TVP Dokument Środa, 06.12.2023 06:00 DZIKA POLSKA - JAK BÓBR PRZYKAZAŁ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Krystian Matysek Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Uratowane pół wieku temu bobry pokazują dziś ząb, a ściślej swe niezwykle ostre siekacze. Nade wszystko zaś swą ekspansywność, zmyślność i witalność, które sprawiły, że podbiły znaczną część Polski. Tu i ówdzie jest ich zbyt wiele. Stąd akcje przesiedlania tych zwierząt do innych ostoi. Te akcje to okazja, by przekonać się, jak silnym zwierzęciem jest ten wodny gryzoń, a także odkryć, jak wielki wpływ na otaczającą przyrodę mają ci naturalni inżynierowie znad nizinnych rzek. 06:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 12 PREZYDENCKIE SIEDZIBY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski W jakich warunkach mieszkali i pracowali prezydenci Polski w czasie XX - lecia międzywojennego? Co zmieniło się od tego czasu? Jak wygląda otoczenie prezydentów po 1989 roku? Jakie tajemnice skrywają ich pomieszczenia? Na te pytania odpowie Radosław Kotarski w "Podróżach z historią", zabierając widzów w fascynującą podróż po Pałacu Prezydenckim, Belwederze i rezydencji w Wiśle. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 262 DĄBROWA GÓRNICZA Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Dąbrowa Górnicza - miasto nierozerwalnie związane z przemysłem wydobywczym ma do zaproponowania znacznie więcej. Mieszkańcy i turyści mogą korzystać z niezwykle bogatej oferty rekreacyjno - sportowej, jaką zapewniają malownicze zbiorniki wodne pod wspólną nazwą Pogoria. To miejsce nie tylko do uprawiania sportów wodnych, bo wokół akwenów ciągną się trasy dla wrotkarzy, rowerzystów czy po prostu spacerowiczów. Niezwykłą przyrodniczą atrakcją jest też położona nieopodal Pustynia Błędowska - największy w Polsce i Europie Środkowej obszar wydm śródlądowych. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /94/ Reality show, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W tym odcinku przedstawiamy Wam arapaimy olbrzymie. To ryby o budowie ciała podobnej do ryb prehistorycznych i dlatego niekiedy nazywamy je żywymi skamielinami. Osiągają wagę 200 kilogramów, a spotkaliśmy je w płockim ogrodzie zoologicznym. Trafiliśmy tam również na trening w szkółce olbrzymów, czyli słoni. Ukończenie jej w płockim ZOO daje absolwentom szansę na dostanie się do znanych europejskich ogrodów. Ale to nie wszystko. Żyją tam też pancerniki, które bronią się przed niebezpieczeństwem jak nasze jeże, czyli zwijają się w kule. Są to jednak kule pancerne. Proponujemy też zabawę w nosework z Waszymi psiakami. Na czym polega i jakie korzyści przyniesie zarówno Wam jak i Waszym pupilom, zobaczycie w naszym programie. A w Kąciku Adopcyjnym Bazylek. Psie niepełnosprawne dziecko, które pilnie się uczy i czeka na odpowiedzialnych opiekunów. 08:10 CHEMICZNY ŚWIAT - ODC. 2 WNĘTRZE (THE CHEMICAL WORLD EP. 2 WITHIN) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2021 Reżyseria: Marck Radomsky, Alice Tylor Scenariusz: Dr Jordan Nguyen Seria dokumentalna (3 odcinki) o tym, jak chemia ukształtowała naszą planetę, ludzkie życie i całe życie na Ziemi od gigantycznego płetwala błękitnego do najmniejszego organizmu jednokomórkowego. Co zaskakujące, ze wszystkich pierwiastków chemicznych w układzie okresowym tylko sześć: węgiel, wodór, azot, tlen, fosfor i siarka łączy się, tworząc wszystko, co znamy, od planet w naszym Układzie Słonecznym po niewidzialne bakterie i wirusy. Odc. 2. Poznamy chemię naszych początków, cofając się w czasie o ponad cztery miliardy lat, aby odkryć nowe dowody życia na Ziemi, ukryte głęboko w strukturze geologicznej planety, w najgłębszych oceanach i w najdalszych zakątkach naszego Układu Słonecznego. Dążenie do opanowania chemii doprowadziło do niesamowitych przełomów, które ulepszyły każdy aspekt ludzkiego życia ale miały też niszczycielskie konsekwencje. 