TVP Dokument Czwartek, 16.11.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. URACZENI Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Kiedyś nazywano go szewcem ze względu na wyposażenie w kilka par naturalnych narzędzi, jakby wziętych z szewskiego warsztatu. Rak rzeczny ma wszakże 11 par odnóży, używanych do przeróżnych celów. Niektóre - zwłaszcza pokaźne szczypce - służą jako oręż zaczepny i obronny. Nie uchroniły jednak tego okazałego skorupiaka przed zgubnymi skutkami zmian w środowisku wodnym. Ludzie chętnie raczyli się mięsem raków, nie racząc przejąć się zanikaniem tych zwierząt. W programie ukazujemy badaczy, którzy się tym przejęli, badając tę wciąż tajemniczą istotę i starając się ją, gdzie tylko można, przywrócić naszym wodom. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 45 KRUCHY SKARB Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Polskie hutnictwo szkła od dawien dawna było prawdziwym skarbem naszych ziem. Dzięki wytrwałej i trudnej pracy hutników ludzie mogli po raz pierwszy przejrzeć się w zwierciadle i zobaczyć, jak wyglądają. Na biesiadnych stołach na stałe zagościły szklane naczynia, bez których nie wyobrażamy sobie życia. Jak zatem tradycyjnie wyrabiano produkty szklane? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski wyrusza do Krosna, polskiej stolicy szkła. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 242 WOLIŃSKI PARK NARODOWY Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Woliński Park Narodowy został utworzony w 1960 roku. Obejmuje środkową część wyspy Wolin, jeziora i 15 - kilometrowy pas klifowego wybrzeża Bałtyku. Charakterystyczna dla tego parku jest buczyna pomorska, można spotkać w nim największego gniazdującego w Polsce drapieżnika: bielika. Na terenach, na których dziś malowniczo położone miejscowości wkomponowane są w soczystą zieleń lokalnych lasów, przez setki lat toczyły się walki. Osadnictwo wczesnośredniowieczne trwało od schyłku VIII wieku. Schronienia tutaj szukali wikińscy banici oraz przyszli królowie. Obecnie Woliński Park Narodowy jest miejscem idealnym dla osób, które lubią czuć wiatr we włosach oraz przebywać z dala od zgiełku wielkich miast, za to naprawdę blisko natury. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /74/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzisiaj odwiedzamy Zoo Safari Borysew - jedyne takie miejsce w Polsce, gdzie hoduje się białe tygrysy bengalskie. Ten gatunek należy do zagrożonych wyginięciem i jest wpisany do Czerwonej Księgi. Podglądamy zabiegi weterynaryjne i przegląd medyczny tygrysicy Safry. Spotkać tam można również krokodyle czy aligatory oraz inne ciekawe okazy egzotycznego świata zwierząt. Udało nam się także obserwować ekipę sterylobusa podczas akcji bezpłatnych sterylizacji zwierząt. Celem jest ograniczenie rozmnażania, a co za tym idzie bezdomności zwierząt. Weterynarze przeprowadzili już 95 akcji, podczas których zoperowali około 3 i pół tysiąca zwierząt. Działania zakrojone są na szeroką skalę i wykraczają daleko poza granice Polski. W kąciku behawiorystycznym dowiemy się, co to jest lęk separacyjny u psów i jak sobie z nim radzić. W kąciku adopcyjnym poznacie Azę, suczkę, która po ciężkich latach spędzonych na łańcuchu, cieszyła się nowym życiem tylko kilka miesięcy. Znowu szukamy dla niej domu. 08:05 BIAŁY DOM OD KUCHNI (WHITE HOUSE REVEALED) Film dokumentalny, 46 min, Niderlandy (Holandia), 2009 Scenariusz: Jody Schiliro Zdjęcia: Rob Lyall, Sean Fine 1600 Pennsylvania Avenue NW Washington, DC 20500 - to adres dobrze znany wszystkim Amerykanom. Mieści się tu Biały Dom oficjalna rezydencja dotychczasowych prezydentów Stanów Zjednoczonych, z wyjątkiem Jerzego Waszyngtona. To tu co dzień zapadają decyzje, wpływające na losy milionów Amerykanów, a w czasie wojny ważą się losy świata. Ale to także miejsce, gdzie prezydent wraz z rodziną może uciec od ciężaru władzy i po prostu cieszyć się ciepłem domowego