TVP Dokument Wtorek, 05.12.2023 06:00 DZIKA POLSKA - O PAJĄKACH BEZ JADU Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Pająki wciąż potrafią nas zaskoczyć i to nie tylko kunsztem rozsnuwanych przez siebie sieci, czy lotami na nitce. Okazuje się, że niektóre odbywają gody nieomal zimą, inne zimują pod lodem, a cała ich rzesza spędza mroźny czas pod gołym niebem, znosząc nawet dwudziestostopniowe mrozy. Wiele z nich to drobne istoty, których bliskiej obecności nawet się nie domyślamy. Trwają już na ziemi dziesiątki milionów lat, a wiele z nich zostało zakonserwowanych w bursztynie. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 11 LEGENDA "CZARNEJ WOŁGI" Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy legendarna czarna wołga faktycznie przemierzała ulice polskich miast i wsi? Czy porywała niewinnych, którzy po zmroku odważyli się wyjść z domu? Ile prawdy jest w tej opowieści? Między innymi o tym Radosław Kotarski opowiada w najnowszych "Podróżach z historią". W programie poznamy również tajemnice samochodu, który oficjalnie nie istniał, a należał do najważniejszych osób w państwie. Dowiemy się także, który polski samochód sprzedawaliśmy zagranicznym odbiorcom za banany. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 261 TYCHY Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. W XVII wieku było to niewielkie miasteczko skupione wokół olbrzymiego browaru, po wojnie w 1951 roku władze ludowe w ramach centralnego planowania postanowiły uczynić Tychy miastem stutysięcznym, które rozgęści zaludnienie miast Górnego Śląska, a przede wszystkim Katowic. Zbudowano wówczas socrealistyczne kompleksowe osiedla (budynki mieszkalne, szkoły, domy kultury, zieleń) i nazwano je literami alfabetu. W 1982 roku w Tychach powstała świątynia, która zwraca uwagę nie tylko niezwykłą architekturą. W jej wnętrzu warto zobaczyć polichromie wybitnego artysty Jerzego Nowosielskiego. Tychy słyną również z orkiestry kameralnej AUKSO (z gr. wzrost, wzrastanie), jednej z najlepszych w Europie. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /93/ Reality show, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W dzisiejszym odcinku dwie niekonwencjonalne metody wspomagające leczenie weterynaryjne. Chiropraktyka, czyli terapia manualna oraz zoofarmakognozja, terapia z zastosowaniem ziół, olejków eterycznych i innych preparatów. Okazuje się, że w wielu sytuacjach, w odniesieniu do zwierząt i ludzi można stosować podobne sposoby leczenia. Poznacie konia Altivo, któremu chiropraktyka umożliwia normalne funkcjonowanie oraz sunię Chemii, która z rozwagą wybiera dla siebie przygotowane przez terapeutkę preparaty. W Kąciku Adopcyjnym psiak Rysiek uratowany z koszmaru Radys, czekający na dom w Rogatym Ranczu. 08:15 CHEMICZNY ŚWIAT - ODC. 1 POCZĄTKI (THE CHEMICAL WORLD EP. 1 ORIGINS) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2021 Reżyseria: Marck Radomsky, Alice Tylor Scenariusz: Dr Jordan Nguyen Seria dokumentalna (3 odcinki) o tym, jak chemia ukształtowała naszą planetę, ludzkie życie i całe życie na Ziemi od gigantycznego płetwala błękitnego do najmniejszego organizmu jednokomórkowego. Co zaskakujące, ze wszystkich pierwiastków chemicznych w układzie okresowym tylko sześć: węgiel, wodór, azot, tlen, fosfor i siarka łączy się, tworząc wszystko, co znamy, od planet w naszym Układzie Słonecznym po niewidzialne bakterie i wirusy. Odc. 1. Przełomowe odkrycia naukowe i technologiczne, które pozwoliły nam zrozumieć, jak zaczęło się życie, jak ewoluowało, co je utrzymuje, jak człowiek wykorzystał wiedzę o