TVP Historia Sobota, 18.11.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1626 - konsekracja watykańskiej bazyliki św. Piotra; 1665 - początek obrony Jasnej Góry; 1965 - list biskupów polskich do biskupów niemieckich ("wybaczamy i prosimy o wybaczenie"); 1976 - spotkanie członków KOR z kardynałem Wojtyłą; 07:10 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 61 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Matuszczak, Piotr Fiedziukiewicz, Krzysztof Łukaszewicz, Łukasz Wiśniewski Scenariusz: Anna Krasuska, Marta Hryniak, Ewa Ratusińska Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Milena Staszuk, Marcin Piętowski, Jędrzej Jezierski, Przemysław Stippa, Agnieszka Wagner, Jakub Szlachetka, Michał Chorosiński, Małgorzata Klara, Ksawery Szlenkier, Maciej Jachowski, Mateusz Grydlik, Maciej Raniszewski, Żaneta Homa, Julia Łukowiak "Niesforny brat" Rok 1408. Księżna Aleksandra (Agnieszka Wagner) wraca do domu. Na Wawelu zostaje Siemek (Jakub Szlachetka), którego Jagiełło (Sebastian Skoczeń) traktuje jak syna. Świdrygiełło (Michał Chruściel) planuje wyprawę do Wasyla, do Moskwy, żeby zrobić na złość Witoldowi (Michał Chorosiński). Dypold (Maciej Jachowski) wyznaje Sofii (Julia Łukowiak) miłość i obiecuje małżeństwo w zamian za wykradzenie listu z kancelarii. Zbigniew Oleśnicki (Przemysław Stippa) jest w tarapatach, bo postawił złe horoskopy i jeden z rajców stracił dużo pieniędzy. Z kłopotów wyciąga go dawny kolega - Andrzej z Tęczyna (Jędrzej Jezierski). 07:40 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 62 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Łukasz Wiśniewski, Tomasz Matuszczak Scenariusz: Ewa Ratusińska, Jan Staszczyk, Anna Krasuska Aktorzy: Radosław Pazura, Małgorzata Klara, Szymon Nygard, Maciej Jachowski, Mateusz Grydlik, Maciej Raniszewski, Mateusz Jordan-Młodzianowski, Aleksandra Sroka, Piotr Stawski, Piotr Wawer, Milena Staszuk, Dariusz Toczek, Michał Chorosiński, Ksawery Szlenkier, Piotr Pamuła "Królowa wraca do gry" Rok 1408. Wielki Książę Litewski Witold (Michał Chorosiński) oblega Moskwę, a książę Świdrygiełło (Michał Chruściel) ucieka do Wasyla Moskiewskiego. Witold przegrywa wojnę. Litwa głoduje. Zyndram (Maciej Raniszewski) i Anna Witoldowa (Małgorzata Klara) dochodzą do wniosku, że Hanusz (Mateusz Grydlik) jest krzyżackim szpiegiem. Anna Cylejska (Milena Staszuk) postanawia pomóc Jagielle (Sebastian Skoczeń). Chce wysłać list do papieża, w którym opisane będą kłamstwa i niegodziwości zakonu. Sofia (Julia Łukowiak) przyznaje się królowej do flirtu z Dypoldem i do tego, że omal nie została zdrajczynią. 08:15 W KOTLE HISTORII - GORĄCZKA ARCHEOLOGICZNA. ODKRYCIE BISKUPINA Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski W 1933 roku na skutek melioracji obniżył się poziom wody w Jeziorze Biskupińskim. Spod tafli wody wychynęły regularne drewniane kształty. Tak rozpoczęła się największa przygoda polskiej archeologii pradziejowej i najważniejszy poligon archeologiczny międzywojnia. Biskupin badano w czasie II wojny, w PRL, bada się dziś. Tajemnicza osada kultury łużyckiej wciąż odsłania tajemnice, między innymi kulinarne. Próbujemy rekonstruować pradziejową kuchnię. 08:45 WOJOWNICY CZASU - OSTATNIA REDUTA, CZYLI KONFEDERACI W ZAGÓRZU Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Po śmierci zwycięzcy spod Wiednia, króla Jana III Sobieskiego na polskim tronie zasiadł wybrany w trybie wolnej elekcji elektor Saksonii z dynastii Wettynów. Wówczas to zaczyna się nieuchronny upadek Rzeczypospolitej, którego finałem są jej trzy rozbiory. Poprzedza je jednak desperacki zryw w obronie wiary i niepodległości - konfederacja barska. 