TVP Dokument Poniedziałek, 13.11.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - BIAŁY KRÓL NIEBA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Jeszcze nie tak dawno możliwość spotkania orła w naszym kraju była czymś niezwykłym, dostępnym tylko dla wybrańców. Orły bieliki oglądano tylko w muzeach lub ogrodach zoologicznych, gdzie można było zapoznać się jedynie z cząstką ich piękna. Prawdziwy ich majestat objawia się jednak w locie. Zaledwie sto lat temu bielik - największy z naszych orłów - znajdował się na granicy wymarcia. Dzisiaj jest często spotykany w całym pasie pojezierzy, w dolinach dużych rzek oraz w okolicy stawów rybnych. Jego obecność przyczynia się do wzbogacenia różnorodności ptasiego świata. Jako doskonały drapieżnik reguluje i wpływa na liczebność drobniejszego ptactwa. Miejscem akcji odcinka jest rzeka Biebrza, a głównym narratorem jest Paweł Mirski z Komitetu Ochrony Orłów. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 42 NA RATUNEK! Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Straż pożarna to służba, w której jeden człowiek ryzykuje swoje życie, aby uratować życie kogoś innego. Jakie zatem są prapoczątki tego szlachetnego zawodu? Jak gaszono pierwsze pożary? Czy używano w historycznych akcjach węży i hełmów, które dzisiaj jednoznacznie kojarzą nam się ze strażakami? Aby odpowiedzieć na te pytania, Radosław Kotarski rusza do Mysłowic i poznaje historię pożarnictwa. Sprawdza również co z historycznego dziedzictwa zostało we współczesnej straży pożarnej. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 239 ZAMEK W KÓRNIKU Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach Polski, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Zamek w Kórniku jest jednym z najpiękniejszych romantycznych zamków w Polsce. Wraz z otaczającym go parkiem został wpisany na listę Pomników Historii RP. W historycznych murach warowni można spotkać ducha Białej Damy, a tutejsza biblioteka skrywa cenne rękopisy Chopina, Mickiewicza. Kórnik to niespełna 8-tysięczne miasto, niegdyś prywatne. To miejsce urodzenia Wisławy Szymborskiej. W centrum znajduje się wyjątkowo długi Rynek, który powstał z rozszerzenia głównej drogi biegnącej przez miejscowość. Turyści ściągają tu, by podziwiać okazałą rezydencję, która była niegdyś siedzibą rodów Górków i Działyńskich. Trzy baszty widnieją nawet w herbie miasta. Zabytkowa rezydencja w Kórniku to również jedna z największych atrakcji turystycznych w Wielkopolsce. Kórnicki zamek wygląda bardziej na gustowny pałac niż warownię. Zachował jednak częściowo obronny charakter, bo otacza go ze wszystkich stron szeroka fosa. Prawdopodobnie pierwszy zamek powstał w tym miejscu jeszcze w XV wieku - posadowiono go na bagiennej wyspie, a dostępu do niego strzegł zwodzony most. Obecny kształt budowla zawdzięcza XIX-wiecznej przebudowie, kiedy panem na zamku był Tytus Działyński. To wówczas zamek przyodział styl neogotyku angielskiego. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /71/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Grupa studentów z Politechniki w Białymstoku od kilku miesięcy daje drugą szansę skrzywdzonym zwierzętom. Jesteśmy świadkami niezwykłej sytuacji - niepełnosprawne psiaki z odległych rejonów Polski przymierzają wózki, które sprawią, że zwierzęta będą znów na nogach! Cuda dzieją się nie tylko w Białymstoku. W Nysie drugą szansę dostają sowy z zaćmą, lis z wadami genetycznymi, bocian czekający na rekonstrukcję gałki ocznej czy uszatka, czekająca na przeszczep piór! Zapraszamy do naszego kącika behawiorystycznego, w którym pomożemy widzom odczytać sygnały, jakie wysyła pies. 08:10 TAJEMNICE LUDZKIEGO CIAŁA. WZROST (SECRETS OF THE HUMAN BODY. GROW) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Martin Johnson Zdjęcia: Patric Acum Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o sekretach ludzkiego ciała. Za pomocą pionierskiej grafiki i nowych naukowych odkryć poznamy lepiej wewnętrzną mechanikę naszego organizmu. Należy on do najbardziej wyrafinowanych na ziemi. Jest cudem naukowym, wciąż odkrywanym na nowo. Sposoby rozwoju, adaptacji i przetrwania naszego organizmu. Komunikacja mózgu z resztą ciała. Związek pragnienia tłustych potraw a konieczność nagłego wzrostu. Regeneracja komórek. W filmie poznamy organizmy ludzi z całego świata. Cudowne dziecko w Phoenix demonstruje zdolność mózgu do nadawania priorytetu rozwojowi umysłowemu nad wzrostem fizycznym. Schładzanie w lodowatym jeziorze pokazuje, jak drżenie może uratować nam życie. Niskie, eksperymentalne tortury w londyńskim laboratorium unaocznią sposób, w jaki nasze ciało blokuje ból. Zobaczymy fascynujące i precyzyjnie dostrojone systemy, które utrzymują motorykę ciała. Oraz wiele innych ciekawych, naukowych prezentacji. 