TVP Dokument Czwartek, 14.12.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - WEWNĘTRZNY OBIEG SZCZĘŚCIA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Andrzej Olichwier Prowadzący: Tomasz Kłosowski Domy ze słomy i gliny, wpatrzone w słońce i przez nie ogrzewane. I oświetlane przez słońce nawet w pochmurny dzień. Ciepła woda darmo. Za darmo ciepłe słowo. Weranda, która jest szklarnią i ogrodowa szklarnia, która jest kopułą. Ogród, obfitujący w zioła wszelkie. Wewnętrzny obieg wody i ciepła. Szkolenia z dziedziny zielonej energii i naturalnego rolnictwa. Kontakty z całym światem. W takiej to zielonej enklawie żyje i pracuje Jadwiga Łopata, założycielka i prezeska ICPPC. W jej ogrodzie, pełnym tradycyjnych odmian drzew owocowych, lądują dziś łase na owoce sójki i kwiczoły, ale kiedyś wylądował też tutaj swym śmigłowcem zafascynowany ekologicznym rolnictwem i zieloną energetyką, książę Karol. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 20 JAK POWSTAŁA POLSKA? Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak spośród setek tysięcy plemion i grup wyłoniło się polskie państwo? Autorzy cyklu sprawdzają tropy powiązane z ewentualnym wpływem wikingów na formowanie się naszego kraju oraz to, jakie znaczenie miało dla nas przyjęcie chrześcijaństwa. Odwiedzamy Gniezno, Wolin, Poznań i Ostrów Lednicki i sprawdzamy, jak wyglądało codzienne życie, system wierzeń i obyczaje w okresie Chrztu Polski. Radosław Kotarski podąża śladami naszych praprzodków. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 270 ZGORZELEC Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Tematem odcinka jest przygraniczne miasto Zgorzelec. Tomasz Bednarek opowiada o skomplikowanej historii tego położonego w polskiej części Górnych Łużyc miasteczka. Zostało przyłączone do Polski w 1945 r. , wcześniej stanowiło prawobrzeżną część niemieckiego miasta Goerlitz, było też ważnym ośrodkiem kultury serbołużyckiej. Najbardziej spektakularnym budynkiem Zgorzelca jest Miejski Dom Kultury, wybudowany na przełomie XIX i XX wieku, a jednym z najstarszych zabytków miasta jest młyn nad Nysą. Od 2004 roku, czyli od wejścia Polski do Unii Europejskiej, oba brzegi rzeki łączy most, odbudowany w miejsce tego wysadzonego przez Niemców w 1945 roku. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /102/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W Gdyni odwiedziliśmy niezwykłe schronisko - Ciapkowo. W tym schronisku nie ma zwierząt za starych na dom. Zobaczcie fragmenty filmu "Zdążyć do domu". To opowieść Murzyna, starego psa, który przed laty mieszkał w Ciapkowie. Murzyn swoje ostatnie dni spędził jako prawdziwy, kochany pies, a nie bezdomny numer w schronisku. Czy wiecie, że istnieją ssaki żyjące w Afryce, w podziemnych koloniach, niczym mrówki czy pszczoły? W Polsce możecie poznać je między innymi w gdańskim ogrodzie zoologicznym. Są bardzo płochliwe, a zredukowany zmysł wzroku rekompensuje im wyostrzony dotyk, węch i doskonały słuch. W kąciku adopcyjnym psi seniorzy - Goran i Róża. Czy poruszą Wasze serca, znajdą dom i nowych, kochających opiekunów? 08:05 W BLASKU GWIAZD (IN THE STARLIGHT) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2019 Reżyseria: Mathieu Le Lay Zanim Paul Zizka został fotografem, uwielbiał otwartą przestrzeń. Jego pierwszy kontakt z górami Kanady zrodził zamiłowanie do fotografii. Zachwycony ich potęgą, raptem zaczął dostrzegać piękno swojego otoczenia na nowo. Postanowił od tamtej pory wyrażać swoją więź z dzikimi krajobrazami najodleglejszych miejsc na Ziemi za pomocą fotografii. Jego zdjęcia są natychmiast rozpoznawalne. Obiegły cały świat i zostały opublikowane w czołowych magazynach fotograficznych. Praca Paula często wiąże się z wyprawami na odludzie. Żyje przygodami i wciąż stawia sobie nowe wyzwania, aby dotrzeć jak najbliżej swoich celów. Noc ujawnia głębszy aspekt fotografii Paula. W ramach serii nocnych zdjęć uchwycił ulotny czar rozgwieżdżonych niebios podziwianych z czterech krańców świata. Przyroda wciąż oferuje Paulowi nowe wyzwania. Jego zamiłowanie do fotografii i chęć doskonalenia warsztatu stale zapisują kolejne karty w jego historii. Film został nakręcony w 4K. To podróż do świata pełnego gwiazd. Nieustające pragnienie zachwytu skłania Paula do podróżowania po świecie w pogoni za gwiazdami i zorzą. Każda wyprawa przynosi nowe odkrycia i chwile spędzone w zawieszeniu, pomiędzy niebem i ziemią. 