TVP Kultura Poniedziałek, 06.11.2023 09:05 ADELA JESZCZE NIE JADŁA KOLACJI (ADELA JESTE NEVECERELA) Film komediowy, 102 min, Czechosłowacja 1977 Reżyseria: Oldrich Lipsky Scenariusz: Jiri Brdecka Aktorzy: Michal Docolomansky, Milos Kopecky, Ladislav Pesek, Kveta Fialova, Nadia Konvalinkova, Rudolf Hrusinsky, Helena Ruzickova Film wyreżyserował Oldrich Lipsky (1924 - 1986), czechosłowacki mistrz komedii oraz parodii, który z upodobaniem bawił się różnymi gatunkami filmowymi, umiejętnie wykorzystując wszystkie ich najbardziej charakterystyczne cechy. Brawurowo sparodiował western w słynnym "Lemoniadowym Joe", a tym razem wziął na wrsztat filmy kryminalne, stosując melanż zdjęć aktorskich z sekwencjami animowanymi. Jednym z bohaterów "Adeli..." jest amerykański detektyw, Nick Carter, znany z popularnych powieści z przełomu wieków. W pastiszu Oldicha Lipskiego sławny detektyw przybywa do secesyjnej Pragi, gdzie ma rozwikłać zagadkę zniknięcia pewnego psa, a także odkryć tajemnicę krwiożerczej rośliny, tytułowej Adeli. Dzielny Carter będzie musiał stawić czoło największemu wrogowi - ogrodnikowi, który rzekomo zginął przed laty w grzęzawisku. 12:05 REŻYSERZY - ALAN J. PAKULA 8/10 SEZON 3 (THE DIRECTORS - ALAN J. PAKULA) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku poznajemy twórczość Alana J. Pakuli, twórcy takich obrazów jak: "Wszyscy ludzie prezydenta", "Wybór Zofii" czy "Klute". 13:40 URODZENI ARTYŚCI - ZOFIA I MAGDALENA FORTECKIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Tym razem para prowadzących: Emilia Komarnicka - Klynstra i Redbad Klynstra - Komarnicki jedzie na Podhale, do Zakopanego. Odwiedzają tam Zofię Fortecką, znaną, zakopiańską artystkę, malującą na szkle, oraz jej córkę Magdalenę. 17:55 OCZY ORSONA WELLESA (THE EYES OF ORSON WELLES) Film dokumentalny, 110 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Mark Cousins Scenariusz: Mark Cousins Zdjęcia: Mark Cousins Welles, ikona kina XX wieku, bywalec salonów i kochanek wielkich gwiazd, skrywał pewną pasję - rysowanie. Wiele lat po śmierci mistrza autor tego dokumentu spotyka Beatrice Welles, która pokazuje mu sekretne pudełko z rysunkami ojca. "Co jest w pudełku, Orson?" - pyta Cousins swoim niepodrabialnym staccato i tak zaczyna się filmowy list do wielkiego twórcy, niemający nic wspólnego z klasyczną biografią. Badając poszczególne rozdziały życia Wellesa, Cousins odbywa kilka podróży: od Irlandii przez Maroko po Nowy Jork. Wszędzie, gdzie dociera, stara się ustawić kamerę tam, gdzie stawiał ją Orson. Ma obsesję, by zobaczyć świat jego oczami, ujrzeć dokładnie to, co on widział. Oczy są metaforą myślenia wizualnego, portalem umożliwiającym wniknięcie w świat wyobraźni wielkiego artysty. 20:00 KINO MOCNYCH WRAŻEŃ - KOT O DZIEWIĘCIU OGONACH (IL GATTO A NOVE CODE) Thriller, 107 min, Włochy/Niemcy, 1971 Reżyseria: Dario Argento Scenariusz: Dario Argento, Bryan Edgar Wallace Aktorzy: Catherine Spaak, Rada Rassimov, Karl Malden Franco Arno to niewidomy były reporter, który mieszka ze swą siostrzenicą i utrzymuje się z tworzenia krzyżówek. Pewnej nocy, spacerując po ulicy przed instytutem medycznym, gdzie prowadzone są eksperymenty genetyczne, podsłuchuje dziwną rozmowę dwóch mężczyzn, siedzących w zaparkowanym samochodzie. Tej samej nocy ktoś włamuje się do instytutu, ogłuszając strażnika. Następnego dnia z kolei w dziwnym wypadku ginie jeden z rozmówców, których podsłuchał Arno. Wraz z dziennikarzem Carlo Giordanim decyduje się on więc na podjęcie śledztwa. 