09:10 SEEFELD, MAGICZNA KRAINA TYROLU - ODC. 2 WCZORAJ I DZIŚ (SEEFELD, TYROLEAN WONDERLAND / SEEFELDER GESCHICHTEN - - HEIMAT ZWISCHEN TIROL UND BAYERN) Film dokumentalny, 48 min, Austria, 2019 Reżyseria: Manfred Corrine, Christian Puluj Dwuczęściowy film dokumentalny o regionie Seefeld - sercu Tyrolu, otoczonym najdzikszymi i najpiękniejszymi alpejskimi szczytami. Różnorodność krajobrazu zapiera dech w piersiach, obejmuje prastare lasy, rwące rzeki, skaliste szczyty, pastwiska i wodospady. Lasy zamieszkują puszczyki i dzięcioły trójpalczaste, wyższe wzniesienia są domem dla koziorożców, kozic i najszybszego drapieżnika na ziemi, sokoła wędrownego. Część II dokumentu "Seefeld wczoraj i dziś" analizuje sąsiedztwo Bawarii i Tyrolu oraz znaczenie Seefeld - ośrodka sportów zimowych i turystyki międzynarodowej. Poznamy też ludzi, którzy żyją w tym miejscu dbając o tradycje i rozwój regionu. Z doliny Inn w Tyrolu wiedzie pradawna droga na północ, łącząca Tyrol z Bawarią. Na wysokości tysiąca dwustu metrów przecina płaskowyż Seefeld region graniczny o strategicznym znaczeniu i dosyć burzliwej historii. Płaskowyż Seefeld ukształtowała geografia Alp i alpejski klimat. Pośrodku leży miasteczko Seefeld, chlubiące się licznymi obiektami sportowymi. Od połowy siedemnastego wieku do początku osiemnastego broniła tutaj dostępu do Tyrolu twierdza Porta Claudia. Wzniesiona w najwęższym punkcie przełęczy Scharnitz, zagradzała drogę potencjalnym najeźdźcom. Wiemy, że Bawarczycy i Tyrolczycy nie raz w dziejach ze sobą wojowali; wiemy, co się tu działo podczas wojny, kiedy bomby spadały na płaskowyż. A potem nagle region ten stał się miejscem pojednania i przyjaźni. Bawarczycy i Tyrolczycy spotykają się na skoczni, przyjeżdżają tu ludzie z całego świata, odbywają się tu igrzyska olimpijskie. Jest to po prostu miejsce, które łączy ludzi. 10:10 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 3 TESALIA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 3 THESSALY) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 11:05 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCY MADAGASKAR - DZIKIE WYBRZEŻA (FASCINATING MADAGASKAR - THE WILD WEST COAST) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Annette Scheurich Krótkie podróże do Ameryki Południowej, Afryki i Europy. Szybkie wypady do: Patagonii, w Andy lub do dżungli tropikalnej. To okazja poznania Kenii lub Gór Wogezów w sercu Europy. Madagaskar, rajska wyspa na Oceanie Indyjskim z niepowtarzalnym krajobrazem przyrody i mieszkańcami kochającymi zabawę. Wyspa Madagaskar leży 500 km od wybrzeży Afryki, to czwarta co do wielkości wyspa na ziemi, odseparowana od reszty świata od 90 milionów lat. Madagaskar odkryto dopiero 2000 lat temu. Ludzie przybywali tam z Azji, z Bliskiego Wschodu i z Afryki. Różnorodność pochodzenia plemion malgaskich wyraźnie widać obecnie w ich stylu życia i tradycjach. Anakao na południowym zachodzie wyspy jest siedzibą