chemii, aby poprawić swoją egzystencję. Od czasu odkrycia struktury DNA w 1955 r. i późniejszego zsekwencjonowania całego ludzkiego kodu genetycznego przez Human Genome Project w 2000 r. , naukowcy coraz bardziej potrafili wyjaśnić reakcje chemiczne zachodzące w organizmie człowieka. Dzięki temu można teraz leczyć wcześniej nieuleczalne choroby genetyczne, rozumieć rolę, jaką chemia odgrywa w miłości, wyjaśniać tajemnice macicy i jak nienarodzony płód kontroluje chemicznie zarówno matkę, jak i ojca. Znaleziono nawet sposoby na spowolnienie nieuchronnego słabnięcia naszych ciał z powodu starzenia się. 09:15 SEEFELD, MAGICZNA KRAINA TYROLU - ODC. 1 W KRÓLESTWIE SOKOŁA WĘDROWNEGO (SEEFELD, TYROLEAN WONDERLAND / NATURPARADIES SEEFELD - - IM REICH DES WANDERFALKEN) Film dokumentalny, 48 min, Austria, 2019 Reżyseria: Manfred Corrine, Christian Puluj Dwuczęściowy film dokumentalny o regionie Seefeld - sercu Tyrolu, otoczonym najdzikszymi i najpiękniejszymi alpejskimi szczytami. Różnorodność krajobrazu zapiera dech w piersiach, obejmuje prastare lasy, rwące rzeki, skaliste szczyty, pastwiska i wodospady. Lasy zamieszkują puszczyki i dzięcioły trójpalczaste, wyższe wzniesienia są domem dla koziorożców, kozic i najszybszego drapieżnika na ziemi, sokoła wędrownego. Część I dokumentu: W królestwie sokoła wędrownego - przedstawia dziką przyrodę tego magicznego górskiego świata na spektakularnych zdjęciach i śledzi sokoła wędrownego przez ponad rok pokazując fascynujące życie tego powietrznego drapieżnika na najwyższych szczytach i wokół nich. Mury obronne z pradawnych czasów. Takimi się zdają sięgające nieba grzbiety gór, otaczające Seefeld. Chronią wyjątkową ostoję przyrody przed naporem cywilizacji. Powstała w ten sposób jedna z najpiękniejszych krain alpejskich, ale żeby w niej przetrwać, trzeba się umieć przystosować. Góry Karwendel są królestwem sokoła wędrownego. Zimą sokoły nie interesują się swymi terenami lęgowymi. Poluja tam, gdzie jest zwierzyna. W lutym jednak samiec powraca na miejsce gniazdowania. Sokół wędrowny umie dostrzec zdobycz z odległości kilku kilometrów. Przepatruje otoczenie jakby w zwolnionym tempie, dzięki czemu może nagle zmienić kierunek lotu przy prędkości trzystu kilometrów na godzinę. 10:15 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 2 POŁUDNIOWE WYBRZEŻE I ATTYKA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 2 SOUTH COAST & ATTICA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 11:10 KOPALNIE W KOSMOSIE (ASTEROID MINING, THE NEW ELDORADO / ASTEROIDES, LE NOUVEL ELDORADO SPATIAL) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Guillaume Lenel Dokument o eksploatacji asteroidów. To dziedzina od dawna uważana za część science fiction, ale jest bliska urzeczywistnienia. Potężni decydenci oraz państwa przygotowują się do tego poważnie, bowiem może to być odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie na rzadkie metale, które są niezbędne do naszej rewolucji numerycznej i transformacji energetycznej. W 2018 roku sprzedano miliard czterysta milionów smartfonów. Najnowsze komórki zawierają złożoną mieszankę metali, z których większość to metale rzadkie. W ekranie dotykowym znajduje się ind, w baterii kobalt, za wibracje odpowiada neodym. Dzięki nim smartfony są coraz lżejsze i pojemniejsze. Celem Planetary Resources jest pozyskiwanie bogactw kosmosu dla ludzkości w kosmosie i na ziemi. Planeta cierpi na brak surowców, ale potrafimy zmienić niedobór w obfitość. Jakie kroki wciąż oddzielają nas od nadejścia nowej ery górnictwa? A co ten sen o Eldorado mówi o naszym sposobie wykorzystywania środowiska? Asteroidy zawierają te same bogactwa, które można znaleźć na ziemi, ponieważ są "cegłami", z których zbudowane są planety. 