TVP Dokument Środa, 15.11.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. DODAĆ SKRZYDEŁ ORLIKOM Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Orlik krzykliwy należy do mniejszych i mniej popularnych gatunków orłów, jednak skrzydła ma imponujące. Są szersze, niż zasięg rozłożonych ramion dorosłego człowieka. Ostatnio dodały orlikom skrzydeł poświęcone im projekty ochronne. Te do niedawna zagrożone w swej egzystencji ptaki, dzięki projektom, współfinansowanym przez Unię Europejską przy współudziale NFOŚ i Lasów Państwowych, odzyskują swoje dawne środowiska życia. A przede wszystkim śródleśne podmokłe łąki i małe zbiorniki wodne, które je żywiły, ale zaczęły zanikać wraz z dawną, odchodzącą w przeszłość gospodarką rolniczą. Powstaje jednak nowa jej forma, służąca ochronie tych i innych ptaków. Można też obejrzeć transmisję internetową bezpośrednio z gniazd tych rzadkich, tajemniczych orłów. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 44 CZARNE ZŁOTO Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Tradycyjnie polskie ziemie wschodnie zajmowały niegdyś trzecie miejsce na świecie jeśli chodzi o wydobycie ropy naftowej. Radosław Kotarski rusza tym śladem i sprawdza, ile zostało na Podkarpaciu z dziedzictwa, które pozostawił po sobie Ignacy Łukasiewicz i jego współpracownicy? Czy zaprojektowane przez nich urządzenia także dzisiaj mogłyby wydobywać ropę naftową? 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 241 MAGURSKI PARK KRAJOBRAZOWY Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Tomasz Bednarek penetruje objęty programem Natura 2000 Magurski Park Krajobrazowy położony na styku Karpat Wschodnich i Zachodnich. Tak czysta, nieruszona ludzką ręką przyroda to unikat na skalę kontynentu! 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /73/ 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. 08:10 TAJEMNICE PTASIEGO MÓZGU (BIRD BRAIN. NIEZWYKŁY MÓZG PTAKÓW) Film dokumentalny, 53 min, Austria, 2012 Reżyseria: John Capener, Steve Nicholas Autorzy dokumentu pokazują, że mózg ptaków jest tak dobrze rozwinięty, że ich spryt i inteligencja mogą przewyższać umiejętności małp. Ptaki potrafią korzystać z narzędzi i mają samoświadomość. Będziemy mogli obserwować zachowania ptaków w trakcie wielu testów, przygotowanych specjalnie dla nich. Śmieszne, zaskakujące i przyciągające uwagę eksperymenty dają bardzo ważne informacje na temat inteligencji ptaków. 09:10 KRAINA LWÓW - NOCĄ I ZA DNIA - ODC. 2 ZWAŚNIONE STADA (LION COUNTRY: NIGHT AND DAY 2. PRIDES IN CONFLICT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Beth Brooks, Nathan Pilcher Trzyczęściowa opowieść o świecie lwów. Lwy. Najbardziej imponujące koty na świecie. Grozi im zagłada. Ich naturalne środowisko w Afryce się kurczy i w ostatnich dwóch dekadach ich liczba spadła niemal o połowę. Więc każde lwiątko jest na wagę złota. Przetrwanie młodych lwów jest sprawą kluczową, bo od tego zależy przyszłość całego gatunku. Jednym z ostatnich lwich azylów jest rezerwat w zambijskiej dolinie Luangwy. Zespół filmowców przez pół roku obserwuje dwa stada lwów. Odc. 2 - "Zwaśnione stada". Dolina Luangwy to jedna z ostatnich ostoi lwów na świecie. W porze deszczowej stada mogą żyć w dużej odległości od siebie. Ale w porze suchej wszystkie dzikie zwierzęta gromadzą się nad rzeką. Terytoria lwów zaczynają się wtedy zazębiać. Ta bliskość oznacza, że to, co się dzieje w jednym stadzie, nieuchronnie wpływa na życie innego. Przyszłość stada to jego młode. Jedna z tych lwich rodzin, zwana tu Hollywoodami, ma poważny problem z potomstwem. Przez niemal dwa lata żadne z jej lwiątek nie przeżyło. Czyżby obecne pokolenie Hollywoodów miało być ostatnim, które przemierza tę dolinę? 10:15 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 2. LAPONIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 2 - LAND OF SNOWS - THE SAMI COUNTRY (FORMER LAPLAND)) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Laponia - kraina śniegu - kraj Sami. Zbadajmy najbardziej wysunięty na północ region Europy, poza kołem podbiegunowym: podzielony głównie między Norwegię, Szwecję i Finlandię. To ogromne terytorium, graniczące z krajami nordyckimi i obejmujące kilkaset tysięcy kilometrów kwadratowych. Na północnym zachodzie przechodzi w wybrzeża wzdłuż Norwegii, gdzie rozpada się na tysiące wysepek. Nieruchome fale krajobrazu komponują się z majestatycznymi obrazami, zwłaszcza na Lofotach słynących z dorsza i małych wiosek rybackich. Za naturalną barierą Alp Skandynawskich, kraj rozciąga swoje krajobrazy: wody, śniegi i lasy, sięgając daleko w głąb horyzontu. Pozornie nieskończony krajobraz polarny, który często jest zamarznięty; zima czasami trwa tutaj do ośmiu miesięcy. 