Radosław Pazura, Jakub Wieczorek, Milena Staszuk, Marcin Piętowski, Bogdan Kalus, Jacek Kopczyński, Dariusz Toczek, Maria Gładkowska, Agnieszka Wagner, Ksawery Szlenkier, Maciej Raniszewski, Dawid Czupryński, Robert Jarociński, Piotr Pamuła Pierworodna. Wiosna 1408. Władysław Jagiełło (Sebastian Skoczeń) nadal unika żony i malutkiej córki. Na chrzciny przyjeżdża matka królowej - hrabina Anna Teck (Maria Gładkowska). Anna Cylejska (Milena Staszuk) początkowo cieszy się z wizyty matki, ale zimna hrabina Teck szybko ją rozczarowuje. Z darami dla malutkiej królewny przyjeżdżają wysłannicy Zakonu. Przywożą prezenty i próbują znaleźć na Wawelu szpiegów. Dypold (Maciej Jachowski) zamierza zwerbować Sofię (Julia Łukowiak). Zyndram (Maciej Raniszewski) ze swoim oddziałem bierze do niewoli Wojsława (Mariusz Drężek). Wojsław - szlachcic, który napadał na drogach na kupców, zostaje osądzony i skazany. Jedyną osobą, która chce mu pomóc jest Saule (Agata Pieszko). Krakowski kat Bartosz (Dominik Bąk) oświadczył się Aydeniz (Laura Solongo), która mu odmówiła. Ale nadal ją kocha. Lecz matka Eugenia (Olga Miłaszewska) przywiozła do Krakowa piękną Jankę (Sandra Naum). 07:40 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 58 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Matuszczak, Krzysztof Łukaszewicz Scenariusz: Ewa Ratusińska, Michał Buszewicz, Anna Krasuska Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Maciej Raniszewski, Filip Gurłacz, Filip Smoliński, Marcin Piętowski, Wojciech Cygan, Maria Gładkowska, Agnieszka Wagner, Jakub Szlachetka, Ksawery Szlenkier, Robert Jarociński, Piotr Pamuła, Maria Wieczorek, Dominik Bąk, Laura Solongo Chrzciny i egzekucja. Wiosna 1408. Malutka królewna Jadwiga jest dzisiaj chrzczona. Anna Cylejska (Milena Staszuk) czuje się zaniedbywana przez króla. Jej matka, hrabina Anna Teck (Maria Gładkowska), doradza jej symulować chorobę swoją lub dziecka. Dypold (Maciej Jachowski) uwodzi Sofię (Julia Łukowiak) i stara się pozyskać od niej różne informacje. Arunas (Filip Gurłacz) wraca do Krakowa. W ostatniej chwili wstrzymuje egzekucję Wojsława (Mariusz Drężek). Razem z Zyndramem (Maciej Raniszewski) proszą króla Jagiełłę (Sebastian Skoczeń) o łaskę dla Saule (Agata Pieszko) i Wojsława. Kat Bartosz (Dominik Bąk) jest pod urokiem Janki (Sandra Naum), córki poznańskiego kata. Aydeniz (Laura Solongo) staje się zazdrosna. 08:15 W KOTLE HISTORII - PIENIĄDZ KRĘCI ZIEMIĄ. KOPERNIK I EKONOMIA Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski 21 marca 1522 roku Mikołaj Kopernik na Sejmiku Generalnym Prus Królewskich wygłosił traktat o monecie. Chodziło o unifikację systemu monetarnego Prus Królewskich i Korony. Przy okazji najsłynniejszy polski ekonomista stworzył jedno z praw do dziś obowiązujących w tej dziedzinie nauki. Kuchnia kujawska i krzyżacka. 