09:10 SZPIEDZY WŚRÓD ZWIERZĄT S.I - ODC. 4. ZŁE ZACHOWANIE (SPY IN THE WILD) Cykl dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: John Downer Zwierzęta kochają, smucą się, oszukują i wymyślają sposoby na osiągnięcie celu zupełnie tak jak my ludzie. Nowa generacja kamer szpiegowskich ujawni, jak bardzo zwierzęta przypominają nasze zachowania. Zwierzęta są mistrzami wrednych zachowań, ale co sprawia, że łamią zasady? Gdy trzeba zrobić wielką zadymę, małpy są wyjątkowymi mistrzami. Uczenie odpowiedniego zachowania jest jeszcze istotniejsze w ekstremalnych warunkach... Na arktycznych terenach Kanady to sprawa przeżycia. Gdy zwierzęta żyjące wspólnie muszą nauczyć się zasad, inne myślą tylko o sobie. Gdziekolwiek "tajni agenci" się udali, ukazywali nam intymny świat zwierząt. Być może tak naprawdę odkryli, że zwierzęta są bardziej do nas podobne niż myśleliśmy. 10:10 AFRYKA Z ADE ADEPITANEM - CZĘŚĆ 4. AFRYKA POŁUDNIOWA (AFRICA WITH ADE ADEPITAN) Serial dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Olly Bootle Czteroodcinkowa seria geograficzno - podróżnicza BBC Studios. Afryka jest najbardziej żywym i zróżnicowanym kontynentem na Ziemi, z ponad 50 krajami i setkami różnych kultur. Ade Adepitan podróżuje po Afryce, aby odkryć, jak zmienia się kontynent. Od dynamicznie rozwijającej się technologii Lagos po wspaniałe plaże Mozambiku i od zagrożonych goryli w DRK po rozdarte wojną ulice Somalii, Ade widzi w Afryce najlepsze i najgorsze. Dzięki jego bardzo osobistemu spojrzeniu na kontynent i niezwykłym spotkaniom, seria ta zadaje pytanie: tak jak ostatnie 30 lat zmieniło Azję, czy przyszłość należy do Afryki? Część 4 - "Afryka Południowa". Ostatnia część podróży to Afryka Południowa. Najpierw plaże Mozambiku, a przygodę Ade zakończy w Zimbabwe. Ostatni etap przygody zaczyna na cudownym wybrzeżu Mozambiku. Dwa i pół tysiąca kilometrów dziewiczych złotych plaż. Park Narodowy Archipelagu Bazaruto to grupa wysp u wybrzeża Mozambiku. W Afryce jest wiele dzikich i pięknych terenów. W Mozambiku Chińczycy są wszędzie, są właściwie w całej Afryce, i wiele osób doszukuje się ukrytych motywów. Martwią się, że chcą wykorzystać Mozambik. To biedny kraj i potrzebuje inwestycji, a te pieniądze muszą skądś przyjść. Chiny inwestują w Afryce miliardy dolarów, ale nie wszystkim się to podoba. Republika Południowej Afryki - to kolejny ważny przyrodniczo obszar Afryki, z ogromnymi rezerwatami. Ade opuszcza Afrykę z mieszanymi uczuciami, przekonał się, że największy skarb Afryki to nie zasoby naturalne, takie jak złoto czy ropa, lecz jej mieszkańcy. Okazuje się jednak, że kolejny raz zawiedli ich przywódcy. Najlepiej by było, aby zwykli Afrykanie przejęli kontrolę nad swoją przyszłością i pomogli zmieniać ten kontynent tak, jak na to zasługuje. 11:15 RZECZ POLSKA S.I - ŻELAZKO TURYSTYCZNE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! Cykl TVP Kultura to propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Będzie to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program ma opowiadać o konkretnych przedmiotach, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, przedstawiając twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach stanie się również opowieścią o najnowszej historii Polski. Żelazko turystyczne projektu Andrzeja Jana Wróblewskiego i Andrzeja Latosa, choć nigdy nie weszło do produkcji, jest jednym z ciekawszych pomysłów w polskim AGD lat 70. To niepozorne urządzenie było odpowiedzią na prężnie rozwijającą się turystykę - rodzinne wyjazdy na wakacje, czyli jeden z symboli czasów Gierka. Zaprojektowane w 1975 roku żelazko, po złożeniu mieściło się w każdej walizce, a jego wielofunkcyjna grzałka mogła zostać użyta do zaparzenia herbaty. 11:30 .....CZY CI NIE ŻAL? Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1972 Autor: Kazimierz Kudroń W dawnych czasach Tatry, a szczególnie doliny w Tatrach Zachodnich, były miejscem intensywnej gospodarki pasterskiej. Wypas owiec rozwinął się po II wojnie światowej, kiedy to po polskiej stronie Tatr wypasano nawet około trzydzieści tysięcy owiec. Stopniowo nasilał się konflikt pomiędzy góralami a władzami Tatrzańskiego Parku Narodowego. Kolejne obostrzenia uniemożliwiły wypas owiec w tych rejonach. Górale, nie mając innego wyjścia, przenieśli się z owcami na tereny Beskidów, z których po latach również musieli się wynieść. Podhale przez lata słynęło z futrzarstwa i produkcji kożuchów. Wypowiedzi władz i prezentacja fabryk Żywieckich Zakładów Futrzarskich oraz Spółdzielni Pracy Gorce w Nowym Targu. 