22:30 PANORAMA KINA POLSKIEGO - CZŁOWIEK Z ŻELAZA Dramat, 147 min, Polska 1981 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Występują: Jerzy Radziwiłowicz, Krystyna Janda, Marian Opania, Irena Byrska, Wiesława Kosmalska, Bogusław Linda, Franciszek Trzeciak, Janusz Gajos, Andrzej Seweryn, Marek Kondrat, Jerzy Trela, Krzysztof Janczar, Krystyna Zachwatowicz - Wajda, Bogusław Sobczuk, Wojciech Alaborski, Halina Łabonarska, Bożena Dykiel i inni W czasie wydarzeń sierpniowych w 1980 roku autor scenariusza Aleksander Ścibor - Rylski przebywał za granicą. W ciągu sześciu dni na podstawie dokumentów, relacji świadków, zapisów magnetofonowych napisał scenariusz "Człowieka z żelaza". Wyjaśniając tytuł filmu powiedział: "Birkut przyjechał ze wsi na budowę Nowej Huty twardy i takim pozostał. Narasta w nim świadomość, ale jako charakter pozostaje monolitem od początku do końca. Jego syn najpierw prezentuje się jako młody człowiek dość nieufny i zamknięty w sobie. Jest dopiero takim kawałkiem żelaza, który trzeba wykuć. I wykuwa go życie - śmierć ojca, rok 1976, działalność w wolnych związkach zawodowych i wreszcie sam strajk." Fabuła filmu jest kontynuacją losów rodziny Birkutów. Syn Mateusza Birkuta, Maciek Tomczyk, jest robotnikiem w stoczni gdańskiej. Jest także aktywnym działaczem komitetu strajkowego. Dziennikarz radiowy Winkel otrzymuje polecenie zrealizowania reportażu kompromitującego Tomczyka. Winkel przyjeżdża do Trójmiasta, składa wizytę Badeckiemu, przedstawicielowi lokalnych władz. Badecki stara się uświadomić, jak ważna jest dla władzy sprawa tego reportażu. Winkel próbuje się przedostać na teren strajkującej stoczni. Bezskutecznie. W tłumie zgromadzonym przed bramą zakładu spotyka dawnego znajomego, Dzidka, któremu kiedyś załatwił pracę w telewizji gdańskiej. Dzidek opowiada mu o Tomczyku, który jest jego kolegą ze studiów. Aby uzyskać przepustkę na teren stoczni, Winkel odwiedza rodzinę działaczki związkowej Wiesławy Hulewicz. Dowiaduje się o małżeństwie Agnieszki, która w roku 1976 robiła film o Birkucie, z Maćkiem Tomczykiem. Teraz Agnieszka osadzona jest w areszcie za popieranie strajku. Dzięki znajomościom w milicji Winkel uzyskuje widzenie z nią. Dziewczyna opowiada dziennikarzowi - zna go zresztą z czasów pracy w telewizji - historię swej znajomości i małżeństwa z Birkutem. Ta rozmowa ostatecznie przekonuje go o słuszności żądań strajkujących. Postanawia, że reportaż, który miał zrobić, nigdy nie powstanie. Komisja Rządowa i Międzyzakładowy Komitet Strajkowy podpisują porozumienie. Film uhonorowano "Złotą Palmą" i Nagrodą Jury Ekumenicznego na festiwalu w Cannes w 1981 roku. 01:10 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - GOYA, PORTRETY Z CIAŁA I KRWI (EXPOSITION ON SCREEN. GOYA, VISIONS OF FLESH AND BLOOD) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Goya zajmuje miejsce między dwoma wielkimi luminarzami malarstwa hiszpańskiego: Velzquezem z XVII wieku, a Picassem z wieku XX. Stoi na skrzyżowaniu dróg, jedną nogą jeszcze w starym świecie, ale drugą już w nowoczesności. Patrzy na rozwój historii, obserwuje świat z wielką ciekawością i przenikliwą inteligencją. Wystawa pokazuje Goyę, który swojej epoce przygląda się trochę z boku. Jego dzieła po dwustu latach wciąż intrygują, ponieważ miał głęboką wizję człowieka. Zabiera nas w podróż po Hiszpanii w burzliwych czasach przełomu XVIII i XIX wieku. Jest to zarazem podróż bardzo osobista. 