ogniska. Pierwszym lokatorem najsłynniejszego domu Ameryki był drugi prezydent, John Adams, który wprowadził się tu w listopadzie 1800 r. wraz ze swoją służbą. W 1840 r. Kongres stworzył specjalny fundusz na utrzymanie rezydencji. Dziś personel Białego Domu liczy 95 osób, które odpowiadają za 132 pomieszczenia, wchodzące w skład trzypiętrowej reprezentacyjnej części rezydencji, gdzie prezydent wraz z małżonką mieszkają i podejmują gości. W zachodnim skrzydle znajdują się biura prezydenta, we wschodniej części urzęduje Pierwsza Dama oraz jej pracownicy. Personel pracuje tu z wielkim oddaniem, całkowicie podporządkowuje swoje życie kolejnym prezydentom, nie kierując się politycznymi sympatiami. Dla personelu najważniejszy jest ich bezpośredni przełożony, tzw. mistrz ceremonii, który odgrywa bardzo ważną rolę w Białym Domu. O swojej pracy mówi mistrz ceremonii Gary Walters, który ma wiele wspomień. Szczególnie zapadła mu w pamięci historyczna chwila: rozpalał w kominku ogień podczas wizyty radzieckiego przywódcy Michaiła Gorbaczowa w 1987 r. , kiedy to podpisano porozumienie, mające położyć kres zimnej wojnie. Rodziny często z pokolenia na pokolenie zajmują się pracą w Białym Domu. Lilian Rogers Parks miała 12 lat, kiedy w 1909 zaczęła tu przychodzić z matką, Maggie Rogers, która była pokojówką za rządów prezydenta Williama Tafta. W 1929 r. , za prezydentury Hoovera, Liliana sama przyjęła tu posadę krawcowej. Lokaj Alonso Fields przepracował w Białym Domu 20 lat i również ma wiele do powiedzenia na temat panujących tu zwyczajów i różnych sekretów: jak trzy dzwonki oznaczające zbliżającego się prezydenta, a wtedy personel czmychał przed nim, skrywając się w schowku czy szafie. Najbardziej znanym i najdłużej urzędującym cukiernikiem w kronikach Białego Domu jest Francuz Ronald Mesnier, który przez 26 lat przygotowywał słodkości dla pięciu prezydentów Stanów Zjednoczonych i pamięta ulubione przysmaki każdego z nich. Najbardziej łasi na słodycze byli prezydenci Clinton i Reagan. Najodważniejszy był Bush Senior, który chętnie próbował różnych przysmaków. Ogromnym wyzwaniem dla Ronalda Mesniera, jak zresztą dla całego personelu, było zaprzysiężenie nowego prezydenta, a także oficjalne kolacje z udziałem przywódców obcych krajów. W 2003 r. prezydent Bush podejmował uroczystą kolacją osobistość z Kenii. Ronald Mesnier postawił wówczas na trzy kenijskie bogactwa: kawę, czekoladę i banany. Zrobił czekoladowy młynek do kawy, z którego wysypywały się niby ziarna kawy gałki lodu, a tace ozdobił figurkami afrykańskich zwierząt. Na 16. urodziny córki Clintona, Chelsea, wiedząc że nastolatka marzy o samochodzie, zrobił jeepa z czekolady w jej ulubionych kolorach: fioletowym, różowym, żółtym. Była nawet tablica rejestracyjna z napisem: śliczna szesnastka. Po skandalu z Moniką Lewinsky na różne sposoby próbował osłodzić życie rodzinie Clintonów, przygotowują im ich ulubione desery. W 2004 roku Ronald Mesnier przeszedł na zasłużoną emeryturę, ale nie rozstał się z Białym Domem. Wciąż bierze czynny udział w przygotowaniach oficjalnych uroczystości. 09:00 KRAINA LWÓW - NOCĄ I ZA DNIA - ODC. 3 PUNKT KRYTYCZNY (LION COUNTRY: NIGHT AND DAY 3. BOILING POINT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Beth Brooks, Nathan Pilcher Trzyczęściowa opowieść o świecie lwów. Lwy. Najbardziej imponujące koty na świecie. Grozi im zagłada. Ich naturalne środowisko w Afryce się kurczy i w ostatnich dwóch dekadach ich liczba spadła niemal o połowę. Więc każde lwiątko jest na wagę złota. Przetrwanie młodych lwów jest sprawą kluczową, bo od tego zależy przyszłość całego gatunku. Jednym z ostatnich lwich azylów jest rezerwat w zambijskiej dolinie Luangwy. Zespół filmowców przez pół roku obserwuje dwa stada lwów. Odc. 3 - "Punkt krytyczny". W parku Narodowym Południowa Luangwa październik to apogeum pory suchej. W ciągu dnia temperatura osiąga palące 45 stopni Celsjusza. W ten morderczy upał wkracza