12:05 PASJONACI S.II - SEZON 2 ODC. 11 PENSJONAT Dokument fabularyzowany, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Danuta Damek, Artur Dziurman, Agnieszka Szygenda, Artur Dziurman, Ewa Zuberek, Aneta Wróbel Aktorzy: Adam Łysek, Aneta Skrzypek, Anna Sikora, Artur Dziurman, Aurelia Mazur, Danuta Damek, Dorota Ziental, Oskar Drukała, Jan Szuster, Bruno Vince, Maria Siedlecka, Mateusz Olszak, Małgorzata Wiecha, Mieczysław Baczyński, Monika Inglot Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Artur Michalik Muzyka: Robert Bylica Odc. 11 - "Pensjonat". Aktorzy przyjeżdżają do pensjonatu w Bukowinie. Matka Krzyśka spotyka się z Moniką i prosi o drugą szansę. Namawia również Monikę na wyjazd do Bukowiny. Staszek próbuje umówić się z Gabrysią i Marysią. Dziewczyny idą do Adama i proszą, żeby zamienił się z nimi na pokój. Dorota, w swoim pokoju, znajduje bukiet kwiatów od Janka. Okazuje się, że Janek postanowił zrobić ukochanej niespodziankę i przyjechał do Bukowiny wcześniej, żeby zainstalować w pensjonacie system TUJESTEM. W pokojach kwitnie życie towarzyskie. Tymczasem Danka, która została w Krakowie, wybiera się na spacer. Na kładce wspomina Piotra, swojego ukochanego. Nieoczekiwane spotkanie z Matyldą skutkuje tym, że kobiety umawiają się na wspomnieniowe spotkanie w kawiarni. W pensjonacie zaczyna się uroczysta kolacja z udziałem sponsora i jego żony, wzbogacona muzyką kapeli góralskiej i tańcami. Zabawa trwa w najlepsze. 12:35 HISTORIE SOLECZNICKIE - KATARZYNA STACHOWSKA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Radosław Wikiera Soleczniki, najbardziej polski rejon w Litwie, gdzie kultura i polska tradycja jest kultywowana od pokoleń. To właśnie tutaj autorzy cyklu będą szukali niezwykłych historii i pasji ludzi, podobnie jak w pierwszej serii dokumentalnej z Wilna. Historie wileńskie pokazały, jak ciekawa i złożona jest społeczność Polaków na Litwie. Podobnie jak poprzednio twórcy zamierzają przyjrzeć się kolejnym polskim bohaterom na Litwie, którzy swe korzenie mają w oddalonym o 40 kilometrów od Wilna okręgu solecznickim. Odcinek 5. Katarzyna Stachowska jest Polką, która pracuje w Litewskiej Służbie Probacji. Jej zadaniem jest sprawowanie kontroli kontroli nad ludźmi, którzy wyszli z więzienia i próbują się odnaleźć w społeczeństwie. Katarzyna robi wszystko, by do więzienia już nie wrócili. 13:05 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański Stefan Tompson w kolejnym odcinku cyklu "Polskie Dziedzictwo", zabierze widzów w niezwykłą, historyczną podróż śladami polskiej spuścizny w litewskich miejscowościach takich jak Łączynów i Opitołoki. Leżą one niemal pośrodku Litwy, nieopodal miasta Kiejdany. Odwiedzając Łączynów prowadzący opowie historię samej miejscowości jak i właściciela tamtejszych ziem, noszącego nietypowo brzmiące nazwisko - Kognowicki, wywodzące się z włoskiego Cognocce. Pojawienie się pierwszego właściciela Łączynowa na tych ziemiach związane jest bezpośrednio z wyprawą królowej Bony Sforzy. Widzowie dowiedzą się również co łączy tamtejszy Pałac z Pałacem w warszawskich Łazienkach. W drodze do liczącej mniej niż 100 mieszkańców miejscowości Opitołowki znajduje się kościół z XVII wieku, w którym ślub wzięli rodzice Czesława Miłosza, a sam noblista rzekomo został tam ochrzczony. Autorzy odwiedzą też Kiejdany i pokażą muzealne zbiory dość nietypowych mebli z pałacu Szuksztów w Opitołokach. 13:40 LOKALSI - ODC. 6 MARCIN Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 14:15 KRAINA LWÓW - NOCĄ I ZA DNIA - ODC. 1 MŁODE I BEZBRONNE (LION COUNTRY: NIGHT AND DAY 1. YOUNG AND VULNERABLE) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Beth Brooks, Nathan Pilcher Trzyczęściowa opowieść o świecie lwów. Lwy. Najbardziej imponujące koty na świecie. Grozi im zagłada. Ich naturalne środowisko w Afryce się kurczy i w ostatnich dwóch dekadach ich liczba spadła niemal o połowę. Więc każde lwiątko jest na wagę złota. Przetrwanie młodych lwów jest sprawą kluczową, bo od tego zależy przyszłość całego gatunku. Jednym z ostatnich lwich azylów jest rezerwat w zambijskiej dolinie Luangwy. Zespół filmowców przez pół roku obserwuje dwa stada lwów. Odc. 1 Młode i bezbronne. W maju