TVP Kultura Środa, 08.11.2023 11:00 CHŁOPI - ODC. 7/13 - BÓR Serial obyczajowy, 50 min, Polska, 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, Stanisław Milski, Franciszek Pieczka, Tadeusz Janczar, Jadwiga Chojnacka, Aleksander Fogiel, Mieczysław Czechowicz, August Kowalczyk, Bogusław Sochnacki, Barbara Ludwiżanka, Wanda Łuczycka, Magda Wołłejko, Kazimierz Wichniarz, Tadeusz Janczar, Franciszek Pieczka, Wiesława Kwaśniewska, Zofia Merle, Józef Nowak Antkowi nie układa się romans z Jagną, młody Boryna pije na umór. Hanka udaje się do jego ojca po pomoc. Antek urządza jej za to potworną awanturę, żona grozi mu siekierą. Zaczyna się wyrąb lasu. Wójt proponuje wniesienie skargi na dziedzica. Roch tłumaczy chłopom, że serwituty z lasu należą się także najbiedniejszym. Chłopi boją się jednak, że zanim legalnie dojdą sprawiedliwości, lasu już nie będzie. Cała wieś z Maciejem Boryną na czele rusza przeciw drwalom. Wywiązuje się walka, drwalom pomaga służba dworska. Zaczajony za drzewami Antek chce zastrzelić ojca, ale zmienia zamiar. Kiedy Maciej osuwa się na ziemię ugodzony przez borowego, Antek dopada napastnika i zabija. 12:05 MIŁOŚĆ I MUZYKA - PORTRET WITOLDA LUTOSŁAWSKIEGO Reportaż, 39 min, Polska, 1998 Reżyseria: Tadeusz Arciuch Scenariusz: Anna Komorowska, Tadeusz Arciuch Wykonawcy: Kwartet Wilanowski, G. Bogusławska, Ewa Krasińska, Ryszard Lutosławski, Krystyna Zachwatowicz, Marcin Bogusławski, Andrzej Wajda, Jan Krenz, Józef Patkowski Witold Lutosławski należał do grona największych europejskich kompozytorów, wymienianych obok klasyków muzyki współczesnej, takich jak Bartók, Szymanowski, Strawiński, Britten. Krytycy zgodnie plasują go na drugim miejscu, za Fryderykiem Chopinem, w historii polskiej muzyki. Mimo to trzeba przyznać, że bardziej niż w kraju ceniono go za granicą, gdzie otrzymał wiele honorowych doktoratów od czołowych uniwersytetów całego świata, członkostwo najzacniejszych międzynarodowych instytucji i ponad 70 międzynarodowych odznaczeń artystycznych i naukowych, w tym Polar Music Price, uznawaną za muzyczną Nagrodę Nobla. Urodził się w 1913 r. w rodzinie znanych działaczy politycznych społecznych. Odebrał gruntowne wykształcenie muzyczne i matematyczne, w czasie wojny brał udział w kampanii wrześniowej, potem, by zarobić na utrzymanie, grywał w kawiarniach, zwykle w duecie fortepianowym z Andrzejem Panufnikiem. Zgodnie z przyjętą od Igora Strawińskiego zasadą tworzył co roku nowe dzieło. Do jego najwybitniejszych kompozycji należą: Wariacje symfoniczne, I i II Symfonia, 10 tańców polskich na orkiestrę kameralną, Preludia taneczne, Muzyka żałobna, Gry weneckie, 3 poematy Henri Michaux na orkiestrę i chór, Koncert wiolonczelowy, Mi - parti, Wariacje na temat Paganiniego na dwa fortepiany, Tryptyk śląski na sopran i orkiestrę, Les espaces du sommeil na baryton i orkiestrę. Lutosławski pisał także muzykę teatralną, filmową oraz utwory dla dzieci. Nadzwyczaj oryginalny, wszechstronny, obdarzony wielkim smakiem artystycznym, wypracował odrębny, własny język dźwiękowy, stworzył niepowtarzalną stylistykę. Zmarł 7 lutego 1994 r. Choć za jego życia i po śmierci zrealizowano o nim kilka filmów dokumentalnych, większość okazywała się dość powierzchowna i ukazywała jedynie "oficjalny", "publiczny" wizerunek. Wynikało to w dużym stopniu z osobowości i stylu życia