11:10 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCY MADAGASKAR - LASY PÓŁNOCY (FASCINATING MADAGASCAR - THE FORESTS OF THE NORTHEAST) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Steffen Sailer, Annette Scheurich Przyjrzymy się z bliska bujnym lasom Madagaskaru - państwa wyspiarskiego położonego w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, u południowo - wschodnich wybrzeży Afryki. Madagaskar - rajska wyspa na Oceanie Indyjskim z niepowtarzalnym krajobrazem przyrody i mieszkańcami kochającymi zabawę. Wyspa leży 500 km od wybrzeży Afryki. To czwarta co do wielkości wyspa na Ziemi, odseparowana od reszty świata od 90 milionów lat. Półwysep Masoala w północno - wschodniej części kraju to jeden z najbogatszych w gatunki regionów na świecie. Największym miastem w regionie jest Maroantsetra z 22 tysiącami mieszkańców. To główne centrum wymiany handlowej rozmaitych towarów i punkt tranzytowy dla egzotycznych przypraw uprawianych na wyspie. Park narodowy na Półwyspie Masoala jest największym rezerwatem w północno - wschodnim Madagaskarze. Las dochodzi do oceanu. Las deszczowy Masoalas leży w regionie o jednym z największych opadów na świecie. Każdego roku spada 4 tysiące litrów deszczu na metr kwadratowy. Północno - wschodni region Madagaskaru zachował sporo dziewiczej przyrody. Jednak tylko wtedy, gdy pokolenia Malgaszy dalej będą szanować przyrodę, fascynujące dziedzictwo naturalne Madagaskaru ma przyszłość. 11:25 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCY MADAGASKAR - ŚRODEK LĄDU (FASCINATING MADAGASCAR: MULTIFACET INLAND) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Steffen Sailer, Annette Scheurich Te odcinek zabierze widzów do państwa wyspiarskiego, które jest położone na Madagaskarze, w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, u południowo - wschodnich wybrzeży Afryki. Madagaskar jest czwartą co do wielkości wyspą na świecie i pierwszą w Afryce. Madagaskar rajska wyspa na Oceanie Indyjskim z niepowtarzalnym krajobrazem przyrody i mieszkańcami kochającymi zabawę. Stolica Antananarywa znajduje się w samym środku wyspy, prawie 1200 metrów nad poziomem morza. Ma blisko dwa miliony mieszkańców, niemal jedną dziesiątą całej populacji Madagaskaru. Miasta i wsie licznie znaczą drogi przecinające geograficzne centrum wyspy. Górzysty region Andringitra jest rzadziej zaludniony. Mimo utrudnień w podróży region Andringitra ściąga gości z całego świata. Wody z wyżyn wpływają w końcu do lasów na zboczach i zmieniają się w liczne rzeczułki i potoki wijące się w poszyciu leśnym. Dziwaczne kształty baobabów podkreślają wyjątkowość przyrody na Madagaskarze. To właśnie czyni wyspę tak fascynującą. 11:45 W DOLINĘ SŁOŃCA - SZLAKIEM PODBOJU Reportaż, 15 min, Polska, 1973 Scenariusz: Andrzej Żurowski Pierwszy z cyklu reportaży podróżniczych, w którym ekipa telewizyjna podróżuje po państwie Inków, Peru. Inkowie pozostawili po sobie niezwykle bogatą i trwałą infrastrukturę, głównie drogi. Obecnie transport kolejowy w Peru jest słabo rozwinięty, za to transport kołowy jest głównym sposobem przemieszczania się ludności. Historia kraju i Wielkiego Podboju Francisco Pizzara, hiszpańskiego konkwistadora, który zdobył imperium Inków i założył miasto Lima. Obecnie miasto jest stolicą Peru. Pizarro wtargnął do Peru w 1531 roku. Przez kolejne dziesięć lat największe imperium Ameryki Południowej zostało zniszczone. W reportażu ukazano współczesny obraz kraju i jego mieszkańców. 12:10 EUGENIUSZ KWIATKOWSKI. MĄŻ STANU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2018 Reżyseria: Mirosław Bork Scenariusz: Mirosław Bork Zdjęcia: Andrzej Adamczyk Eugeniusz Kwiatkowski. Chyba nie ma w polskiej historii polityka i działacza gospodarczego z tak wielkimi zasługami dla rozwoju kraju. I mimo że większość słyszała o jego dokonaniach, nie ma drugiej postaci tak zapomnianej. Urodził się pod koniec XIX wieku niedaleko Zbaraża na Kresach, zmarł w 1974 roku w gierkowskiej Polsce. Był legionistą Piłsudskiego, brał udział w wojnie 1920 roku, scalał Polskę po zaborach, był ministrem i wicepremierem, rozwijał gospodarkę i dbał o polską monetę, przygotowywał do starcia z Niemcami, przeżył