TVP Kultura Wtorek, 14.11.2023 08:50 MIASTO Z MORZA Dramat historyczny, obyczajowy, 113 min, Polska, 2009 Reżyseria: Andrzej Kotkowski Scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Olgierd Łukaszewicz, Zdzisław Wardejn, Marian Dziędziel, Piotr Polk Scenariusz filmu oparty na motywach I tomu powieści Stanisławy Fleszarowej - Muskat "Tak trzymać". To opowieść o pracy, przyjaźni i miłości, o wielkich nadziejach i porażkach. Ukazuje pionierski okres budowy portu gdyńskiego - w owym czasie inwestycji olbrzymiej i kosztownej, podjętej wysiłkiem polskiego rządu, polskich i francuskich inżynierów oraz robotników. To jednocześnie historia rodzącego się miasta, obejmująca okres około trzech lat, od wiosny 1923 roku do uzyskania przez Gdynię praw miejskich w 1926 roku. Główni bohaterowie filmu to cała galeria barwnych postaci. Butny i ambitny 19 - letni Krzysztof Grabień pochodzi ze wsi pod Przeworskiem. Wyruszył na Wybrzeże w poszukiwaniu pracy i swojego miejsca w życiu. Jest sierotą, jego rodzice zginęli w czasie bombardowania. W czasie podróży Krzysztof zostaje okradziony, dociera do Gdyni nocą, nie ma się pieniędzy na nocleg. Nazajutrz w kolejce do punktu werbującego robotników do pracy poznaje Wołodię Jazowieckiego, który proponuje mu niezbyt legalny, ale za to opłacalny interes. Razem zatrudniają się w garkuchni, gdzie pracuje też Łucka, dziewczyna z Kaszub. Krzysztof podoba się jej, a on odwzajemnia jej zainteresowanie. Znajomość szybko przeradza się w miłość. Kariera Grabienia na Wybrzeżu rozwija się. Młody człowiek podejmuje pracę przy budowie portu, kończy polskie gimnazjum w Gdańsku, żeni się z Kaszubką i wreszcie idzie na studia. Sukcesywnie wrasta w rodzące się miasto. Jego miłość, Łucka, pochodzi z rodziny z Konków. Początkowo zatrudniona w garkuchni dla robotników, później znajduje zatrudnienie w biurze inż. Tadeusza Wendy, kierownika budowy portu w Gdyni. Łucka zostaje żoną Krzysztofa zostaje wbrew woli ojca, Augustyna. Ich córka Julia będzie pierwszym dzieckiem urodzonym w Gdyni po uzyskaniu praw miejskich. Równie ciekawą postacią w filmie jest Wołodia Jazowiecki, rówieśnik i serdeczny przyjaciel Krzysztofa. Umie czerpać radości, kocha życie i piękne kobiety. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wrócił do kraju ze Związku Sowieckiego wraz z ojcem. Jego matka nie przeżyła trudów podróży. Początkowo Wołodia zajmuje się lewymi interesami, jednak wszystko się zmienia, gdy ma okazję wykorzystać swoją znajomość języków obcych. Od tej pory pracuje jako tłumacz francuskich inżynierów budujących port w Gdyni, a później wstępuje do Marynarki Wojennej. Choć uchodzi za lekkoducha, jest jednocześnie człowiekiem honoru. Skłócony z ojcem, kategorycznie odmawia przyjęcia od niego pomocy finansowej. Woli pozostać na własnym utrzymaniu. Trzydziestoparoletnia wdowa po majorze Wojska Polskiego, pani Helena, to piękna i szlachetna kobieta. Po przyjeździe do Gdyni z Warszawy prowadzi nad morzem restaurację Pawilon. Próbuje ułożyć swoje życie na nowo. Francuscy inżynierowie oraz Krzysztof i Wołodia często bywają w restauracji Heleny, tu koncentruje się życie towarzyskie, tu przychodzą miejscowi i letnicy w sezonie. Helena związuje się z jednym z francuskich inżynierów, Marcelem Lebrakiem. Mimo propozycji wyjazdu do Paryża i obiecujących perspektyw na przyszłość, zamierza pozostać w Gdyni. W czasie weselnego przyjęcia Krzysztofa i Łucki, organizowanego w restauracji