09:40 ALTERNATYWY 4 - ODC. 2/9 - PRZEPROWADZKA Serial komediowy TVP, 52 min, Polska, 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybiński Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi, Gustaw Lutkiewicz, Wojciech Pokora, Bronisław Pawlik, Kazimierz Kaczor, Bożena Dykiel, Bolesław Płotnicki, Jerzy Kryszak, Zdzisław Rychter, Ryszard Pietruski, Krystyna Tkacz Stanisław Anioł zostaje gospodarzem bloku i kieruje ruchem podczas przeprowadzki. Zamieszanie jest spore. Przydział na to samo mieszkanie otrzymuje Zygmunt Kotek i Zdzisław Kołek - ostatecznie wprowadzają się obaj z rodzinami i prowizorycznie dzielą lokal na pół. Tragarze zamieniają lokatorom meble, ubecy mają założyć podsłuch u opozycjonisty prof. Dąb - Rozwadowskiego. Na skutek pomyłki zakładają "pluskwę" u kogoś innego. Wdowa przywozi trumnę ze zwłokami męża, by choć przez chwilę pobył w nowym mieszkaniu, a po całym bloku grasują oszuści i kombinatorzy. 12:55 TROPIKALNE WYSPY ŚWIATA - BORNEO ODC. 2 (EARTH'S TROPICAL ISLANDS 2. BORNEO) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Kathryn Jeffs, Roger Webb Film dokumentalny BBC Studios opowiadający o wyspach: Madagaskar, Borneo i Hawaje. Wszystkie stanowią odzielne ekosystemy, a ich unikalna przyroda jest od lat zagrożona wyginięciem. Drugi odcinek to podróż na wyspę Borneo, która leży w samym sercu Azji Południowo - Wschodniej. To trzecia pod względem wielkości wyspa świata. W licznych różnorodnych siedliskach żyje tu ponad 60 tysięcy gatunków zwierząt i roślin. Pod tym względem to prawdopodobnie najbardziej zróżnicowana ze wszystkich wysp naszej planety. Wzdłuż linii brzegowej Borneo rozciąga się wyjątkowe środowisko. Rozległy, zalany wodą las poprzecinany jest siecią rzek. W tym podmokłym lesie wyewoluował niezwykły gatunek. Nosacz. Jego wielki nos służy jednemu celowi. Pomaga zdobyć partnerkę. Olbrzymi nos zapewnia samcowi sporą grupę oddanych samic i potomstwo. Młode dopiero po siedmiu latach będzie mogło poszczycić się nosem tak dużym jak nos ojca. Ale to nie nos, tylko wielki brzuch jest kluczowy dla przeżycia tych małp. Gorzkie liście zalanych wodą drzew zawierają niewielką ilość substancji odżywczych. U nosaczy silnie rozwinęło się jelito, pozwalając na wydobycie z pożywienia substancji odżywczych. Tylko najmłodsze liście są wystarczająco pożywne, by warto było je zjadać. Samiec musi więc prowadzić swoje stado, pokonując nawet kilometr dziennie w poszukiwaniu świeżych roślin. Szlak nosaczy przecinają liczne rzeki patrolowane przez olbrzymie drapieżniki o ponadpięciometrowej długości, ważące nawet do tony. Krokodyle różańcowe. By dotrzeć do młodych soczystych liści, stado musi przejść na drugi brzeg. Ale samiec najwyraźniej się waha. Dawniej Borneo była połączona z dzisiejszą Tajlandią i Malezją. Olbrzymi obszar lądowy porastały jedne z najstarszych lasów na Ziemi. Dziesięć tysięcy lat temu, po zakończeniu ostatniej epoki lodowej, poziom wody w morzu wzrósł, odcinając Borneo i miejscowy pierwotny las. W otaczających wyspę płytkich wodach rozwinęły się jedne z najbogatszych na świecie raf koralowych. 