upokorzenie internowania w Rumunii, dramat śmierci syna w kampanii wrześniowej, euforię pierwszych lat po II wojnie światowej i klęskę realnego socjalizmu w stalinowskiej wersji. A potem 25 lat milczenia, skazania na polityczny i społeczny niebyt. I na sam koniec chichot historii - tuż przed śmiercią ekipa Gierka próbuje uczynić z niego swego patrona. Zmarł w 1974 roku, o czym komunistyczne gazety donosiły w kilku zdaniach na dalszych stronach. Skąd się wziął i na czym polegał fenomen człowieka, którego inicjatywy są do dzisiaj podstawą polskiej gospodarki? Dlaczego tak bezwzględnie wyeliminowano go z życia publicznego, mimo zasług, których nie zdołali zakwestionować nawet komuniści? Okres, w którym skupiają się wszystkie napięcia bogatego życia Eugeniusza Kwiatkowskiego, to czas pomiędzy rokiem 1945, kiedy wbrew wszystkim, motywowany chęcią pracy dla ojczyzny, zdecydował się na powrót do Polski, a rokiem 1948, kiedy ostatecznie usunięto go z życia publicznego, zabraniając wyjazdów na Wybrzeże i do ukochanej Gdyni. Ten krótki okres, skupiający w sobie wszystkie polskie dylematy, to podstawowa kanwa narracji. 13:10 SAN FRANCISCO - ŚWIATOWA STOLICA NOWYCH TECHNOLOGII (SAN FRANCISCO, WORLD CAPITAL 3.0 / SAN FRANCISCO, CAPITALE DU MONDE 3.0) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Dufeu Film dokumentalny o San Francisco, które jest miastem szacownych rodów zaangażowanych w życie kulturalne, przedsiębiorców z branży zaawansowanych technologii, prezesów korporacji i młodych twórców start - upów. Mieszka tu stu trzech miliarderów. Wśród dziesięciu najbogatszych, siedmiu jest z branży zaawansowanych technologii. Miasto znane jest z jogi, wegan, wyluzowanego trybu życia i łatwego dostępu do marihuany. Tu mają swoje siedziby Facebook, Google, Amazon, Pinterest, Twitter, Linkedin. To elementy naszego codziennego życia, one wiedzą o nas wszystko, ale ile my wiemy o nich? Osiedleni w Dolinie Krzemowej i San Francisco, walczą o zwycięstwo w wyścigu technologii i innowacji. Podobnie jak Twitch lub Front, przyciągają talenty z całego świata, aby szybko się rozwijać, a przepis na ich utrzymanie jest prosty: pokoje gier, bezpłatne kawiarnie, elastyczne godziny pracy, cyfrowy detoks prawie jak w domu. Ten pośpiech technologiczny ma swoją cenę, a przepaść społeczna nigdy nie była tak dotkliwa. Gwałtownie rosną wskaźniki ubóstwa, a ponad 10% populacji tego obszaru zatoki to bezdomni. San Francisco jest miastem o największych nierównościach społecznych, przed Nowym Jorkiem i Miami. Tymczasem produkt brutto regionu wynosi 720 miliardów dolarów i wśród potęg gospodarczych zajmuje dwunaste miejsce na świecie. 14:10 KRAINA LWÓW - NOCĄ I ZA DNIA - ODC. 3 PUNKT KRYTYCZNY (LION COUNTRY: NIGHT AND DAY 3. BOILING POINT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Beth Brooks, Nathan Pilcher Trzyczęściowa opowieść o świecie lwów. Lwy. Najbardziej imponujące koty na świecie. Grozi im zagłada. Ich naturalne środowisko w Afryce się kurczy i w ostatnich dwóch dekadach ich liczba spadła niemal o połowę. Więc każde lwiątko jest na wagę złota. Przetrwanie młodych lwów jest sprawą kluczową, bo od tego zależy przyszłość całego gatunku. Jednym z ostatnich lwich azylów jest rezerwat w zambijskiej dolinie Luangwy. Zespół filmowców przez pół roku obserwuje dwa stada lwów. Odc. 3 - "Punkt krytyczny". W parku Narodowym Południowa Luangwa październik to apogeum pory suchej. W ciągu dnia temperatura osiąga palące 45 stopni Celsjusza. W ten morderczy upał wkracza pewna lwica. Za nią podążają trzej mali bracia trzej przyszli królowie. Zostaną nimi, jeśli przeżyją pierwszy, krytyczny rok. Jak wszystkie lwice, ich matka Ava ukrywa swoje młode przed światem. Od ich narodzin trzyma się z dala od stada. Przez pierwsze 10 dni życia lwiątka nie widziały i nie chodziły. Teraz szybko rosną i zaczynają się wypuszczać poza kryjówkę. Mają coraz mocniejsze struny głosowe i potrafią już wydawać różne dźwięki. Lwy i tygrysy to jedyne duże koty, które ryczą. Ten odgłos jest głośniejszy niż młot pneumatyczny. Dorosłe samce ryczą, by obwieścić swoją obecność i onieśmielić rywali. 