Heleny, wszystkich poraża wiadomość, że wskutek kryzysu konsorcjum wycofuje się z budowy portu. Roboty zostają wstrzymane, ludzie tracą pracę, Francuzi wyjeżdżają. W czasie pożegnania na dworcu w Gdyni Helena zapewnia Lebraca, że przyjedzie do Paryża. Kryzys niemieckiej marki sprawia, że przepadają wszystkie oszczędności Augustyna Konki, trzymane w gdańskim banku. Konka pada rażony apopleksją. Sprowadzony przez Krzysztofa lekarz niewiele może pomóc. Pielęgnowany przez rodzinę Augustyn, leży w domu, nie ma kontaktu ze światem.Krzysztof, Łucka, Helena i Wołodia spotykają się w restauracji. Rozmawiają o przyszłości. Wszyscy są w podłym nastroju. Losy tej czwórki bohaterów splatają się z losami miejscowej ludności oraz z historią autentycznych postaci związanych z Kaszubami, z budową portu i tworzącym się miastem. 11:00 CHŁOPI - ODC. 10/13 - ŚMIERĆ BORYNY Serial obyczajowy, 49 min, Polska, 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, Józef Nowak, August Kowalczyk, Aleksander Fogiel, Jadwiga Chojnacka, Tadeusz Janczar, Mieczysław Czechowicz, Bronisław Pawlik, Zofia Merle, Barbara Ludwiżanka, Wanda Łuczycka, Stanisław Niwiński, Franciszek Pieczka, Magda Wołłejko, Barbara Burska, Kazimierz Wichniarz, Irena Karel U Borynów wciąż wybuchają awantury między Hanką a Jagną, która nie chce pracować w polu, natomiast coraz częściej wraca do domu po nocy pijana. Z więzienia wychodzi większość chłopów, ale Antek nadal jest za kratkami. Ludzie z Lipiec znajdują w lesie wójta śpiącego obok Jagny. Ksiądz gromi ich za to w kazaniu. Tymczasem Jasio wyjeżdża do seminarium uczyć się "na księdza". Szymek, brat Jagny, chce się żenić z Nastką Gołębianką. Dominikowa sprzeciwia się planom syna, dochodzi do bójki. Szymek zabiera pieniądze, ale matka odmawia mu ziemi. Boryna ostatnie dni spędza w łożu ustawionym w sadzie. Umiera w nocy, na polu, jak gospodarz. 12:05 CAMILLE PISSARRO - ŚLADAMI OJCA IMPRESJONISTÓW (CAMILLE PISSARRO: THE IMPRESSIONIST LEGACY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Christophe Fonseca Scenariusz: Christophe Fonseca, Stphane Rodriguez Dokument przybliża sylwetkę Camille ' a Pissarro, francuskiego impresjonisty, który najchętniej malował pejzaże i sceny przedstawiające proste życie. Malarz chętnie odnosił się do różnych pór roku, uwieczniając ich urok w swoich dziełach. 13:10 MARTHA COOPER - HISTORIA GRAFFITI (MARTHA: A PICTURE STORY) Film dokumentalny, 82 min, Australia, 2019 Reżyseria: Selina Miles W latach 70. XX wieku w Nowym Jorku fotografka Martha Cooper uchwyciła jedne z pierwszych zdjęć graffiti, w czasie gdy miasto wypowiedziało mu wojnę. Kilkadziesiąt lat później Cooper wywarła wpływ na globalny ruch artystów ulicznych. 14:45 PODRÓŻE DANIELA SZCZECHURY Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2005 Reżyseria: Marcin Giżycki Scenariusz: Marcin Giżycki Daniel Szczechura - reżyser i scenarzysta filmów animowanych, scenograf. Urodził się w 1930 w Wilczogębach. Studiował przez rok na ASP w Warszawie (1951 - 52). W 1958 ukończył historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. W 1962 wydział operatorski łódzkiej szkoły filmowej. Był współzałożycielem warszawskiego Studenckiego Teatru Satyryków (STS) i autorem scenografii jego przedstawień. W latach 50. zrealizował kilkanaście filmów amatorskich na taśmie 16 mm, z których kilka uzyskało nagrody na konkursach filmowych, m.in. zrealizowane wspólnie z Andrzejem Błasińskim "Spojrzenie". Jego filmem dyplomowym była etiuda filmowa "Konflikty" (1960). Od 1961 Szczechura realizował filmy w łódzkim Studiu Małych Form Filmowych SE - MA - FOR. Od 1970 wykładowca warszawskiej ASP - prowadzi pracownię filmu animowanego przy wydziale grafiki. Wykładowca uczelni zagranicznych, m.in. Królewskiej Akademii Sztuki w Gandawie i Emily Carr College w Vancouver. Członek Stowarzyszenia Filmowców Polskich, w latach 1970 - 73 w Zarządzie Głównym. Wiceprezes ASIFA (Międzynarodowego Stowarzyszenia Filmu Animowanego). Daniel Szczechura jest laureatem wielu nagród za twórczość w dziedzinie filmu animowanego. Otrzymał m.in. medal Złotego Grona za całokształt twórczości na 4. Wystawie i Sympozjum Plastyki "Złote Grono" w Zielonej Górze (1969), nagrodę im. Zenona Wasilewskiego (1975), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za całokształt twórczości filmowej w dziedzinie animacji (1975), Nagrodę Specjalną ASIFA za nieoceniony wkład w sztukę i rozwój filmu animowanego (1990) i nagrodę Gemma, Włoskiego Stowarzyszenia Filmu Animowanego. 15:40 LEGIONY Dramat historyczny, 133 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dariusz Gajewski Scenariusz: Tomasz Łysiak, Michał Godzic, Maciej Pawlicki Aktorzy: Sebastian Fabijański, Bartosz Gelner, Wiktoria Wolańska, Mirosław Baka, Jan Frycz, Grzegorz Małecki, Piotr Cyrwus, Marta Juras, Borys Szyc Filmowa superprodukcja o legionowym pokoleniu lat 1914 - 1916, które wywalczyło Polsce niepodległość. To epickie widowisko historyczne, rozgrywające się podczas I wojny światowej, zrealizowane przy użyciu najnowocześniejszych technik filmowych. Ukazuje młodych ludzi, bez wahania rzucających się w wir walki o odzyskanie państwowości, ale także tych, którzy dopiero zrozumieli, że tylko w wolnej Polsce spełnią swoje marzenia. Uniwersalna opowieść o wkraczaniu w dorosłość w trudnych czasach i dojrzewaniu do wspólnoty. Wielka historia jest tu tylko tłem dla rozgrywającej się na pierwszym planie love story. Uwikłani w nią są: dezerter z carskiego wojska - Józek Wieża, a także Ola Tubilewicz, agentka wywiadu Pierwszej Brygady, członkini Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego oraz jej narzeczony Tadek Zbarski, ułan i członek Drużyn Strzeleckich. Historia fikcyjnych bohaterów została zainspirowana losami prawdziwych legionistów. 18:10 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - KS. PROF. BIDZINA GUNIA Rozmowa, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Piotr Poraj Poleski, Anna Szałańska, Jolanta Rzegocka Program "Res Poloniae - o Polsce z oddali" to cykl wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką w różnych krajach. Tym razem dziennikarka odwiedza Gruzję, gdzie rozmawia z przedstawicielami kulturalnych elit. Misją programu jest wzajemne poznanie się Polaków i Gruzinów, odnalezienie w Gruzji polskich śladów, a także uświadomienie sobie wszystkiego, co może łączyć obydwa narody. Bohaterem odcinka jest ks. prof. Bidzina Gunia. 