w Zambii wreszcie kończy się półroczna pora deszczowa. Młody samiec Pip, nazwany tak przez miejscowych badaczy, jest z matką i resztą stada. Ta grupa rodzinna od pokoleń żyje w tym parku narodowym, Obecnie składa się z trzech matek i siedmiorga niesfornych młodych. Pip trzyma się blisko rodziny, bo ma tylko pięć miesięcy i daleko mu do samodzielności. Samice będą musiały go ustrzec przed zagrożeniami, jakie niesie ze sobą pora sucha. To stado żyje w jednym z najdzikszych miejsc w Afryce. Park Narodowy Południowa Luangwa ma dziewięć tysięcy kilometrów kwadratowych i jest ostoją wielu afrykańskich dzikich zwierząt. Prawdziwa siła lwów bierze się z więzów rodzinnych. Lwy są najbardziej społecznymi dużymi kotami. 15:15 DZIKA AUSTRALIA - DZIKA AUSTRALIA CZ. 1. PUSTYNIA KANGURA RUDEGO (WILD AUSTRALIA) Serial dokumentalny, 47 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Thoralf Grospitz, Jens Westphalen Serial dokumentalny produkcji niemieckiej ZDF o Autralii uważanej za kontynent licznych sprzeczności, niespodzianek i wyjątkowej przyrody. Na jednym z najbardziej nieprzewidywalnych obszarów pustynnych na Ziemi nie pada całymi miesiącami, po czym nadchodzą ulewne deszcze. Symbol Australii - kangur rudy jakby czuł, że sprzyjające warunki nie będą trwały długo. Kangury rude wyróżniają się spośród torbaczy. Wielkością dorównują człowiekowi, ważą nawet do 90 kilogramów. W przeciwieństwie do szarawych samic samce mają rdzawoczerwoną sierść. Przemieszczając się na sprężynujących nogach, tracą mniej energii niż gdyby biegły. Zamiast rozważać, dlaczego kangury skaczą, należałoby więc spytać, dlaczego nie robią tego wszyscy? Kangurzyca praktycznie zawsze jest w ciąży, gdy jeden maluch opuszcza torbę, następny się w niej zagnieżdża. Reprodukcja trwa nieprzerwanie przez całe jej życie z wyjątkiem okresów, kiedy samicy brakuje pożywienia bądź wody. Na najbardziej suchym i płaskim kontynencie świata rozciąga się pasmo Gór MacDonnella. Wypiętrzone około trzystu milionów lat temu, wciąż ulegają erozji. Poznamy innych mieszkańców tej ziemi, węże, warany, papugi, sokoły, kanie, skakuszki australijskie, emu. Australia, najmniejszy i najbardziej płaski kontynent, jest po Antarktydzie drugim najsuchszym kontynentem świata. Góry MacDonnella widnieją w tym krajobrazie jak latarnia morska, ale to jedynie cień dawnej Australii. Zniszczony erozją masyw niegdyś wysokością dorównywał kanadyjskim Górom Skalistym. Doliny Gór MacDonnella kryją w sobie tajemnicę. Miliony lat temu kontynent porastała tu bujna roślinność. Z dala od skalistych wzgórz masywu MacDonnella, wśród czerwonych piasków Doliny Tęczy, w krajobrazie z piekła rodem rozciąga się królestwo molocha straszliwego. 16:15 TAJEMNY ŚWIAT ZŁOTA (THE SECRET WORLD OF GOLD) Film dokumentalny, 42 min, Niderlandy (Holandia), 2013 Reżyseria: Brian McKenna Złoto od zarania dziejów jest kruszcem, którego posiadanie gwarantuje wpływy i bogactwo. Państwa mające go więcej, wygrywały wojny i były zasobniejsze gospodarczo. Pouczająca pod tym względem była II wojna światowa. Hitler rekwirował złoto w podbitych krajach. Przezorni ukrywali je wcześniej. Tak było z polskim złotem, które przez Francję wywieziono do Kanady. Francuzi też schowali swoje złoto w Kanadzie, podobnie Anglicy, którzy obawiali się, że Niemcy mogą wylądować w Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy ze swojego złota ulokowanego w Kanadzie finansowali działania wojenne. Generał de Gaulle zadecydował, że francuskie złoto powinno być przeznaczone na powojenną odbudowę. W historii złota bardzo niekorzystnie wypada Szwajcaria, gdzie przetapiano na złote sztaby i legalizowano dostarczany przez Niemców kruszec, w tym biżuterię i złote zęby ofiar obozów koncentracyjnych. Złoto jest nadal bardzo ważne. Całe światowe zapasy można by pomieścić - tak przynajmniej twierdzą autorzy tego holenderskiego filmu dokumentalnego - w czterech zaledwie basenach olimpijskich. Kwitną za to transakcje giełdowe wirtualnym złotem, co oznacza, że kupując złoto na giełdzie, ma się w ręku papier, który niekoniecznie musi mieć pokrycie w złotych sztabach. 17:05 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 1. NORWEGIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 1 - LAND OF FJORDS - NORWAY, BETWEEN FJORDS AND MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Seria geograficzno - podróżnicza o krajach na północy Europy. 