TVP Dokument Wtorek, 12.12.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - CIEPŁO Z GŁĘBI KNIEI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Budynki nadleśnictwa Krynki stoją w osadzie Poczopek, w otoczeniu bujnych lasów Puszczy Knyszyńskiej na Podlasiu. Leśnemu powietrzu, jak i tutejszej przyrodzie, nie sprzyjałaby kotłownia na węgiel. Toteż w budynkach zainstalowano już pompy cieplne. Nadleśniczy Jerzy Sieradzki zapewnia, że pozwalają mu zaoszczędzić tyle, ile musiałby wydać na węgiel. Ale ma dalsze plany, m. in. wykorzystanie energii słonecznej. Na wieży przeciwpożarowej zainstalowano kamerę, która ma wykrywać dzień i noc zarzewie pożarów. Dla jej zasilania trzeba by ciągnąć przez las 2 - 3 km kabla. Zamiast tego zastosowano na wieży baterię słoneczną, dzięki której kamera przez całą dobę ukazuje obraz puszczy. W otoczeniu zabudowań nadleśnictwa istnieje ośrodek edukacyjny, i powstaje park dla dzikich, kontuzjowanych zwierząt. Obok powstaje też park energii odnawialnej, a nadleśniczy - wielki entuzjasta - zapewnia, że wkrótce zaprzęgnie w tym gospodarstwie leśnym do pracy także inne rozwiązania z zakresu energii odnawialnej, by polegać przede wszystkim na nich. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 18 RADEK WSTĘPUJE DO ZAKONU Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski potrafi zrobić wiele, aby poznać prawdę o dawnych czasach. Tym razem niemal dosłownie wstępuje do zakonu. Dzięki temu jest w stanie z perspektywy mnisiego habitu opowiedzieć o codziennym życiu średniowiecznych zakonów. Razem z cysterskimi braćmi opowiada o pracy, rozrywkach i kuchni odległych czasów. Jaką funkcję znajdą dla niego mnisi? 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 268 RYN Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Tomasz Bednarek jest w Rynie malowniczo położonym między jeziorami Ryńskim i Ołów. Centralnym punktem miasta jest pokrzyżacki zamek z XIV wieku. Dziś w odrestaurowanym zamku tętni życie kulturalne, organizowane są także wydarzenia o charakterze edukacyjnym. Ryn leży na trasie unikatowego szlaku mazurskich kanałów wodnych łączących Węgorzewo z Piszem, a tutejsza nowoczesna ekomarina zaprasza amatorów żeglarstwa. Czyste wody obu jezior zachęcają natomiast do nurkowania. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /100/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W dzisiejszym programie wizyta u Igora Tracza, wielokrotnego mistrza Polski, Europy i świata w wyścigach psich zaprzęgów oraz w bikejoringu. Jego psy kochają biegi! Podziwiamy niezwykle precyzyjne treningi i wzajemne zgranie człowieka i psa we wspólnym sportowym działaniu. Zapraszamy też do obejrzenia, jak wygląda dzień z inspektorami Ogólnopolskiego Towarzystwa Opieki Nad Zwierzętami "Animals". To dzień szczególny, bo inspektorom towarzyszą wyjątkowi wolontariusze - Bartosz Kwolek i Jan Król, nasi siatkarscy mistrzowie. Historia Lory, która trafiła do domu tymczasowego Elizy jest bardzo wzruszająca. Jesteśmy świadkami podpisania umowy adopcyjnej. Lora dostaje stały dom właśnie u Elizy! A w kąciku adopcyjnym młodziutki Diego, który po badaniach, kiedy zostanie już wyleczony, ma szansę na nowe życie. 