TVP Dokument Niedziela, 19.11.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. MEANDRY SALAMANDRY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Wygląda, jakby ciągle była mokra, choć unika otwartej wody i nawet nie umie pływać. Jednak w wodzie się rodzi, a potem nie bez trudu gramoli się na ląd. By następnie... zniknąć. Salamandra plamista, najdziwniejszy bodaj z naszych płazów ogoniastych, chowa się przed wrogami w ściółce i próchnie, zaliczając do tych wrogów także słońce, którego unika, bo mogłoby ją zanadto wysuszyć. W ogóle lubi to, czego ludzie zanadto nie lubią: deszcz i skały. W tych ostatnich znajduje schronienie, a w zboczach górskich dróg i jarów znajduje norki, by się w nich ukrywać. Nagle odsłonięta, potrafi przerazić napastnika swym wręcz wyzywającym, czarnym i żółtym rysunkiem. Należy do najbarwniejszych z żyjących u nas zwierząt. Ponieważ przez większość życia tkwi w wilgotnych zakamarkach, trudno ją spotkać. My będziemy mieli okazję spotkać całą rodzinę salamander. Zaprezentują nam ją, jak i w ogóle ten gatunek, dwie kobiety, które poświęcają tym nieledwie egzotycznym płazom znaczną część, a niekiedy wręcz całość swej badawczej inwencji i życiowej energii. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 48 ŚLĄSK NIEOCZYWISTY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Śląsk to nie tylko węgiel, kopalnie i rolada wołowa z kluskami, ale także niezwykle bogata historycznie kraina. Już samo jej umiejscowienie może być dla wielu sporym zaskoczeniem. Radosław Kotarski rusza śladami mniej znanych śląskich impresji i wydobywa je na światło dzienne. 07:00 NOTACJE - JAN KARSKI. NIE LICZONO SIĘ Z POLSKĄ Cykl dokumentalny, 4 min, Polska, 2007 Strzępy przemyśleń na temat stosunku Anglosasów do wiadomości o losie Polaków i Żydów, które zostały zamieszczone w tzw. raporcie Karskiego. Jan Karski (właściwie Jan Kozielewski), kurier, świadek holokaustu, urodził się w Łodzi, 24 czerwca (w dokumentach wpisano mylnie 24 kwietnia) 1914 r. Zmarł w Waszyngtonie 13 lipca 2000 r. Jesienią 1942 roku wyruszył do Wielkiej Brytanii i USA z najważniejszą misją swojego życia, podczas której zdał relację jako naoczny świadek z eksterminacji Żydów. Przekazał też informacje o strukturze, organizacji i funkcjonowaniu Polskiego Państwa Podziemnego w okupowanym karju. Generał Sikorski postanowił przekazać raport Karskiego, z prośbą o pomoc, rządom Anglii i USA. W lipcu 1943 roku został przyjęty przez Franklina Delano Roosevelta, prezydenta USA. Jan Karski apelował do przedstawicieli najwyższych władz alianckich o ratunek dla Żydów. Prestiżowy amerykański tygodnik "Newsweek" uznał Karskiego za jedną z najwybitniejszych postaci XX wieku, zaś jego wojenną misję określił mianem jednego z moralnych kamieni milowych cywilizacji upływającego stulecia. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 245 KOWARY Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Barbara Adamczyk Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Powstanie i rozwój Kowar wiążą się przede wszystkim z górnictwem rud żelaza i kowalstwem. W 1148 roku gwarek Walon Wawrzyniec Angelus odkrył na zboczu Góry Rudnik rudę żelaza. 10 lat później z polecenia ówczesnego księcia Polski Bolesława Kędzierzawego założono osadę. Wkrótce rozpoczęto eksploatację rudy, zaczęto kuć żelazo i wytwarzać różne wyroby metalowe. Działalność górnicza dawała gwarkom wiele przywilejów. Gwarkowie byli ludźmi wolnymi, co w średniowieczu, siłą rzeczy stwarzało wiele konfliktów z możnowładcami. Dzięki górnictwu, hutnictwu i kowalstwu Kowary stały się osadą w miarę bogatą i skutecznie konkurowały z pobliska Jelenią Górą. Kowarscy górnicy poza ciężką pracą brali także udział, co wynika z dokumentów, w bitwie pod Legnicą w 1241 r. Ich umiejętności wykorzystane zostały też do wysadzenia w powietrze w 1479 roku, w okolicy Gryfowa Śląskiego, zamku niemieckiego raubrittera Talkensteina. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /77/ Reality show, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. 08:05 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 4. ŻYWNOŚĆ, WODA, ODPADY (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 04 FOOD, WATER, WASTE) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. 09:10 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 3 NA GORĄCO (WALES: LAND OF THE WILD EP. 3 THE HEAT IS ON) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 3 - "Na gorąco". Nastał czerwiec. Temperatura stale rośnie. W Walii zaczyna się być może najgorętsze i najsuchsze lato w tym pokoleniu. Cały kraj praży się na słońcu. To powinien być czas szczodrobliwości przyrody, ale walijską faunę czeka ciężka przeprawa. W tym czasie skrajności mniejsze i mniej pospolite gatunki mają okazję zabłysnąć. Północna Walia. Na plaży Gronant, o rzut kamieniem od Prestatyn, szukają orzeźwienia wymęczeni skwarem urlopowicze. Są tu również goście, którzy przybyli z odleglejszych terenów. Rybitwy białoczelne. Przyleciały tu aż z zachodniej Afryki - na lęgi. Linia brzegowa Walii charakteryzuje się pięknem i zróżnicowaniem. To jedyny na świecie kraj, w którym nadmorska droga ciągnie się przez całą jego długość. I znaleźć tu można niezwykłe bogaty świat zwierząt. 10:10 PODRÓŻE DO UKRYTYCH ŚWIATÓW - ODC. 4 MANILA (THE HIDDEN WORLDS EP. 4 MANILA) Serial dokumentalny, 46 min, Turcja, 2020 Reżyseria: Orcun Behram Seria dokumentalna (5 odcinków) o kilku tajemniczych i bardzo ciekawych miejscach na świecie. Obecnie języki i kultury szybko zanikają, ponieważ globalizacja ma coraz większy wpływ na wszystko. Poznamy różne historie życia, poprzez poetycki tekst i strukturę wizualną. Narratorami odcinków będą ludzie, którzy są punktem wyjścia tych historii. W takim okresie społeczności, które potrafią zachować swoje dziedzictwo kulturowe lub stworzyć własną kulturę, zyskały na atrakcyjności. Będziemy mieli okazję zobaczyć bogatą paletę wizualną i niezwykłe miejsca: Makoko w Nigerii; La Rinconada w Peru; Manilę stolicę Filipin; dolinę rzeki Omo w Etiopii; Dharavi w Bombaju. Odc. 4 - "Manila". W stolicy Filipin, Manili, lśniące wieżowce przeplatają się z hiszpańską architekturą kolonialną. Na rubieżach tej przeludnionej metropolii znajduje się ponad stuletni Cmentarz Północny. Na jego terenie pogrzebano ponad milion zmarłych. Żyje tu też kilka tysięcy osób. Na dachach wystawnych mauzoleów zaczęły powstawać slumsy. Na cmentarzu mieszka biedota Manili. By tu przetrwać, trzeba wykazać się sprytem. Wśród grobowców narodziła się nowa społeczność. Tubylcy zachowują delikatną równowagę między życiem a śmiercią, bogatymi i biednymi oraz nadzieją i rozpaczą. Procesje pogrzebowe odbywają się tu codziennie. Alejami toczą się karawany, transportujące zmarłych na ostatni spoczynek. Każdego dnia odbywa się tu do osiemdziesięciu pogrzebów. Te procesje są głównym źródłem zarobku dla mieszkańców cmentarza. Rodziny płacą po kilka dolarów za towarzyszenie zmarłym. Żałobnicy przeciskają się przez cmentarz; jest tu tak wiele grobowców, że karawany często nie są w stanie dotrzeć na miejsce. Śmierć jest tu dochodowym biznesem. Drobni przedsiębiorcy utrzymują przy życiu tutejszy przemysł pogrzebowy. Dla mieszkańców cmentarza ważne jest, by ostatnia podróż zmarłych była stylowa. 