13:55 HISTORIA ŻYWA S.I - REKONSTRUKTORZY Z WYBORU Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marcin Kwiatkowski, Maciej Kuszewski, Paweł Długołęcki Scenariusz: Marcin Kwiatkowski, Maciej Kuszewski, Paweł Długołęcki Zdjęcia: Rafał Chudziak, Paweł Latałło, Waldemar Kolsicki Program poświęcony rekonstruktorom odtwarzającym postacie i epizody z różnych epok historycznych, dla których wspólnym mianownikiem jest chęć dotknięcia historii. Odcinek odpowiada na pytanie: dlaczego i po co ludzie różnych profesji i w różnym wieku zajmują się odtwarzaniem przeszłości. Bohaterowie programu dzielą się swoimi refleksjami, demonstrując efekty swej pasji w postaci wiernie zrekonstruowanych przedmiotów, strojów, pojazdów i broni. 14:25 WALECZNE Z GÓR - ODC. 1 HELENA BŁAŻUSIAK Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agata Puścikowska, Wojciech Kursa Scenariusz: Agata Puścikowska Zdjęcia: Wojciech Kursa Przed wojną młoda dziewczyna - Helenka Błażusiak. W czasie wojny wspierała ojca - członka ZWZ AK. Potem sama wstąpiła do AK. Po nieudanym powstaniu szczawnickim, na stałe działa w schronisku na Lubaniu - jest sanitariuszką. Aresztowana przez Niemców, trafia do Palace, katowni Podhala. Torturowana, nikogo nie wydaje. Wybitym zębem pisze wstrząsającą modlitwę na ścianie katowni. Wieziona do obozu zagłady, ucieka z transportu. Po wojnie mieszka w Wadowicach. Przyjmuje nazwisko męża, jest znana jako Wanda Pawlik. Wychowuje pięcioro dzieci. Dopiero przed śmiercią, spisuje krótkie wspomnienia. W latach 70. za namową kuriera Wincentego Galicy, kompozytor Mikołaj Górecki dopisuje do jej napisu - modlitwy, muzykę. Powstaje Trzecia Symfonia Pieśni Żałosnych. 16:25 ARABSKA WYPRAWA LEVISONA WOODA - PRADAWNE DOLINY. ODC. 3/5 (ARABIA WITH LEVISON WOOD 1) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Neil Bonner Duszą i twarzą tej niezwykłej podróżniczej serii jest brytyjski podróżnik Levison Wood, który próbuje odpowiedzieć na pytanie, czym dzisiaj jest Arabia. Okazuje się krainą kontrastów, nie tylko krajobrazowych. Kraje pogrążone w chaosie sąsiadują z dobrze prosperującymi, enklawy nowoczesności ze średniowieczem. Bijące w oczy bogactwo z ludźmi, którzy stracili wszystko i żyją na śmietniskach. Film jest po trosze etnograficzny, bo naszego podróżnika interesuje wszystko. Zachwyca się naturą, ale nie arabskim stylem rządzenia. Zagaduje młodych, a nawet kobiety (po uzyskaniu zgody ich mężów lub ojców). Nie rezygnuje z pomocy miejscowych przewodników. W pierwszym odcinku Wood w dwa tygodnie przemierza Irak, a raczej to, co z niego zostało po amerykańskiej interwencji i serii wojen domowych - od północnej części, kontrolowanej przez Kurdów po rozlewiska Szatt al - Arab. Nie jest to bezpieczna podróż, na drogach są gęsto ustawione blokady i posterunki kontrolne, spać można tylko w militarnych bazach. Oprócz żołnierzy regularnych armii Anglik spotyka oddziały ochotników. Jest świadkiem strzelaniny i zdobywania wioski opanowanej przez ISIS. Często filmuje z ukrycia. Podczas przechadzki po ruinach starej części Mosulu znajduje nieużywaną kamizelkę terrorysty samobójcy, rozmawia ze snajperem, który ma na koncie 343 zabitych wrogów (tydzień później sam zostaje odstrzelony), zagląda do piwnicy, w której ukrywał się Saddam Husajn. Drugi odcinek ma zupełnie inny charakter. Przemknąwszy przez Kuwejt, Brytyjczyk objeżdża Półwysep Arabski. Zwiedza Oman, zwany klejnotem Arabii. Robi zakupy na targowiskach, przebiera się za Beduina, wspina się na najwyższą górę, częściowo na wielbłądzie, częściowo na własnych nogach przemierza 250 kilometrów przez pustynię. Granicę ogarniętego wojną domową Jemenu przekracza nieoficjalnie, jednak droga na zachód jest zamknięta. W