09:05 HUBAL Dramat wojenny, 127 min, Polska, 1973 Reżyseria: Bohdan Poręba Scenariusz: Bohdan Poręba Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Ryszard Filipski, Małgorzata Potocka, Tadeusz Janczar, Emil Karewicz, Stanisław Niwiński, Kazimierz Wichniarz, Jan Stawarz, Zygmunt Malanowicz, Jerzy A. Braszka, Henryk Giżycki, Bolesław Idziak, Jerzy Korsztyn, Andrzej Kozak, Eugeniusz Kujawski "Hubal" to epicki obraz kilkumiesięcznej walki oddziału majora Henryka Dobrzańskiego. Legendarny Hubal był wnukiem powstańca z 1863 roku. W 1914 roku po zdaniu egzaminu maturalnego wstąpił do II Brygady Legionów Polskich gen. Józefa Hallera. Podczas I wojny światowej odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari V klasy i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. W dwudziestoleciu międzywojennym był zawodowym oficerem. Henryk Dobrzański był także słynnym jeźdźcem, członkiem polskiej ekipy na olimpiadzie w Amsterdamie w 1928 roku. Po klęsce wrześniowej nie zdjął munduru i do końca kwietnia 1940 roku dowodził stworzonym przez siebie pierwszym oddziałem partyzanckim. Zwany przez Niemców "Szalonym majorem", zginął w zasadzce 30 kwietnia 1940 roku. Dowódca 110. pułku ułanów na wieść o stracie jednego szwadronu 23 września 1939 roku rozwiązuje pułk. Jego zastępca, major Dobrzański, samorzutnie przejmuje dowództwo. Pozostaje przy nim około 180 ułanów. Major decyduje, że oddział pójdzie z odsieczą walczącej jeszcze Warszawie. Po otrzymaniu wiadomości o kapitulacji stolicy Dobrzański podejmuje decyzję o przeprawie przez Węgry do Francji, ślubuje też, że nie zdejmie munduru. Oddział przechodzi na ziemię kielecką. W Bodzentynie major ogłasza decyzję o pozostaniu w kraju. Żołnierze i dowództwo przyjmują pseudonimy, Dobrzański odtąd zwany będzie Hubalem. Dowodzony przez niego Oddział Wydzielony Wojska Polskiego podejmuje walkę partyzancką. Realizacja filmu trwała 10 miesięcy, większość scen nakręcono na szlaku walk hubalczyków. Wkroczenie oddziału Hubala do wsi Poświętne i udział żołnierzy w nabożeństwie nakręcono w tym samym barokowym kościele i z udziałem mieszkańców Poświętnego i okolic, pamiętających owe wydarzenia. W naturalnej scenerii zrealizowano także sceny pacyfikacji wsi - na potrzeby filmu spalono przeznaczone do rozbiórki autentyczne, istniejące w okresie okupacji chałupy wsi Swolszowice. Sekwencję śmierci Hubala nakręcono w tym samym miejscu, gdzie miała ona miejsce naprawdę. Jednym z konsultantów był Zygmunt Laskowski z Anielina, który w 1940 roku rozpoznał zmasakrowane przez Niemców zwłoki majora Dobrzańskiego. W filmie zagrał go jego syn, Tadeusz. W scenach batalistycznych brało udział łącznie 500 osób, 100 koni, w tym 25 specjalnie szkolonych. 12:25 TROPIKALNE WYSPY ŚWIATA - MADAGASKAR ODC. 1 (EARTH'S TROPICAL ISLANDS 1. MADAGASCAR) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Kathryn Jeffs, Roger Webb Film dokumentalny BBC Studios opowiadający o wyspach: Madagaskar, Borneo i Hawaje. Wszystkie stanowią odzielne ekosystemy, a ich unikalna przyroda jest od lat zagrożona wyginięciem. Odcinek pierwszy to podróż na wyspę Madagaskar. Oddalone od kontynentów, na otwartych oceanach leżą tropikalne wyspy zamieszkane przez zwierzęta, które ewoluowały w izolacji oraz ludzi, którzy przystosowywali się tu do życia w szczególnych warunkach. Od lasów deszczowych Borneo z ich nadzwyczajną różnorodnością dzikiej przyrody po Hawaje, najbardziej odległy archipelag, skolonizowany przez najodporniejszych pionierów, po Madagaskar - najstarszą z wysp, gdzie powstały tysiące wyjątkowych gatunków. Każda z tych wysp z czasem stała się jedynym w swoim rodzaju światem, domem dla wspaniałych form życia