rybaków z ludów Vezo. To oddalony region i trudno dostępny z lądu. Ludy Vezo są nazywane dziećmi morza. Rzadko się tu widzi motorówki, bo są zbyt drogie. Wiele rodzin nadal mieszka głównie na morzu. Żeglują od wysepki do wysepki wzdłuż ogromnej rafy koralowej, położonej na zachód od wybrzeża Madagaskaru. Jak dotąd Vezo cieszą się bogatymi terenami łowisk. Niestety, coraz częściej są zmuszani do dzielenia się tym bogactwem z międzynarodowymi flotami rybackimi, które pojawiają się na wodach przybrzeżnych Madagaskaru i zagrażają dobrostanowi mieszkańców. Większość rafy na zachód od wybrzeża jest wciąż dziewiczym podwodnym rajem. Tymczasem zmiany klimatyczne i tu czynią spustoszenie. Podwyższona temperatura wód powoduje, że rafa umiera. Nadal udaje się jej odradzać, oferując nurkom i turystom zapierający dech krajobraz koralowy, a ludowi Vezo bogate łowiska. Madagaskar bardzo się zmienił od czasów, gdy pierwsi osadnicy przypłynęli przez ocean. Wciąż udaje się jednak zachować piękno dzikiej przyrody temu niepowtarzalnemu światu na wyspie. W ten sposób fascynacja Madagaskarem trwa nadal. 11:20 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCY MADAGASKAR - LASY PÓŁNOCY (FASCINATING MADAGASCAR - THE FORESTS OF THE NORTHEAST) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Steffen Sailer, Annette Scheurich Przyjrzymy się z bliska bujnym lasom Madagaskaru - państwa wyspiarskiego położonego w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, u południowo - wschodnich wybrzeży Afryki. Madagaskar - rajska wyspa na Oceanie Indyjskim z niepowtarzalnym krajobrazem przyrody i mieszkańcami kochającymi zabawę. Wyspa leży 500 km od wybrzeży Afryki. To czwarta co do wielkości wyspa na Ziemi, odseparowana od reszty świata od 90 milionów lat. Półwysep Masoala w północno - wschodniej części kraju to jeden z najbogatszych w gatunki regionów na świecie. Największym miastem w regionie jest Maroantsetra z 22 tysiącami mieszkańców. To główne centrum wymiany handlowej rozmaitych towarów i punkt tranzytowy dla egzotycznych przypraw uprawianych na wyspie. Park narodowy na Półwyspie Masoala jest największym rezerwatem w północno - wschodnim Madagaskarze. Las dochodzi do oceanu. Las deszczowy Masoalas leży w regionie o jednym z największych opadów na świecie. Każdego roku spada 4 tysiące litrów deszczu na metr kwadratowy. Północno - wschodni region Madagaskaru zachował sporo dziewiczej przyrody. Jednak tylko wtedy, gdy pokolenia Malgaszy dalej będą szanować przyrodę, fascynujące dziedzictwo naturalne Madagaskaru ma przyszłość. 11:45 TYLKO SAMOTNOŚĆ Reportaż, 20 min, Polska, 1982 Scenariusz: Krzysztof Kalukin, Barbara Balińska Zdjęcia: Krzysztof Kalukin Opowieść o Franciszku Bemie, rozpoczyna się fragmentem reportażu Zbigniewa Bożyczki "Bem z Gietrzwałdu" z 1971 roku. Ciąg dalszy opowieści o człowieku, który całe życie walczył o zachowanie polskości. Obecnie 86 - letni Franciszek pracuje nadal na roli, mówi o swojej miłości do ziemi. Wspomina wywiezienie do przymusowej pracy w III Rzeszy oraz lata po wyzwoleniu. Mówi o ojcu, który żył ponad 100 lat, a on sam chciałby ten wiek przekroczyć. Jest patriotą, ale we wsi uznawany jest za dziwaka, bo nie popiera wyjazdów Warmiaków do Niemiec. 