trzecim odcinku Wood omija tereny kontrolowane przez zwaśnione plemiona, gangi kryminalistów i Al - Kaidę drogą morską, na zaszczurzonym statku z hinduską załogą, lękliwie wyglądającą piratów. Nieplanowany wcześniej tranzyt przez Róg Afryki - Somalię i Dżibuti kończy w Arabii Saudyjskiej - kolebce arabskiej cywilizacji. Rząd przydziela mu opiekuna, który czujnie przysłuchuje się jego rozmowom. Podróżnik zagląda do wiosek, gdzie nawet dzieci noszą sztylety - symbole prestiżu i niezależności. Gościnni gospodarze częstują go mlekiem wielbłąda, kultywują dawne obyczaje, równocześnie są aktywni na Instagramie. Wood spotyka młodych ludzi, zafascynowanych Zachodem i pielgrzymów, zmierzających do Mekki. Wizytuje opuszczone miasteczko, którego mieszkańcy przenieśli się do nowoczesnych wieżowców i stację kolejową, gdzie słynny Lawrence z Arabii, dokonał pierwszego sabotażu. W Jordanii przemierza malowniczą skalistą pustynię Wadi Rum. 17:25 TOWARZYSZE SEKRETARZE ORAZ INNI DYGNITARZE - ODC. 12 CZESŁAW KISZCZAK. CZŁOWIEK HONORU OD BRUDNEJ ROBOTY Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Dobrosław Rodziewicz Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz Wykonawcy: Dobrosław Rodziewicz Czesław Kiszczak komunistycznym dygnitarzem został dopiero w roku 1980, ale komunistycznym zbrodniarzem już w roku 1945, kiedy wstąpił w szeregi zbrodniczego, stworzonego i kontrolowanego przez Sowietów Głównego Zarządu Informacji WP. Zostanie komunistycznym dygnitarzem Kiszczak zawdzięczał najpierw ministrowi, a potem premierowi i I sekretarzowi KC PZPR Wojciechowi Jaruzelskiemu, któremu był potrzebny jako zaufany człowiek od brudnej roboty. Odcinek pt. "Człowiek honoru od brudnej roboty" przypomina życiorys i karierę polityczną Czesława Kiszczaka. Opowiadają o nich historyk dr hab. Mirosław Szumiło oraz autor i narrator cyklu "Towarzysze sekretarze oraz inni dygnitarze" Dobrosław Rodziewicz. 18:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 21/24 Serial sensacyjny, wojenny, 59 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Janusz Bukowski, Olaf Lubaszenko, Piotr Krukowski, Maciej Dobaniewicz, Maria Probosz, Andrzej Staszczyk, January Brunow, Maciej Orłoś, Maciej Robakiewicz, Andrzej Konic, Gustaw Lutkiewicz, Tomasz Budyta, Bohdana Majda Rok 1937. W Świnoujściu Niemcy planują budowę ośrodka do badań nad nową bronią rakietową. Materiałów dostarcza bytomska huta, a odpowiedzialnością za terminowe wykonanie konstrukcji stalowych wysyłanych do Swinemunde zostaje obarczony inspektor Kriegsmarine Alex Radisch. Macket, informator Czarka, przekazuje mu wiadomości o działalności Radischa. Czarek postanawia zdobyć dokumenty dotyczące nowej broni. Na jego polecenie agentka Hilda bez trudu uwodzi Aleksa i spędza z nim noc. Niebawem Polacy mają zdjęcia kompromitujące Radischa oraz fotokopie tajnych dokumentów z jego teczki. Zawierają one wykaz fabryk na Penemunde. Z informacji, jakie zdobył Czarek, wynika że przodkowie Radischa pochodzili z Wielkopolski, on sam Polaków darzy sympatią, a w Szamotułach mieszka jego kuzyn Robert Walter. Czarek odnajduje Roberta i proponuje mu pracę dla polskiego wywiadu, co wiązałoby się z wyjazdem do Berlina i nawiązaniem kontaktu z Aleksem. Zdjęciami szantażuje Radischa, który też przystaje na współpracę. Dwaj kuzyni działają w Berlinie bardzo sprawnie. Wkrótce wywiadowi polskiemu wiadomo, że Swinemunde jest tylko zapleczem dla tajnego ośrodka badań, jaki powstaje w głębi wyspy, w Penemunde. Ma nim kierować dr Riedel, naukowiec z instytutu prof. Wanderaw Jenie. Czarek odnajduje swojego kolegę Rajmunda, który robił doktorat u prof. Wandera, i prosi go o nawiązanie kontaktów ze znajomymi niemieckimi naukowcami. 