samego kompozytora. Wrażliwy i delikatny w kontaktach z innymi, zamknął swój emocjonalny świat w wąskim, intymnym gronie. Osobą najbliższą była żona Danuta, wielka miłość jego życia. Historia tego zwiazku jest niezwykła: poznali się w czasie okupacji i od pierwszej chwili wiedzieli, że są sobie przeznaczeni. Danuta była mężatką, miała syna. Jej mąż, oficer Wojska Polskiego, przebywał w oflagu. Jeszcze w czasie jego pobytu w niewoli Danuta zaczęła starać się o rozwód. Rodzina Lutosławskiego nie akceptowała tego związku, zarzucała mu, że rozbija cudze małżeństwo, niechętnie widziała go nawet w rodzinnym domu w Drozdowie. To spowodowało, że artysta jeszcze bardziej zamknął się w sobie i swym świecie, ograniczonym do żony i jej syna. Ich związek okazał się bardzo szczęśliwy, przez całe życie niemal się nie rozstawali. Nawet postronni obserwatorzy, widząc ich razem, przyznawali, że biła od nich wzajemna miłość i szacunek. Jednocześnie, jakby bojąc się uronić choćby odrobinę tego uczucia, otoczyli swe życie prywatne szczelną zasłoną. W kontaktach z innymi ludźmi Lutosławski był niesłychanie uprzejmy, taktowny, ale zarazem powściągliwy i wyważony. Wydaje się, że ze światem zewnętrznym kontaktował się przede wszystkim przez swoją muzykę, w niej uzewnętrzniał emocje i uczucia. Poświęcony mu film dokumentalny jest próbą ukazania osoby kompozytora i jego życia prywatnego poprzez relacje najbliższych mu osób, rodziny i przyjaciół. 13:00 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 10/18 - W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ Serial sensacyjny, wojenny, 54 min, Polska, 1968 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Bolesław Płotnicki, Władysław Kowalski, Ignacy Machowski, Mieczysław Stoor, Stanisław Niwiński, Jerzy Trela, Józef Nowak, Jerzy Nowak, Leopold Nowak, Bolesław Smela, Jerzy Molga Zdobyte informacje Kloss przekazuje niejakiemu Józefowi Podlasińskiemu. Łącznik ma cztery mieszkania i cztery dokumenty osobiste, może więc utrzymywać kontakt z wieloma członkami ruchu oporu. Pewnego dnia wpada krawiec Skowronek. Podczas przesłuchania zaczyna sypać. Potem udaje mu się uciec. Dociera do partyzantów i próbuje ich przekonać, że podwójnym agentem jest Kloss. Ruch oporu skazuje agenta J - 23 na śmierć "w imieniu Rzeczypospolitej". Tymczasem Podlasiński znika. Hans Kloss nie może go zastać w żadnym z umówionych miejsc. A partyzanci przygotowują zasadzkę. 14:40 HEN I WOJNA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Adam Wyżyński Scenariusz: Barbara Głębicka - Giza, Adam Wyżyński Opowieść pisarza Józefa Hena o jego wojennych losach naznaczonych burzliwymi wydarzeniami. Kluczowe momenty w jego biografii tego okresu to bombardowanie Warszawy we wrześniu 1939 r. , ucieczka na Wschód po wkroczeniu Niemców, wcielenie do Armii Czerwonej, ucieczka z obozu pracy do tworzącej się Armii Andersa, pobyt w Samarkandzie i wstąpienie do 2. Armii Wojska Polskiego. Niemal wszystkie te wydarzenia zostały później wykorzystane w scenariuszach filmowych Józefa Hena. Biograficzna opowieść zostaje skonfrontowana z fragmentami filmów "Don Gabriel", "Nieznany", "Nikt nie woła", "Kwiecień" i "Krzyż Walecznych". Z opowieści wyłania się mityczna postać Żyda Tułacza, cudem ocalonego z pożogi wojennej, rozważającego rolę przypadku w swoim życiu, kontemplującego świat i ludzi z pogodnym dystansem. 