6 - 7 miliardów lat temu Układ Słoneczny był dyskiem gazów i pyłów krążących wokół Słońca. Z czasem te pyły zaczęły się zlepiać, tworząc zalążki planet. Ale część tego materiału utknęła między Marsem a Jowiszem, tworząc Pas Asteroid. Opierając się na tym fascynującym temacie, jakim jest eksploatacja kosmosu, film konfrontuje dwa aspekty naszej cywilizacji: potrzebę odkrywania przyszłych terytoriów oraz sposób radzenia sobie z eksploatacją terytoriów obecnych. 12:05 MAMY TAM PRZYJACIÓŁ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1974 Scenariusz: Jerzy Ringer Zdjęcia: Jerzy Augustyński Film dokumentalny o mieszkańcach Niemiec i ich zainteresowaniu polską kulturą. Autor filmu odwiedza Berlin i szuka w mieście ludzi związanych z Polską. Spotyka niemieckiego dziennikarza, który pracuje jako korespondent w Polsce. Opowiada o pracy w Warszawie, swoich dzieciach i ich związkach z Polską. Prezentacja Uniwersytetu Humbolta, gdzie znajduje się katedra polonistyki. Zainteresowanie Niemców polską kulturą, muzyką, sztuką i historią. Zdjęcia filmowe z wystawy powstałej z okazji 30 - lecia PRL - u, a zaprezentowanej w Berlinie. 12:40 CHODZI NIE O MNIE, ILE O LASY, GÓRY, POLA... Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2010 Reżyseria: Adam Kulik Scenariusz: Adam Kulik Dokumentalny film o jednym z najwybitniejszych polskich malarzy - Leonie Wyczółkowskim. Był jednym z najbardziej wszechstronnych pejzażystów i portrecistów epoki, z równą łatwością malował w technice olejnej, akwarelowej, co pastelami. Do dzisiaj pozostaje najbardziej płodnym i wszechstronnym grafikiem polskim; tylko w grafice pracował w 10 technikach. Z czasem jego temperament i niecierpliwość spowodowały, że zarzucił całkowicie technikę olejną na rzecz znacznie "szybszych" pasteli i akwareli. Potrafił za jednym posiedzeniem w plenerze wykonać kilkadziesiąt rysunków i szkiców. Dzieciństwo i młodość spędził na Ziemi Lubelskiej, w okolicach Jeziorzan (d. Łysobyki), i Ryk, gdzie znajdował się dwór jego dziadków Falińskich. Po studiach w Monachium i w Krakowie u Jana Matejki osiadł w tym mieście, pracując jako profesor w Akademii Sztuk Pięknych. Wiele wówczas podróżował, odwiedzając Włochy, Hiszpanię, Anglię, Francję. Z czasem przeniósł się do Poznania, by osiąść na stałe w zakupionym dworku w Gościeradzu koło Bydgoszczy. Jednak pierwsze doznania z okresu dzieciństwa, sposób widzenia i odczuwania pejzażu, w ogóle przyrody, które stale są obecne w jego płótnach, grafice, wyniósł właśnie z Ziemi Lubelskiej, z okresu dzieciństwa. Wielkim przełomem dla jego twórczości okazał się kilkuletni pobyt na Ukrainie, podczas którego gruntownie zmienił technikę i sposób operowania światłem. Właśnie wtedy pojawił się impresjonizm Wyczółkowskiego mający proweniencję rodzimą, w każdym razie nie paryską, jak mówił sam malarz. Film pokaże kształtowanie się jego osobowości i smaku artystycznego, wrażliwości na ludzi i naturę. Do dzisiaj Wyczółkowski pozostaje najlepszym polskim malarzem oddającym istotę przyrody, jej ducha, z tego powodu wyeksponowane zostaną właśnie te akcenty, obecne w jego twórczości od samego początku aż do śmierci. Wyczółkowski szybko nużył się pewnymi tematami, np. przez całe życie lekceważąco traktował malowanie portretów, choć czas pokazał, że nie do końca miał rację. Inne, np. malarstwo historyczne, który starał się mu zaszczepić Matejko, czy karykaturę, traktował jako mało nieistotne, marginalne. Chociaż i tu potrafił osiągnąć znakomite rezultaty. Mimo sławy, jaką zdobył, za życia pozostał skromnym, dobrym człowiekiem. Przy całej krewkości charakteru (dwukrotnie pojedynkował się z innymi artystami na szable i szpady), cechowała go wielka dobroć oraz naturalna skłonność do pomagania innym. Co zresztą i studenci, i koledzy artyści, czasem bezwzględnie wykorzystywali przy całej wyrozumiałości artysty. 