02:05 KINGSAJZ Komedia, 104 min, Polska, 1988 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Jolanta Hartwig, Juliusz Machulski Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Jacek Chmielnik, Jerzy Stuhr, Katarzyna Figura, Grzegorz Heromiński, Joachim Lamża, Maciej Kozłowski, Jan Machulski, Leonard Pietraszak, Liza Machulska, Witold Pyrkosz, Halina Machulska, Beata Tyszkiewicz, Olgierd Łukaszewicz W podziemiach Instytutu Badań Czwartorzędu istnieje nikomu nie znana kraina zwana Szuflandią. Jak sama nazwa wskazuje, jej pejzaż tworzą głównie szuflady, segregatory i inne atrybuty biurowo-urzędniczej rzeczywistości. Panuje tu nadszyszkownik Kilkujadek - odpowiednik współczesnego krasnoludka, metodami władzy różniący się jednak zasadniczo od króla Ćwieczka. Kilkujadek z pomocą zaufanej świty trzyma swoich "kumotrów" za twarz, by przypadkiem żaden z nich nie wykrył tajemnicy kingsajzu. Pod tą tajemniczą nazwą kryje się eliksir, pozwalający krasnoludkowi zyskać rozmiary człowieka ("king size" - królewski rozmiar) i zamieszkać w krainie ludzi, obfitującej w wolność, kobiety i inne atrakcje. Przypadek sprawia, że alchemik Adaś samodzielnie uzyskuje kingsajz. Wypija go, przenosi się do ludzkiego świata i... nie bardzo chce wracać. Tymczasem podwładni Kilkujadka odkrywają tajemnicę domorosłego uczonego. Rozgniewany nie na żarty dyktator wysyła swych siepaczy, by sprowadzili Adasia z powrotem. "Kingsajz" był czwartą komedią Juliusza Machulskiego. Poprzednie - minicykl "Vabank" i "Vabank II" oraz "Seksmisja" - spotkały się z aplauzem krytyki i publiczności. Ich twórca zyskał zaś opinię reżysera, który w atrakcyjnej formie kina popularnego potrafi powiedzieć rzeczy ważne i niebłahe. "Kingsajz" potwierdził słuszność tej opinii. Stał się jednak również znakiem, że pomysły fabularne Machulskiego powoli zatracają pierwotną świeżość, a twórca zaczyna cytować samego siebie. Mimo to "Kingsajz" spotkał się z przychylnością publiczności, a i wśród recenzentów znalazło się sporo takich, którym przypadł do gustu. Wskazywano na jego związki z nurtem tzw. utopii negatywnej (m.in. "Podróże Guliwera" Jonathana Swifta, "Rok 1984" Orwella) oraz pełną czarnego humoru twórczością Sławomira Mrożka. Jak celnie ujął to jeden z krytyków, Machulski opowiedział tym razem historię "wesołą, a ogromnie przez to smutną". Z ironią potraktował nie tylko dogorywający wówczas w Polsce totalitaryzm, ale i samego siebie, czego dowodzi ostatnia, zaskakująca scena filmu. 04:05 SCENA MUZYCZNA - KAROL SZYMANOWSKI QUARTET Koncert, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Volodia Mykytka, Robert Kowalski, Karol Marianowski, Agata Szymczewska W kolejnym wydaniu Sceny Muzycznej gości Karol Szymanowski Quartet. Zespół rozpoczął naukę w Hochschule für Musik w Hanowerze u Hatto Beyerle. Kolejnymi mentorami kształtującymi muzyków byli Eberhard Feltz, Walter Levin, Izaak Stern, Bernard Greenhouse, Alfred Brendel, Seiji Ozawa, Friedemann Weigle oraz członkowie kwartetów Amadeus, Emerson, Juilliard i Guarneri. KSQ zyskał wielkie uznanie za zaangażowanie w muzykę Albana Berga oraz za premierowe wykonania dzieł dedykowanych zespołowi. Jednak to jako ambasadorzy muzyki Szymanowskiego oraz innych kompozytorów polskich i wschodnioeuropejskich, w tym Witolda Lutosławskiego, Sofii Gubaiduliny, Mieczysława Weinberga i Krzysztofa Pendereckiego, w ciągu kilku następnych lat kwartet zdołał uplasować się na szczycie międzynarodowej sceny muzycznej. Kwartet został uhonorowany m. in. w 2005 r. nagrodą Fundacji im. Karola Szymanowskiego, zaś w 2007 r. odznaczeniem Zasłużony dla Kultury Polskiej. W Scenie Muzycznej usłyszymy utwory polskich kompozytorów: Karola Szymanowskiego, Stanisława Moniuszko i Krzysztofa Pendereckiego.