08:15 PLANETA WALK O PRZETRWANIE (SURVIVORS OF THE INVISIBLE / TUEURS DE L'INVISIBLE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2016 Reżyseria: Guilain Depardieu Film dokumentalny o owadach, których na Ziemi żyje milion gatunków. Zanurzanie się w ich świecie jest jak podróż do odległej i nieznanej galaktyki. Z jedną różnicą: te żywe stworzenia nie żyją w odległości lat świetlnych od nas, ale tuż pod naszymi stopami! Czy istnieje bardziej sielski widok niż łąka skąpana w słońcu? Zobaczmy z bliska ten wyjątkowy ogród w austriackich Alpach. Dzięki unikalnym ujęciom technologicznym opracowanym przez austriackiego entomologa film sprawi, że widz odkryje świat owadów, jakiego nigdy wcześniej nie widział. Raj bioróżnorodności. W głębi tej krainy kryje się niemal niewidoczny świat owadów. Każdy gatunek żyje w harmonii ze środowiskiem i umie korzystać z zasobów natury. Niebezpieczeństwo czai się wszędzie. Dla każdego ten dzień może być ostatnim. Zjedz albo zostań zjedzony. Wszystkie stworzenia walczą o przetrwanie. Mieszkańcy tego świata to mistrzowie przystosowania, wynik milinów lat doboru naturalnego. Niektóre gatunki wypracowały strategie przetrwania i mechanizmy obronne. Inne wyspecjalizowały się w okrutnym zabijaniu. Nauka przetrwania zaczyna się od pierwszego oddechu. 09:15 KUBAŃSKA DZIKA REWOLUCJA (CUBA’S WILD REVOLUTION / KUBA - DIE WILDE REVOLUTION) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2019 Reżyseria: John Murray Na zachodnim krańcu Atlantyku leży wyjątkowa wyspa... z innej epoki. Kuba ma jedne z najbogatszych gatunków dzikich zwierząt na Karaibach: 3700 km dziewiczego wybrzeża, łańcuchy górskie wciąż porośnięte pierwotnymi lasami, niziny pełne stworzeń kochających wilgoć, a wiele z nich rozwija się dzięki rewolucji na Kubie. Kuba - największa wyspa na Karaibach. Dziś stała się najcenniejszym karaibskim klejnotem przyrody. Rozległe plaże pulsują życiem, a krystalicznie czyste wody kryją zapierające dech rafy koralowe. Gdy większość dzikich terenów i mórz karaibskich umiera... specyficzna historia Kuby sprawia, że jest to prawdziwie dzika kraina czarów. Połowa kubańskiej fauny i flory jest endemiczna. Dzięki dłuższym niż przeciętnie nogom krokodyl kubański jest najbardziej lądowym ze wszystkich krokodyli i prawdopodobnie najbardziej inteligentnym, zdolnym do polowania w sforze. Kiedyś wędrował po Karaibach, teraz jego ostatnimi miejscami życia są bagna Zapata i Wyspa Młodości. Dekady rządów komunistycznych, embarga USA i minimalny rozwój sprawiły, że wyspa była praktycznie tak nieskażona, jak wtedy, gdy Kolumb po raz pierwszy postawił stopę na jej plażach ponad 500 lat temu. Mierzący zaledwie 5 cm koliber jest najmniejszym żyjącym ptakiem na świecie, jego jaja nie są większe od ziarnka grochu. Na wyspach kubańskich ten mały, ale kluczowy zapylacz ewoluował wraz z ponad pół tuzinem endemicznych gatunków roślin, które są jego głównym źródłem pożywienia. Ten film został wielokrotnie nagrodzony na festiwalach. Przedstawia dziką przyrodę archipelagu: od sępów leniwie krążących w poszukiwaniu zdobyczy, boa dusicieli polujących na nietoperze w ciemnościach po gigantyczne legwany. 10:20 PODRÓŻE HABSBURGÓW - CZĘŚĆ DRUGA: ELŻBIETA (THE TRAVELS OF THE HABSBURGS / DIE REISEN DER HABSBURGER) Cykl dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Isabel Gebhart Scenariusz: Andreas Augustin, Carola Augustin Dokumentalna opowieść, która przeniesie nas w czasy, kiedy podróżowali Habsburgowie. Za panowania cesarza Franciszka Józefa I wzrost zainteresowania podróżami był decydującym krokiem rozwojowym. W latach 1848 - 1916 ludzie przesiadali się z koni i powozów na statki parowe i do pociągów. Później z pociągów do samochodów i z samochodów do samolotów. Cykl przedstawia podróże królewskich ikon swoich czasów: cesarzowej Elżbiety, cesarza Franciszka Józefa I oraz dwóch spadkobierców tronu, Rudolfa i Franciszka Ferdynanda, w świetle rewolucji w podróżowaniu, ewolucji hotelarstwa i rozwoju telekomunikacji. Będziemy im towarzyszyć w ich największych podróżach, w tym dookoła świata. Wrócimy do miejsc, w których miały miejsce ważne, historyczne wydarzenia, odtworzymy różne sytuacje i zaprosimy do udziału specjalistów o międzynarodowej renomie. 