11:05 MISJA ZAMBIA - FARMA Cykl reportaży, 12 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Kot Scenariusz: Piotr Kot Zdjęcia: Ks. Maciej Makuła, Piotr Kot, Robert Jażdżyk Muzyka: Wojciech Mularczyk Lektor: Grzegorz Szponder Był rok 1991, kiedy po raz pierwszy na afrykańskiej ziemi stanęli polscy salezjanie. Dzięki zaangażowaniu i ciężkiej pracy misjonarzy powstały w Zambii duże placówki edukacyjno - wychowawcze. Jednym z takich miejsc jest Chingola. W ciągu kilkudziesięciu lat powstały tutaj: szkoła zawodowa, warsztaty, kompleks sportowy, a także gospodarstwo rolne. Jak mówi gospodarz tego miejsca, ks. Leszek Aksamit, jest to farma na własne potrzeby. 11:20 MISJA ZAMBIA - WIELU Z NICH POTRZEBUJE POMOCY Cykl reportaży, 12 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Kot Scenariusz: Piotr Kot Zdjęcia: ks. Maciej Makuła, Piotr Kot, Robert Jażdżyk Muzyka: Wojciech Mularczyk Wykonawcy: Grzegorz Szponder Na ulicach Kabwe żyje wiele dzieci. Duża liczba pochodzi z najuboższej części miasta zwanej Makululu. To jedna z największych dzielnic biedy w Zambii. Mieszka tu blisko 80 tysięcy ludzi, w tym około 5 tysięcy sierot. Naszymi przewodnikami są Margaret Gimba i Gideon Chungu oraz Małgorzata Kuchta - wolontariuszka z Salezjańskiego Ośrodka Misyjnego w Warszawie. Margaret z Gideonem odwiedzają w slumsach rodziny podopiecznych placówki misyjnej. 11:30 MISJA ZAMBIA - CHILOTO Cykl reportaży, 12 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Kot Scenariusz: Piotr Kot Zdjęcia: ks. Maciej Makuła, Piotr Kot, Robert Jażdżyk Muzyka: Wojciech Mularczyk Wykonawcy: Grzegorz Szponder Jan Bosko miał swój pierwszy sen w bardzo młodym wieku, mając zaledwie 9 lat. Wydawało mu się, że jest w pobliżu swojego domu na ogromnym podwórzu, wśród gromady bawiących się chłopców. Jedni się śmiali, inni bawili, wielu przeklinało. Na dźwięk przekleństw mały Janek rzucił się na nich, próbując za pomocą pięści i krzyku sprawić, aby zamilkli. Ale oto ukazał mu się Mężczyzna odziany szlachetnie, z twarzą tak jaśniejącą, że Janek nie mógł na nią patrzeć. Zawołał chłopca po imieniu i nakazał mu stanąć na czele tej gromady, dodając: Nie biciem, ale łagodnością i miłością będziesz musiał pozyskać sobie w nich przyjaciół. Ta idea przyświeca powstającemu ośrodkowi pomocy dzieciom ulicy w Makululu. 11:50 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - MŁODY PICASSO (EXPOSITION ON SCREEN. YOUNG PICASSO)) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. M. in. Leonardo, Rembrandt, Cezanne, Monet, Picasso. Odc. 19 - "Młody Picasso". Jak wielu artystów z początku XX wieku, Picasso łączył w swojej twórczości różne wpływy. Hiszpański poeta Antonio Machado powiedział, że ojczyzną człowieka jest jego dzieciństwo. Picasso spędził dzieciństwo w Maladze. Wspominał ją przez całe życie. Pamiętał światło Morza Śródziemnego i walki byków, które oglądał z rodzicami i krewnymi. Flamenco miał we krwi. Oprócz tego, że pochodził z Malagi, był też trochę z Barcelony, z La Corunii i z Paryża, gdzie narodził się jako artysta. Ale jego rodzinnym miastem, jego ojczyzną pozostaje Malaga. W Maladze Picasso oglądał walki byków. Obserwował gołębie. To wszystko mocno związało go z Andaluzją, w której miał korzenie, skąd pochodził. Rodzina odegrała ważną rolę w ukształtowaniu Picassa. Charakter matki i zawód ojca miały wielki wpływ na jego życie i twórczość. 12:45 Z WIESZAKA HISTORII - BYŁ SOBIE BUT... Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Jarosław Migoń, Lucyna Rotter Zdjęcia: Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica Muzyka: Marcin Gałażyn Prowadzący: Lucyna Rotter Lektor: Magdalena Zbylut - Wiśniewska Od sandałów, przez ciżmy i cholewki do bajki o Kopciuszku. Prof. Lucyna Rotter opowiada o znaczeniu obuwia w starożytnej i nowożytnej historii człowieka. Z prof. Cezarym Kałużnym w Muzeum Archeologicznym w Krakowie rozmawia o symbolice bosej stopy. Dowiadujemy się więcej o trendach obuwniczych, które promowane były przez gwiazdy Hollywood. 13:15 NATURA BEZ GRANIC - ODC. 7 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Marcin Krzyżański Scenariusz: Marcin Krzyżański Zdjęcia: Jan Mamoń, Krystian Matysek Historia XX wieku i obecna wojna zdominowały myślenie o Ukrainie. Tymczasem nasze pogranicze to również obszar fascynującej i niezwykle zróżnicowanej przyrody: od Bieszczad, Gór Słonych i Pogórza Przemyskiego przez Roztocze i Polesie po Dolinę Bugu. Na tych terenach można spotkać gatunki zwierząt i roślin, których na próżno już dziś szukać w innych częściach Europy. Pogranicze jest domem niedźwiedzi, rysi i wilków. Wielkie leśne przestrzenie przemierzają stada jeleni i żubrów. Przyroda nie zna granic. Wilcze rodziny z pogranicza mają swoje terytoria na terenie obu państw. Po jednej stronie polują, po drugiej mają bezpieczne ostoje, w których wychowują potomstwo. Stada roślinożerców, jeleni czy żubrów, w rocznym cyklu wędrówki w poszukiwaniu najlepszych żerowisk regularnie przekraczają graniczny San. Administracyjne linie podziałów nie są też znane ptakom. Bociany gnieżdżące się w przygranicznych wioskach regularnie latają na łowy na łąki po obu stronach granicy. Podobnie rzecz ma się z orłami przednimi i orlikami zamieszkującymi lasy Pogórza Przemyskiego. Razem odpowiadamy za ochronę tego dziedzictwa. Polscy i Ukraińscy przyrodnicy od lat podejmują wspólne działania na rzecz ochrony unikalnych środowisk i gatunków. Współczesne metody badawcze potwierdzają, że czasami obserwują te same osobniki po obu stronach granicy. 13:50 KAMERY WŚRÓD ZWIERZĄT, SERIA 1 - ODC. 1 (ANIMALS WITH CAMERAS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Anne Sommerfield, Clare Dornan, Hannah Ward Seria dokumentalna o zwierzętach, którym zainstalowano małe kamerki do obserwacji. Dzięki temu możemy po raz pierwszy zobaczyć dziki świat z perspektywy jego mieszkańców. Bez względu na to, czy przebywają na drzewach, czy pod ziemią, będziemy świadkami życia, którego żaden człowiek nigdy nie widział. Nowo narodzone surykatki, pingwiny polujące na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego, a także rodzina szympansów z bardzo bliska. Zwierzęta z kamerami to kolejny genialny pomysł realizatorów filmów przyrodniczych BBC Worldwide. 14:45 NIEZWYKŁE MIASTA - BARCELONA. ODC. 2/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Prowadzący: Janina Ramirez, Alastair Sooke Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 15:45 TAJEMNICE LUDZKIEGO CIAŁA. PRZETRWANIE (SECRETS OF THE HUMAN BODY. SURVIVE) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Martin Johnson Zdjęcia: Patric Acum Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o sekretach ludzkiego ciała. Przy pomocy pionierskiej grafiki i nowych odkryć naukowych poznamy lepiej wewnętrzną mechanikę ludzkiego ciała. Organizm ludzki należy do najbardziej wyrafinowanych na ziemi. Jest cudem naukowym, wciąż odkrywanym na nowo. Sposoby rozwoju, adaptacji i przetrwania naszego organizmu. Komunikacja mózgu z resztą ciała. Związek pragnienia tłustych potraw, a konieczność nagłego wzrostu. Regeneracja komórek. W filmie poznamy organizmy ludzi z całego świata. Cudowne dziecko w Phoenix demonstruje zdolność mózgu do nadawania priorytetu rozwojowi umysłowemu nad wzrostem fizycznym. Schładzanie w lodowatym jeziorze pokazuje, jak drżenie może uratować nam życie. Eksperymentalne tortury w londyńskim laboratorium unaocznią sposób, w jaki nasze ciało blokuje ból. Zobaczymy fascynujące i precyzyjnie dostrojone systemy, które utrzymują motorykę ciała, oraz wiele innych ciekawych, naukowych prezentacji. 