niewystępujących nigdzie indziej na Ziemi. Wśród tropikalnych wód Oceanu Indyjskiego leży najstarsza wyspa na świecie. Madagaskar. Na obszarze odizolowanym od reszty świata dłużej niż jakakolwiek inna wyspa, życie miało wystarczająco dużo czasu, by wyewoluować do najbardziej zaskakujących form. Ponad 15 tysięcy miejscowych gatunków nie występuje nigdzie indziej na świecie. Na żadnej z pozostałych wysp naszej planety nie spotkamy tak dużo wyjątkowych roślin i zwierząt. Madagaskar uformował się blisko 90 milionów lat temu, kiedy rozpadła się olbrzymia masa lądowa superkontynentu Gondwany. Obecne Indie odłączyły się od Afryki, a Madagaskar pozostał u jej wybrzeży. Tę rozległą wyspę, wielkością niemal dorównującą powierzchni Francji, zapełniają niezwykłe pradawne środowiska. W centralnej części Madagaskaru znajduje się Płaskowyż Centralny - górzysta formacja, która w istotny sposób wpływa na klimat wyspy. Ciepłe, wilgotne powietrze nadpływa znad Oceanu Indyjskiego, przynosząc deszcze nad wschodnią część krainy. Góry zatrzymują deszcz kierujący się na zachód, co powoduje powstanie rozległych suchych obszarów. Jałowy krajobraz ciągnie się daleko ku południowo - zachodniemu wybrzeżu. To właśnie tu 55 milionów lat temu morze wyrzuciło na brzeg nielicznych zwierzęcych rozbitków, którzy zdołali przetrwać 400 - kilometrową przeprawę z Afryki. 13:25 KRZYŻACY Film historyczny, 165 min, Polska, 1960 Reżyseria: Aleksander Ford Scenariusz: na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Jerzy Stefan Stawiński, Aleksander Ford Aktorzy: Mieczysław Kalenik, Andrzej Szalawski, Grażyna Staniszewska, Aleksander Fogiel, Urszula Modrzyńska, Emil Karewicz, Józef Kostecki, Tomasz Białoszyński, Lucyna Winnicka, Janusz Stachocki, Zdzisław Jasiukiewicz, Mieczysław Voit, Henryk Borowski, Seweryn Butrym, Leon Niemczyk Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Kazimierz Serocki Premiera "Krzyżaków" odbyła się 15 lipca 1960 r. , dokładnie w 550. rocznicę bitwy grunwaldzkiej. Dotrzymanie tego terminu miało wymowę niemal symboliczną. O tym, jak bardzo starano się go nie przekroczyć, świadczy fakt, że od powzięcia pomysłu o ekranizacji Sienkiewiczowskiej powieści do uroczystej premiery upłynęło zaledwie półtora roku. Poprzedziła ją bardzo szeroko zakrojona kampania reklamowa, dyskusje w radiu i w telewizji. Dziesiątki konsultantów dopasowywały literacki obraz wydarzeń i postaci do ówczesnego stanu badań historycznych nad tą epoką. Korekcie poddano przede wszystkim powieściowy wizerunek króla Władysława Jagiełły, niezbyt przychylnie ukazanego na kartach książki. Na jego filmowej rehabilitacji zyskała poetyka filmu, opiewającego królewską mądrość i odwagę. Obszerny materiał literacki wymagał - z konieczności - selekcji, ograniczenia się do kilku wybranych wątków. Na pierwszy plan wysunięto losy Juranda ze Spychowa, zdradziecko atakowanego przez Krzyżaków ze Szczytna, którym przewodzi okrutny komtur Zygfryd de Loewe. Równolegle poprowadzono wątek romansowy między Zbyszkiem, Danuśką i Jagienką. Punkt kulminacyjny stanowi finałowa bitwa pod Grunwaldem. Po premierze filmu opinie recenzentów były podzielone. Jedni widzieli w tym obrazie zrealizowanym w nowatorskiej jak na tamte czasy technice panoramicznej ogromny sukces