15:10 DZIKA AUSTRALIA - DZIKA AUSTRALIA CZ. 3. KRÓLESTWO WOMBATÓW (WILD AUSTRALIA) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Thoralf Grospitz, Jens Westphalen Dokument o Australii uważanej za kontynent licznych sprzeczności, niespodzianek i wyjątkowej przyrody. W trzeciej części poznamy wombaty tasmańskie i szerokogłowe. W przeszłości wombatom żyło się tu lepiej, nawet w czasie letnich upałów. Osadnicy z Europy przywieźli ze sobą nowe rośliny i zwierzęta, które szybko znalazły tu doskonałe warunki do rozwoju. Doprowadziło to m.in. do inwazji królików. Królik, nielegalny imigrant, wyjada miejscowe zasoby pożywienia, z których dotychczas korzystały australijskie wombaty. Dingo to dobrze znany mieszkaniec kontynentu. Ważące kilkanaście kilogramów dzikie psy to największe lądowe drapieżniki Australii. Mogą biec z prędkością do 65 kilometrów na godzinę. Bezwzględne dingo zaatakują niemal każde zwierzę. Te drapieżne istoty nie są jednak największym zagrożeniem dla wombatów. Surowy klimat południowej Australii ukształtowała jej geografia. Na obszarze Australii Południowej ciągnie się pasmo Gór Flindersa, mające ponad 400 kilometrów długości. Skały, które wypiętrzyły się 800 milionów lat temu, wznoszą się na wysokość ponad tysiąc metrów n.p.m. Naturalna zapora, długa jak Wielki Kanion Kolorado, zatrzymuje wilgotne powietrze morskie, przeobrażając okoliczną krainę w obszar o księżycowym krajobrazie. Od zachodu Ocean Indyjski uderza o klify, za którymi rozciągają się rozległe pustynie. Wapienne formacje na pustyni Pinakle pojawiają się i znikają, jakby były złudzeniem. Piasek nawiewany przez wiatr, uformował tu potężne wydmy, które z czasem przekształciły się w twardą skałę. Erozja odsłoniła tajemnicze wieże, utworzone prawdopodobnie przez ruch wody i związków mineralnych wokół korzeni roślin. Zachowały się dowody działalności rdzennych Australijczyków sprzed 6000 lat. Potem wydmy najwyraźniej znowu pochłonęły kamienne wieże, które ponownie wyłoniły się zaledwie kilkaset lat temu. Ponadto będziemy też mogli przyjrzeć się bliżej kakadu, pelikanom australijskim i gekonom. 16:10 BIAŁY DOM OD KUCHNI (WHITE HOUSE REVEALED) Film dokumentalny, 46 min, Niderlandy (Holandia), 2009 Scenariusz: Jody Schiliro Zdjęcia: Rob Lyall, Sean Fine 1600 Pennsylvania Avenue NW Washington, DC 20500 - to adres dobrze znany wszystkim Amerykanom. Mieści się tu Biały Dom oficjalna rezydencja dotychczasowych prezydentów Stanów Zjednoczonych, z wyjątkiem Jerzego Waszyngtona. To tu co dzień zapadają decyzje, wpływające na losy milionów Amerykanów, a w czasie wojny ważą się losy świata. Ale to także miejsce, gdzie prezydent wraz z rodziną może uciec od ciężaru władzy i po prostu cieszyć się ciepłem domowego ogniska. Pierwszym lokatorem najsłynniejszego domu Ameryki był drugi prezydent, John Adams, który wprowadził się tu w listopadzie 1800 r. wraz ze swoją służbą. W 1840 r. Kongres stworzył specjalny fundusz na utrzymanie rezydencji. Dziś personel Białego Domu liczy 95 osób, które odpowiadają za 132 pomieszczenia, wchodzące w skład trzypiętrowej reprezentacyjnej części rezydencji, gdzie prezydent wraz z małżonką mieszkają i podejmują gości. W zachodnim skrzydle znajdują się biura prezydenta, we wschodniej części urzęduje Pierwsza Dama oraz jej pracownicy. Personel pracuje tu z wielkim oddaniem, całkowicie podporządkowuje swoje życie kolejnym prezydentom, nie kierując się politycznymi sympatiami. Dla personelu najważniejszy jest ich bezpośredni przełożony, tzw. mistrz ceremonii, który odgrywa bardzo ważną rolę w Białym Domu. O swojej pracy mówi mistrz ceremonii Gary Walters, który ma wiele wspomień. Szczególnie zapadła mu w pamięci historyczna chwila: rozpalał w kominku ogień podczas wizyty radzieckiego przywódcy Michaiła Gorbaczowa w 1987 r. , kiedy to podpisano porozumienie, mające położyć kres zimnej wojnie. Rodziny często z pokolenia na pokolenie zajmują się pracą w Białym Domu. Lilian Rogers Parks miała 12 lat, kiedy w 1909 zaczęła tu przychodzić z matką, Maggie Rogers, która była pokojówką za rządów prezydenta Williama Tafta. W 1929 r. , za prezydentury Hoovera, Liliana sama przyjęła tu posadę krawcowej. Lokaj Alonso Fields przepracował w Białym Domu 20 lat i również ma wiele do powiedzenia na temat panujących tu zwyczajów i różnych sekretów: jak trzy dzwonki oznaczające zbliżającego się prezydenta, a wtedy personel czmychał przed nim, skrywając się w schowku czy szafie. Najbardziej znanym i najdłużej urzędującym cukiernikiem w kronikach Białego Domu jest Francuz Ronald Mesnier, który przez 26 lat przygotowywał słodkości dla pięciu prezydentów Stanów Zjednoczonych i pamięta ulubione przysmaki każdego z nich. Najbardziej łasi na słodycze byli prezydenci Clinton i Reagan. Najodważniejszy był Bush Senior, który