pewna lwica. Za nią podążają trzej mali bracia trzej przyszli królowie. Zostaną nimi, jeśli przeżyją pierwszy, krytyczny rok. Jak wszystkie lwice, ich matka Ava ukrywa swoje młode przed światem. Od ich narodzin trzyma się z dala od stada. Przez pierwsze 10 dni życia lwiątka nie widziały i nie chodziły. Teraz szybko rosną i zaczynają się wypuszczać poza kryjówkę. Mają coraz mocniejsze struny głosowe i potrafią już wydawać różne dźwięki. Lwy i tygrysy to jedyne duże koty, które ryczą. Ten odgłos jest głośniejszy niż młot pneumatyczny. Dorosłe samce ryczą, by obwieścić swoją obecność i onieśmielić rywali. 10:00 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODC. 3 SZWECJA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 3 - FORESTED LAND - SWEDEN, FROM GÖTALAND TO NORRLAND;) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Szwecja - kaina lasów od Götalandu do Norrlandu. Szwecję charakteryzuje duża różnorodność pejzażu - od zielonych i sielankowych pól na południu, po bezkresne lasy na północy. Na większości obszaru kraju zimy są dość srogie. Dwie trzecie terytorium Szwecji jest pokryte śniegiem przez większą część zimy. Częściowo kraj rolniczy, pełen urokliwych, wiejskich krajobrazów. Jego centrum to przede wszystkim rozległe lasy, głównie iglaste. Cechuje się również urozmaiconą linią brzegową, z plażami pokrytymi drobnym piaskiem na południu i kamienistymi, wspaniałymi archipelagami na zachodzie. Leżąca na Bałtyku wyspa Öland jest rajem dla wędrownych ptaków. Skania jest spichlerzem Szwecji. Od niedawna w tym regionie pojawiły się uprawy winorośli. Na południowym zachodzie półwysep Kullen wżyna się w wody cieśniny Kattegat łączącej Morze Północne z Bałtykiem. W Szwecji mamy coś, co się nazywa prawem dostępu do przyrody, które oznacza, że z przyrody mogą korzystać wszyscy. Szwecja jest trzecim na świecie eksporterem drewna. 11:00 ŻUBRY WCZORAJ I DZIŚ Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bartosz Klamra Scenariusz: Wanda Olech Film dokumentalny, którego głównym bohaterem jest żubr. Każdy żubra zna i wie, jak on wygląda. Jednak znajomość jego potrzeb, zwyczajów, diety czy behawioru nie jest już tak powszechna. Żubry dużo czasu poświęcają na spokojne przeżuwanie, leżąc w lesie, gdzie mniej dokuczają im owady. Żubrom potrzeba przestrzeni, wody, pokarmu i spokoju. Obecnie mamy ponad dwa tysiące żubrów w sześciu wolnych populacjach w całej Polsce. Po I wojnie światowej w kraju nie został ani jeden dziko żyjący żubr. Długi był to proces, żeby odtworzyć populację tych pięknych zwierząt. 11:40 W DOLINĘ SŁOŃCA - OSTATNI SPADKOBIERCY Reportaż, 10 min, Polska, 1973 Scenariusz: Andrzej Żurowski Zdjęcia: Andrzej Augustyński Drugi z cyklu reportaży podróżniczych, w którym ekipa telewizyjna podróżuje po państwie Inków, Peru. Opowieść o życiu plemienia Inków Uru, zamieszkałych na jeziorze Titicaca w Peru. Opowieści o tradycjach i legendach ilustrowane są obrazami z dnia codziennego plemienia i ujęciami jeziora Titicaca. Ekipa filmowa zostaje na wyspie, aby przyjrzeć się życiu codziennemu plemienia, tuż po odpłynięciu turystów. Uru żyją na jeziorze na wyspach i chatach z trzciny, według dawnych tradycji. Trudnią się połowem ryb, wyrobem ceramiki i małymi formami tkactwa. W reportażu zaprezentowano technikę suszenia i wędzenia ryb. 12:00 DR ESPERANTO Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2001 Reżyseria: Ewa Bilińska Film dokumentalny poświęcony twórcy języka esperanto Ludwikowi Zamenhofowi. Historia narodzin esperanto wpisana jest w tło historyczno - społeczne epoki i krajobraz jego rodzinnego miasta Białegostoku. W filmie ożywa język, który w dalszym ciągu zdobywa popularność na całym świecie. 