19:00 GIGANCI HISTORII - ŻONY KRÓLÓW POLSKI Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Przemysław Babiarz Ludowe przysłowie głosi, że "dobra żona - męża korona". To porzekadło sprawdza się, kto wie, czy nie najpełniej, w przypadku monarchów. Pierwszą, której mąż przyozdobił skronie polską koroną, była - według zapisków Jana Długosza - Oda Miśnieńska, czwarta żona Bolesława Chrobrego. Tytuł totius Poloniae regina otrzymała Jadwiga Kaliska, pomagając uprzednio mężowi Władysławowi Łokietkowi w scaleniu kraju, zdobyciu korony i sprawowaniu rządów. Ich syn Kazimierz Wielki wiązał się więzami małżeńskimi czterokrotnie, trzy żony obdarzając monarchicznym tytułem. Epoka dynastii Jagiellonów to czas ambitnych mariaży i prawdziwie wielkich osobowości na tronie królowych. Do nich należą obwołana świętą patronką Polski Jadwiga Andegaweńska, pełna żywiołowej, politycznej inwencji Bona Sforza, czy inspirująca potomnych Barbara Radziwiłłówna. Gdy nastał czas wolnej elekcji, u boku polskich królów pojawiły się przedstawicielki najznakomitszych dynastii ówczesnej Europy. 19:50 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 46 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 r. wywołało ogłoszenie branki czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski, planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 r. są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 20:05 JAK ROZPĘTAŁEM II WOJNĘ ŚWIATOWĄ, CZ. 1 - UCIECZKA (CZARNO - BIAŁY) Komedia, 81 min, Polska, 1970 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marian Kociniak, Wirgiliusz Gryń, Stanisław Milski, Ludwik Benoit, Mieczysław Stoor, Emil Karewicz, Elżbieta Starostecka, Tomasz Zaliwski, Zdzisław Kuźniar, Leon Pietraszkiewicz, Janusz Ziejewski, Bohdan Ejmont Odtwórca głównej roli Marian Kociniak (1936-2016) to pamiętny Maniek ze skeczów "Paramęt Pikczers" z programu "60 minut na godzinę", aktor wszechstronny. Występował także z sukcesem w filmach obyczajowych ("Czerwone berety") i kryminałach ("Trójkąt Bermudzki"). Film wyreżyserował Tadeusz Chmielewski, jeden z najwybitniejszych twórców polskiej komedii (m.in. "Nie lubię poniedziałku"). "Jak rozpętałem II wojnę światową" jest adaptacją popularnej powieści Kazimierza Sławińskiego "Przygody kanoniera Dolasa". To wojenna farsa o pechowym szeregowcu Franku Dolasie, który chce koniecznie zabłysnąć bohaterskimi czynami, ale plącze się w coraz bardziej niesamowite tarapaty. 31 sierpnia 1939 roku Dolas przybywa na granicę niemiecką w składzie plutonu mającego wzmocnić obronę stacji kolejowej. Zasypia, a jego karabin przypadkowo wypala. Franek jest przekonany, że rozpętał wojnę. Dostaje się do niewoli niemieckiej. W stalagu chce zorganizować ucieczkę, ale jego przesadny entuzjazm zraża obozowych konspiratorów. Franek nie rezygnuje jednak ze swego zamiaru. Zwłaszcza że jego pierwsza, nieudana próba wyrwania się z obozu, za którą Dolas dostaje trzy tygodnie karceru, zmienia stosunek kolegów do pechowego uciekiniera. 