chętnie próbował różnych przysmaków. Ogromnym wyzwaniem dla Ronalda Mesniera, jak zresztą dla całego personelu, było zaprzysiężenie nowego prezydenta, a także oficjalne kolacje z udziałem przywódców obcych krajów. W 2003 r. prezydent Bush podejmował uroczystą kolacją osobistość z Kenii. Ronald Mesnier postawił wówczas na trzy kenijskie bogactwa: kawę, czekoladę i banany. Zrobił czekoladowy młynek do kawy, z którego wysypywały się niby ziarna kawy gałki lodu, a tace ozdobił figurkami afrykańskich zwierząt. Na 16. urodziny córki Clintona, Chelsea, wiedząc że nastolatka marzy o samochodzie, zrobił jeepa z czekolady w jej ulubionych kolorach: fioletowym, różowym, żółtym. Była nawet tablica rejestracyjna z napisem: śliczna szesnastka. Po skandalu z Moniką Lewinsky na różne sposoby próbował osłodzić życie rodzinie Clintonów, przygotowują im ich ulubione desery. W 2004 roku Ronald Mesnier przeszedł na zasłużoną emeryturę, ale nie rozstał się z Białym Domem. Wciąż bierze czynny udział w przygotowaniach oficjalnych uroczystości. 17:10 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODC. 3 SZWECJA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 3 - FORESTED LAND - SWEDEN, FROM GÖTALAND TO NORRLAND;) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Szwecja - kaina lasów od Götalandu do Norrlandu. Szwecję charakteryzuje duża różnorodność pejzażu - od zielonych i sielankowych pól na południu, po bezkresne lasy na północy. Na większości obszaru kraju zimy są dość srogie. Dwie trzecie terytorium Szwecji jest pokryte śniegiem przez większą część zimy. Częściowo kraj rolniczy, pełen urokliwych, wiejskich krajobrazów. Jego centrum to przede wszystkim rozległe lasy, głównie iglaste. Cechuje się również urozmaiconą linią brzegową, z plażami pokrytymi drobnym piaskiem na południu i kamienistymi, wspaniałymi archipelagami na zachodzie. Leżąca na Bałtyku wyspa Öland jest rajem dla wędrownych ptaków. Skania jest spichlerzem Szwecji. Od niedawna w tym regionie pojawiły się uprawy winorośli. Na południowym zachodzie półwysep Kullen wżyna się w wody cieśniny Kattegat łączącej Morze Północne z Bałtykiem. W Szwecji mamy coś, co się nazywa prawem dostępu do przyrody, które oznacza, że z przyrody mogą korzystać wszyscy. Szwecja jest trzecim na świecie eksporterem drewna. 18:10 FRANZ KAFKA - PISARZ MIĘDZY ŚWIATAMI (FRANZ KAFKA WRITER BETWEEN THE WORLDS / FRANZ KAFKA. EIN KÜNSTLER ZWISCHEN DEN WELTEN) Film dokumentalny, 48 min, Austria, 2018 Reżyseria: Herbert Kafka Franza Kafkę trudno przedstawić za pomocą prostej biografii. Spisanie jego prac też nie wystarczy. To byłoby zbyt tanie i zbyt łatwe. Trzeba zdefiniować Franza Kafkę. Kim jest Franz Kafka? Jeszcze kilkadziesiąt lat temu to pytanie byłoby całkowicie zrozumiałe. Ponieważ do tej pory ta najbardziej poczytna postać literacka ze wszystkich autorów niemieckojęzycznych była w dużej mierze nieznana. Ten Kafka, który pochodził z niemieckojęzycznej, żydowskiej rodziny, dorastał w Pradze, a następnie w części Imperium Habsburgów. Cierpiał też od najwcześniejszego dzieciństwa z rąk surowego ojca, co wywarło na niego fundamentalny wpływ, gdy pisał swoje opowiadania i powieści. Swoją prośbę Kafka skierował do przyjaciela Maksa Broda: "Drogi Maksie, mam do ciebie ostatnią prośbę. Wszystko, co po mojej śmierci znajdziesz w moim domu czy biurze, w komodach czy na regałach Każdą notatkę, każdy dziennik, rękopis czy list, które wpadną w twoje ręce... Spal je wszystkie. Dotyczy to również dokumentów będących w posiadaniu innych osób. Listy, których nie zechcą ci wydać, niech spalą sami. Na zawsze twój, Franz Kafka." - Ten jednak nigdy jej nie spełnił. Ocalił tym samym ważną część światowej literatury. Franz Kafka był osobą pełną zahamowań. Nie potrafił ułożyć sobie życia. Przypominało ono wieczną, tajemniczą ucieczkę. Kafka często udawał się na wieczorny spacer po mieście. Traktował to jako swego rodzaju trening mentalny. Jego twórczość bez wątpienia uznaje się za ważną część światowej literatury. Kafka widział świat pełen ukrytych demonów. Był zbyt mądry, by żyć, i zbyt słaby, by walczyć. Ale była to słabość tych szlachetnych, pięknych dusz, które od początku są świadome swojej bezsilności. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PERU: INKASKI KLEJNOT (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Peru jest ziemią kontrastów: dynamicznych miast i starożytnych ruin. To Ameryka Południowa w pigułce. Zapomniane świątynie, ukryte skarby, grobowce, a także niezwykła przyroda - od wieków kuszą podróżników i poszukiwaczy przygód. Bogactwa Świętej Doliny, gigantyczna Lima, pływające wyspy na jeziorze Titicaca czy tajemnicze Machu Picchu pobudzają wyobraźnię i obiecują niezwykłą podróż śladami dawnego imperium Inków. 20:15 LOKALSI - ODC. 7 MAMA KRYSIA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 20:55 NARÓD HITLERA. WOJNA TOTALNA (HITLER’S PUBLIC / HITLER’S PEOPLE / DIE SUCHE NACH HITLERS VOLK TOTALER KRIEG) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Christian Frey, Stefan Brauburger Film dokumentalny o tym jak bardzo Hitler mógł liczyć na niemiecką opinię publiczną, nawet w obliczu niewypowiedzianego cierpienia i nadchodzącej zagłady? Jak doszedł do władzy i jak zakończyły się jego rządya Dyktatura jest badany od wewnątrz, poprzez indywidualne epizody z życia, dokumenty, pamiętniki, listy i fotografie. Sugestywne i wcześniej niewidziane prywatne nagrania w kolorze pokazują życie w hitlerowskich Niemczech, jak nigdy dotąd. Przekonująca i udokumentowana opowieść odsłania prawie niewiarygodną lojalność i wsparcie jakie Hitler miał wśród niemieckiego społeczeństwa, na przekór wszystkiemu. "Był początek 1945 roku. Wciąż podążałem bezpośrednio za frontem. Nasze oddziały były bliskie zadania Trzeciej Rzeszy decydującego ciosu. Nazywam się Saul Padover, jestem amerykańskim oficerem Wydziału Wojny Psychologicznej. To początek podróży przez kraj, który dobrze znałem z dzieciństwa. Chciałem się dowiedzieć, co wojna i naziści uczynili z Niemców." 21:55 OKRUCIEŃSTWA IWANA GROŹNEGO (IVAN THE TERRIBLE (IWAN DER SCHRECKLICHE)) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Peter Moers Film dokumentalny o Iwanie IV Groźnym, pierwszym władcy Rosji, który koronował się na cara w styczniu 1547 roku. Prowadził niezwykle agresywną politykę wobec swoich sąsiadów. Zasłynął okrucieństwem, zamordował swojego drugiego syna. Przypisuje mu się autorstwo utworów liturgicznych i udział w redagowaniu kronik. Iwan IV popierał rozwój sztuki, zwłaszcza architektury i malarstwa. W okresie jego rządów pojawił się w państwie moskiewskim druk. Był siedmiokrotnie żonaty; trzy z jego żon zmarły za jego życia, z trzema się rozwiódł. Miał też mnóstwo kochanek. Zalecał się do siostry Zygmunta Augusta i Elżbiety I. Zmarł w 1584 roku podczas rozgrywania partii szachów. Car Iwan IV, wielki książę moskiewski, pierwszy car Rosji. Przeszedł on do historii jako Iwan Groźny. Radzieccy historycy uważali go za silnego przywódcę, który walczył z korupcją i wyzyskiem. Był intelektualistą, jak na czasy, w których żył. Urodził się w 1530 roku w Moskwie. Gdy miał 3 lata, stracił ojca, wielkiego księcia Wasilija. Pięć lat później umarła mu matka Helena, prawdopodobnie w wyniku otrucia. Władzę w imieniu osieroconego Iwana przejęła magnateria. Bojarzy mieli go chronić. Tymczasem zamienili życie Iwana w piekło. Spadkobierca tronu musiał walczyć o pożywienie. Był poniżany, bez powodu przetrzymywany w zamknięciu i bity. Jednak przeżył. Przez następne lata chłopiec dorastał pod ścisłym nadzorem Kościoła. 17 - letni Iwan poślubił Anastazję Romanową, córkę jednego z bojarów. Anastazja była najwierniejszą towarzyszką Iwana. Lud wierzył, że car był dobry, nawet jeśli był despotyczny, ponieważ stał po jego stronie w walce z korupcją i zdeprawowanymi bojarami. Rządy Iwana IV są dzielone zwykle na dwa okresy: czas reform do około roku 1560 i lata terroru, które przyszły później. Po śmierci pierwszej żony Iwan zawarł kilka małżeństw z córkami rosyjskiej arystokracji, ale chciał, by następcą tronu został jego najstarszy syn Iwan Iwanowicz z małżeństwa z ukochaną żoną Anastazją. Ojciec i syn byli do siebie podobni. Jednak sprawy potoczyły się inaczej. Po dziesiątkach lat panowania, podejrzenia i strach przed zdradą sprawiły, że car popadł w paranoję. Coraz częściej tracił nad sobą kontrolę. Pewnego dnia spotkał synową ubraną jego zdaniem niestosownie i wpadł w gniew. Iwan Iwanowicz bronił żony przed ojcem. Sytuacja się zaostrzyła i Iwan pobił ukochanego syna na śmierć. Tym samym pozbawiał Rosję następcy tronu. Carem mógł zostać tylko jedyny brat zabitego, ale opóźniony w rozwoju. Zabicie własnego syna długo było tematem rozważań psychologów i artystów. Jakiej siły potrzeba, jakiego gniewu, żeby zabić własne dziecko? Po kilku latach umarł też Iwan - męczone dziecko, które stało się despotą. Pozostawił marnego następcę. Wkrótce