11:15 FELIETON Z PRZYSZŁOŚCI - 1 Reportaż, 15 min, Polska, 1970 Zdjęcia: Wiesław Kielar Cykl spotkań ze Stanisławem Lemem. Rozmowa pierwsza na temat przewidywania przyszłości, prognozowania rozwoju świata, futurologii jako dziedziny nauki i potrzeby nowej metodologii badań. Pisarz wspomina o ryzyku i trudzie, jakie to przewidywanie ze sobą niesie, podaje jako przykład efekt cieplarniany. Wymienia te dziedziny, w których prognostyka pełni niemałą rolę: klimat, demografia, nauka i technika, przede wszystkim wpływ odkryć i wynalazków na życie ludzi, a także kultura. Mówi również o modelu futurologii amerykańskiej i wykorzystywanych przez badaczy metodach, delfickiej i scenariuszowej, w kontekście panoramy roku 2000. 11:40 GOŁAS, ABSOLUTNIE! Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2016 Reżyseria: Ewa Haczyk - Plumley, Ewa Haczyk - Plumley Film dokumentalny o Wiesławie Gołasie z okazji jego 85. urodzin. W programie: rozmowy z Wojciechem Młynarskim, Magdaleną Zawadzką, Ireną Kwiatkowską, Ryszardem Nawrockim, Franciszkiem Pieczką, Janem Kobuszewskim, Romanem Dziewońskim, Jarosławem Kilianem oraz wizyta w Teatrze Dramatycznym i Teatrze Polskim, a także wywiad z Wiesławem Gołasem. Zamiarem twórców programu jest ukazanie osobowości aktora, poznanie jego przemyśleń o sztuce, aktorstwie, dotarcie do sekretu artystycznego rzemiosła i kunsztu Wiesława Gołasa. W programie pojawi się także jego córka, Agnieszka Gołas - Ners, autorka książek "Na Gołasa" i "Gołas". Struktura programu zakłada zilustrowanie opowieści o aktorze piosenkami z Kabaretu Starszych Panów, Kabaretu Dudek, filmów: "Ogniomistrz Kaleń", "Chudy i inni", "Jak być kochaną", "Lalka", "Zezowate szczęście", "Upał", "Żona dla Australijczyka", "Dzięcioł", "Czterej pancerni i pies", "Droga", "Kapitan Sowa na tropie". Przedstawienia teatralne: "Parady", "Zemsta", "Kto uratuje wieśniaka", "Wędrówki Mistrza Kościeja", "Grube ryby", "Zaczarowana królewna". Kroniki PKF, kadry z filmu Jerzego Ziarnika "Co to jest Dudek?" Dokument o Gołasie ma za zadanie przypomnieć wielką postać polskiego kina, teatru i kabaretu, zaprezentować bogactwo środków aktorskiego wyrazu, poznać opinię o świecie, ludziach i życiu. W dorobku autorki "Gołasa, absolutnie!", Ewy Haczyk - Plumley, pracującej na stałe w Brukseli, są dwa programy telewizyjne dla TVP1 z 2006 roku: "Kapitan" (o Włodzimierzu Lubańskim) oraz "Serenada dla wędrowca" (o Ericu - Emmanuelu Schmitcie), a także filmy krótkometrażowe "Słomkowy kapelusz" (2010) i Lipstick (2013). 12:40 BRACIA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wojciech Staroń Nagrodzony na festiwalu w Locarno w 2015 roku dokument przedstawiający historię życia braci Alfonsa i Mieczysława Kułakowskich. Pierwszy jest artystą malarzem, drugi kartografem geodetą i realistą. W drugiej połowie lat 90. powrócili z Kazachstanu do Polski jako repatrianci. Zamieszkali w wiosce na północy kraju. Obok zdjęć dokumentalnych kręconych w domu braci Kułakowskich, film Wojciecha Staronia wypełniają materiały archiwalne. 