12:30 LOKALSI Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 13:00 NARÓD HITLERA. WOJNA TOTALNA (HITLER’S PUBLIC / HITLER’S PEOPLE / DIE SUCHE NACH HITLERS VOLK TOTALER KRIEG) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Christian Frey, Stefan Brauburger Film dokumentalny o tym jak bardzo Hitler mógł liczyć na niemiecką opinię publiczną, nawet w obliczu niewypowiedzianego cierpienia i nadchodzącej zagłady? Jak doszedł do władzy i jak zakończyły się jego rządya Dyktatura jest badany od wewnątrz, poprzez indywidualne epizody z życia, dokumenty, pamiętniki, listy i fotografie. Sugestywne i wcześniej niewidziane prywatne nagrania w kolorze pokazują życie w hitlerowskich Niemczech, jak nigdy dotąd. Przekonująca i udokumentowana opowieść odsłania prawie niewiarygodną lojalność i wsparcie jakie Hitler miał wśród niemieckiego społeczeństwa, na przekór wszystkiemu. "Był początek 1945 roku. Wciąż podążałem bezpośrednio za frontem. Nasze oddziały były bliskie zadania Trzeciej Rzeszy decydującego ciosu. Nazywam się Saul Padover, jestem amerykańskim oficerem Wydziału Wojny Psychologicznej. To początek podróży przez kraj, który dobrze znałem z dzieciństwa. Chciałem się dowiedzieć, co wojna i naziści uczynili z Niemców." 14:00 HISPANIA. KRAINA KRÓLIKÓW (HISPANIA. LAND OF RABBITS) Film dokumentalny, 52 min, Hiszpania, 2022 Reżyseria: Jose Luis Rodriguez Film dokumentalny o królikach. Ponad dwa tysiące lat temu Półwysep Iberyjski był częścią Cesarstwa Rzymskiego i był nazywany Hispania, czyli Ziemia Królików, ze względu na niezwykłą obfitość tego popularnego zwierzęcia. W naszych czasach królik jest nadal kluczowym elementem naturalnego szkieletu Półwyspu Iberyjskiego, chociaż nic nie jest takie, jak w czasach Rzymian. Króliki były stałym pożywieniem wielu drapieżników. Żywili się nimi również ludzie. Króliki są uznawane przez ekologów za zwierzęta łowne i figurują w diecie wielu konsumentów. Padają łupem mięsożerców. Hispania - rzymska prowincja obfitująca w króliki jest dziś znana jako Półwysep Iberyjski. Ale Rzymianie jej tak nie nazywali; znali ją pod nazwą, która przeszła do legendy. Króliki to zwierzęta, których w dawnej rzymskiej prowincji było zdecydowanie najwięcej. Żyły wszędzie - na równinach, w górach i lasach a nawet w ludzkich osadach. W Hispanii - raju dla królików, panowała zmienna pogoda, z upalnymi latami i mroźnymi zimami. Cały ten obszar pokrywała bujna roślinność, co sprawiało, że półwysep zdawał się niemożliwy do okiełznania. Ten dokument odzwierciedla wielkie znaczenie, jakie królik ma dla przetrwania populacji najbardziej charakterystycznych zwierząt drapieżnych iberyjskiej fauny. 15:00 DZIKA AUSTRALIA - DZIKA AUSTRALIA CZ. 4. LASY KOALI (WILD AUSTRALIA) Serial dokumentalny, 47 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Thoralf Grospitz, Jens Westphalen W pachnących jak pastylki na kaszel eukaliptusowych lasach wschodniej Australii gardłowe odgłosy godowe samców koali zwiastują nadejście lata. Żaden osobnik nie zadowoli się zwykłym uściskiem, by wyrazić, co czuje, używa swych długich strun głosowych, które wytwarzają głośne miłosne nawoływania. Siła tych krzyków sygnalizuje wielkość zwierzęcia. Nawet jeśli samiec jest nie większy od dużego szopa, rykiem dorównuje olbrzymom. Wabi samice i drażni rywali. Nawet jeśli wygląda jak przytulanka, to podczas corocznej pory godowej zmienia się w demona. Koala rzadko schodzi na ziemię. Nawet do dwudziestu godzin śpi na drzewie, a po przebudzeniu większość czasu poświęca jedzeniu. Jego aktywność wzrasta tylko w sezonie rozrodczym. Tak zwane misie koala oczywiście nie są niedźwiedziami. To torbacze, podobnie jak kangury. Innym ciekawym zwierzęciem jest lirogon. Bujne lasy deszczowe wschodniej Australii rosną u podnóży Wielkich Gór Wododziałowych. Najwyższe pasmo tego łańcucha górskiego to Alpy Australijskie. Tutejsze szczyty wznoszą się na wysokość ponad dwa tysiące metrów nad poziomem morza. Nawet w najwyższych partiach, w surowym klimacie, gdzie rośnie już niewiele drzew, nie brak życia. Na niewielkim obszarze wśród szczytów Wielkich Gór Wododziałowych przedstawiciel jednego z najrzadziej występujących gatunków żab szuka miejsca na gniazdo. Wielkie Góry Wododziałowe oddzielają żyzne wschodnie wybrzeże Australii od jałowego centrum kontynentu. Kształtują klimat i wpływają na powstanie ewolucyjnych osobliwości. W cieniu najwyższych szczytów i wielkich rzek żyje dziwaczne zwierzę. Jest tak wyjątkowe, nawet jak na australijskie standardy, że początkowo uznano je za mistyfikację. Dziób kaczki, ogon bobra, futro wydry, ostrogi kości piętowej z udowymi gruczołami jadowymi. To cechy dziobaka. 