bojarzy odzyskali władzę i wprowadzili w kraju chaos i zamęt. Epoka bezprawia skończyła się dopiero wraz z czasami Piotra Wielkiego, 200 lat później. Car Piotr osiągnął to, o czym marzył Iwan, nie przy pomocy brutalności i szaleństwa, lecz dzięki modernizacji i umocnieniu Rosji. Zbudował na Bałtyku port Sankt Petersburg, o który Iwan przez 30 lat na próżno prowadził wojnę. Przydomek Groźny po raz pierwszy pojawił się w mowie potocznej w XVIII wieku. Wywodzi się on z błędnego tłumaczenia rosyjskiego słowa grozny, które oznacza surowy, ale nie ma negatywnych konotacji. W XIX wieku kompozytor Modest Musorgski poświęcił carowi Iwanowi całą arię w swojej operze "Borys Godunow". 300 lat później Iwan wciąż pozostawał dobrym carem i był postacią kultową, Stalin zlecił zrobienie filmu o nim tak, aby był korzystny dla jego interesów. Zlecenie dostał awangardowy reżyser Siergiej Eisenstein. Film trafił na ekrany kin w 1940 roku. Jest to powierzchowny portret przepełniony sentymentalnym patosem. Każda epoka tworzy legendy według swoich potrzeb: po upadku Stalina Iwan stał się symbolem brutalnego tyrana. W okresie głasnosti za Gorbaczowa historycy należący do liberalnej opozycji posunęli się dalej i utożsamiali Stalina z Iwanem Groźnym, żeby go oczernić. W tamtych czasach negatywny obraz Iwana był na tyle żywy, że w skuteczny sposób służył potępieniu Stalina. 23:00 WETERYNARZE Z SERCEM - /69/ Reality show, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Gościmy dzisiaj szczurka Tłustogona, który mimo że nie jest zachwycony wizytą w gabinecie weterynaryjnym, dzielnie radzi sobie ze stresem. Wbrew obiegowej opinii szczurki nie są zwierzętami bezobsługowymi. Wymagają troskliwej opieki i obserwacji. Odwiedzamy też Fundację Zwierzęta Podhala, która powstała z potrzeby kochania tych niekochanych, a jej celem jest ratowanie podhalańskich zwierząt. Dla jednego z podopiecznych, psiaka Michelle, szukamy dzisiaj domu. Do naszego Kącika Adopcyjnego trafili też ze schroniska w Nowym Dworze Mazowieckim, gdzie dzieci czytają książki psiakom, wyedukowani Kamyczek i Szami. I jeszcze pacjent, jakiego w programie dotąd nie mieliśmy. To walabia Perełka z rodziny kangurowatych. 23:30 NOTACJE - WOJCIECH GIEŁŻYŃSKI. DEBIUTOWAŁEM U OJCA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2010 Autor: Sławomir Malcharek Znakomity reporter opowiada o początkach swojej kariery dziennikarskiej, przybliża sylwetkę swojego ojca, znakomitego dziennikarza Witolda Giełżyńskiego oraz wspomina postać tzw. ojca narodu, Bolesława Bieruta. 23:45 W DOLINĘ SŁOŃCA - OSTATNI SPADKOBIERCY Reportaż, 10 min, Polska, 1973 Scenariusz: Andrzej Żurowski Zdjęcia: Andrzej Augustyński Drugi z cyklu reportaży podróżniczych, w którym ekipa telewizyjna podróżuje po państwie Inków, Peru. Opowieść o życiu plemienia Inków Uru, zamieszkałych na jeziorze Titicaca w Peru. Opowieści o tradycjach i legendach ilustrowane są obrazami z dnia codziennego plemienia i ujęciami jeziora Titicaca. Ekipa filmowa zostaje na wyspie, aby przyjrzeć się życiu codziennemu plemienia, tuż po odpłynięciu turystów. Uru żyją na jeziorze na wyspach i chatach z trzciny, według dawnych tradycji. Trudnią się połowem ryb, wyrobem ceramiki i małymi formami tkactwa. W reportażu zaprezentowano technikę suszenia i wędzenia ryb. 00:05 NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - BANKOWOŚĆ ODC. 3 Cykl historyczny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jacek Papis "Niezwykłe Dwudziestolecie. Historia gospodarcza II RP" to sześcioodcinkowy serial o przemianach społecznych i ekonomicznych międzywojennej Polski. Mimo pozornie trudnego tematu, serial w lekki i przystępny sposób przybliża zagadnienia związane z rozwojem przemysłowym naszego kraju. Przedstawia wspaniałe osiągnięcia tamtych lat, z których możemy być dumni do dziś - jak choćby budowa Gdyni, czy utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego. Serial ukazuje m.in. rozwój kolejnictwa na ziemiach polskich, powstanie przemysłu lotniczego, kształtowanie się rodzimej waluty czy budowę kolei linowej na Kasprowy Wierch. Dzięki dynamicznemu montażowi, dowcipnym animacjom oraz kreatywnemu użycia archiwaliów, serial jest bardzo atrakcyjny wizualnie. Może stanowić doskonałe źródło wiedzy o tamtych czasach zarówno dla młodzieży jak i dla widzów dorosłych. To nowe spojrzenie na II Rzeczpospolitą z perspektywy stu lat od odzyskania niepodległości. Trzeci odcinek z serii przedstawia kształtowanie się waluty na ziemiach polskich. Jak doszło do przemiany marki polskiej w polskiego złotego? Jakie kryzysy przetoczyły się w latach dwudziestych i trzydziestych przez nasze ziemie? Jaki był ich wpływ na rodzimą gospodarkę? Na czym polegała reforma Grabskiego? Odcinek ten opowiada też sensacyjną historię wywiezienia z naszego kraju, we wrześniu 1939 roku, przeszło 70 ton złota i ukryciu go na Saharze przed nazistami. 