21:40 DEWAJTIS - ODC. 1 Serial kostiumowy, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Ariadna Lewańska, Paweł Jurek, Monika Franczak, Ilona Łepkowska Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Antoni Wojnar Aktorzy: Karol Dziuba, Tomasz Sapryk, Mirosław Baka, Maria Pakulnis, Małgorzata Pieczyńska, Michalina Olszańska, Stefan Pawłowski, Dawid Dziarkowski, Michał Chorosiński, „Dewajtis” to jedna z najbardziej znanych powieści obyczajowych Marii Rodziewiczówny, napisana w 1889 r. W siedmiu odcinkach serialu o miłości, honorze i rodzinie splatają się losy zaściankowo-dworskiej społeczności, której życie odmieniło powstanie styczniowe. Rozkaz umierającego ojca nakłada na młodego Marka Czertwana nowy obowiązek – ma zająć się majątkiem ziemskim Poświcie, pozostawionym przez zaginionego przyjaciela ojca, powstańca magnata, Kazimierza Orwida. W jaki sposób Marek, zmuszony do opieki nad posiadłością w Poświciu, poradzi sobie w nowej sytuacji? Czy podda się urokowi Ireny, prawowitej spadkobierczyni dworku? Ideały bohaterów zostaną wystawione na ciężką próbę, a ich pragnienia staną w konflikcie z powinnościami nałożonymi przez rodzinę. Nad majątkiem roztacza kojący cień tytułowy Dewajtis, prastary dąb, który staje się dla bohaterów swoistą ucieczką od trudów życia i majestatycznym symbolem międzypokoleniowej wspólnoty. odc. 1 Wydarzenia z 1863 roku związane z powstaniem styczniowym odcisnęły swoje piętno na losach rodziny Czertwanów. Kazimierz Orwid - właściciel pałacu w Poświciu - postanawia w zrywie pomścić swojego ojca, który zginął w powstaniu listopadowym. Orwid zostaje aresztowany przez Rosjan i wywieziony na Sybir. Na właściciela swojego majątku wyznacza ukochanego wuja Pawła Czertwana. On za punkt honoru obiera dopilnowanie magnackiego dobytku do czasu powrotu rodziny z wygnania. W ciągu dwudziestu pięciu lat Orwid nie wraca, a Czertwanowi pogarsza się stan zdrowia. Na łożu śmierci przekazuje pałac Orwidów swojemu najbliższemu sercu synowi - Markowi. Chłopak szlachetnie godzi się z wolą ojca, pomimo nadziei na inną przyszłość. 22:40 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - DEMONY MICHAŁA ANIOŁA (LES DEMONS DE MICHEL - ANGE) Cykl dokumentalny, 105 min, Francja, 2017 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Filmowa opowieść o genialnym twórcy renesansu, który był największym geniuszem wśród malarzy i rzeźbiarzy - to Michał Anioł. Dorastał we Florencji, gdzie wielki Wawrzyniec Wspaniały - bankier, esteta i mecenas, dostrzegł Michała Anioła Buonarottiego, gdy miał on zaledwie 15 lat. Był nie tylko malarzem i rzeźbiarzem, ale także urbanistą i architektem, a nawet poetą. Widywał się z papieżem i dostojnikami kościelnymi, którzy byli jego zleceniodawcami. Był całkowicie oddany swemu talentowi i dożył 89 lat, jako sławny i bogaty artysta, znakomicie opłacany przez mecenasów. Jednak wybrał życie w ubóstwie, pochłonięty nieposkromionym impulsem tworzenia. Był drażliwym samotnikiem, co przysporzyło mu kłopotów z wielkimi tego świata. Zauroczeni jego pracą i geniuszem wszystko mu wybaczali. Stefan Bern, prezenter programu, zabiera nas w podróż szlakiem twórczości Michała Anioła. We Florencji i w Rzymie obejrzymy cudowne dzieła sztuki, zagłębiając się w jego życie prywatne, nieznane, pełne obaw i pasji. Do najznamienitszych jego dzieł należą: watykańska Pieta, freski w Kaplicy Sykstyńskiej i gigantyczna rzeźba Dawida, wyrzeźbionego z jednego, czterometrowego bloku marmuru. 