15:40 CIEMNEGO POKOJU NIE TRZEBA SIĘ BAĆ Dramat krótkometrażowy, 35 min, Polska, 2009 Reżyseria: Jakub Czekaj Scenariusz: Jakub Czekaj Aktorzy: Emilia Stachurska, Przemysław Bluszcz, Jowita Budnik, Anna Ilczuk Zdjęcia: Adam Palenta Muzyka: Zygmunt Konieczny Opowieść o bezgranicznej miłości jedenastoletniej Łaty do jej ojca. Dziewczynka przygotowuje piosenkę na szkolną akademię, zorganizowaną z okazji zbliżającego się Dnia Taty. To sprawia, że Łata przygląda się ojcu baczniej niż zazwyczaj. Chcąc jak najlepiej opisać swoje uczucia, powoli zaczyna odsłaniać skrywane przez niego tajemnice. 16:30 HANIA Film obyczajowy TVP, 87 min, Polska, 1984 Reżyseria: Stanisław Wohl, Krzysztof Wierzbiański Scenariusz: Józef Hen Zdjęcia: Kazimierz Konrad Muzyka: Waldemar Parzyński Aktorzy: Małgorzata Wachecka, Janina Nowicka, Jadiwga Kuryluk-Cebrzyńska, Maciej Orłoś, Marek Sokół, Mieczysław Voit, Jan Englert, Tadeusz Bartosik W sierpniu 1939 roku na Mazowszu, tuż przy granicy z Prusami, zaczęły się zdjęcia do ekranizacji noweli Henryka Sienkiewicza "Hania". Reżyserował Józef Lejtes, a Stanisław Wohl robił zdjęcia. W głównych rolach obsadzeni zostali niedawni absolwenci szkoły aktorskiej - Jadwiga Kuryluk i Jerzy Duszyński. 26 sierpnia, gdy ogłoszono powszechną mobilizację, pracę nad filmem przerwano. Po 44 latach Stanisław Wohl powrócił do filmu, tym razem jako reżyser i zadedykował go Józefowi Lejtesowi. Scenariusz przygotował Józef Hen, który połączył w całość dwie nowele - "Stary sługa" i "Hania". Filmowa "Hania" to historia romantycznej miłości. Młody panicz Henryk i jego rówieśnik, syn bogatego ziemianiana tatarskiego Selim Mirza, zakochują się w tej samej dziewczynie. Hania jest sierotą, córką wiernego sługi ojca Henryka. Między młodzieńcami dochodzi do ostrej rywalizacji o względy dziewczyny, obaj zostają ranni w pojedynku. Po powrocie do zdrowia Henryk dowiaduje się, że Hania przeszła ospę i została oszpecona. Dziewczyna odrzuca oświadczyny Selima i wstępuje do klasztoru. 18:10 KSIĘGA PRZESTRZENI S.I - ODC. 10 DRUGIE WCIELENIA Program edukacyjny, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Prowadzący: Bogna Swiątkowska Wykonawcy: Antoni Domicz W odcinku: Drugie wcielenia, zaprezentowano realizacje wykorzystujące dziedzictwo architektury przemysłowej i militarnej XIX i XX wieku, pomysły na drugie życie fabryk, elektrowni, spichlerzy, koszar; bezcenną wartość oryginalnych cegieł i niepowtarzalnego genius loci; specyfikę pracy architekta w obiekcie rewitalizowanym; narodziny polskiego loftu. Obiekty pokazywane w odcinku: Centrum Manufaktura i Hotel andel`s w Łodzi, zespół apartamentowo - handlowy City Park w Poznaniu, Filharmonia Bałtycka w Gdańsku, Muzeum Sztuki Nowoczesnej MOCAK w Krakowie, Dworzec PKP we Wrocławiu. 18:45 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - HAN Magazyn, 5 min, Polska, 2023 Reżyseria: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Krzysztof Iglikowski Muzyka: Bartosz Kruczyński Obraz gdańskiego malarza, Hermana Hana, "Alegoria pychy" jest znakomitym przykładem typowej dla XVII wieku alegorii obrazowej. W myśl ówczesnego rozumienia sztuki i tego, jak patrzono na obrazy, miały one jednocześnie bawić, ale też uczyć. Widz, odbiorca takiego obrazu miał odkrywać w nim znaczenie, przyglądać się i odczytywać zapisane zarówno poprzez