00:40 NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - BUDOWA GDYNI ODC. 4 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jacek Papis Czwarty odcinek z serii opowiada o wyczynie, jakim było zbudowanie portu i miasta w Gdyni. Budowa ta wymuszona została koniecznością, gdyż w wyniku traktatu wersalskiego w 1920 roku Gdańsk stał się Wolnym Miastem, zaś odradzająca się Rzeczpospolita otrzymała jedynie niewielki kawałek Wybrzeża Bałtyckiego, pozbawiony większego portu. Gdynia stała się w okresie międzywojennym naszym oknem na świat; nowoczesnym, modernistycznym miastem, które, gdyby nie wojna, byłoby najszybciej rozbudowującym się miastem świata. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KEGRESSE ODC. 262 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Kegress, zapis narodzin" 135 sztuk podwozi terenowych o niezwykłych właściwościach zakupiła we Francji armia II Rzeczpospolitej na początku lat trzydziestych ubiegłego wieku. Mowa o pojazdach niezwykłych, bowiem świat zaszokowały możliwości radzenia sobie przez nie w bardzo trudnym terenie. Odniosły sukcesy w rajdach Paryż - Pekin, pokonując bezdroża Himalajów, wygrywały na piaskach Sahary. Patent Kegresse polegał na kombinacji przodu klasycznego samochodu osobowego z tylnym napędem gąsienicowym. Dodatkowo w przednim zderzaku umieszczono walec ułatwiający pokonywanie rowów. W naszej armii podwozia wykorzystano do budowy samochodów pancernych i holowników armat. Po kampanii wrześniowej Niemcy sporą cześć tych maszyn wywieźli do Norwegii i stamtąd jeden mocno zniszczony egzemplarz zdobył komandor Sebastian Draga. Obecnie pracuje przy jego rekonstrukcji. Złożymy widzom raport z przebiegu tych prac. "Busko źródłami sławne" Następnie ruszymy na południe, by zająć się wielką karierą małego miasteczka. Busko to jedno z najstarszych miast w Polsce. Dziś tętni życiem i jest miejscowością znaną. A jak było w przeszłości? "Wojna w miniaturze" Kolejnym miejscem które odwiedzimy, będzie Sandomierz. Tu umówiliśmy się z nauczycielem historii, który wie, jak zaintrygować swoim przedmiotem młodych i najmłodszych. To naprawdę niezwykły pomysł edukacyjny nakierowany na młodych ludzi niewidzących świata poza cyfrową rzeczywistością gier komputerowych. Stowarzyszenie Modelarzy Redukcyjnych budujące wojenne dioramy wpadło na pomysł namówienia ich do odtwarzania bitew Września 1939 roku - najpierw przez klejenie modeli sprzętu, poprzez studiowanie prac historyków wojskowości, po rozgrywanie w miniaturze konkretnych bitew, np. bitwy pod Mokrą. Tu zaczynają się młodzi ludzie czuć dowódcami i żołnierzami tamtego czasu. 01:45 KONESER PIĘKNA Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2006 Reżyseria: Adam Kulik Scenariusz: Adam Kulik Wykonawcy: Halina Stępień, Elżbieta Charazińska, Wacław Jaroszyński Film biograficzny o malarzu lubelskim, znakomitym portreciście Władysławie Czachórskim. Jest to opowieść o jego dzieciństwie (w Lublinie), okresie studiów (w Dreźnie i w Monachium) oraz życiu dorosłym, które oscylowało pomiędzy pracownią i życiem w Monachium. Podczas dłuższych pobytów w rodzinnym majątku w Grabowczyku powstały najlepsze portrety i martwe natury Czachórskiego. Artysta często odwiedzał Włochy. W filmie wykorzystano bogatą ikonografię rysunków Czachórskiego i sporządzoną przez niego księgę rodzinną (z Muzeum Narodowego w Warszawie). Sfilmowano także obrazy z kolekcji muzealnych i prywatnych w Polsce. W filmie znalazły się wypowiedzi miejscowych regionalistów, historyków sztuki, znawców malarstwa z Muzeum Narodowego w Warszawie. O życiu malarza opowiada Wacław Jaroszyński, jego biograf, oraz krewni Czachórskiego. 02:20 ŚWIADEK HISTORII Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2000 Reżyseria: Ireneusz Engler Scenariusz: Ireneusz Engler Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Filmowy portret Jana Nowaka - Jeziorańskiego, a właściwie Zdzisława Jeziorańskiego, który przez całe swoje dorosłe życie był łącznikiem między Polakami w kraju i na emigracji.