18:50 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 11/18 - HASŁO Serial sensacyjny, wojenny, 55 min, Polska, 1968 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Leszek Herdegen, Lidia Korsakówna, Eliasz Kuziemski, Andrzej Polkowski, Leonard Pietraszak, Edward Lubaszenko, Zdzisław Kuźniar, Igor Przegrodzki, Zbigniew Lesień, Halina Buyno - Łoza Kloss wyrusza do Normandii. Na miejscu ma z nim nawiązać kontakt francuski partyzant, Hubert. Wskutek niefortunnego zbiegu okoliczności w oznaczonym dniu przybywa do miasta inny oficer niemiecki i Hubert jemu zdradza hasło: "W Paryżu najlepsze kasztany są na placu Pigalle". Aresztowany partyzant umiera w więziennym szpitalu. Porucznik von Vormann domyśla się jednak, że z miejscowym ruchem oporu współpracuje inny oficer niemiecki. Na hasło prawidłowym odzewem reaguje Kloss. Von Vormann zaczyna go szantażować, m. in. żąda pieniędzy na odrestaurowanie rodowych włości. Kloss zwodzi go, a jednocześnie naprowadza majora Ehlerta na trop Vormanna jako agenta. Przygotowuje także akcję odbicia jeńców z niemieckiego więzienia. 20:00 TEATR TELEWIZJI - ZGAGA Spektakl teatralny, 50 min, Polska, 2015 Autor: Ewa Madeyska Reżyseria: Katarzyna Szyngiera Zdjęcia: Michał Stajniak Muzyka: Marcin Lenarczyk, Wojtek Zrałek - Kossakowski Aktorzy: Krzysztof Dracz, Ewa Skibińska, Maria Kania, Marta Ojrzyńska, Jolanta Olszewska Akcja "Zgagi" rozgrywa się w małym miasteczku. Oś fabularną sztuki stanowi odbywająca się w czasie teraźniejszym, interwencyjna rozmowa Kuratorki z Heleną i Tadeuszem - rodzicami niedostosowanej społecznie, udającej psa, niespełna szesnastoletniej Zuzanny. W retrospekcjach rozgrywających się w pamięci bohaterów poznajemy traumatyczne wydarzenia z ich przeszłość. Błędy rodziców stają się przyczyną niedostosowania i osamotnienia córki. Losy rodziny matki, ojca i dziecka pokazane są w krzywym zwierciadle, sięgając niejednokrotnie granic absurdu. Relacje rodzinne są zaburzone od pokoleń. Życie Zuzanny, która nosi imię po ukochanym psie swojego ojca, jest naznaczone tragedią od momentu narodzin, a nawet wcześniej, za sprawą rodzinnych korzeni. Dziewczyna, będąca niechcianym owocem wynaturzonej miłości, dziedziczy po psie nie tylko imię ale i smutny los. Zuzanna staje się karykaturalnym odbiciem natury swoich rodziców, ich zgagą. Sztuka znalazła się w finale Gdyńskiej nagrody Dramaturgicznej w 2012 roku. 21:30 LEKKIE OBYCZAJE - NA ZAWSZE RAZEM (AMANDA) Film obyczajowy, 102 min, Francja, 2018 Reżyseria: Mikhaël Hers Scenariusz: Mikhaël Hers, Maud Ameline Aktorzy: Vincent Lacoste, Isaure Multrier, Stacy Martin, Ophelia Kolb, Marianne Basler, Jonathan Cohen Mieszkający w Paryżu 24-letni David jest bardzo blisko związany ze swoją siostrą Sandrine oraz jej córką. Młoda kobieta samotnie wychowuje 7-letnią Amandę, w czym brat bardzo jej pomaga. Sandrine jest nauczycielką angielskiego, a David pracuje dorywczo jako ogrodnik. W jego życiu pojawia się Lena, nauczycielka muzyki, koleżanka siostry. Pewnego razu Sandrine idzie z nią i przyjaciółmi do parku, gdzie akurat dochodzi do ataku terrorystycznego. Ona ginie, a Lena zostaje ranna. David przejmuje opiekę nad osieroconą siostrzenicą. I choć pomaga mu ciotka Maud, wciąż ma wątpliwości, czy podoła wszystkim obowiązkom. Rozważa nawet oddanie Amandy do domu dziecka. Ale dziewczynka bardzo przywiązuje się do niego. Razem wyjeżdżają do Londynu, gdzie mieszka matka Davida, z którą od dawna nie utrzymywał kontaktów. Ta podróż jeszcze bardziej zbliża ich do siebie. Teraz David poważnie zastanawia się nad adoptowaniem dziecka. 