12:15 GWIAZDOR - ALEKSANDER WOLSZCZAN Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński Złociste plaże, błękitne fale, piękne krajobrazy pełne palm, eleganckie hotele to niewątpliwe atuty małej wysepki na Morzu Karaibskim. Co roku Portoryko przyciąga tłumy turystów. Wśród przyjezdnych są jednak i tacy, którzy na wyspie szukają zupełnie czego innego. Od odgłosu załamujących się fal i promieni słońca wolą cichy pomruk mechanizmów, szum pracujących komputerów oraz blade światło monitorów. Z całego świata przybywają tam astronomowie, aby skorzystać z możliwości technicznych obserwatorium w Arecibo. Sercem ośrodka jest ponad 300 - metrowej średnicy czasza radioteleskopu, umieszczona w naturalnej kamiennej niecce. Za pomocą olbrzyma naukowcy są w stanie śledzić najdalsze zakamarki kosmosu. Tu, w cieniu zawieszonej nad ziemią czaszy, lubi spędzać czas Aleksander Wolszczan. Arecibo na wyspie Portotyko nazywa czasem swoją drugą ojczyzną. Urodzony w 1946 roku w Szczecinku, zasłynął na świecie jako odkrywca pierwszego pozasłonecznego układu planetarnego położonego niemal 1000 lat świetlnych od Ziemi. Wokół omiatającego kosmiczną pustkę promieniowaniem Roentgena pulsara Wolszczan "wypatrzył" w 1991 r. trzy planety. 14 lat później naukowiec odnalazł jeszcze czwartą należącą do tego układu. Sukces Polaka był możliwy między innymi dzięki obserwacjom prowadzonym w Arecibo. W swoim filmie Jan Sosiński stara się przybliżyć postać naukowca, a jednocześnie erudyty, amatora literatury science fiction, znawcy malarstwa i poezji. Przed kamerą Wolszczan opowiada o swoim dzieciństwie, o pierwszym teleskopie zbudowanym z dwóch soczewek od okularów i deski, o drodze do sławy. Astronom wyjawia także swoje przemyślenia na temat wszechświata, przeszłości i przyszłości kosmosu. Zastanawia się nad wyglądem odległych planet, porusza budzący emocje temat obcych form życia. Wolszczan opowiada też o nieuniknionym końcu Ziemi i Układu Słonecznego. Kiedyś wypali się wodorowe paliwo naszej gwiazdy, ta zaś zogromnieje, stanie się czerwonym olbrzymem i pochłonie Ziemię. Jednak naukowiec uspokaja: zanim do tego dojdzie, upłyną jeszcze 2 miliardy lat... 13:10 CAŁA NADZIEJA W ATOMIE (ATOMIC HOPE INSIDE THE PRO - NUCLEAR MOVEMENT) Film dokumentalny, 51 min, Francja/Irlandia, 2022 Reżyseria: Frankie Fenton Film dokumentalny podąża za globalnym ruchem zwolenników wykorzystania energii nuklearnej. Mocno wierzą, że potrzebujemy energii jądrowej w celu dekarbonizacji naszych systemów energetycznych, zanim nastąpi katastrofalna zmiana klimatu. Kamera towarzyszyła im przez 10 lat. Pochodzą z całego świata; od Japonii po Szwajcarię, od Ameryki po Australię. Na każdym kroku spotykają się ze starciami i sprzeciwem. Śmieci jądrowe, koszty, obawy przed promieniowaniem i odpady nuklearne to tylko niektóre z bardzo poważnych problemów, które tradycyjni ekolodzy mają przeciwko tej technologii. Więc kto ma rację? W obliczu bardzo realnego kryzysu klimatycznego, gdy czas ucieka i następują nieodwracalne zmiany klimatu czy nadszedł czas, aby ludzie na całym świecie zatrzymali się, trzeźwo spojrzeli na naukę, powstrzymali masowe zamykanie elektrowni jądrowych i rozważyli wykorzystanie energii jądrowej jako realnego rozwiązania nadchodzącej katastrofy? 14:10 POKLĄSKWA, CZAJKA I ORZEŁ CESARSKI (WHINCHAT, LAPWING AND IMPERIAL EAGLE HOW CAN WE SAVE OUR BIRD LIFE? / BRAUNKEHLCHEN, KIEBITZ & KAISERADLER WIE RETTEN WIR ÖSTERREICHS VOGELWELT?) Film dokumentalny, 51 min, Australia, 2020 Reżyseria: Mario Kreuzer, Leander Khil Film dokumentalny o zagrożeniach dla ptactwa. Niektóre ptaki krążą po niebie tylko na obszarach chronionych. Wiele osób i organizacji zajmujących się ochroną przyrody pracuje nad zachowaniem różnorodności wśród ptaków. Film pokazuje także zagrożone gatunki i ich siedliska: od Alp, przez łąki, po dzikie brzegi jezior. Istnieje wiele sposobów na zachowanie różnorodności ptactwa. Każdy może pomóc w tym dziele. 