13:25 DEKLARACJA NIEŚMIERTELNOŚCI Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2010 Reżyseria: Marcin Koszałka Scenariusz: Marcin Koszałka Zdjęcia: Marcin Koszałka Muzyka: Andrzej Smolik W maju 2011 r. jury 59. Trento Film Festival, najstarszego i najpoważniejszego festiwalu górskiego na świecie, nagrodziło "Deklarację Nieśmiertelności" Srebrną Gencjaną za najlepszy wkład artystyczno - techniczny. Dzieło Marcina Koszałki, wielokrotnie nagradzanego operatora i reżysera filmów dokumentalnych, powstawało trzy lata. Zdjęcia były kręcone m.in. w Tatrach, na krakowskim Zakrzówku, w Jaskini Mamutowej, a także w pałacu w Krzeszowicach. To film o upływie czasu i przemijaniu, o walce z nieuchronnymi prawami biologii, zmaganiem się z destrukcją własnego ciała. Bohaterem filmu jest Piotr "Szalony" Korczak, jeden z najlepszych polskich alpinistów, człowiek niezwykle inteligentny, który nie tylko był i nadal jest świetnym sportowcem, ale też tworzy własną filozofię życia. To człowiek, który sam chce być outsiderem, mający poczucie niespełnienia, ale jednocześnie potrafiący cieszyć się życiem. Nie boi się nagłej śmierci, a wręcz przeciwnie. Nie wyobraża sobie bowiem starości, dogorywania w domu starców. Przez cały czas towarzyszy mu dręcząca myśl o przyszłości, co będzie za chwilę, za parę lat. Krakowianin Piotr Korczak (rocznik 1961), absolwent historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, ma żonę i dorosłego syna. Zrezygnował z zawodu historyka na dobre, dziś pracuje jako robotnik wykonujący prace wysokościowe. Wspina się od ponad 30 lat, jest pionierem ekstremalnej wspinaczki skałkowej. Na początku lat 80. XX wieku zapoczątkował tzw. "nową falę" w polskim wspinaniu. Pokonywał i ustanawiał kolejne granice możliwości. "...tworzył kolejne stopnie trudności dróg wspinaczkowych. Jego drogi są legendami. W 1988 r. stworzył drogę wspinaczkową, która była tylko o pół stopnia łatwiejsza od najtrudniejszej drogi na świecie. Korczak zainspirował do wspinania kilka pokoleń wspinaczy" - napisał o nim Jacek Trzemżalski w Magazyie Górskim. Nigdy nie udało mu się odnieść znaczących sukcesów poza granicami kraju, choć otarł się o wielki wspinaczkowy świat. W zawodach Pucharu Świata w Madonna di Campiglio w 1990 roku zajął aż i zarazem tylko czwarte miejsce. W jednym z wywiadów Marcin Koszałka mówi o bohaterze swego filmu: "Piotrek jest dla mnie wspaniałym bohaterem, mimo że się kłóciliśmy na planie i mieliśmy wiele konfliktów. Ja go bardzo lubię i szanuję. To był dla mnie zawsze bohater sportowy, co również jest tematem filmu - spotykam w nim swojego mistrza. Zresztą w filmie pada kwestia, że po latach spotyka się dwóch ludzi - filmowiec, który już nie jest wspinaczem, a w latach młodości nie był w stanie osiągnąć wspinaczkowego poziomu Piotrka. A teraz robi film o byłym mistrzu - zatem spotyka się człowiek, który chciał być mistrzem, ale nim nie został i spotyka się mistrz, który już teraz przestaje być mistrzem". 