00:30 WROTA EUROPY Dramat historyczny, 73 min, Polska 1999 Reżyseria: Jerzy Wójcik Scenariusz: Jerzy Wójcik, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Witold Sobociński Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Alicja Bachleda - Curuś, Kinga Preis, Agnieszka Sitek, Agata Buzek, Piotr Szwedes, Andriej Jegorow, Piotr Adamczyk, Henryk Boukołowski, Katarzyna Groniec, Marianna Kawka i inni "Wrota Europy" powstały na motywach reportażu Melchiora Wańkowicza "Szpital w Cichiniczach". Twórcami filmu są artyści niezwykle zasłużeni dla polskiej kinematografii. Reżyser i współscenarzysta Jerzy Wójcik zasłynął już w latach 50. jako czołowy operator "szkoły polskiej". To również dzięki jego zdjęciom takie filmy jak "Kanał", "Eroica", "Popiół i diament", czy "Krzyż Walecznych" stały się klasykami. Kunszt operatorski i wszechstronność Wójcika widać też znakomicie w monumentalnych freskach historycznych ("Potop", "Faraon") i subtelnych dramatach psychologicznych ("Matka Joanna od Aniołów", "Anioł w szafie"). "Wrota Europy" to drugi po "Skardze" (1991) autorski film Wójcika. W pisaniu scenariusza pomagał mu wybitny specjalista w tej dziedzinie Andrzej Mularczyk ("Sami swoi", "Wyjście awaryjne", "Wielki podryw", seriale "Droga" i "Dom"). Na autora zdjęć wybrano równie utytułowanego Witolda Sobocińskiego ("Wszystko na sprzedaż", "Wesele", "Sanatorium pod Klepsydrą", "Ziemia obiecana", "Piraci" i "Frantic" Romana Polańskiego). Jakby tego nie było dość, muzykę napisał Zygmunt Konieczny ("Zmory", "Klucznik", "Ucieczka z kina Wolność", "Historia kina w Popielawach") - nestor polskich kompozytorów filmowych, autor sporej części repertuaru Ewy Demarczyk. W przeciwieństwie do realizatorów "Wrót Europy", w obsadzie dominują aktorzy bardzo młodzi, choć już uznani. Dotyczy to zwłaszcza odtwórczyń trzech głównych ról kobiecych. Zosię zagrała szesnastoletnia Alicja Bachleda - Curuś ("Pan Tadeusz"), Irę - Agnieszka Sitek (gwiazda serialu "Złotopolscy"), a Halę Kinga Preis, zwyciężczyni XX Przeglądu Piosenki Aktorskiej, znana także z kilku świetnych występów w Teatrze TV. W filmie Wójcika ich bohaterki są zaprzyjaźnionymi ze sobą młodziutkimi i naiwnymi siostrami miłosierdzia. W czasie zimy 1918 roku (właśnie wówczas toczy się akcja) dobrowolnie wyruszają do położonego niemal na linii frontu szpitala polowego. Swój wybór traktują nie tylko jako spełnienie patriotycznego obowiązku, lecz także jako romantyczną przygodę. Siedemnastoletnia Zosia ma jeszcze dodatkową motywację. Liczy, że w sąsiedztwie frontu spotka swego brata Pawła. Kiedy dziewczęta przez skutą lodem rzekę docierają do lecznicy, szybko przekonują się o bardzo trudnych warunkach, w których przyjdzie im pracować. Już pierwszego dnia zostają wysłane do pobliskiego miasteczka po brakujące środki opatrunkowe. Korzystając z sytuacji, Zosia gorączkowo szuka śladów bytności Pawła. Niestety, wskutek wzmagającego się z każdą minutą artyleryjskiego ostrzału siostry muszą wracać do szpitala. Rozpoczynają się paniczne przygotowania do ewakuacji. W saniach nie starcza miejsca dla wszystkich chorych, lecz mimo to naczelny lekarz postanawia ostatnią podwodą odesłać najmłodszy personel, czyli Zosię, Halę i Irenę. Te jednak podejmują brzemienną w skutki decyzję - zostaną na miejscu. Jeszcze nie wiedzą, że wraz z nadejściembolszewików staną w obliczu być może najcięższej próby w całym swoim życiu. 01:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA TAKSÓWKARZA W KIJOWIE Reportaż, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W kolejnym reportażu o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego spotkanie z Wadimem, który pracuje w jednej z kijowskich korporacji taksówkarskich. Zna on miasto, jak nikt inny. Pokazuje Kijów, jakiego nie zobaczy żaden turysta.