13:55 RUMUNIA NIEOKIEŁZNANA (UNTAMED ROMANIA) Film dokumentalny, 58 min, Niderlandy (Holandia)/Rumunia, 2019 Reżyseria: Tom Barton - Humphreys Scenariusz: Mark Strong Film dokumentalny o Rumunii. Poza zgiełkiem miast istnieje świat, którego nikt nie zna. Góry, prastare lasy i rozległe tereny podmokłe zapewniają siedliska wielu najbardziej charakterystycznym stworzeniom kontynentu. Ten film dokumentalny to celebracja naturalnego piękna i różnorodności Rumunii w całej okazałości, wdzięku i dzikości. Potężne góry sięgają chmur. Łańcuch górski o długości tysiąca sześciuset kilometrów, ciągnący się przez siedem krajów. Te góry to szkielet Rumunii. Rządzi nimi okrutna pani zima. W Karpatach pełno jest małych strumieni spływających po zboczach gór. W miejscu, gdzie Dunaj wpływa do Morza Czarnego, jest najpiękniejsza dzika przyroda Rumunii. Delta Dunaju to jeden z najbardziej zróżnicowanych ekosystemów w Europie. Nad filmem pracowało dwudziestu dwóch operatorów kamery w osiemnastu różnych lokalizacjach. Zapisano blisko czterysta godzin materiału. Ten wspaniały kraj może znaleźć się w czołówce turystyki przyrodniczej, a także zostać liderem w dziedzinie ochrony przyrody. 15:00 MIGRACJA DO MEKSYKU (MIGRATING TO MEXICO) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2020 Reżyseria: Emiliano Ruprah Meksyk - południowy sąsiad Stanów Zjednoczonych to jeden z najbardziej bioróżnorodnych krajów na ziemi, w którym znajdują się miejsca dla niemal każdego gatunku zwierząt. Dla lekkiego jak piórko motyla monarchy, czy ważącego tony szarego wieloryba, czy masywnego słonia morskiego czy pełnego wdzięku flaminga - wszystkie one pokonują tysiące kilometrów, aby dotrzeć do bardzo szczególnego celu: Meksyku. Przybywają tutaj, aby uciec przed zimnem, rozmnażać się, nakarmić i naładować akumulatory. Nietoperze lądują tu na kaktusowych pustyniach, aby wychować swoje młode, żółwie skórzaste składają jaja na wybrzeżu Oaxaca na południu, szare wieloryby chronią swoje młode w lagunie San Ignacio na zachodzie, flamingi przekształcają plaże Ria Lagartos na wschodzie w największy żłobek w Ameryce Łacińskiej. 16:05 SEKRETY CZŁOWIEKA Z CHEDDAR (SECRETS OF THE 10, 000 YEAR OLD MAN) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Steven Clarke Film dokumentalny. Kwestia naszej ludzkiej tożsamości nigdy nie była przedmiotem tak gorącej debaty. Teraz nowe, przełomowe techniki badawcze DNA mogą odpowiedzieć na pytanie, skąd pochodzimy i jak wyglądaliśmy? W 2017 roku Muzeum Historii Naturalnej ujawniło wyniki najbardziej oczekiwanej analizy genetycznej w Wielkiej Brytanii przeprowadzanej na najważniejszym pojedynczym szkielecie w historii. Zespół badaczy Muzeum stworzyło pełną sekwencję DNA człowieka z Cheddar liczącego 10 000 lat najstarszego kompletnego szczątku - szkieletu ludzkiego, jaki kiedykolwiek znaleziono w Wielkiej Brytanii. On i jego klan byli jednymi z pierwszych ludzi, którzy zaludnili opuszczoną Brytanię pod koniec epoki lodowcowej. Ponieważ ludzka okupacja tych wysp trwa od tamtej pory nieprzerwanie, tak naprawdę jest on najstarszym przodkiem: pierwszym Brytyjczykiem. 17:00 NOTACJE - JAN KARSKI. NIE LICZONO SIĘ Z POLSKĄ Cykl dokumentalny, 4 min, Polska, 2007 Strzępy przemyśleń na temat stosunku Anglosasów do wiadomości o losie Polaków i Żydów, które zostały zamieszczone w tzw. raporcie Karskiego. Jan Karski (właściwie Jan Kozielewski), kurier, świadek holokaustu, urodził się w Łodzi, 24 czerwca (w dokumentach wpisano mylnie 24 kwietnia) 1914 r. Zmarł w Waszyngtonie 13 lipca 2000 r. Jesienią 1942 roku wyruszył do Wielkiej Brytanii i USA z najważniejszą misją swojego życia, podczas której zdał relację jako naoczny świadek z eksterminacji Żydów. Przekazał też informacje o strukturze, organizacji i funkcjonowaniu Polskiego Państwa Podziemnego w okupowanym karju. Generał Sikorski postanowił przekazać raport Karskiego, z prośbą o pomoc, rządom Anglii i USA. W lipcu 1943 roku został przyjęty przez Franklina Delano Roosevelta, prezydenta USA. Jan Karski apelował do przedstawicieli najwyższych władz alianckich o ratunek dla Żydów. Prestiżowy amerykański tygodnik "Newsweek" uznał Karskiego za jedną z najwybitniejszych postaci XX wieku, zaś jego wojenną misję określił mianem jednego z moralnych kamieni milowych cywilizacji upływającego stulecia. 