14:05 OAZA ORYKSA ARABSKIEGO (OASIS OF THE ARABIAN ORYX - ABU DHABI'S DESERT ISLAND / INSEL DER WEIEN ANTILOPE ABU DHABI’S NATUROASE) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Ngelica V. Marte, Werner Zips To miejsce niezwykłych starań na rzecz ochrony przyrody - Sir Baniyas - pustynna wyspa dzikich zwierząt. Żyją tu na wolności dzikie stworzenia z kilku kontynentów. Sir Baniyas jest naturalną wyspą Zjednoczonych Emiratów Arabskich, ZEA. Rezerwat założył szejk Zajid Al Nayhan, który stworzył tu rodzaj Arki Noego, głównie dla jednego z najrzadszych wówczas gatunków: oryksa arabskiego. Na Wyspie Białej Antylopy powstała Oaza Abu Zabi. Przede wszystkim osiedlono tu zagrożony wyginięciem oryks arabski, czyli białą antylopę, aby zapewnić mu przetrwanie. Abu Dhabi chce wytyczyć nową drogę do bardziej zrównoważonej przyszłości w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Sir Bani Yas to duży projekt, który nie polega wyłącznie na ponownym wprowadzeniu kilku okazów rzadkich gatunków. Nazwa Abu Zabi znaczy ojciec gazeli. W XVIII w czasie polowania gazela zaprowadziła Beduinów z oazy Liwa do źródła wody. Założyli tam wioskę rybacką i według legendy - był to początek nowej ery. 15:05 SEEFELD, MAGICZNA KRAINA TYROLU - ODC. 2 WCZORAJ I DZIŚ (SEEFELD, TYROLEAN WONDERLAND / SEEFELDER GESCHICHTEN - - HEIMAT ZWISCHEN TIROL UND BAYERN) Film dokumentalny, 48 min, Austria, 2019 Reżyseria: Manfred Corrine, Christian Puluj Dwuczęściowy film dokumentalny o regionie Seefeld - sercu Tyrolu, otoczonym najdzikszymi i najpiękniejszymi alpejskimi szczytami. Różnorodność krajobrazu zapiera dech w piersiach, obejmuje prastare lasy, rwące rzeki, skaliste szczyty, pastwiska i wodospady. Lasy zamieszkują puszczyki i dzięcioły trójpalczaste, wyższe wzniesienia są domem dla koziorożców, kozic i najszybszego drapieżnika na ziemi, sokoła wędrownego. Część II dokumentu "Seefeld wczoraj i dziś" analizuje sąsiedztwo Bawarii i Tyrolu oraz znaczenie Seefeld - ośrodka sportów zimowych i turystyki międzynarodowej. Poznamy też ludzi, którzy żyją w tym miejscu dbając o tradycje i rozwój regionu. Z doliny Inn w Tyrolu wiedzie pradawna droga na północ, łącząca Tyrol z Bawarią. Na wysokości tysiąca dwustu metrów przecina płaskowyż Seefeld region graniczny o strategicznym znaczeniu i dosyć burzliwej historii. Płaskowyż Seefeld ukształtowała geografia Alp i alpejski klimat. Pośrodku leży miasteczko Seefeld, chlubiące się licznymi obiektami sportowymi. Od połowy siedemnastego wieku do początku osiemnastego broniła tutaj dostępu do Tyrolu twierdza Porta Claudia. Wzniesiona w najwęższym punkcie przełęczy Scharnitz, zagradzała drogę potencjalnym najeźdźcom. Wiemy, że Bawarczycy i Tyrolczycy nie raz w dziejach ze sobą wojowali; wiemy, co się tu działo podczas wojny, kiedy bomby spadały na płaskowyż. A potem nagle region ten stał się miejscem pojednania i przyjaźni. Bawarczycy i Tyrolczycy spotykają się na skoczni, przyjeżdżają tu ludzie z całego świata, odbywają się tu igrzyska olimpijskie. Jest to po prostu miejsce, które łączy ludzi. 16:05 CHEMICZNY ŚWIAT - ODC. 2 WNĘTRZE (THE CHEMICAL WORLD EP. 2 WITHIN) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2021 Reżyseria: Marck Radomsky, Alice Tylor Scenariusz: Dr Jordan Nguyen Seria dokumentalna (3 odcinki) o tym, jak chemia ukształtowała naszą planetę, ludzkie życie i całe życie na Ziemi od gigantycznego płetwala błękitnego do najmniejszego organizmu jednokomórkowego. Co zaskakujące, ze wszystkich pierwiastków chemicznych w układzie okresowym tylko sześć: węgiel, wodór, azot, tlen, fosfor i siarka łączy się, tworząc wszystko, co znamy, od planet w naszym Układzie Słonecznym po niewidzialne bakterie i wirusy. Odc. 2. Poznamy chemię naszych początków, cofając się w czasie o ponad cztery miliardy lat, aby odkryć nowe dowody życia na Ziemi, ukryte głęboko w strukturze geologicznej planety, w najgłębszych oceanach i w najdalszych zakątkach naszego Układu Słonecznego. Dążenie do opanowania chemii doprowadziło do niesamowitych przełomów, które ulepszyły każdy aspekt ludzkiego życia ale miały też niszczycielskie konsekwencje. 