15:10 DZIKA PRZYRODA IRLANDII (WILD IRELAND / IRLAND - GRÜNE INSEL AM RANDE EUROPAS) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: John Murray Dokument o unikalnej przyrodzie Irlandii. Kraj nazywany szmaragdowym klejnotem na zachodnim krańcu Europy to ostatni skrawek lądu przed wielką pustką Oceanu Atlantyckiego. Wyspiarska placówka całkowicie zdana na kaprysy morza. Atlantyckie sztormy rozpędzają się czasem przez trzy tysiące kilometrów, nim uderzą w pierwszy napotkany ląd. Ten nieposkromiony ocean wpływa na życie wszystkich stworzeń, które zamieszkują zachodnie wybrzeże Irlandii. Przez tysiąclecia Europejczycy nie mieli pojęcia, co się kryło za zachodnim horyzontem. Zapuszczały się tam jedynie walenie, ptaki i ryby. Wiodły je tam trasy ich życiowych wędrówek. Ostatnim przystankiem przed wielką wodą było dla nich zachodnie wybrzeże Irlandii - prawdziwy kraniec świata. To trzecia pod względem wielkości wyspa Europy, należąca do archipelagu Wysp Brytyjskich. Fascynujące zdjęcia od wybrzeży i wód Oceanu Atlantyckiego z wielorybami, aż po północne góry z niezwykłymi ptakami, część z nich migruje tutaj z Grenlandii czy Islandii. Zobaczymy majestatyczne łososie powracające z Arktyki, które kontynuują podróż rzekami i potokami kontynentu europejskiego. Irlandia to atlantycka strefa roślinna, kombinacja gatunków arktycznych, alpejskich i mnóstwo ssaków. W Irlandii istnieje 6 parków narodowych i kilka rezerwatów. Od milionówlat Ocean Atlantycki kształtuje zachodnie wybrzeże Irlandii. Wiatr i fale wpływają na każdy aspekt tutejszego życia. Przetrwać mogą tylko najwytrzymalsze stworzenia. Od niecałych 10 tysięcy lat dzielą tę wyspę z ludźmi. Niektórzy z nich na zachodnim wybrzeżu szukali magii i tajemniczości. Pozostałości ich zamków i klasztorów nadal nam o nich przypominają. Dla tych pionierów oraz dla dzikich zwierząt, z którymi dzielili tę ziemię, zachodnie wybrzeże Irlandii było i pozostanie wyjątkowym miejscem. 16:10 CHEMICZNY ŚWIAT - ODC. 3 WPŁYW LUDZKOŚCI (THE CHEMICAL WORLD EP. 3 HUMAN IMPACT) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2021 Reżyseria: Marck Radomsky, Alice Tylor Scenariusz: Dr Jordan Nguyen Seria dokumentalna (3 odcinki) o tym, jak chemia ukształtowała naszą planetę, ludzkie życie i całe życie na Ziemi od gigantycznego płetwala błękitnego do najmniejszego organizmu jednokomórkowego. Co zaskakujące, ze wszystkich pierwiastków chemicznych w układzie okresowym tylko sześć: węgiel, wodór, azot, tlen, fosfor i siarka łączy się, tworząc wszystko, co znamy, od planet w naszym Układzie Słonecznym po niewidzialne bakterie i wirusy. Odc. 3. Tym razem o niekorzystnym wpływie chemii na środowisko, zagrożeniach dla ludzkiego życia i zdrowia oraz o kilku niedawnych przełomach naukowych, które mogą pomóc w odwróceniu szkód spowodowanych przez człowieka. Innowacje obejmują węglowe panele słoneczne nowej generacji (nadające się do montażu w oknach samochodów, domów i budynków), wirowe urządzenie przepływowe, które redukuje toksyczne produkty uboczne w produkcji żywności i leków, rewolucyjną technikę usuwania węgla z atmosfery i magazynowania jej w cemencie budynków, odzyskiwanie fosforu niezbędnego do produkcji żywności z własnych odchodów oraz przywracanie do życia wymarłych gatunków. 