polskiej kinematografii, inni - i ci byli w większości - wytykali brak szerszego spojrzenia na zderzenie nie tylko dwóch sił politycznych, ale także dwóch kultur, dwóch cywilizacji. Nie bacząc na zdanie krytyków, publiczność ciągnęła tłumnie do kin. Popularność filmu wzmagała zresztą powszechna znajomość książki. Rok 1409. Młody, porywczy rycerz Zbyszko z Bogdańca atakuje pod Krakowem poselstwo krzyżackie. W odwecie Kuno von Lichtenstein żąda od Jagiełły śmierci Zbyszka za znieważenie majestatu. Od śmierci ratuje młodzieńca dwórka księżnej Anny Mazowieckiej, Danusia Jurandówna, córka rycerza ze Spychowa. Staropolskim zwyczajem wybiera Zbyszka na męża, co uniemożliwia wykonanie wyroku. Wkrótce Krzyżacy najeżdżają siedzibę Juranda ze Spychowa - jednego z największych wrogów zakonu. Zabijają jego żonę i porywają córkę, którą trzymają w zamku malborskim. Zbyszko nadaremnie jej szuka, zbliżając się w tym czasie do zakochanej w nim Jagienki. Krzyżacy zaś wysyłają Jurandowi wiadomość, że uwolnią córkę, jeśli on sam stawi się w Malborku. Krzyżacy upokarzają Juranda i wtrącają do lochu, a zamiast córki pokazują mu obcą dziewczynę. Tymczasem Zbyszko w pojedynku zabija brata Rotgiera, przybranego syna komtura Zygfryda de Loewe. 16:20 ARABSKA WYPRAWA LEVISONA WOODA - PUSTYNIA AR - RAB AL - CHALI. ODC. 2/5 (ARABIA WITH LEVISON WOOD 1) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Neil Bonner Duszą i twarzą tej niezwykłej podróżniczej serii jest brytyjski podróżnik Levison Wood, który próbuje odpowiedzieć na pytanie, czym dzisiaj jest Arabia. Okazuje się krainą kontrastów, nie tylko krajobrazowych. Kraje pogrążone w chaosie sąsiadują z dobrze prosperującymi, enklawy nowoczesności ze średniowieczem. Bijące w oczy bogactwo z ludźmi, którzy stracili wszystko i żyją na śmietniskach. Film jest po trosze etnograficzny, bo naszego podróżnika interesuje wszystko. Zachwyca się naturą, ale nie arabskim stylem rządzenia. Zagaduje młodych, a nawet kobiety (po uzyskaniu zgody ich mężów lub ojców). Nie rezygnuje z pomocy miejscowych przewodników. W pierwszym odcinku Wood w dwa tygodnie przemierza Irak, a raczej to, co z niego zostało po amerykańskiej interwencji i serii wojen domowych - od północnej części, kontrolowanej przez Kurdów po rozlewiska Szatt al - Arab. Nie jest to bezpieczna podróż, na drogach są gęsto ustawione blokady i posterunki kontrolne, spać można tylko w militarnych bazach. Oprócz żołnierzy regularnych armii Anglik spotyka oddziały ochotników. Jest świadkiem strzelaniny i zdobywania wioski opanowanej przez ISIS. Często filmuje z ukrycia. Podczas przechadzki po ruinach starej części Mosulu znajduje nieużywaną kamizelkę terrorysty samobójcy, rozmawia ze snajperem, który ma na koncie 343 zabitych wrogów (tydzień później sam zostaje odstrzelony), zagląda do piwnicy, w której ukrywał się Saddam Husajn. Drugi odcinek ma zupełnie inny charakter. Przemknąwszy przez Kuwejt, Brytyjczyk objeżdża Półwysep Arabski. Zwiedza Oman, zwany klejnotem Arabii. Robi zakupy na targowiskach, przebiera się za Beduina, wspina się na najwyższą górę, częściowo na wielbłądzie, częściowo na własnych nogach przemierza 250 kilometrów przez pustynię. Granicę ogarniętego wojną domową Jemenu przekracza nieoficjalnie, jednak