17:05 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 3 TESALIA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 3 THESSALY) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 18:10 PEKIN DAXING: NAJWIĘKSZE LOTNISKO ŚWIATA (DAXING: THE BIGGEST AIRPORT IN THE WORLD / DAXING: LE PLUS GRAND AÉROPORT DU MONDE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2022 Reżyseria: Olivier Lacaze Film dokumentalny. Kod PKX - Pekin Daxing - 25.09.2019 Chiny otworzyły międzynarodowe lotnisko w Daxing. Ta ogromna gwiazda z miedzianym dachem zajmuje powierzchnię 700 000 m2, odpowiednik 98 boisk piłkarskich. Nowy budynek o kształcie inspirowanym bańką mydlaną i oparty na zaawansowanych modelach matematycznych, które zrewolucjonizowały architekturę XX wieku jest największym terminalem lotniczym na świecie. Koszt operacji - 15 miliardów euro! Wyjątkowa konstrukcja to arcydzieło architektury. Największy z dotąd wybudowanych portów lotniczych. Oto historia niebywałego przedsięwzięcia budowy portu Pekin Daxing. Monumentalnego, futurystycznego, o przesądzonej przyszłości - będzie największy na naszej planecie i otworzy Chinom drogę do realizacji ambitnych celów. Filmowcy śledzili budowę lotniska na przestrzeni 5 lat. 100 000 mężczyzn i kobiet, którzy każdego dnia pracowali nad realizacją tego nie zwykle ambitnego projektu. W filmie ukazano nieznane przeciętnemu człowiekowi miejsca pracy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania i bezpieczeństwa lotniska. Kiedy samolot wyląduje na Daxing, komputer szybko wskazuje najlepszą drogę kołowania. Musi być najkrótsza z uwagi na oszczędność paliwa. Oświetlenie drogi jest również sterowane komputerowo, by pilot bez problemu trafił na miejsce. Na Daxing jest dużo bagażu. Ogrom! W szczycie trzeba odprawić ponad piętnaście tysięcy toreb, walizek i innych pakunków na godzinę. Gdyby stworzyć dla nich jeden pas, miałby on 32 kilometry długości i otoczył lotnisko osiem razy. 19:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TUNEZJA. GWIAZDA AFRYKI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Tunezja to najmniejsze, najbardziej otwarte i kosmopolityczne państwo Maghrebu, kolebka cywilizacji kartagińskiej. Krzyżowały się tu różne wpływy: od rzymskich po francuskie i arabskie. Tunezja zyskała niepodległość w 1956 roku. W 2011 roku odbyła się tu tak zwana "jaśminowa rewolucja", która przekształciła się w arabską wiosnę, niosąc zew wolności innym krajom arabskim. 20:20 CAŁA NADZIEJA W ATOMIE (ATOMIC HOPE INSIDE THE PRO - NUCLEAR MOVEMENT) Film dokumentalny, 51 min, Francja/Irlandia, 2022 Reżyseria: Frankie Fenton Film dokumentalny podąża za globalnym ruchem zwolenników wykorzystania energii nuklearnej. Mocno wierzą, że potrzebujemy energii jądrowej w celu dekarbonizacji naszych systemów energetycznych, zanim nastąpi katastrofalna zmiana klimatu. Kamera towarzyszyła im przez 10 lat. Pochodzą z całego świata; od Japonii po Szwajcarię, od Ameryki po Australię. Na każdym kroku spotykają się ze starciami i sprzeciwem. Śmieci jądrowe, koszty, obawy przed promieniowaniem i odpady nuklearne to tylko niektóre z bardzo poważnych problemów, które tradycyjni ekolodzy mają przeciwko tej technologii. Więc kto ma rację? W obliczu bardzo realnego kryzysu klimatycznego, gdy czas ucieka i następują nieodwracalne zmiany klimatu czy nadszedł czas, aby ludzie na całym świecie zatrzymali się, trzeźwo spojrzeli na naukę, powstrzymali masowe zamykanie elektrowni jądrowych i rozważyli wykorzystanie energii jądrowej jako realnego rozwiązania nadchodzącej katastrofy? 