ikonografię, jak poprzez inskrypcje, treści. W przypadku tego obrazu treści są bardzo szczególne, gdyż służą pouczeniu, a nawet przestrodze. Pokazując alegorię pychy, która była traktowana jako jeden z najcięższych grzechów, artystka tworzy obraz wykroczenia zarówno w odniesieniu do życia doczesnego, jak i do życia wiecznego. Panorama Gdańska wskazuje, że pouczenie zawarte w obrazie nie jest skierowane do kogokolwiek, ale właśnie do mieszkańców Gdańska. O tajemnicach tkwiących w obrazie z kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku opowie wicedyrektor Franciszek Skibiński. 19:00 SCENA MUZYCZNA - DANCE OF FIRE QUARTET Koncert, 50 min, Polska, 2022 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Waldemar Żarów, Piotr Wybraniec, Tomasz Żymła, Grzegorz Tobis DANCE OF FIRE to pierwszy w Polsce kwartet klarnetowy specjalizujący się w muzyce folkowej. Źródłem ich inspiracji jest muzyka bałkańska, klezmerska oraz polska. Do dźwięku klarnetów dodają perkusję oraz etniczne instrumenty dęte, co tworzy unikatowe brzmienie zespołu. 20:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - ÁGA (ÁGA) Dramat, 92 min, Bułgaria/Niemcy/Francja 2018 Reżyseria: Milko Lazarow Scenariusz: Milko Lazarow, Simeon Wentisławow Aktorzy: Michaił Aprosimow, Feodosia Iwanowa, Galina Tichonowa, Siergiej Egorow Dramat "Ága" został okrzyknięty jednym z najbardziej niezwykłych filmów Berlinale 2018. Zdobył też nagrody na festiwalach w Valladolid, Lublanie, Sarajewie, Kairze. Pokazuje świat, który już zanika. Świat, w którym żyją bohaterowie filmu Nanuk i Sedna. Starzejąca się para wiedzie zupełnie inne, samotne życie w lodowej krainie, daleko na północy Jakucji. Okna ich chatki wychodzą na skutą lodem pustynię. Ich egzystencja zamyka się w kilku stałych czynnościach, które wykonują niezmiennie od lat: polowanie, później oprawianie, następnie oporządzanie izby, posiłek. Najistotniejszą częścią życia Nanuka i Sedny są jednak opowieści o tradycjach, które wciąż kultywują oraz bolesne wspomnienia związane z ich córką, tytułową Ágą. Dziewczyna przed laty opuściła rodzinny dom i poszła szukać szczęścia w mieście. Nie wiadomo dokładnie, co zaszło w domu, dlaczego zostawiła rodziców zupełnie samych. Wyjechała do Mirnyju, "diamentowej" stolicy Rosji, by pracować w kopalni. Oglądając kolejne sceny filmu widz poznaje bliżej bohaterów, Nanuka i Sednę, jest świadkiem ich rozterek i tęsknot. Jest im smutno i ciężko na sercu. Pozostali przecież w tej niegościnnej krainie całkiem sami. 23:45 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - NAJPIĘKNIEJSZY CHŁOPIEC NA ŚWIECIE (VÄRLDENS VACKRASTE POJKE) Film dokumentalny, 93 min, Szwecja, 2021 Reżyseria: Kristian Petri, Kristina Lindström Scenariusz: Kristina Lindström, Kristian Petri Zdjęcia: Erik Vallsten Muzyka: Filip Leyman W 1970 roku Luchino Visconti szukał w różnych krajach młodego chłopca, który mógłby wcielić się w rolę Tadzia w ekranizacji "Śmierci w Wenecji" Tomasza Manna. Po castingu w Sztokholmie angaż otrzymał 15 - letni Bjorn Andresen. Visconti okrzyknął go "najpiękniejszym chłopcem na świecie". Ten przydomek przykleił się do Bjorna na resztę życia i stał się jego przekleństwem. Film ukazuje kulisy powstania legendarnego dzieła oraz odsłania struktury władzy w przemyśle filmowym i proces wykorzystywania słabszych. (Źródło: Against Gravity)