4 kraje, 5 narodów i 5 części. Terytoria nordyckie są potężnym bodźcem dla wyobraźni, miejscami, które przywołują rozległe i nieskończone dzikie przestrzenie, bogatą i zachwycającą przyrodę, utrwalone mity i tradycje. Stanowią odę do potęgi Ziemi i żywiołów, które ludzie szanują i czczą przez całe życie, świadomi, że są tylko niewielką częścią tego świata. Odcinek 1 - "Norwegia - kraina fiordów i gór". Położona w północnej Europie Norwegia słynie z zachwycających krajobrazów. Głębokie przybrzeżne doliny były zanurzone w wodach morskich, gdy cofnęła się czapa polarna, mniej niż dziesięć tysięcy lat temu. Norwegia niemal w całości jest pokryta pasmem Alp Skandynawskich, a chropowate formy rzeczywiście zawdzięcza topografii i zlodowaceniom, które pojawiały się regularnie przez ponad dwa i pół miliona lat. Norweski krajobraz wciąż nosi ślady tej trudnej historii geologicznej, szczególnie na zachodzie: prehistoryczne lodowce, takie jak Folgefonna, niezliczone górskie jeziora z krystalicznie czystą wodą i alpejskie doliny wyrzeźbione w rynny oraz oszałamiające szczyty. 18:05 ATATÜRK - OJCIEC WSPÓŁCZESNEJ TURCJI (ATATÜRK FATHER OF MODERN TURKEY / ATATÜRK - DER VATER DER MODERNEN TÜRKEI) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2018 Reżyseria: Monika Czernin Dokument o Mustafie Kemalu Atatürku tureckim polityku, wojskowym, mężu stanu, pierwszym prezydencie Republiki Turcji od roku 1923 do śmierci w 1938 roku. Był niezwykłą osobowością i fenomenem ducha czasu przełomu XIX i XX wieku. Człowiekiem kierującym się ideałami, które gotów był realizować za wszelką cenę, a jego reformy całkowicie zmieniły oblicze Turcji. Inspirował się ideą nacjonalizmu, realizacji praw podstawowych oraz rozdziału państwa od religii. Jego niezliczone prywatne notatki, pamiętniki i odręczne komentarze, dostarczają nam sporo ciekawej wiedzy. 10 listopada 2018 roku obchodzono 80 - tą rocznicę jego śmierci. Uważano go za genialnego stratega wojskowego i polityka, założyciela nowoczesnej Turcji, ojca i wychowawcę ludu. Jego prywatna biblioteka zawierała najważniejsze dzieła europejskiego oświecenia. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - INDIE. TYSIĄCE ZAPACHÓW POŁUDNIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Indie południowe to kolebka kultury Drawidów, kraina o długiej historii dynastycznej, imperialnej i kupieckiej. Sztuka i tradycje są tu do dziś niezwykle żywe. Wspaniałe pejzaże, świątynie i pałace nie pozostawią obojętnym nikogo, kto postanowi zwiedzić ten region. To także idealne miejsce dla ludzi szukających strawy duchowej. Podróż na południe Indii to niezapomniane przeżycie. Stosunkowo spokojna Kerala słynie z gościnności. Ten bogaty stan od wieków przyciąga kupców i poszukiwaczy przygód. Największe miasto stanu - Koczin, składa się z wielu wysp i półwyspów, między którymi kursują promy. Fort Koczin to historyczne centrum miasta. Warto spędzić tu kilka dni, by poznać historię regionu i odwiedzić liczne galerie sztuki. Całe miasto jest zwrócone ku morzu. Jedną z atrakcji stanową rozłożone, charakterystyczne sieci rybackie. Zostały tu przywiezione przez Chińczyków, na przełomie XIV i XV wieku. 20:15 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - MACIEJ DRYGAS Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Maciej Drygas. Maciej Drygas urodził się 3 kwietnia 1956 w Łodzi. Jest scenarzystą i reżyserem polskich filmów dokumentalnych i słuchowisk radiowych, a także absolwentem wydziału reżyserii Wszechrosyjskiego Państwowego Instytutu Kinematografii w Moskwie (1979). Był asystentem Krzysztofa Zanussiego (przy filmach "Constans" i "Z dalekiego kraju") oraz Krzysztofa Kieślowskiego (przy "Przypadku"). Jego debiut reżyserski, "Usłyszcie mój krzyk", opowiada o Ryszardzie Siwcu, który w 1968 podpalił się podczas uroczystości dożynkowych na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie, protestując w ten sposób przeciwko inwazji na Czechosłowację. Drygas jest laureatem wielu międzynarodowych festiwali. Jego filmy i słuchowiska emitowane były przez stacje telewizyjne i radiowe w Europie, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i Japonii. Reżyser znany jest z długich i dokładnych przygotowań do realizacji swoich filmów. Poszukiwanie śladów Ryszarda Siwca zajęło mu półtora roku. Dokumentacja do "Stanu nieważkości", dokumentu o radzieckich kosmonautach, prawie dwa lata. Scenariusz do filmu o Radiu Wolna Europa, "Głos nadziei", powstał po wysłuchaniu 6 tys. taśm radiowych. Dokumentacja do filmu "Jeden dzień w PRL" zajęła trzy lata, a do "Abu Haraz" - siedem. Maciej Drygas sam produkuje swoje filmy. Jak sam mówi - "Zacząłem się bawić w producenta, żeby mieć poczucie wolności twórczej. Wiem, na co mnie stać, wiem, ile pieniędzy mogę wydać. Poza tym, jaki producent zniósłby trzy lata dokumentowania tematu"? 