16:50 SIMON REEVE I JEGO ŚRÓDZIEMNOMORSKIE PRZYGODY ODC. 1 (MEDITERRANEAN WITH SIMON REEVE 1) Cykl dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Eric McFarland Simon Reeve, brytyjski dziennikarz specjalizujący się w odkrywaniu świata zaprasza nas do poznania niesamowitej część świata, urokliwej, pełnej humoru i położonej wokół Morza Śródziemnego. To był niegdyś symbol spokoju, turkusowych mórz i pysznej kuchni. Ale teraz znajduje się w epicentrum wydarzeń współczesnego świata. W tej wielkiej i nieoczekiwanej podróży Simon spotka wielu kolorowych i pełnych pasji ludzi, którzy przybywają z pięknych i niespokojnych regionów południowych Włoch i Albanii, przez niespokojny Bliski Wschód i Afrykę Północną, zanim odkrywają sekrety Hiszpanii i Lazurowego Wybrzeża. W pierwszym odcinku Simon podróżuje promem do Kalabrii na południu Włoch, odkrywa region opanowany przez najpotężniejszą mafię w Europie - Ndrangheta. Dzięki kontaktom z policyjnymi śledczymi, Simon podąża za zbrojnym konwojem wiozącym tonę kokainy. Odwiedzi ogromną podziemną warownię tuneli i bunkrów zbudowanych przez nieuchwytnych bossów mafii. Podróżując na wschód wzdłuż południowego krańca Włoch, Simon odwiedza centrum konserwacji żółwi, gdzie spotyka Raoula, żółwia uratowanego po połknięciu ogromnych ilości plastiku, stanowiącego ogromne zagrożenie dla śródziemnomorskiej przyrody. Simon pomaga wypuścić go z powrotem do morza. Nocnym promem Simon przybywa do jednego z najmniej znanych, ale najpiękniejszych zakątków Morza Śródziemnego w Albanii. Pod rządami komunistycznymi Albania została odizolowana i odcięta od reszty świata. W kraju, który liczy na członkostwo w UE, Simon odkrywa starożytną kulturę vendetty, w której jeśli dorosły popełnia przestępstwo, dziecko może zostać zabite w zemście. Simon kończy pierwszy etap swojej podróży w niezwykłym rezerwacie przyrody, w którym życie ptaków wraca do normy po przełomowym zakazie polowań w tym kraju. 18:00 PASJONACI S.II - SEZON 2 ODC. 12 STARANIA Dokument fabularyzowany, 24 min, Polska, 2023 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Danuta Damek, Agnieszka Szygenda, Artur Dziurman Zdjęcia: Jacek Fabrowicz Aktorzy: Monika Błaszczyk - Bylica, Alicja Czarnuszka, Danuta Damek, Dorota Ziental, Stanisław Turza, Helena Suchan, Irena Budzyń, Janusz Bąk, Wojciech Czarnota, Aldona Jankowska, Maria Siedlecka, Mieczysława Kołton, Janina Budka - Pytel, Renata Szczepaniak - Pajor, Beata Paluch - Zarycka W Bukowinie od rana trwa próba "Wesela". Tymczasem rozgoryczona Malwina cierpi w domu. Kiedy pojawia się Walenty z bukietem kwiatów, na początku jest nieufna, jednak w końcu go wysłuchuje. Kiedy Malwina zaczyna rozumieć, że pomyliła się podejrzewając Walentego o zdradę, kamień spada jej z serca. W Bukowinie mają bardzo pracowity dzień. Po pierwszej próbie w kostiumach aktorzy odpoczywają w pokojach, albo na łonie natury. Dorota z Jankiem podsumowują własne życiowe wybory. Do ich stolika w ogrodzie dosiadają się Renata, Mietek i Adam. Tymczasem Alicja informuje Jaśka, że podjęła decyzję o powrocie do Gdyni. Zmartwiony Jasiek idzie do pustego kościoła, a później na spacer. Zajęty myślami, szybko traci orientację w nieznanej okolicy. Ale Alicja, z pomocą Anety i Adama odnajdują go i przywożą do pensjonatu. W Krakowie Maciek, zmęczony prześladowaniami atrakcyjnej Kasi, postanawia poradzić się mecenaski, jak może się bronić przed stalkingiem. Matylda zabiera Dankę do Wadowic. Po ciężkim dniu prób zespół Itana wreszcie ma chwilę wytchnienia: wszyscy wybierają się na basen, żeby zregenerować siły. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 8 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W ósmym odcinku trzeciej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo" prowadzący Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po Rumunii. Kraju, z którym Polska przez pewien okres swojej historii miała wspólną granicę. Podróż zacznie się od poszukiwania polskich śladów w Siedmiogrodzie, gdzie urodził się jeden z najwybitniejszych polskich władców - Stefan Batory. W odcinku dowiemy się także jaki związek miała polska księżniczka z hospodarstwem mołdawskim i jaki prezent dostała po ożenku od swojego męża. Stefan Tompson opowie także m.in. o wyjątkowo trudnej do zdobycia twierdzy w Suczawie, o dominacji jaką Polska miała nad hospodarstwem, o wspólnych walkach z Osmanami oraz o zdradzie. Czy polskie powiedzenie ''Za Króla Olbrachta Wyginęła Szlachta'' było słusznym powiedzeniem? Odpowiedź na to pytanie również w 8 odcinku "Polskiego Dziedzictwa". 19:05 LOKALSI Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 19:40 POCZTÓWKI Z ZAKOPANEGO Reportaż, 12 min, Polska, 1960 Reżyseria: Jerzy Hoffman, Edward Skórzewski Reportaż z Zakopanego. 19:50 REPORTAŻ PROSTO Z PATELNI Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1960 Reżyseria: Edward Skórzewski, Jerzy Hoffman Scenki rodzajowe z plaży na Gubałówce w Zakopanem. 20:00 JARMARK CUDÓW Reportaż, 8 min, Polska, 1966 Reżyseria: Jerzy Hoffman Film ukazuje atmosferę wiejskiego jarmarku. 20:20 CÓRKA STALINA (STALIN’S DAUGHTER / STALINS TOCHTER) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Jobst Knigge Film dokumentalny niemieckiej ZDF. Bohaterką filmu jest córka Józefa Stalina, Swietłana, która żyła w najbardziej burzliwych czasach XX wieku. Jest to opowieść o życiu dziecka, którego ojcem był jeden z najbardziej znienawidzonych ludzi na świecie. Będzie też mowa o okropnościach stalinizmu. Dowiemy się, dlaczego i jak Swietłana uciekła za granicę w poszukiwaniu wolności i szczęścia. Wiadomo, że gdy pojawiła się w amerykańskiej ambasadzie w Istambule, sprawdzano, czy rzeczywiście jest córką Stalina. Nikt nie chciał wierzyć, że takiej osobie udało się uciec. Jej przylot do Nowego Jorku wywołał sensację. Oprócz niezwykle ciekawych faktów, ten film to unikalne spojrzenie na dzieje współczesnego świata przez pryzmat osoby z niezwykłą historią własnego życia. 21:25 BALET I JEGO GWIAZDY (DARCEY’S BALLERINA / DARCEY’S BALLERINA HEROINES) Film dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ross Macgibbon W tym filmie dokumentalnym poznamy dzieje roli primabaleriny. Podróżując od XVIII - wiecznej Francji po Amerykę lat 50. , badamy wyzwania, przed którymi stawały tancerki. Zmieniały się zasady i reguły decydujące o tym, kto może zostać primabaleriną. Prezenterką w filmie jest brytyjska primabalerina Darcey Bussell, która spędziła dwie dekady na szczycie, grając wszystkie wielkie role z repertuaru klasycznego i stając się jedną z najsłynniejszych twarzy baletu. To film o historii, o fascynującym świecie baletu, a zarazem