17:10 PODRÓŻE HABSBURGÓW - CZĘŚĆ TRZECIA: FRANCISZEK JÓZEF (THE TRAVELS OF THE HABSBURGS / DIE REISEN DER HABSBURGER) Cykl dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Isabel Gebhart Scenariusz: Andreas Augustin, Carola Augustin Dokumentalna opowieść, która przeniesie nas w czasy, kiedy podróżowali Habsburgowie. Za panowania cesarza Franciszka Józefa I wzrost zainteresowania podróżami był decydującym krokiem rozwojowym. W latach 1848 - 1916 ludzie przesiadali się z koni i powozów na statki parowe i do pociągów. Później z pociągów do samochodów i z samochodów do samolotów. Cykl przedstawia podróże królewskich ikon swoich czasów: cesarzowej Elżbiety, cesarza Franciszka Józefa I oraz dwóch spadkobierców tronu, Rudolfa i Franciszka Ferdynanda, w świetle rewolucji w podróżowaniu, ewolucji hotelarstwa i rozwoju telekomunikacji. Będziemy im towarzyszyć w ich największych podróżach, w tym dookoła świata. Wrócimy do miejsc, w których miały miejsce ważne, historyczne wydarzenia, odtworzymy różne sytuacje i zaprosimy do udziału specjalistów o międzynarodowej renomie. 18:15 SZTUKA WYROBU MYDŁA (THE ART OF SOAP - MAKING / DIE KUNST DES SEIFENSIEDENS) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2020 Reżyseria: Nadeschda Schukoff Od czasu jego wynalezienia w odległej przeszłości, stało się powszechnie używanym produktem i nieodzowną częścią naszego codziennego życia. Mydło. Kostka mydła to opowieść o przemianie niedostępnego produktu luksusowego w przemysłowy produkt masowy, a potem w wysokiej jakości produkt rzemieślniczy. Pierwsze przepisy na mydło zostały nam przekazane przez Sumerów na glinianych tabliczkach sprzed czterech i pół tysiąca lat - była to pasta przypominająca mydło. Uważa się, że pierwsze mydła powstały przypadkowo, gdy łój lub tłuszcz ściekał z pieców kuchennych do popiołu. Cywilizacje śródziemnomorskie Egipcjan, Greków, a później Rzymian, zaadoptowały ten proces, stosując mydło jako środek leczniczy. W VII wieku rzemieślnicy arabscy gotowali oliwę z oliwek i ług z palonym wapnem. Uważa się, że właśnie wtedy powstało mydło w postaci stałej: pierwszy produkt chemiczny w historii ludzkości. Mydło stało się tak naturalne, że nie zastanawiamy się nad tym, skąd pochodzi, kto je wymyślił i jak jest wykonane. Tym bardziej w czasach globalnego kryzysu związanego z koronawirusem stało się nieodzowne. Było przedmiotem luksusowym przez tysiące lat, ale postęp techniczny sprawił, że stało się powszechnie dostępne dla obywateli pod koniec XIX wieku. Był to również początek masowej produkcji. Obecnie konsumenci dokładnie zastanawiają się przed zakupem i zbierają informacje o produktach, ich jakości, składzie, pochodzeniu i działaniu oraz sposobie ich wykonania. Producent: ORF III, Alexander Schukoff Film 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TOSKANIA. PIĘKNA ITALIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i słynne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:15 PIENIĄDZE ALBO ŻYCIE: CZYLI JAK SIĘ LECZYĆ W USA (HEALTHCARE SYSTEM: AN AMERICAN SICKNESS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Gary Grabli Film dokumentalny o amerykańskim systemie opieki zdrowotnej na przestrzeni wielu