17:15 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 4 SALONIKI I CHALKIDIKI (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 4 THESSALONIKI & CHALKIDIKÍ) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i zwyczaje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 18:15 SZOPKA BOŻONARODZENIOWA. POCHODZENIE I TRADYCJA (THE CHRISTMAS CRIB ORIGIN AND TRADITION / ESEL, OCHS' UND KIND - WEIHNACHTSKRIPPEN IN EUROPA KRIPPENREISE) Film dokumentalny, 43 min, Austria, 2019 Reżyseria: Anita Lackenberger Dokumentalna opowieść o tradycyjnej, świątecznej szopce. Mówi się, że to Franciszek z Asyżu wynalazł tradycję stawiania szopek. Na początku XIII wieku, w małej wiosce we włoskiej prowincji Greccio, odegrał historię o Maryi i Józefie dla prostego ludu. Sobór Trydencki orzekł w 1545 r. , że treści biblijne, takie jak historia bożonarodzeniowa, mają być częściej wykonywane, aby inspirować ludzi. Drewniane rzeźby służyły do odtwarzania narodzin Chrystusa aż do XIX wieku. Dziś szopki wykonuje się z wszelkiego rodzaju materiałów: papieru mache, tektury, szkła, terakoty i piernika. W czasie adwentu w wielu domach jest szopka, obok choinki i bożonarodzeniowych ciasteczek. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - RPA - AFRYKAŃSKA TĘCZA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Republika Południowej Afryki liczy 51 milionów mieszkańców. To wyjątkowo zróżnicowany kraj o niezwykłych pejzażach i burzliwej historii. Odkryjemy dziś państwo leżące na południowym skraju kontynentu afrykańskiego. 20:15 LOKALSI Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 20:55 WSZYSTKIE ROLE STANISŁAWA BAREI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2021 Reżyseria: Mariusz Cieślik Stanisława Bareja. Jego nazwisko stało się marką. Jak u Barei, zupełny Bareja, Bareja wiecznie żywy - w ten sposób miliony Polaków opisują absurdalne historie. Nikt nie pokazał PRL - u lepiej niż ten właśnie reżyser. Bareja to mistrz groteski i najwybitniejszy polski twórca komedii, ale także bardzo bystry obserwator rzeczywistości. O jego filmach wiemy prawie wszystko, ale ich twórca wciąż pozostaje postacią słabo znaną. Tymczasem był Bareja człowiekiem niebanalnym. Przez lata czynnie wspierał opozycję demokratyczną. W piwnicy segmentu na ulicy Fitelberga na prawie dekadę udzielił gościny drukarzom z podziemia. Przemycił też z Wiednia przez dwie granice (i to w sierpniu 1980 roku) powielacz, który służył później nielegalnej Solidarności. Nie bał się wcale, choć groziła za to kara długoletniego więzienia. Te fakty są opinii publicznej znane słabo albo wręcz wcale, warto więc je przypomnieć. 22:00 ZSRR. ROZPAD MOCARSTWA (USSR - THE DESINTEGRATION) Film dokumentalny, 52 min, Belgia, 2016 Reżyseria: Philippe Claude, Annette Gourdon Dokument powstał z myślą o upamiętnieniu 25 - lecia upadku Związku Radzieckiego. 26 grudnia 1991 roku to oficjalnie przyjęta data upadku. Film bogato ilustrowany archiwaliami, wzbogacony wypowiedziami świadków, specjalistów, historyków o wydarzeniach, które zmieniły równowagę sił na całym świecie. Twórcy to Philippe Claude i Annette Gourdon - doświadczony duet w dziedzinie reżyserii i produkcji filmu dokumentalnego. Film przedstawia moment wyboru Gorbaczowa na przywódcę ZSRR, poprzez pamiętną pierestrojkę, początek działalności Jelcyna, wybuch w Czarnobylu i wycofanie wojsk z Afganistanu. Druga część obejmuje lata od marca 1989 roku aż po grudzień 1990 roku. Ostatnia część to wydarzenia od grudnia 1991 aż po finał, jakim było ogłoszenie końca zimnej wojny i upadek Związku Radzieckiego. 