spotkanie z mistrzami i uczta dla zmysłów. Opowieść o tym, jak kilka utalentowanych kobiet wpłynęło na historię tej dziedziny sztuki. Patrząc na najważniejsze role, widać, że historię baletu tworzyły nieliczne supergwiazdy. Takie jak: Anna Pawłowa, Galina Ułanowa, Margot Fonteyn i Suzanne Farrell. Baletnice od zawsze były nieustannym obiektem fascynacji, a nawet obsesji. Tuż pod Londynem w zabytkowym gmachu White Lodge mieści się słynna szkoła baletowa Royal Ballet School. Balet francuski jest elegancki i subtelny. Balet amerykański jest dynamiczny. Balanchine powiedział: "balet jest kobietą". Nie jest to jednak sprawiedliwe w stosunku do wspaniałych tancerzy, którzy przez wieki uświetniali scenę baletową. 22:40 TAMTE LATA, TAMTE DNI - LECH MAJEWSKI Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem w podróż do Katowic lat 50. i 60. zabiera nas reżyser Lech Majewski. 23:15 W ZALEWIE REKLAMY (YOU'RE SOAKING IN IT) Film dokumentalny, 73 min, Kanada, 2017 Reżyseria: Scott Harper Współczesna reklama jest nie tylko wszechobecna, ale też zupełnie inna niż jeszcze kilka lat temu. Reklama jest dziś spersonalizowana, interaktywna i doskonale dopasowana do preferencji poszczególnych grup konsumentów. Jest tworzona na podstawie solidnych badań różnych danych, z wykorzystaniem skomplikowanych algorytmów i najnowszej technologii. Dawne przeczucia czy kreatywna intuicja pracowników agencji reklamowych zostały zastąpione dokładną i wnikliwą obserwacją i analizą udostępnianych przez nas codziennie danych. Korzystając z luk prawnych i naszej niefrasobliwości lub lenistwa, firmy są w stanie gromadzić ogromne zasoby danych dotyczących każdego, kto korzysta z internetu. Ludzie z branży nazywają tę nową rzeczywistość reklamową "Dzikim Zachodem". Badacze rynku precyzyjnie prognozują preferencje konsumentów płatków śniadaniowych, mydła i papierosów. Co minuta w sieci pojawia się 400 godzin nowych treści. Ludzkie doświadczenia można katalogować. I temu służy analiza danych: porządkujemy to, co zastaliśmy i przedstawiamy w nowy sposób. Ludzkie reakcje można prześledzić. Trzeba tylko dobrych analityków, twórców programów i algorytmów, którzy mają dostęp do danych. Jedno kliknięcie wystarczy, żeby firma, która ma odpowiedni budżet, wiedziała z góry, co zrobimy. Ten dokument ukazuje kulisy procesu gromadzenia naszych danych i tworzenia zindywidualizowanych, "chodzących za nami" reklam, których zadaniem jest wpłynięcie na nasze decyzje w chwilach naszej słabości. Czy współczesna reklama to niedozwolona ingerencja w naszą prywatność, czy cena, jaką godzimy się płacić za bezpłatny dostęp do internetu? 00:40 TO NASZA MŁODOŚĆ Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2006 Reżyseria: Michał Nekanda Trepka Scenariusz: Michał Nekanda Trepka Zdjęcia: Andrzej Musiał Przejmujący dokument ukazujący traumę dzieci wywiezionych podczas wojny z Poznańskiego oraz z Warszawy w czasie i po upadku powstania 1944 r. , do obozu koncentracyjnego Gross Rosen (dzisiejsza Rogoźnica, miasto między Wrocławiem a Wałbrzychem, koło Strzegomia). Pierwszy dzień w obozie małego Zenka Cickiego. Na tzw. kwarantannie szukał jedzenia w śmietniku koło krematorium. Nie wiedział, gdzie się znalazł. Przyłapał go esesman i pokazał mu palące się zwłoki jakiegoś więźnia ostrzegając, że chłopiec też tak skończy, jeśli się będzie tam kręcił. Przerażony Zenek wrócił do baraku, przytulił się do swego ojca i rozpłakał się. Ojciec głaskał go po głowie, próbując uspokoić i nagle dostrzegł w jego włosach siwe pasemko. Zenek miał wtedy równe 14 lat. Marian Marciniak (Maniek) miał 15 lat, kiedy trafił do słynnych kamieniołomów w Gross Rosen. Cudem udało mu się po paru miesiącach wydostać stamtąd do innego kommando. Norbert Widok (Bercik) miał 18 lat. Zanim trafił do Gross Rosen, spędził już jednak 3 lata w innych obozach. Wacław Bryjanowski (Wacuś) miał 17 lat. Wcześniej spędził 3 lata w dzisiejszym wrocławskim "Pafawagu" jako robotnik przymusowy, gdzie dopisano mu parę lat, by mógł stanąć przy tokarce. Był gońcem w tajnej podziemnej organizacji "Wrocław będzie polski", za co trafił jako więzień polityczny do Gross Rosen. Mieczysław Ścieżyński (Mietek) miał 16 lat, kiedy po powstaniu i przesłuchaniu w gestapo w Wałbrzychu został więźniem obozu. Na film składają się wspomnienia ówczesnych przeżyć i dramatycznych doświadczeń bohaterów. Mimo upływu lat ich relacje są wciąż tak świeże, jakby wszystko zdarzyło się wczoraj. Wszyscy mówią z ogromnymi emocjami, ale prawie bez poczucia krzywdy: nie narzekają, nie oskarżają, chociaż odebrano im dzieciństwo i młodość. 01:10 MAGIK Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Włodzimierz Gołaszewski Scenariusz: Włodzimierz Gołaszewski Jest to filmowa opowieść o najmłodszym kawalerze orderu Virtuti Militari, Jerzym Bartniku, pseudonim Magik. Wręczył mu go sam generał Bór - Komorowski, podczas trwającego jeszcze powstania warszawskiego. Czternastoletni kapral Jurek został nim udekorowany za bohaterski czyn: ryzykując życiem, pod ostrzałem, wyskoczył z kolegą zza barykady na placu Zamkowym i przeciął saperką kabel Goliata, małego, opancerzonego i załadowanego trotylem pojazdu na gąsienicach, zdalnie sterowanego za pomocą długiego kabla. 02:05 PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT Film dokumentalny, 52 min, Niemcy/Polska, 2013 Reżyseria: Anna Schmidt Scenariusz: Anna Schmidt Zdjęcia: Adam Bajerski, Bogumił Godfrejow, Stephan Boerger, Sebastian Hattop, Carsten Waldbauer Wykonawcy: Krzysztof Penderecki, Anne-Sophie Mutter, Julian Rachlin, Janine Jansen, Andrzej Wajda, Johnny Greenwood, Elżbieta Penderecka Autorka, która znała Krzysztofa Pendereckiego, towarzyszyła kompozytorowi przez rok poprzedzający 80. rocznicę jego urodzin. Kamera Anny Schmidt podąża za Pendereckim w drodze z Krakowa do Monachium, z Wiednia do Lipska, z miejskich salonów do jego wiejskiej posiadłości w Lusławicach. Obserwuje każdy aspekt twórczego procesu Pendereckiego: podczas komponowania, planowania parku czy sadzenia nowych drzew, ale też z rodziną - spacerującego po plaży lub komponującego muzykę z wnuczką. Widz staje się świadkiem tworzenia nowych dzieł. W filmie pokazano prawykonanie "Podwójnego koncertu" przez solistów Janine Jansen i Juliana Rachlina 22 października 2012 roku w wiedeńskim Musikverein z towarzyszeniem Sinfonieorchester des Bayerischen Rundfunks pod batutą Mariss Jansons. Kamery Anny Schmidt nie zabrakło też podczas premierowego wykonania "Epiphany cantata" napisanej dla Chóru Chłopięcego św. Tomasza z kościoła św. Tomasza w Lipsku w styczniu 2013 roku. Premiera zamknęła rok uroczystości z okazji 800 - lecia chóru. W filmie wzięły udział postaci odgrywające kluczowe role w artystycznym i prywatnym życiu Krzysztofa Pendereckiego, między innymi Anne - Sophie Mutter, Lorin Maazel, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Jonny Greenwood, Andrzej Wajda, Elżbieta Penderecka. "Penderecki. Droga przez labirynt" nie jest standardowym dokumentem biograficznym, to osobisty, intymny i zabawny portret wybitnego kompozytora, którego muzyczne i towarzyskie powiązania łączą Wschód z Zachodem, tradycję z nowoczesnością.