droga na zachód jest zamknięta. W trzecim odcinku Wood omija tereny kontrolowane przez zwaśnione plemiona, gangi kryminalistów i Al - Kaidę drogą morską, na zaszczurzonym statku z hinduską załogą, lękliwie wyglądającą piratów. Nieplanowany wcześniej tranzyt przez Róg Afryki - Somalię i Dżibuti kończy w Arabii Saudyjskiej - kolebce arabskiej cywilizacji. Rząd przydziela mu opiekuna, który czujnie przysłuchuje się jego rozmowom. Podróżnik zagląda do wiosek, gdzie nawet dzieci noszą sztylety - symbole prestiżu i niezależności. Gościnni gospodarze częstują go mlekiem wielbłąda, kultywują dawne obyczaje, równocześnie są aktywni na Instagramie. Wood spotyka młodych ludzi, zafascynowanych Zachodem i pielgrzymów, zmierzających do Mekki. Wizytuje opuszczone miasteczko, którego mieszkańcy przenieśli się do nowoczesnych wieżowców i stację kolejową, gdzie słynny Lawrence z Arabii, dokonał pierwszego sabotażu. W Jordanii przemierza malowniczą skalistą pustynię Wadi Rum. 17:20 POLSKIE 100 LAT - 11 LISTOPADA 1918 ROKU Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Piotr Weychert, Mirosław Chojecki Muzyka: Michał Lorenc Lektor: Tomasz Marzecki Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Bywają w życiu narodów chwile przełomowe, kiedy dni liczą się za miesiące, a miesiące za lata. Taki właśnie moment przeżyła Polska w listopadzie 1918 roku. Na ziemiach Polski doszło do załamania się okupacji niemieckiej i austriackiej, co Polacy wykorzystali, przywracając własne rządy po 123 latach obcego panowania. Zwycięstwo, które symbolizuje dzień 11 listopada, miało także swój ogromny wymiar moralny. Po wiekowej niewoli, po klęskach kolejnych powstań narodowych - kościuszkowskiego, listopadowego, styczniowego, po niepowodzeniach zrywów z lat 1846 i 1848 nadszedł wreszcie oczekiwany i wypatrywany przez pokolenia moment zwycięstwa. Zakończył długi okres obcej dominacji i prześladowań Polaków. Staliśmy się wreszcie panami na własnej ziemi. W listopadzie 1918 roku zaszły wypadki wyjątkowe, kiedy to na ulicach miast i w opłotkach wsi bezbronna niemal młodzież rzucała się na Niemców i wydzierała im karabiny. Działania zorganizowanych grup peowiaków, straży obywatelskich, milicjantów miejskich, harcerzy, sokołów wspierała cała ludność, przyczyniając się niejednokrotnie samą swą postawą i obecnością do obezwładnienia okupantów. Józef Piłsudski w tych decydujących dniach obrał trafny kurs na wykorzystanie czynników rewolucyjnych w wojsku niemieckim, na porozumienie z Radami Żołnierskimi w sprawie ewakuacji. I porozumienie takie zdołał zrealizować z wielką korzyścią dla odradzającego się państwa. Zwycięstwo okupione zostało jednak stratami. Według niepełnych obliczeń na obszarze okupacji niemieckiej podczas akcji rozbrajania i usuwania Niemców poległo około stu osób. 17:55 SKARB JAGIELLONÓW. POLSKIE DZIEJE ARRASAMI TKANE. Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Grzegorz Styła, Marek Szczepanek Zdjęcia: Wojciech Kursa Film dokumentalny opowiadający o korelacjach historycznych losów Polski i losów kolekcji wawelskich arrasów od połowy XVI wieku do chwili obecnej. 