16:00 EVEREST - NASZE WYZWANIE (OUR EVEREST CHALLENGE: WITH BEN FOGLE & VICTORIA PENDLETON) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Neil Curry Film dokumentalny o wyprawie na najwyższą górę świata - Mount Everest, 8848 m. n p m. Uczestnikami ekspedycji są prezenter telewizyjny i globtroter Ben Fogle i była kolarka olimpijska Victoria Pendleton. Śledzimy każdy etap ich wyczerpującej przygody. To bardzo osobista opowieść o tym, co trzeba zrobić, by wspiąć się na Everest w czasach nowożytnych. A niebezpieczeństwa są bardzo realne: choroba wysokościowa, wyczerpanie, hipotermia, szczeliny lodowe i lawiny. Film pokazuje wiele aspektów życia w Base Camp podczas sezonu wspinaczkowego, gdy nepalskie Himalaje zachęcają najtwardszych śmiałków do zdobycia najwyższego szczytu świata. Ta wyprawa rozgrywa się 65 lat po tym, jak Sir Edmond Hillary dokonał pierwszego wejścia. Od tego czasu prawie 300 osób zginęło, próbując pójść w jego ślady. Wyprawa zaczyna się w Stolicy Nepalu, Katmandu, zwanej bramą do Himalajów. Wyprawy z południa często ruszają z miasta Lukla. Stąd 60 km. do bazy wypadowej, która jest jak wioska olimpijska chwilę przed zawodami. Wszyscy są podekscytowani i poddenerwowani tym, co wkrótce zamierzają zrobić. 17:00 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 4. FINLANDIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 4 - LAND OF A (HUNDRED) THOUSAND LAKES - BOREAL FINLAND;) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Finlandia jest krajem przemian geograficznych i kulturowych na styku Rosji i Skandynawii, posiadającym jednocześnie własną, wyrazistą tożsamość. Narodziła się ona w miejscowych pejzażach, które są wyjątkowo piękne, a ich cechą charakterystyczną są czyste wody niezliczonych jezior i wszechobecne ciemnozielone lasy. Zlodowacenia czwartorzędowe ukształtowały fiński krajobraz. Bagna i torfowiska to kolejny ważny atrybut lokalnego pejzażu, zajmują prawie 15 procent terytorium Finlandii. 18:00 ZŁOTY MIT. 150 LAT WIEDEŃSKIEGO TOWARZYSTWA MUZYCZNEGO (MYTH IN GOLD - 150 YEARS MUSIKVEREIN VIENNA / MYTHOS IN GOLD - 150 JAHRE MUSIKVEREIN WIEN) Film dokumentalny, 54 min, Austria, 2020 Reżyseria: Felix Breisach Dokumentalna podróż po pięknej siedzibie Wiener Musikverein - Wiedeńskiego Towarzystwa Muzycznego w Wiedniu, która została uroczyście otwarta w 1870 roku. W swojej 150 - letniej historii zyskała światową sławę, zwłaszcza dzięki telewizyjnym transmisjom Koncertów Noworocznych Filharmoników Wiedeńskich. Grosser Musikvereinssaal, inaczej zwana Goldener Saal (Złota Sala), uważana jest za jedną z najlepszych sal koncertowych na świecie. Film odkrywa ekscytujące pochodzenie budynku oraz znane, a czasem nieznane, zakamarki gmachu, od piwnicy aż po strych. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WYSPY KANARYJSKIE - ATLANTYCKI TYGIEL (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Wulkaniczne Wyspy Kanaryjskie zachowały swój dziki i majestatyczny wygląd, pomimo napływu turystów. Ten należący do Hiszpanii, atlantycki archipelag w pobliżu wybrzeży Afryki Północnej, leży na szlaku przetartym przez Krzysztofa Kolumba. Każda z wysp zachowała własny charakter, własny krajobraz i własne tradycje. Największą i najsłynniejszą wyspą archipelagu jest Teneryfa. Podpływając do niej od strony północnej, możemy wyobrazić sobie zasięg kataklizmu, który wstrząsnął wyspą zaledwie 300 lat temu. Garachico było najważniejszym portem na Teneryfie. W 1706 roku miasto zalała lawa po potężnym wybuchu wulkanu. Dziś zastygła lawa tworzy naturalne baseny przy brzegach. Niecki napełniają się wodą w czasie przypływów. 