lat. Uważany jest za zdumiewająco dysfunkcyjny, ale pierwotnie został zaprojektowany z myślą o korzyściach ekonomicznych i politycznych. Ten film prezentuje portrety prawdziwych obywateli amerykańskich, którzy padli ofiarą tego systemu, a także wywiady z ekspertami, politykami i osobami z branży medycznej. Film analizuje niezrozumiałe wady systemu, który konsekwentnie obniża średnią długość życia w jednym z najbogatszych krajów świata. Mobilny szpital powstał z myślą o niesieniu pomocy w krajach rozwijających się. Dziś funkcjonuje głównie w Stanach Zjednoczonych. Amerykańska klasa pracująca z konsultacji i zabiegów medycznych korzysta w improwizowanych klinikach. W państwie uważanym za największą potęgę gospodarczą podstawowa opieka zdrowotna to luksus, na który stać tylko nielicznych. W Stanach Zjednoczonych należy uiszczać comiesięczną składkę ubezpieczenia zdrowotnego. Nie jest to mały wydatek: czteroosobowa rodzina musi wydać na ten cel średnio 15 tysięcy dolarów rocznie. A i tak nie oznacza to, że gwarantujemy sobie pokrycie wszystkich kosztów leczenia. Każda placówka samodzielnie i dowolnie wycenia świadczenia. Szpitale kasują pacjentów za dodatkową opiekę, używając niejasnych dla obywateli kodów. W większości państw europejskich rządy negocjują ceny leków z producentami. Ale nie w USA, gdzie koncerny robią, co w ich mocy dla zachowania lukratywnego status quo. Za szybującymi cenami leków stoi trzygłowa hydra: koncerny farmaceutyczne, towarzystwa ubezpieczeniowe i mało komu znane spółki nadzorujące refundację leków, tak zwane PBM. 21:30 ŚWIAT POD NADZOREM (BIG BROTHER. THE WORLD UNDER SURVEILLENCE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sylvain Louvet Film dokumentalny o wykorzystywaniu najnowszych technologii do śledzenia i obserwowania ludzi. Świat zmienia się na naszych oczach. Potrzeba było pięćdziesięciu lat, aby sztuczna inteligencja dała rządom nieosiągalną wcześniej władzę. Teraz mogą nas podsłuchiwać i obserwować wszędzie, przez całą dobę. Wykorzystując hasła walki z terroryzmem, Europa, Stany Zjednoczone a przede wszystkim Chiny skupiły się na intensywnym rozwoju technologii i systemów inwigilacji. Ponad pół miliarda kamer na całym globie nie tylko obserwuje nas przez całą dobę. Rozpoznają nasze emocje, podejrzane zachowania i przewidują przestępstwa, zanim do nich dojdzie. W niektórych państwach obsesja na punkcie inwigilacji zrodziła nowy typ reżimu: totalitaryzm cyfrowy. Banki, szpitale, szkoły. System AnyVision stosuje się w całym Izraelu. Korzysta z niego także jerozolimska policja. Państwo Żydowskie jest jednym z największych eksporterów programów śledzących na świecie. Kapitalizuje w ten sposób zdobywane latami doświadczenie. W ciągu dwóch lat Pentagon wydał ponad siedemdziesiąt milionów dolarów na rozwój autonomicznych dronów, które potrafią zidentyfikować cel bez udziału człowieka. Xi Jinping zamienił Chiny w orwellowskie państwo. W dwa tysiące trzynastym roku, gdy przejmował władzę, w Chinach działało sto milionów kamer przemysłowych. Do dwa tysiące dwudziestego roku ich liczba wzrosła sześciokrotnie. Daje to jedną kamerę na dwie osoby. Europa dopiero szykuje się do objęcia obywateli totalną kontrolą. Autorzy filmu prowadzą międzynarodowe śledztwo i koncentrują się na najnowszych technologiach oraz ich wpływie na zakres wolności ludzi na całym swiecie. 22:40 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA NADWORNEGO ARTYSTY PREZYDENTA UZBEKISTANU Reportaż, 24 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Sirodżidinem - artystą, który zajmuje się sztuką użytkową w drewnie i mieszka w stolicy Uzbekistanu - Taszkiencie. 