19:00 GIGANCI HISTORII - WALKA O GRANICE II RZECZYPOSPOLITEJ 1918 - 1923 Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski Chociaż czcimy 11 listopada jako Narodowe Święto Niepodległości, to dzień ten w 1918 roku nie był końcem zmagań Polaków o odrodzenie Państwa po 123 latach zaborów. Nasi rodacy stanęli przed koniecznością budowy struktur administracyjnych i mozolnego scalania trzech zagrabionych części I Rzeczypospolitej w jeden organizm. Jednakże kluczowym wyzwaniem stało się ustanowienie i utrwalenie granic niepodległej Polski. W chwili przyjazdu Józefa Piłsudskiego do Warszawy, od blisko dwóch tygodni bohaterski opór stawiali mieszkańcy Lwowa wobec zajęcia miasta przez siły nowopowstałej Zachodnio - Ukraińskiej Republiki Ludowej. Na przeciwległym krańcu kraju w grudniu doszło do wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Na południu rozgorzał spór o granice na Śląsku Cieszyńskim. Czesi wykorzystując zarówno sytuację w Wielkopolsce jak i wojnę z Ukrainą w styczniu 1919 roku, zaatakowali polską część ziemi cieszyńskiej. Sprawa granic Górnego Śląska doczekała się rozwiązania dopiero po trzech krwawych powstaniach. Na północy wybuchł konflikt polsko - litewski o Wilno i Suwalszczyznę. Jednak największą niewiadomą było wytyczenie granic z Rosją bolszewicką oraz powstrzymanie jej imperialnej agresji, co jak się wkrótce miało okazać, zaważy na losach całego świata. 11 listopada1918 roku kształt odrodzonego Państwa nie był pewny. Bez przesady można stwierdzić, że niemal o każdy kilometr jego rubieży trzeba było walczyć siłą. 19:45 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 45 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 r. wywołało ogłoszenie branki czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 20:00 LEGIONY Dramat historyczny, wojenny, 133 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dariusz Gajewski Scenariusz: Tomasz Łysiak, Michał Godzic Aktorzy: Sebastian Fabijański, Bartosz Gelner, Wiktoria Wolańska, Mirosław Baka, Jan Frycz, Grzegorz Małecki, Piotr Cyrwus, Borys Szyc, Antoni Pawliki Filmowa superprodukcja o legionowym pokoleniu lat 1914 - 1916, które wywalczyło Polsce niepodległość. To epickie widowisko historyczne, rozgrywające się podczas I wojny światowej, zrealizowane przy użyciu najnowocześniejszych technik filmowych. Ukazuje młodych ludzi, bez wahania rzucających się w wir walki o odzyskanie państwowości, ale także tych, którzy dopiero zrozumieli, że tylko w wolnej Polsce spełnią swoje marzenia. Uniwersalna opowieść o wkraczaniu w dorosłość w trudnych czasach i dojrzewaniu do wspólnoty. Wielka historia jest tu tylko tłem dla rozgrywającej się na pierwszym planie love story. Uwikłani w nią są: dezerter z carskiego wojska - Józek Wieża, a także Ola Tubilewicz, agentka wywiadu Pierwszej Brygady, członkini Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego oraz jej narzeczony Tadek Zbarski, ułan i członek Drużyn Strzeleckich. Historia fikcyjnych bohaterów została zainspirowana losami prawdziwych legionistów. . 