20:15 WIELKIE RODZINY - ODC. 3 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Janu wraz z żoną docierają do Opola. Przed zawodnikami moment ważenia i walka. Rodzice dzwonią do dzieci i opowiadają o nadchodzącej walce. Wszyscy kibicują tacie. U Twarowskich przeprowadzka, w którą jest zaangażowana cała rodzina, każde z dzieci ma swoje obowiązki, a szefem jest mama Bernadetta. Najstarszy syn przekonał rodziców do zmian. Czy wszyscy będą zadowoleni z tych roszad? Tymek, który dostanie swój pokój, na pewno. Rodzina Kacprzyków. Dziewczyny są w kuchni, tym razem pracują nad rogalikami z własnoręcznie usmażoną konfiturą. Poznajemy też gęsią rodzinę, która zamieszkała w gospodarstwie agroturystycznym Kacprzyków. Jedna z córek postanawia je wytresować, już wiele potrafią. Najstarszy syn, Paweł, to z zamiłowania arborysta, opiekuje się okolicznymi drzewami. Tymczasem dzieci, wspólnie z tatą, budują platformę na drzewie. U Lewockich mama z dziećmi podejmuje próbę uporządkowania skarpetek, które szukają swojej pary. Tata zaś zabiera się za mycie samochodów, do tej czynności zachęca dzieci. To szansa dla nich na zarobek, ponieważ kieszonkowe z powodu zmniejszonych zarobków taty zostały wstrzymane. Janu staje do walki, niestety, miał zaledwie 6 dni na przygotowanie i przegrywa, walka trwa zaledwie 12 sekund. 21:05 POETKA Z ARABII (THE POETESS) Film dokumentalny, 57 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Andreas Wolff, Stefanie Brockhaus Zdjęcia: Stefanie Blockhaus, Tobias Tempel, Hissa Hilal Film dokumentalny o niezwykłej kobiecie z Arabii Saudyjskiej, która jest poetką. Miała odwagę wziąć udział w konkursie telewizyjnym i dostała się do finału. Ku zdziwieniu przeważającej męskiej publiczności, Saita - Hissa Hilal pojawiła się na pierwszych stronach gazet na całym świecie jako pierwsza kobieta, która dotarła do finału "Million's Poet", słynnego, telewizyjnego reality show. To największy konkurs poetycki w świecie arabskim. Jest oczywiście zdominowany przez mężczyzn. W dodatku w swoich wierszach Hissa krytykuje patriarchalne społeczeństwo arabskie i atakuje jednego z najbardziej niesławnych saudyjskich duchownych za ekstremalną fatwę. Kobieta ma odwagę czytać swoją poezję na żywo, przed 75 milionami widzów. Występuje publicznie sprzeciwiając się religijnemu ekstremizmowi i walczy o pokojowy islam. Obserwujemy przy okazji obraz świata jednego z najbardziej ortodoksyjnych społeczeństw na Bliskim Wschodzie. Nie widzimy twarzy ani sylwetki bohaterki, w czasie występów publicznych musi ukrywać nawet oczy pod czarnym materiałem. Dokument trzyma w napięciu, zwłaszcza że do ostatnich chwil nie wiadomo, czy bohaterka odniesie sukces. 22:15 BIEDA, SPÓŁKA AKCYJNA (POVERTY INC.) Film dokumentalny, 53 min, USA, 2014 Reżyseria: Michael Matheson Miller Afryka jest biedna, ponieważ jest biedna, ponieważ jest biedna... Długoletnie i skoncentrowane wysiłki międzynarodowych organizacji charytatywnych, akcje CSR - owe dużych korporacji, apele celebrytów w niczym tej sytuacji nie zmieniają. Dlaczego? Czy Afryka i inne regiony Trzeciego Świata są skazane na permanentną biedę, niesamodzielność i odcięcie od światowych rynków? W programie kulisy pracy międzynarodowych organizacji dobroczynnych. Autorzy dokumentu zabierają widzów w podróż do najodleglejszych, dotkniętych biedą rejonów świata i w rozmowach z lokalnymi aktywistami, a także na podstawie konkretnych przykładów szukają odpowiedzi na pytanie jak pomagać skutecznie? Okazuje się bowiem, że obecnie funkcjonujący system pomocowy jest często dobrze prosperującym biznesem, który mimo szlachetnych założeń służy bardziej organizacjom charytatywnym niż ludziom, którym mają one pomagać. Bazując na ponad 200 wywiadach przeprowadzonych w 20 krajach, film Michaela Mathesona Millera odkrywa niewygodną stronę dobroczynności i przedstawia konkretne pomysły na rozwiązanie tej zdawałoby się nierozwiązywalnej sytuacji. 