23:30 KINO MOCNYCH WRAŻEŃ - MARIA PANNA NILU (NOTRE - DAME DU NIL / OUR LADY OF THE NIL) Dramat, 93 min, Francja/Ruanda/Belgia, 2019 Reżyseria: Atiq Rahimi Scenariusz: Atiq Rahimi Zdjęcia: Ramata Sy Aktorzy: Malaika Uwamahoro, Clariella Bizimana, Santa Amanda, Albina Sydney "Maria Panna Nilu" to filmowa adaptacja książki Scholastique Mukasongi o tym samym tytule, nagrodzonej jedną z najważniejszych francuskich nagród literackich Nagrodą Renaudot. W katolickiej szkole im. Marii Panny Nilu, prowadzonej przez siostry zakonne w 1973 r. w Rwandzie, kształcone są dziewczęta mające być przyszłą elitą tego kraju. I choć dziewczęta dzielą podobne marzenia i pragnienia, coraz częściej pojawiają się konflikty pomiędzy uczennicami z plemienia Tutsi i Hutu. Do tragedii dochodzi, gdy jedna z dziewcząt doprowadza do wtargnięcia do szkoły wojskowych, którzy urządzają polowanie na uczennice Tutsi. Czystka w szkołach, kościołach, administracji i na uniwersytetach z 1973 r. na zawsze zmieni Rwandę, zapowiadając przyszłe straszliwe wydarzenia. (Filmweb) Berlinale 2020 - Kryształowy Niedźwiedź Nagroda Jury Młodych Generaci14+ 01:15 PANORAMA KINA POLSKIEGO - CZŁOWIEK Z ŻELAZA Dramat, 147 min, Polska 1981 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Występują: Jerzy Radziwiłowicz, Krystyna Janda, Marian Opania, Irena Byrska, Wiesława Kosmalska, Bogusław Linda, Franciszek Trzeciak, Janusz Gajos, Andrzej Seweryn, Marek Kondrat, Jerzy Trela, Krzysztof Janczar, Krystyna Zachwatowicz - Wajda, Bogusław Sobczuk, Wojciech Alaborski, Halina Łabonarska, Bożena Dykiel i inni W czasie wydarzeń sierpniowych w 1980 roku autor scenariusza Aleksander Ścibor - Rylski przebywał za granicą. W ciągu sześciu dni na podstawie dokumentów, relacji świadków, zapisów magnetofonowych napisał scenariusz "Człowieka z żelaza". Wyjaśniając tytuł filmu powiedział: "Birkut przyjechał ze wsi na budowę Nowej Huty twardy i takim pozostał. Narasta w nim świadomość, ale jako charakter pozostaje monolitem od początku do końca. Jego syn najpierw prezentuje się jako młody człowiek dość nieufny i zamknięty w sobie. Jest dopiero takim kawałkiem żelaza, który trzeba wykuć. I wykuwa go życie - śmierć ojca, rok 1976, działalność w wolnych związkach zawodowych i wreszcie sam strajk." Fabuła filmu jest kontynuacją losów rodziny Birkutów. Syn Mateusza Birkuta, Maciek Tomczyk, jest robotnikiem w stoczni gdańskiej. Jest także aktywnym działaczem komitetu strajkowego. Dziennikarz radiowy Winkel otrzymuje polecenie zrealizowania reportażu kompromitującego Tomczyka. Winkel przyjeżdża do Trójmiasta, składa wizytę Badeckiemu, przedstawicielowi lokalnych władz. Badecki stara się uświadomić, jak ważna jest dla władzy sprawa tego reportażu. Winkel próbuje się przedostać na teren strajkującej stoczni. Bezskutecznie. W tłumie zgromadzonym przed bramą zakładu spotyka dawnego znajomego, Dzidka, któremu kiedyś załatwił pracę w telewizji gdańskiej. Dzidek opowiada mu o Tomczyku, który jest jego kolegą ze studiów. Aby uzyskać przepustkę na teren stoczni, Winkel odwiedza rodzinę działaczki związkowej Wiesławy Hulewicz. Dowiaduje się o małżeństwie Agnieszki, która w roku 1976 robiła film o Birkucie, z Maćkiem Tomczykiem. Teraz Agnieszka osadzona jest w areszcie za popieranie strajku. Dzięki znajomościom w milicji Winkel uzyskuje widzenie z nią. Dziewczyna opowiada dziennikarzowi - zna go zresztą z czasów pracy w telewizji - historię swej znajomości i małżeństwa z Birkutem. Ta rozmowa ostatecznie przekonuje go o słuszności żądań strajkujących. Postanawia, że reportaż, który miał zrobić, nigdy nie powstanie. Komisja Rządowa i Międzyzakładowy Komitet Strajkowy podpisują porozumienie. Film uhonorowano "Złotą Palmą" i Nagrodą Jury Ekumenicznego na festiwalu w Cannes w 1981 roku.