21:35 PIENIĄDZE ALBO ŻYCIE: CZYLI JAK SIĘ LECZYĆ W USA (HEALTHCARE SYSTEM: AN AMERICAN SICKNESS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Gary Grabli Film dokumentalny o amerykańskim systemie opieki zdrowotnej na przestrzeni wielu lat. Uważany jest za zdumiewająco dysfunkcyjny, ale pierwotnie został zaprojektowany z myślą o korzyściach ekonomicznych i politycznych. Ten film prezentuje portrety prawdziwych obywateli amerykańskich, którzy padli ofiarą tego systemu, a także wywiady z ekspertami, politykami i osobami z branży medycznej. Film analizuje niezrozumiałe wady systemu, który konsekwentnie obniża średnią długość życia w jednym z najbogatszych krajów świata. Mobilny szpital powstał z myślą o niesieniu pomocy w krajach rozwijających się. Dziś funkcjonuje głównie w Stanach Zjednoczonych. Amerykańska klasa pracująca z konsultacji i zabiegów medycznych korzysta w improwizowanych klinikach. W państwie uważanym za największą potęgę gospodarczą podstawowa opieka zdrowotna to luksus, na który stać tylko nielicznych. W Stanach Zjednoczonych należy uiszczać comiesięczną składkę ubezpieczenia zdrowotnego. Nie jest to mały wydatek: czteroosobowa rodzina musi wydać na ten cel średnio 15 tysięcy dolarów rocznie. A i tak nie oznacza to, że gwarantujemy sobie pokrycie wszystkich kosztów leczenia. Każda placówka samodzielnie i dowolnie wycenia świadczenia. Szpitale kasują pacjentów za dodatkową opiekę, używając niejasnych dla obywateli kodów. W większości państw europejskich rządy negocjują ceny leków z producentami. Ale nie w USA, gdzie koncerny robią, co w ich mocy dla zachowania lukratywnego status quo. Za szybującymi cenami leków stoi trzygłowa hydra: koncerny farmaceutyczne, towarzystwa ubezpieczeniowe i mało komu znane spółki nadzorujące refundację leków, tak zwane PBM. 22:40 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA MUZUŁMAŃSKIEGO DUCHOWNEGO W TASZKIENCIE Reportaż, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Rahmatułahem - jednym z najważniejszych muzułmańskich duchownych w Uzbekistanie. 23:15 GRUPA WAGNERA W LIBII (RUSSIA’S LIBYAN FRONT) Film dokumentalny, 53 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Andrei Erastov, Nick Sturdee Film dokumentalny o rosyjskim froncie w Libii. W kwietniu 2019 roku generał Khalifa Haftar zaatakował uznawany przez ONZ rząd w stolicy Libii, Trypolisie. Wkrótce stało się jasne, że tak zwana Libijska Armia Narodowa Haftara nie działa sama. Brytyjskie, arabskie i rosyjskie serwisy wspólnie badały doniesienia o rosyjskich najemnikach w Libii. Znani są jako Grupa Wagnera. Pragniemy dowiedzieć się, co robią w Libii i kto nimi kieruje. Grupa Wagnera to mroczny rosyjski, prywatny oddział wojskowy, znany ze swojej tajności i brutalności. Najemnicy zostali oskarżeni o zbrodnie wojenne w tym pułapki i napaści na domy cywilów, mieli też dostęp do bardzo specjalistycznej broni. Rzekomo z rosyjskich dostaw wojskowych. Dwóch byłych pracowników ujawnia motywacje tych, którzy dołączają do grupy najemników. Uwaga, film zawiera drastyczne sceny. 