20:55 ABU HARAZ Film dokumentalny, 72 min, Polska, 2012 Reżyseria: Maciej Drygas Scenariusz: Maciej Drygas Abu Haraz to wioska położona nad Nilem w Sudanie północnym, skazana na zagładę po decyzji miejscowych władz o rozpoczęciu budowy tamy. Na początku dokumentu Macieja Drygasa jeden z jego bohaterów wspomina swój utracony raj, miejsce, którego już nie ma, rozmowy z kimś, kogo nie ma, rzeczy, które już nie istnieją. On sam czuje, że jest już martwy, choć wciąż żyje. Nikt z Abu Haraz nigdy nie pogodził się z faktem, że ich rodzinna wioska zniknęła z powierzchni ziemi bezpowrotnie. Bardzo dobrze przyjęty przez krytykę film Macieja Drygasa powstawał kilka lat. Autor chciał zachować pamięć o Abu Haraz, zatrzymać czas, uchwycić w kadrze miejsca i okruchy życia ludzi związanych z nimi. Nie komentując i nie oceniając sytuacji z wolna wprowadza widza w ten niezwykły świat, który już wkrótce przestanie istnieć. Oko kamery koncentruje się na ostatnich latach Abu Haraz, dyskretnie obserwuje tubylców wraz z ich codziennymi troskami i radościami. Zdjęcia znakomicie oddają klimat dzikiej afrykańskiej przyrody, na tle której toczą się zwyczajne losy wioski: narodziny nowego obywatela, nauka uczniów w miejscowej szkole, poznających znaczenie słowa bieda. Rytm życia w Abu Haraz wyznaczają pory roku i wylewy Nilu. Całe życie miejscowej ludności jest związane z ciężką pracą na roli od świtu, zmaganiami z surową przyrodą, z codziennymi problemami. Mieszkańcy wioski potrafią jednak też cieszyć się drobiazgami, dostrzegać radosne chwile w swej trudnej egzystencji. Ułożony świat Abu Haraz burzy nagle wiadomość o planowanej budowie gigantycznej tamy na Nilu. Ludzie dowiadują się, że wkrótce będą zmuszeni opuścić wioskę i przenieść się w zupełnie nieznane im miejsce. Jeszcze próbują się przeciwstawić władzy, nie zamierzają oddawać swej ziemi ani rzeki, która jest ich żywicielką. Walka jest jednak skazana na przegraną, nie ma odwołania od decyzji. Przygotowaniom do opuszczenia wioski towarzyszą płacz i rozpacz nad utraconym rajem. Budowa nowoczesnej tamy pociąga za sobą spustoszenie w psychice mieszkańców Abu Haraz, ból, rozpacz i cierpienie. Nagle tracą wszystko: dobytek, domy i ziemię należącą do nich od pokoleń. Muszą też rozwiązać problem przeniesienia prochów przodków, spoczywających na miejscowym cmentarzu. Budowa tamy na Nilu w Sudanie północnym spowodowała powstanie sztucznego jeziora o długości około 180 km. Wioska Abu Haraz znalazła się 35 m pod powierzchnią wody. 22:20 MGŁA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2011 Reżyseria: Maria Dłużewska, Joanna Lichocka Zdjęcia: Ryszard Jaworski, Włodzimierz Resiak "Mgła" to pełny zapis rozmów odbytych w lipcu i sierpniu przez Marię Dłużewską oraz Joannę Lichocką z sześcioma urzędnikami Kancelarii Prezydenta Lecha Kaczyńskiego - Jackiem Sasinem, Adamem Kwiatkowskim, Marcinem Wierzchowskim, Jakubem Oparą, Andrzejem Dudą oraz Pawłem Zołoteńkim. Bohaterowie opowiadają o swych przeżyciach w obliczu niewyobrażalnej tragedii, ale też o tym, jak wyglądały przygotowania do wyjazdu prezydenta do Katynia, jak z ich perspektywy wyglądał tydzień żałoby i przygotowania do pogrzebu pary prezydenckiej, współpracowników i najbliższych przyjaciół. "Mgła" to rozmowy o prawdziwym obliczu katastrofy smoleńskiej. Historia opisana momentami chłodno, ale często też z emocjami, łzami i gniewem. 23:25 JEDEN DZIEŃ W PRL Film dokumentalny, 58 min, Polska/Francja, 2005 Reżyseria: Maciej Drygas Muzyka: Paweł Szymański 27 września 1962 roku. Tego dnia nie zdarzyło się w PRL nic szczególnego. Prognoza pogody przewidywała zachmurzenie umiarkowane. Ponad 1600 obywateli przyszło na świat, około 600 zmarło. Dzień jak co dzień. "Jeden dzień w PRL" to unikatowa próba odtworzenia jednego zwykłego dnia z życia ludzi w komunistycznej Polsce. Autor wybrał dzień, w którym z punktu widzenia wielkiej historii w Polsce nie wydarzyło się nic znaczącego. Co w tym dniu robili obywatele i czym żyło państwo? W filmie, którego dokumentacja i realizacja trwała 3 lata, reżyser wykorzystał materiały archiwalne właśnie z 27 września 1962 roku. Oprócz materiałów filmowych są to autentyczne dokumenty, listy, notatki, które powstały tego dnia. To właśnie te dokumenty decydują o sile tego z pozoru prostego i zwykłego filmu. Fakt, że