22:20 WOJNA ŚWIATÓW Film dokumentalny, 78 min, Polska, 2020 Reżyseria: Krzysztof Talczewski, Mirosław Bork Scenariusz: Mirosław Bork Lektor: Piotr Borowiec Muzyka: Krzesimir Dębski Film dokumentalny oparty na zrekonstruowanych filmach archiwalnych z wojny polsko - sowieckiej 1920 roku, zakończonej jednym z największych sukcesów militarnych narodu polskiego. W "Wojnie światów" wykorzystane zostały również nagrania radiowe, relacje uczestników i świadków wydarzeń, a także archiwalne świadectwa materialne, które przetrwały do naszych czasów: fotografie, rozkazy oraz zapisy tajnych raportów. Telewizja Polska przeprowadziła cyfrową rekonstrukcję stuletnich, niepublikowanych dotąd archiwalnych filmów, m. in. z Rosji, Francji, Wielkiej Brytanii, Czech, Węgier i USA. W sierpniu 1920 roku stoczona została jedna z ważniejszych dla Polski bitew - Bitwa Warszawska, zwana "Cudem nad Wisłą". Wojna polsko - sowiecka zaczęła się jednak dużo wcześniej, skończyła dużo później i nie ograniczała się do obrony Warszawy; przeciwnie toczyła się na terenie od Smoleńska do Warszawy, od Płocka do Lwowa. Nie była cudem, tylko efektem znakomitej synchronizacji dowodzenia, wywiadu i waleczności żołnierzy. Jak dramatyczna była sytuacja, świadczą decyzje władz z lipca roku 1920 o ewakuacji placówek dyplomatycznych i archiwów oraz pośpieszna ucieczka części przedsiębiorców. Nie wszyscy jednak wyjechali. Warszawiacy szykowali się do obrony miasta. Wzorem pospolitego ruszenia sprzed wieków, odbywał się stutysięczny ochotniczy zaciąg. Na froncie miało zmierzyć się ze sobą ok. 450 tysięcy żołnierzy polskich z blisko milionową armią sowiecką. Sir Edgar Vincent d’Abernon, ambasador Imperium Brytyjskiego w Berlinie, w roku 1920 przewodniczący Misji Ententy w Polsce, zaliczał Bitwę Warszawską do przełomowych wydarzeń w historii świata. Postrzegał wojnę polsko - bolszewicką nie tylko w wymiarze politycznym, czyli walkę o dominację w regionie. Był to również konflikt w wymiarze ideologicznym - starcie młodego państwa budującego demokratyczne fundamenty z totalitarnym bolszewizmem, systemem zmierzającym do zburzenia starego świata. 23:50 RZECZPOSPOLITA REAKTYWACJA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Michał Ślusarczyk, Marcin Peresada Film w atrakcyjny i nowoczesny sposób opowiada o odbudowie Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Pokazuje tę niezwykłą energię, która wyzwoliła się w Polsce po odzyskaniu niepodległości zarówno wśród intelektualnych elit, jak i zwykłych ludzi. Bohaterami są wynalazcy, naukowcy, ekonomiści, których myśli i osiągnięcia przyczyniły się do rozkwitu Polski w okresie międzywojennym. Wiele z tych wynalazków zostało wykorzystanych na całym świecie i przyczyniło się do rozwoju ważnych dziedzin nauki. W filmie występują potomkowie, często nieznanych bohaterów 20 - lecia oraz historycy z Polski, USA i Francji, m.in.: prof. Wacław Szybalski z Madison, prof. Donald Pienkos z Milwaukee, prof. Dominic Pacyga z Chicago, dr Christophe Laforest z Paryża. Film nagrodzony na Polish Film Festival in America w Chicago w 2018 r. - nagroda za najlepszą reżyserię. 01:05 U PANA BOGA ZA PIECEM Komedia, 95 min, Polska, 1998 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Zofia Miller Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Henri Seroka Aktorzy: Ira Łaczina, Jan Wieczorkowski, Krzysztof Dzierma, Andrzej Zaborski, Ania Janowska, Artur Krajewski, Alicja Bach, Iwona Szczęsna, Eliza Krasicka, Małgorzata Płońska, Mieczysław Fiodorow, Ewa Sierzputowska, Babiker Artoli, Władimir Abramuszkin, Alicja Butkiewicz Wschodnią granicę Polski przekracza autobus