00:20 TYLKO SAMOTNOŚĆ Reportaż, 20 min, Polska, 1982 Scenariusz: Krzysztof Kalukin, Barbara Balińska Zdjęcia: Krzysztof Kalukin Opowieść o Franciszku Bemie, rozpoczyna się fragmentem reportażu Zbigniewa Bożyczki "Bem z Gietrzwałdu" z 1971 roku. Ciąg dalszy opowieści o człowieku, który całe życie walczył o zachowanie polskości. Obecnie 86 - letni Franciszek pracuje nadal na roli, mówi o swojej miłości do ziemi. Wspomina wywiezienie do przymusowej pracy w III Rzeszy oraz lata po wyzwoleniu. Mówi o ojcu, który żył ponad 100 lat, a on sam chciałby ten wiek przekroczyć. Jest patriotą, ale we wsi uznawany jest za dziwaka, bo nie popiera wyjazdów Warmiaków do Niemiec. 00:55 NIEZNANY ŻOŁNIERZ Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1992 Autor: Zbigniew Szaniawski Reżyseria: Edmund Zbigniew Szaniawski Scenariusz: Edmund Zbigniew Szaniawski, Witold Lisowski Zdjęcia: Krzysztof Langda, Dariusz Kopciński Program poświęcony powstaniu Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 276 MAPA SERCEM PISANA - ŻARNÓW Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Dzisiejszy odcinek - "Mapa sercem pisana - Żarnów". Jesteśmy w Żarnowie. Pierwsze wzmianki na temat tutejszej świątyni pochodzą z roku 1111 r. czasu lokacji miasta za panowania Bolesława Krzywoustego. Na przestrzeni wieków wielokrotnie dewastowana i łupiona przez Tatarów czy Szwedów, mimo wszystko przetrwała do dziś. Majestat, piękno i aura skumulowanych epok to emocje, z którymi wkraczamy do świątyni w Żarnowie. A chcemy tu sprawdzić, czy w niższych pokładach, pod posadzką nie kryją się tajemnicze artefakty. 02:20 RYSOPIS SKOLIMOWSKIEGO Film dokumentalny, 43 min, Polska, 1992 Reżyseria: Jerzy Kołat Scenariusz: Jerzy Kołat Zdjęcia: Waldemar Kolsicki Filmowa biografia twórcza Jerzego Skolimowskiego nakręcona przy okazji realizacji przez bohatera adaptacji powieści Witolda Gombrowicza "Ferdydurke". Narracja filmu oparta jest na wzajemnym uzupełnianiu materiałów - wykopiowań z filmów fabularnych reżysera ("Rysopis", "Walkower", "Bariera", "Ręce do góry") z dokumentalną relacją z kilku wybranych planów filmu "Ferdydurke" paradoksalnie tworzących syntetyczny /także jednostkowy/ portret zmagań twórcy na tle przeżytych doświadczeń historycznych. W warstwie formalnej film "Rysopis Skolimowskiego" przełamuje funkcje konwencjonalności znaczeń gatunków filmowych: źródłem dokumentacyjnym są fragmenty filmów fabularnych Jerzego Skolimowskiego, dokumentalne zdjęcia z planu "Ferdydurke" i z biennale w Wenecji. 03:10 WITAJCIE W BEZDOMNOŚCI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Reżyseria: Henryk Dederko Film jest relacją z eksperymentu, do którego przystępuje kilkanaście osób chcących zmienić swój styl życia i widzenie świata. Do tego eksperymentu zgłaszają się zazwyczaj ludzie z klasy średniej, studenci, celebryci. Wszyscy będą przez kilka dni żyć tak, jak żyją osoby bezdomne. Będą żebrać, szukać jedzenia w śmietnikach, spać w kanałach i medytować. Pod kierunkiem buddyjskiego mistrza duchowego Fleeta Maulla uczestniczą w programie street retreat polegającym na wyjściu na ulice i na walce o przetrwanie. Fleet Maull organizuje te warsztaty uliczne po to, by ludzie przestali bać się tego, że w kryzysie mogą wszystko utracić. Można stracić dom, pieniądze, rodzinę, a mimo to przetrwać. Program street retreat (SR) uczy, jak przystosować się do warunków ekstremalnych. Uczestnicy warsztatów opowiadają, jakie zmiany w ich psychice i w postawach spowodowało to nowe doświadczenie. Czy wszyscy powrócą do pracy w korporacjach, w bankach, na uczelniach? Co teraz myślą o ludzkiej biedzie, której dotąd nie zauważali? Co człowiek ma robić, kiedy zmienia się jego karma?