czytają je amatorzy - ludzie w różnym wieku pochodzący z różnych regionów w Polsce, sprawia, że robią jeszcze większe wrażenie. Dokumenty te pokazują życie w PRL z perspektywy pojedynczych ludzi, są nie tylko świadectwem historii, ale przede wszystkim poruszającym zapisem osobistych przeżyć i zdarzeń. Usłyszeć wśród nich można rozpaczliwy list żony do męża odsiadującego karę w więzieniu, ocierające się o absurd notatki z obserwacji inwigilowanych przez milicję ludzi, zapisy podsłuchiwanych rozmów. W filmie wykorzystane zostały m.in. materiały archiwalne IPN, TVP, Polskiego Radia, WFDiF i pochodzące ze zbiorów prywatnych. Autor filmu, Maciej J. Drygas, jest dokumentalistą, reżyserem filmowym i radiowym, scenarzystą, twórcą głośnego dokumentu "Usłyszcie mój krzyk" nagrodzonego w 1991 roku Feliksem dla najlepszego filmu dokumentalnego, a także laureatem wielu międzynarodowych festiwali, m.in. Prix Italia za słuchowisko dokumentalne "Testament" i Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Twórczości Telewizyjnej w Monte Carlo za film dokumentalny "Stan nieważkości". 00:35 ZŁOTA KOLEKCJA - PIERWSZY POCIĄG Cykl reportaży, 16 min, Polska, 1985 Scenariusz: Ewa Kostańska Film dokumentalny o polskich kolejarzach, pionierach na Pomorzu Zachodnim w 1945 roku. Historia zaczyna się jeszcze przed zakończeniem działań wojennych. Posuwający się w kierunku Berlina front wymaga sprawnego transportu i zabezpieczenia szlaków. Wojsko potrzebuje odciążenia i wsparcia. Zapada decyzja o przejmowaniu kolei na wyzwalanych ziemiach przez Polaków. Po przejściu frontu w 1945 roku na Pomorze Zachodnie trafiają przybysze z Kresów Wschodnich, Małopolski, Lubelszczyzny i Wielkopolski. Przejmują zniszczone stacje, lokomotywownie, tworzą administrację, odbudowują szlaki. Pierwszą siedzibą Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych na Pomorzu Zachodnim zostaje mało zniszczony Szczecinek. Następnie funkcję tę będzie pełnił Szczecin. 40 rocznica odbudowy polskiego kolejnictwa na Ziemiach Odzyskanych. Specjalny pociąg, wtedy już Pomorskiej DOKP, wiezie kolejarzy - pionierów na okolicznościowe obchody do Szczecinka. Szlak wiedzie m.in. przez Stargard, Złocieniec, Szczecin Gumieńce. Wspomnienia czasów powojennej rzeczywistości: ciężkiej pracy, walki z szabrownikami, codziennego ryzyka utraty życia. 00:55 NOTACJE - IRENA KWIATKOWSKA. NOGI ROZTAŃCZONE Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2011 Autor: Małgorzata Uberna Absolwentka IX LO im. Klementyny Hoffmanowej w Warszawie. W 1935 r. ukończyła studia na Wydziale Aktorskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej. Zadebiutowała w teatrze Cyrulik Warszawski. Do wybuchu wojny grała w teatrach: Powszechnym w Warszawie, Nowym w Poznaniu i Polskim w Katowicach. Podczas okupacji niemieckiej była żołnierzem AK, uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie występowała w krakowskim kabarecie Siedem Kotów (wiersze, piosenki oraz skecze dla niej pisał Konstanty Ildefons Gałczyński). Od 1948 r. związana ze scenami warszawskimi. Zagrała ponad sto ról teatralnych, 20 filmowych i telewizyjnych (m. in. jako matka Pawła w "Wojnie domowej", kobieta pracująca w "Czterdziestolatku"). Występowała w Kabarecie Dudek oraz Kabarecie Starszych Panów. Nagrała także wiele audycji radiowych, zwłaszcza dla dzieci. Jej mężem był lektor i spiker Polskiego Radia Bolesław Kielski. 01:10 S. O. S. Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1967 Reżyseria: Edward Etler Realizatorzy ukazują autentyczne rozmowy z młodocianymi przestępcami. Film pokazuje zdemoralizowaną młodzież i w sposób dydaktyczny stara się pokazać przyczyny i skutki niepoprawnych zachowań. 01:25 WARIACJA NA WIOLONCZELĘ SOLO Film dokumentalny, 36 min, Polska, 2016 Reżyseria: Aleksandra Rek Scenariusz: Aleksandra Rek "Wariacja na wiolonczelę solo" to dokumentalne love story. Jednak bohaterami nie są kobieta i mężczyzna, tylko światowej sławy wiolonczelista Dominik Połoński i jego instrument. Śledzimy losy wybitnego muzyka, którego lewa ręka została sparaliżowana z powodu choroby. Dominik nie jest w stanie zagrać klasycznego repertuaru, ale z powodzeniem wykonuje muzykę współczesną i eksperymentalną. Koncertuje z największymi orkiestrami w Polsce i za granicą. Ponieważ typowe love story bazuje na ukazywaniu różnych odcieni i wariantów miłości, my także staramy się przyjrzeć, jak ewoluuje uczucie bohatera do wiolonczeli: począwszy od fascynacji, po tęsknotę, troskę, a nawet nienawiść. 02:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "ZEMSTA" W SCENERII NATURALNEJ. ODC. 260 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Któż z nas nie pamięta świetnych kwestii z "Zemsty" Aleksandra Fredry? Ale niewielu zna prawdziwe tło historyczne realnego konfliktu, który skłócił rodziny Skotnickich (rejent) i Firlejów (cześnik). Dlatego zbierzemy widzów do zamku Kamieniec, by pokazać ów mur, o który przez dziesiątki lat przed sądami i trybunałami toczyła się prawdziwa wojna. Opowiemy o prawdziwych losach budowli i jej dzisiejszym przeznaczeniu. 02:50 ZWYCIĘŻYĆ ŚMIERĆ - PROF. RUDOLF WEIGL Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2008 Reżyseria: Halina Szymura Scenariusz: Halina Szymura Zdjęcia: Mieczysław Herba, Sławomir Chudowski Tyfus, nazywany też morowym powietrzem czy durem plamistym, to jedna z najgroźniejszych znanych chorób. Aż do początków XX w. był nieuleczalny. Ta straszna choroba pochłonęła miliony ofiar. Próby jej pokonania kończyły się fiaskiem, wielu uczonych przypłaciło je życiem. Ostatecznie pogromcą tyfusu został mikrobiolog i zoolog z Uniwersytetu Lwowskiego, prof. Rudolf Stefan Weigl. Postać wspaniała, zarówno jako wybitny uczony, jak i człowiek wielkiego serca. Niestety, dziś już postać mocno zapomniana. Film ten przybliża jego sylwetkę i dokonania. Rudolf Weigl urodził się w 1883 r. w Przerowie na Morawach w rodzinie austriackiej. Gdy miał 7 lat, jego ojciec zginął tragicznie, a matka poślubiła Polaka, Józefa Trojnara, późniejszego prof. gimnazjum w Jaśle i Stryju. To właśnie pod wpływem ojczyma Rudolf zainteresował się naukami przyrodniczymi i podjął studia na Uniwersytecie Lwowskim. Wcielony w czasie I wojny światowej do wojska, już wtedy wyznaczył sobie życiowy cel: pokonać tyfus, który dziesiątkował żołnierzy. I cel ten udało mu się zrealizować. Jako pierwszy na świecie odkrył skuteczną broń przeciwko tej strasznej chorobie. Droga wiodła przez ludzką krew, gdyż tylko krew była w stanie wykarmić przenoszące zarazki tyfusu wszy odzieżowe i uczynić z nich materiał do produkcji szczepionki. W latach 30. XX w. prof. Weigl założył we Lwowie Instytut Tyfusowy, dzięki czemu to miasto stało się jednym z najważniejszych ośrodków badań nad tą chorobą. Odwiedzali go uczeni z całego świata. Weigl zatrudniał tam setki, a za okupacji tysiące osób karmiących wszy na własnym ciele. To niebezpieczne zajęcie, podobnie zresztą jak cały instytut, stanowiło niejednokrotnie przepustkę do życia. Placówka znajdowała się bowiem pod opieką władz niemieckich żywo zainteresowanych produkcją szczepionki dla swoich wojsk. Oficjalnie szczepionki trafiały tylko do niemieckiej armii. Prof. Weigl tak jednak zorganizował produkcję, że otrzymywali je także polscy partyzanci, mieszkańcy gett w Łodzi, Warszawie i Lwowie. Kilka razy w roku ekipa instytutu zapuszczała się również w rejon Karpat Wschodnich, szczególnie nękany epidemiami tyfusu. Sam instytut, wykorzystując swoją uprzywilejowaną pozycję, zatrudniał na różnych stanowiskach wielu uczonych i intelektualistów (m. in. matematyka Stefana Banacha, botanika Stanisława Kulczyńskiego, poetę Zbigniewa Herberta, kompozytora i dyrygenta Stanisława Skrowaczewskiego, aktora Andrzeja Szczepkowskiego czy pisarza i dyplomatę Mirosława Żuławskiego, ojca Andrzeja, reżysera), licznych członków AK i Żydów, chroniąc ich wszystkich przed deportacją do obozów koncentracyjnych. Bezpieczni byli nie tylko pracownicy, ale i szeregowi karmiciele wszy, gdyż wydawane przez Niemców zaświadczenia o wykonywanym przez nich zajęciu chroniły np. w razie łapanek. Karmiciel mógł jednocześnie karmić nawet do 10 tys. sztuk wszy. Umieszczano je w małych skrzyneczkach wielkości pudełek od zapałek i mocowano na całym ciele, głównie na nogach i rękach. Pierwsze szczepionki, jeszcze niedoskonałe, prof. Weigl wypróbowywał na sobie, co zresztą ciężko odchorował. 03:30 KAZIMIERZ PUŁASKI - BOHATER DWÓCH NARODÓW Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jolanta Kessler - Chojecka Scenariusz: Jolanta Kessler - Chojecka Zdjęcia: Jacek Knopp, Łukasz Starek, Marko Stojanovic, Richard Adams Muzyka: Christoph Voise Kazimierz Pułaski lepiej jest znany w Stanach Zjednoczonych aniżeli w Polsce. W dziesiątkach amerykańskich miast są ulice imienia Pułaskiego, ma on w Stanach kilkadziesiąt pomników, z których najważniejszy stoi w centrum Waszyngtonu. Nasz rodak znany jest Amerykanom jako twórca kawalerii. Kazimierz Pułaski jest także polskim bohaterem, jednym z najważniejszych dowódców konfederacji barskiej.