pełen drobnych handlarzy zza Buga, udających się na przygraniczny bazar. W lesie autobus zostaje napadnięty przez bandę "reketierów", dowodzonych przez pewnego Ukraińca, kamuflującego się pod pseudonimem "Gruzin". Przestępcy zmuszają handlarzy do złożenia haraczu. Wśród pokrzywdzonych jest młoda dziewczyna Marusia. Choć w porównaniu z innymi traci stosunkowo niewiele, to jako jedyna decyduje się zawiadomić policję. Najbliżej ma do komisariatu w Królowym Moście. Jest głównym świadkiem napadu, miejscowy komisarz postanawia więc na pewien czas zatrzymać ją w miasteczku. Proboszcz, faktycznie osoba numer jeden w okolicy, umieszcza Marusię w domu młodego organisty Witka, ćwiczącego właśnie "Ave Maria" na ślub córki burmistrza. Urocza przybyszka od razu wpada chłopakowi w oko, lecz nieśmiałość uniemożliwia mu rozpoczęcie otwartych zalotów. Kiedy proboszcz odkrywa, że dziewczyna ma piękny głos, postanawia za wszelką cenę zatrzymać ją do dnia ślubu. Nie będzie to jednak łatwe, gdyż Marusia myśli przede wszystkim o odzyskaniu utraconej gotówki. Choć z drugiej strony zarówno miasteczko, jak i Witek coraz bardziej się jej podobają. "Czytając pamiętniki Marii Dąbrowskiej, natknąłem się na refleksję, dotyczącą jakiejś wizyty w małym miasteczku, jakiejś kolacji w towarzystwie lekarza, proboszcza i aptekarza: "Jakaż ta prowincja duchowo samowystarczalna, jak właściwie ona nas do niczego nie potrzebuje... "Pomyślałem sobie, że jeśli mamy gdzieś szukać jakichś wartości, o których w mieście dawno zapomnieliśmy, to właśnie w prowincjonalnym miasteczku na Białostocczyźnie, cokolwiek by to znaczyło" - mówił w jednym z wywiadów Jacek Bromski. Przyczyną powstania "U Pana Boga za piecem" nie było jednak reżyserskie pragnienie apoteozy tradycyjnego polskiego etosu. To pojawiło się nieco później. Najpierw Studio Filmowe "OKO" zaproponowało Bromskiemu scenariusz, którego akcja toczy się w prowincjonalnym miasteczku. Potem reżyser przypomniał sobie o Białostockim Teatrze Lalek, który niegdyś zrobił na nim wielkie wrażenie. W efekcie większość ról w "U Pana Boga za piecem" zagrali aktorzy tej sceny, a miasteczko ze scenariusza zostało umieszczone przy wschodniej granicy i nazwane Królowym Mostem. Skoro mieszkańcy Białostocczyzny wcielili się w filmowe postacie z macierzystego regionu, to główną rolę Rosjanki mogła zagrać tylko Rosjanka. Na próbne zdjęcia w Moskwie stawiło się około pięćdziesięciu kandydatek. Rywalizację wygrała aktorka sławnego Teatru na Tagance Ira Łaczina, która, mimo młodego wieku, miała już na koncie występy po francusku i angielsku. Krytyka przyjęła komedię Bromskiego życzliwie. "W końcu na ekranach pojawiły się filmy, świadczące, że twórcy przestali się wstydzić polskiej, niekiedy żenującej, niekiedy magicznej swojskości" - donosiła prasa. Potwierdzeniem tych opinii były liczne wyróżnienia, w tym nagrody publiczności na festiwalach w Słupcy k. Konina (1999) i w Chicago (1998), Brązowe Grono na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie (1998), Brązowy Granat na Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu (1999) oraz grad laurów na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni ("Złoty Klakier" oraz za dźwięk, drugoplanową rolę męską, scenariusz, reżyserię i inne).