23:15 OSTATNI DZIEŃ ABRAHAMA LINCOLNA (LINCOLN'S LAST DAY) Film dokumentalny, 48 min, Niderlandy (Holandia), 2015 Reżyseria: Molly Hermann Film dokumentalny przedstawia wstrząsające wypadki, jakie miały miejsce ostatniego dnia życia amerykańskiego prezydenta Abrahama Lincolna. Lincoln niczego nie podejrzewał. Kończyła się wojna secesyjna, a on mógł z nadzieją patrzeć w przyszłość. Ponownie był kandydatem partii na urząd prezydenta i został wybrany na drugą kadencję. W tym samym czasie sprzymierzeńcy konfederacji dopracowywali spisek. Historia zmieniła się w jednej chwili. Poznamy ostatnią dobę z życia Lincolna. Co się zdarzyło w ten pamiętny dzień? 14 kwietnia 1865 roku prezydent Lincoln wraz ze znajomym i małżonką wybrali się do teatru. Po godzinie 22 do niestrzeżonej loży prezydenckiej wtargnął 26 - letni aktor John Booth, który gorąco popierał niewolnictwo. Trzymając w rękach pistolet i sztylet, strzelił w tył głowy Lincolna, ranił też znajomego majora, a następnie zeskoczył na scenę i powiedział: tak to się zawsze dzieje tyranom. Rannego prezydenta próbowano ratować. Niestety, zmarł rano następnego dnia. Zdaniem jego biografa i przyjaciela Williama Herndona cierpiał on już wówczas na zaawansowane powikłania na skutek długotrwałego, złego leczenia choroby i mógłby nie dożyć do końca kadencji. Zamach na Lincolna był poważną sprawą, uważano nawet, że to nie dzieło szaleńca, ale spiskowców. Było w to wmieszanych kilka osób. Czyżby to był ostatni rozpaczliwy atak konfederatów, którzy zabójstwem chcieli nadrobić to, czego nie osiągnęli podczas bitwy? Lincoln wciąż inspiruje kolejne pokolenia, nawet ponad sto pięćdziesiąt lat po tym, jak zginął w chwili swego triumfu. W filmie wypowiedzi historyków i autorów książek biograficznych: Waltera Stahra, Kate Clifford Larson, Harry’ego Rubinsteina i wielu innych. Dokument bogato ilustrowany inscenizacjami, co pozwoli drobiazgowo prześledzić dramatyczne wypadki z 14 i 15 kwietnia 1865 roku. 00:10 SOLIDARNOŚĆ GDAŃSK SIERPIEŃ 80 Reportaż, 27 min, Polska, 1980 Zdjęcia: Włodzimierz Resiak Reportaż o strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku, sytuacji związkowców z Solidarności oraz roli Lecha Wałęsy. Praca biura prasowego rzecznika NSZZ Solidarność, biura interwencji i komisji do spraw budownictwa. Lech Wałęsa w kontaktach ze współpracownikami i delegatami z NSZZ Rolników Indywidualnych Solidarność, w czasie rozmowy telefonicznej z przedstawicielami władz oraz interweniujący w jednostkowej sprawie poszkodowanego pracownika (Anny Pisarskiej). 00:50 RACJA TEATRU. SPOTKANIE Z IRENĄ BYRSKĄ Film dokumentalny, 42 min, Polska, 1990 Scenariusz: Krzysztof Domagalik Zdjęcia: Maciej Walczak, Andrzej Borys Wykonawcy: Irena Byrska Film dokumentalny o życiu i działalności aktorki i reżyserki Ireny Byrskiej oraz o swoistej "ideologii teatru", jakiej wyznawczynią była przez całe życie wraz z mężem Tadeuszem Byrskim. Byrscy pracowali głównie w teatrach prowincjonalnych, kierując się ideałami teatralnej pracy u podstaw. W programie wspomnienia aktorki ilustrowane materiałami archiwalnymi. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 281 KAMIEŃ I PAMIĘĆ Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Kamień i pamięć" Zabieramy Państwa dziś na wyspę czasu przeszłego. Stąd chcemy ruszyć w przeszłość, w czas, kiedy tutaj tętniło życie. To miejscowość o nazwie Myców. Dziś pozostał tu zabytkowy cmentarzyk, pokryty niezwykłymi nagrobkami autorstwa artystów rzeźbiarzy. Jest tu także kaplica grobowa rodziny Hulimków, powstała w 1900 roku według projektu Władysława Sadłowskiego, z dekoracją rzeźbiarską Alojzego Bunscha. Przy okazji odwiedzimy miejscowość Stare Brusno, którego mieszkańcy zajmowali się w przeszłości właśnie kamieniarstwem. Był to jeden z największych ośrodków kamieniarskich w tym regionie Polski, a wywodził się stąd późniejszy znany rzeźbiarz Grzegorz Kuźniewicz. 