23:00 WETERYNARZE Z SERCEM - /75/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzisiaj będzie bajkowo. Nad jeziorkiem Szmaragdowym w Szczecinie mieszkają zwierzęta, które w obiegowej opinii mają bardzo złą sławę. Jak głoszą legendy, wypijają krew, śpią do góry nogami i wkręcają się we włosy. To nietoperze, które po kilkudniowej opiece w domu pani Basi wypuszczane są na wolność. Poznański Ogród Zoologiczny i bajkowe obrazy. Nagle pojawia się ten Zły czy Groźny, postrach pozostałych stworzeń, jedne z najstarszych zwierząt ogrodu - kajmany okularowe. Ale to nie wszystko. Za chwilę zobaczycie - nazywane smokami - warany z Komodo. W kąciku behawiorystycznym nasze ulubione zwierzęta, czyli psy. I kolejne informacje, jak radzić sobie z lękiem separacyjnym naszego pupila. Kącik adopcyjny wypełnią dzisiaj psiaki ze schroniska w Sochaczewie, gdzie obecnie czeka na domy 75 psiaków, między innymi dwaj seniorzy: Kajtek i Hipcio. 23:35 WANDA GOŚCIMIŃSKA. WŁÓKNIARKA Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1975 Reżyseria: Wojciech Wiszniewski Scenariusz: Wojciech Wiszniewski Muzyka: Janusz Hajdun Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Inscenizowany film dokumentalny Wojciecha Wiszniewskiego, jedno z najlepszych dzieł tego utalentowanego, przedwcześnie zmarłego reżysera, którego najważniejsze filmy powstały w Wytwórni Filmów Oświatowych. Oryginalny formalnie, kreacyjny dokument zrealizowany został na kanwie historii Wandy Gościmińskiej, łódzkiej włókniarki, słynnej przodowniczki pracy, symbolu i produktu epoki socjalistycznej propagandy sukcesu. Odwołując się do tej postaci, socrealistycznego posągu lat 50. , Wiszniewski demaskuje fałsz i zakłamanie tamtych czasów oraz mechanizmy, w których człowiek przestaje już być osobą, a staje się narzędziem ideologicznej manipulacji. Autorem zdjęć do tego intrygującego filmu jest zdobywca Oscara (55th Academy Awards), Zbigniew Rybczyński. 23:55 NOTACJE - PROF. JÓZEF STASIŃSKI. MÓJ STYL Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2010 Autor: Krzysztof Tadej Prof. Józef Stasiński (ur. w 1927 r. w Poznaniu), artysta rzeźbiarz i medalier. Autor ponad 1800 medali, w tym słynnego cyklu o pontyfikacie Jana Pawła II. W 2002 r. otrzymał od Ojca Świętego Jana Pawła II Wielki Krzyż Rycerski św. Sylwestra z gwiazdą. W latach 1954 - 1974 był nauczycielem rzeźby w Państwowej Szkole Sztuk Pięknych, a następnie wykładowcą w Instytucie Architektury i Planowania Przestrzennego. W 1992 roku był profesorem nadzwyczajnym w tym instytucie. 00:10 W CIENIU CONRADA Reportaż, 12 min, Polska, 1984 Reżyseria: Marek Kański Scenariusz: Marek Kański Zdjęcia: Andrzej Dobrzyński Powrót żaglowca szkolnego Wyższej Szkoły Morskiej "Dar Pomorza" do portu w Gdyni. Żaglowiec cumuje na nabrzeżu przy pomniku Józefa Konrada Korzeniowskiego, pisarza i marynisty znanego jako Joseph Conrad. Relacja przedstawiona przez członków załogi uczestniczących w rejsie. Wyprawa była pełna przygód, wyzwań, ale także niebezpieczeństw, którym sami musieli stawić czoła. Powrót żaglowca do macierzystego portu to ogromne wydarzenie w całym Trójmieście - na nabrzeżu czekają wiwatujące tłumy, które cieszą się z bezpiecznego powrotu i zakończenia tego etapu podróży jednostki. 