23:25 WETERYNARZE Z SERCEM - /70/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Przedstawiamy ludzi pomagających zwierzętom, ale też zwierzęta w służbie człowieka. Dzisiaj czas na przewodników ludzi niewidomych. Posłuchajcie i zobaczcie, jak ważną rolę dla Pauliny spełnia Riva. Poznajcie też tajniki szkolenia psa przewodnika i tych, którzy są za nie odpowiedzialni. W Racławicach Śląskich czekał na nas niecodzienny pacjent - struś, który ma szansę zostać najbardziej znanym przedstawicielem swojego gatunku w Polsce. Mieliśmy okazję obserwować moment założenia mu protezy oraz zadziwiającą reakcję jego zagrodowych towarzyszy. Odwiedziliśmy też Ochotę na Kota, filię schroniska na Paluchu, gdzie w warunkach zbliżonych do domowych kociaki czekają na swoje wytęsknione domy. 24:00 W DOLINĘ SŁOŃCA - LUDZIE I KAMIENIE Reportaż, 16 min, Polska, 1973 Scenariusz: Andrzej Żurowski Trzeci z cyklu reportaży podróżniczych, w którym ekipa telewizyjna podróżuje po państwie Inków, Peru. Państwo Inków, założone w XII wieku, rozbudowane zostało w rozległe imperium w ciągu niespełna 200 lat przed odkryciem Ameryki przez Europejczyków. Kamienne budowle, ruiny, stolica państwa Inków - Cuzco, największa warownia państwa przed najazdem Hiszpanów. Historia przepowiedni o zagładzie państwa Inków. Współczesne życie mieszkańców w kamiennych ruinach przodków nadal trwa. Targowisko, produkty lokalnych rzemieślników i życie codzienne. Kamienne budowle, labirynty miasta i mieszkańcy kraju. 00:25 NOTACJE - TEODOR SZUMOWSKI. WSZYSTKO JESZCZE MOŻE WRÓCIĆ Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2010 Autor: Jadwiga Nowakowska Prof. Teodor Szumowski (1913 - 2012), wybitny orientalista, władający 22 językami, autor wielu naukowych odkryć, książek, wierszy, utworów muzycznych. Mieszkał w Petersburgu. W czasach stalinowskich wielokrotnie aresztowany, łącznie w więzieniach, obozach i na zsyłce spędził 18 lat. 00:40 NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - KOLEJ LINOWA ODC. 5 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jacek Papis Piąty odcinek z serii to opowieść o budowie kolei linowej na Kasprowy Wierch. Kolej ta była ukochanym dzieckiem ówczesnego wiceministra komunikacji Aleksandra Bobkowskiego, który, mimo licznych protestów i kontrowersji, doprowadził do jej powstania. Zbudowana na przełomie 1935 i 1936 roku, w rekordowym tempie sześciu i pół miesiąca, kolej linowa przyczyniła się do wzrostu turystyki w Tatrach i wielkiego rozwoju sportów zimowych w naszym kraju. Ta niezwykle nowoczesna, jak na owe czasy, konstrukcja sprawiła, że Zakopane z modnej wśród elit tatrzańskiej wioski zmieniło się w zimową stolicę Polski. 01:15 NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - ZAGŁĘBIE NAFTOWE I COP ODC. 6 Serial dokumentalny, 26 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jacek Papis "Niezwykłe Dwudziestolecie. Historia gospodarcza II RP" to sześcioodcinkowy serial o przemianach społecznych i ekonomicznych międzywojennej Polski. Mimo pozornie trudnego tematu, serial w lekki i przystępny sposób przybliża zagadnienia związane z rozwojem przemysłowym naszego kraju. Przedstawia wspaniałe osiągnięcia tamtych lat, z których możemy być dumni do dziś - jak choćby budowa Gdyni czy utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego. Serial ukazuje m.in. rozwój kolejnictwa na ziemiach polskich, powstanie przemysłu lotniczego, kształtowanie się rodzimej waluty czy budowę kolei linowej na Kasprowy Wierch. Dzięki dynamicznemu montażowi, dowcipnym animacjom oraz kreatywnemu użycia archiwaliów, serial jest bardzo atrakcyjny wizualnie. Może stanowić doskonałe źródło wiedzy o tamtych czasach zarówno dla młodzieży jak i dla widzów dorosłych. To nowe spojrzenie na II Rzeczpospolitą z perspektywy stu lat od odzyskania niepodległości. Szósty