02:10 PAN WŁADECZEK WOLONTARIUSZ Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2006 Reżyseria: Krzysztof Piotrowski Scenariusz: Krzysztof Piotrowski Aktorzy: Andrzej Grabowski, Piotr Małaszyński Wykonawcy: Władeczek Gnarowski, Wojtek Łabędź, Konrad Rumiński, Piotr Przygański, Krystyna Przygańska, Krystyna Rumińska, Władysława Łabędź, Henryka Marecka, Ania Marecka, Roman Jurewicz Zdjęcia: Krzysztof Tusiewicz Od 1988 roku w Chicago, pośród tamtejszej Polonii działa Fundacja "Dar serca", która ratuje życie dzieciom z Polski. Każda tego typu organizacja nie może działać bez ludzi dobrego serca, bez sponsorów i licznej rzeszy wolontariuszy. Jednym z nich jest Władysław Gnarowski, popularnie zwany panem Władeczkiem. Historia kilku dni z życia wolontariusza pana Władeczka to rodzaj hołdu i podziękowania dla Fundacji oraz licznie zgromadzonych wokół niej sponsorów i wolontariuszy, za życie i zdrowie ponad 300 dzieci z Polski, którym wykonano operacje będące ich ostatnią szansą na normalne życie. 03:05 REPREZENTACJA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2012 Reżyseria: Anna Więckowska Zdjęcia: Jan Paweł Pełech, Andrzej Szulkowski Film jest historią grupy mężczyzn, pielęgnujących w sobie młodzieńczą pasję do piłki nożnej, którzy mimo amputacji nogi nadal uprawiają tę dyscyplinę sportu w postaci ampfutbolu, odmianie futbolu dla osób po amputacjach. Mimo że poruszają się na boisku o kulach, emocje podczas meczu sięgają zenitu. I nie ma miejsca na rozczulanie się, faule i kontuzje są na porządku dziennym. Poznajemy drużynę ampfutbolu w momencie największych triumfów, gdy udaje jej się wywalczyć miejsce na podium w towarzyskim turnieju z udziałem reprezentacji Polski, Ukrainy, Anglii i Irlandii. Dla młodej, bo liczącej zaledwie rok drużyny polskiej, jest to niewątpliwy sukces, dający przepustkę do udziału w MŚ w Kaliningradzie. To właśnie tam pełni wiary we własne siły Polacy otrzymają lekcję pokory, walcząc zaciekle o to, by nie zająć ostatniego miejsca wśród dwunastu drużyn. Koncentrując się na czterech bohaterach, pokazujemy stany i emocje towarzyszące zawodnikom podczas pobytu w Kaliningradzie. Pierwszy z nich to 15 - letni Bartek pseudonim Messi. Najmłodszy gracz MŚ i filar polskiej reprezentacji. 32 - letni Przemek, kapitan i moralna podpora reprezentacji. Przystojny, koleżeński, pełen optymizmu i rozwagi. Ze stoickim spokojem przyjmuje porażki, starając się wyciągnąć z nich lekcję. 26 - letni Marcin, to typowy góral, zacięty i uparty. Stawia sobie wysoko poprzeczkę i wydaje się być wiecznie niezadowolony. Jedyny, który nie ukrywa goryczy porażki. Vlodi Tafel to 41 - latek rozdarty między muzyką a piłką. Jako zawodowy perkusista dużo koncertuje i nie ma czasu przyłożyć się do treningów. Nie jedzie na MŚ do Kaliningradu, ale stale podpatruje relacje z meczów na facebooku. Kibicuje swoim i stara się uzupełniać braki kondycyjne na siłowni. Jeszcze nie powiedział ostatniego słowa w ampfutbolu. Ostatnim, cichym bohaterem filmu jest trener naszej reprezentacji. 40 - letni Marek Dragosz. To on motywuje chłopaków do walki. Jest dla nich nie tylko trenerem, ale i ojcem, bratem i psychologiem. Gdyby nie jego zaangażowanie, Polakom nie udało by się nawet zakwalifikować na MŚ.