00:35 KOCHANA CÓRECZKO Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ewa Żmigrodzka, Krzysztof Zwoliński Scenariusz: Krzysztof Zwoliński, Ewa Żmigrodzka Muzyka: Tadeusz Woźniak Film opowiada historię kartek pocztowych i listów, które były wysyłane z getta warszawskiego do Londynu. Listy musiały jednak przejść bardzo długą drogę - najpierw były przesyłane do Portugalii, a dopiero potem do stolicy Anglii. W czasach wojny był to jedyny sposób przekazywania matce informacji o tym, co dzieje się z córką w tych niespokojnych czasach. Wzruszająca historia o bezinteresownej pomocy w komunikowaniu się matki i córki. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 277 "MIEJSCE DOBREJ PAMIĘCI" Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:10 KONSTANTY ILDEFONS GAŁCZYŃSKI Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kamiński Sylwetka Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, jednej z najbardziej kontrowersyjnych postaci literatury polskiej XX wieku. Gałczyński uwikłany był w dwa totalitaryzmy. Przed wojną był czołowym autorem faszyzującego i antysemickiego pisma "Prosto z mostu". Po wojnie napisał wiele socrealistycznych wierszy. Mimo skandalicznego trybu życia i problemów z alkoholem, jest uważany, nawet przez swych przeciwników, za jednego z najoryginalniejszych i najwybitniejszych poetów polskich. O Gałczyńskim opowiadają: Kira Gałczyńska, Andrzej Drawicz, Kazimierz Koźniewski, Ziemowit Fedecki, Tadeusz Kwiatkowski, Ludwik Jerzy Kern, Jan Błoński, Jerzy Turowicz, Wojciech Żukrowski i Irena Kwiatkowska. 03:05 PROFESOR. WSPOMNIENIE O ZBIGNIEWIE RASZEWSKIM Film dokumentalny, 48 min, Polska, 1993 Scenariusz: Ireneusz Dobrowolski, Wojciech Majcherek Zdjęcia: Andrzej Wyrozębski Filmowy portret wybitnego znawcy teatru i literatury Zbigniewa Raszewskiego (1925 - 1992). Był profesorem Instytutu Sztuki PAN oraz PWST w Warszawie i przez 36 lat redaktorem swego ukochanego "Pamiętnika Teatralnego". Nie miał nigdy własnej katedry, ale wielu wybitnych ludzi teatru uważa się za uczniów Profesora. Podziwiali jego dyskretne poczucie humoru, erudycję, rozległość zainteresowań, a także talent pisarski. Zawsze powtarzał, że wszystko, co humanista ma do powiedzenia, powinno się dać opowiedzieć w języku potocznym. Człowiek, który teatrowi poświęcił życie, nie wahał się głosić "obrazoburczych" sądów, że najważniejszym w naszej cywilizacji widowiskiem jest mecz piłkarski, a najbardziej charakterystyczną budowlą - stadion. Zbigniew Raszewski nie tylko prowadził własne badania (efektem były m. in. dwutomowa monografia Bogusławskiego, "Krótka historia teatru polskiego", "Teatr w świecie widowisk"). Redagował i w dużym stopniu wypełnił fundamentalny "Słownik biograficzny teatru polskiego 1765 - 1965". Prostował błędne wiadomości i uzupełniał informacje o teatrze w encyklopediach polskich i zagranicznych, a dzięki jego współpracy z encyklopediami o zasięgu światowym nasz teatr wyszedł z polskiego zaścianka. Autorzy filmu wykorzystali fragmenty wspomnień profesora i liczne materiały ikonograficzne. Przede wszystkim jednak oddali głos jego dawnym studentom, współpracownikom, przyjaciołom. Wypowiadają się m.in. Marta Fik, Jerzy Koenig, Hanna Baltyn, Marek Zagańczyk, Wanda Zwinogrodzka, Wojciech Młynarski. W ich pamięci zachował się żywy, serdeczny portret tej niezwykłej postaci.