odcinek z serii opowiada o powstaniu Centralnego Okręgu Przemysłowego. Zbudowany w latach 1936 - 39 COP był dzieckiem ówczesnego ministra przemysłu, Eugeniusza Kwiatkowskiego, a zarazem jednym z największych osiągnięć gospodarczych przedwojennej Polski. Jego budowa została drastycznie przerwana w wyniku wybuchu II wojny światowej. Odcinek przedstawia też mało znaną historię galicyjskiego zagłębia naftowego, które w początkach XX wieku było jednym z rejonów największego wydobycia ropy naftowej na świecie. Czy mogliśmy być europejskim Kuwejtem i dlaczego tak się nie stało? O tym wszystkim można dowiedzieć się z ostatniego odcinka serialu. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KAPELAN POLSKI WALCZĄCEJ ODC. 263 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Kapelan Polski Walczącej" Jest taki niezwykły sztych z roku 1863 przedstawiający kapłana w szatach liturgicznych, który z uniesionym w ręku krzyżem prowadzi oddział powstańczy przez ciasną zabudowę jakiegoś miasta. Obraz funkcjonuje bez podpisu, w różnych miejscach, jako ilustracja ogólna postawy wielu kapłanów w Powstaniu. Wiemy jednak, że w ilustracjach prasowych tamtego czasu zawsze zalążkiem pracy grafika było konkretne wydarzenie i konkretna postać - rozpoczęliśmy więc szczegółowe poszukiwania. I tak dotarliśmy do postaci niezwykłej acz zapomnianej - księdza Serafina Szulca, kapelana oddziału Apolinarego Kurowskiego, później całego zgrupowania powstańczego Dionizego Czachowskiego. Ruszymy tym śladem, poczynając od Sosnowca, a przy okazji opowiemy o gromadzie pasjonatów historii skupionych wokół Forum dla Zagłębia. Starają się w swoim środowisku popularyzować i historię Powstania, i innych ważnych wydarzeń narodowych. Praca to trudna, bo dla całych pokoleń Polaków dyspozycyjni historycy PRL malowali obrazy Zagłębia jako kolebki komunizmu. Prawda jest jednak zupełnie inna, z tym że trzeba o nią powalczyć. 02:20 JUTRO JUŻ BĘDZIE INACZEJ Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2004 Reżyseria: Maria Wiernikowska Scenariusz: Maria Wiernikowska To będzie film własnej roboty. 102 autorów z 55 miejscowości sfilmowało coś jednego dnia, 30 kwietnia 2004 roku. Tak się zaczyna. Powstał film o jednym dniu w Polsce. "To będzie zwykły dzień" - mówi ktoś z Koluszek.. "Jak każdy inny" - dorzuca gdańszczanin. "Po pijanemu wejdziemy do Europy" - zapewniają uczestnicy pikniku przy katowickim dworcu. Bo niby dzień powszedni, ale niezupełnie zwyczajny - ostatni dzień przed wejściem Polski do Europy. Z 70 godzin materiałów, jakie na apel Marii Wiernikowskiej nadeszły z całej Polski, autorka wyłuskała obrazki i scenki, które układają się w codzienność. Jest sprzątanie w hotelu, jest "nocnikowanie" w żłobku, jest dzień targowy na bazarze, ale wisi w powietrzu jakiś przedświąteczny niepokój. Natalia będzie miała 18. urodziny, Mateusz szykuje buty do pierwszej spowiedzi, a malarz widzi na horyzoncie pierwsze gwiazdy. Emerytowana nauczycielka z nabożeństwem prasuje narodową flagę, a młodzież, jeśli nie katuje się na szkolnej akademii, to najchętniej pokazuje "fucka". Nad tym wszystkim narrator, eurorealista, jak diabeł z pudełka grozi i przestrzega. Dla niego to ostatni dzień w suwerennej Rzeczpospolitej. Polska to wielki kraj, kraj różnych ludzi, różnych pejzaży, różnych postaw - także karykaturalnych. 52 - minutowy filmowy dokument uchwycił to bogactwo, nakręcone przez dziesiątki amatorskich kamer, bez żadnego dziennikarskiego komentarza. Chyba że za komentarz autorki wziąć tytuł: "Jutro już będzie inaczej". 03:20 KOSMOPOLAK Film dokumentalny, 44 min, Polska, 1990 Reżyseria: Beata Postnikoff Scenariusz: Beata Postnikoff Zdjęcia: Tomasz Łabędź, Piotr Weychert, Krzysztof Bożym Wykonawcy: Jacek Kaczmarski Dokument o życiu i twórczości Jacka Kaczmarskiego. Dużo piosenek, wypowiedzi przyjaciół, rodziny, wspaniała rozmowa o sztuce, emigracji i historii pomiędzy Jackiem Kaczmarskim i Tadeuszem Nowakowskim.