09:00 BIG BEND - DZIKA PRZYRODA AMERYKI (BIG BEND AMERICA’S WILDEST FRONTIER / BIG BEND AMERIKAS WILDESTE GRENZE) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: John Murray Legendarna rzeka Rio Grande przecina głębokie kaniony między Stanami Zjednoczonymi a Meksykiem, ale dzika przyroda nie zna granic. Ta najsłynniejsza granica to rozległa kraina spokojnego piękna i ogromnych pustynnych krajobrazów i dom dla najwspanialszych dzikich zwierząt Ameryki. Park Narodowy Big Bend może pochwalić się większą liczbą gatunków ptaków, motyli, nietoperzy, gadów, kaktusów, mrówek i skorpionów niż jakikolwiek inny park narodowy w USA. Strzeliste góry Chisos to podniebne wyspy, na których znajdują się ocaleni i szukający wytchnienia podczas migracji. To jest prawdziwe pogranicze Ameryk, gdzie horyzonty nigdy się nie kończą, a gwiazdy płoną jak przez eony; gdzie wędruje lew i niedźwiedź, gdzie nietoperze czają się nocą, szukając skorpionów. To dziki zachód z naszych kreskówek, dom kojota i grzechotnika. Jak wtedy, gdy rdzenni Amerykanie byli jedynymi ludźmi, którzy pili z tutejszych źródeł i polowali na zwierzynę, zanim wozy białych osadników pojawiły się po raz pierwszy na horyzoncie. 10:05 PODRÓŻE HABSBURGÓW - CZĘŚĆ CZWARTA: FRANCISZEK FERDYNAND (THE TRAVELS OF THE HABSBURGS / DIE REISEN DER HABSBURGER) Cykl dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Isabel Gebhart Scenariusz: Andreas Augustin, Carola Augustin Dokumentalna opowieść, która przeniesie nas w czasy, kiedy podróżowali Habsburgowie. Za panowania cesarza Franciszka Józefa I wzrost zainteresowania podróżami był decydującym krokiem rozwojowym. W latach 1848 - 1916 ludzie przesiadali się z koni i powozów na statki parowe i do pociągów. Później z pociągów do samochodów i z samochodów do samolotów. Cykl przedstawia podróże królewskich ikon swoich czasów: cesarzowej Elżbiety, cesarza Franciszka Józefa I oraz dwóch spadkobierców tronu, Rudolfa i Franciszka Ferdynanda, w świetle rewolucji w podróżowaniu, ewolucji hotelarstwa i rozwoju telekomunikacji. Będziemy im towarzyszyć w ich największych podróżach, w tym dookoła świata. Wrócimy do miejsc, w których miały miejsce ważne, historyczne wydarzenia, odtworzymy różne sytuacje i zaprosimy do udziału specjalistów o międzynarodowej renomie. 11:00 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCE DZIKIE OSTĘPY ZIMĄ - MISTRZOWIE PRZETRWANIA (ANIMAL SURVIVAL EXPERTS) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W dwunastej części poznamy najtwardszych przedstawicieli fauny. Zima ma wiele obliczy: nieustępliwa i surowa, ale też fascynująca i piękna. Choć jest wymagająca - wiele zwierząt przystosowuje się do chłodu i lodu zdumiewająco dobrze. Świat wydaje się jak zaczarowany, ale to tylko woda w postaci lodu, mrozu i śniegu. Nawet ostre, buńczuczne dziki ulegają romantycznym czarom zimy. Dla zwierząt i roślin zima to zdecydowanie najtrudniejszy okres w roku. Niemniej sporo ptactwa wodnego pozostaje w Europie Środkowej. Wiele zwierząt jest zadziwiająco dobrze przystosowanych do surowych warunków zimowych, w tym także wydra. Chłód jej nie przeszkadza, gęsta sierść świetnie izoluje, nie pozwalając nawet żadnej kropli dostać się do skóry. 11:25 NIKT NIE POMOŻE Reportaż, 14 min, Polska, 1983 Zdjęcia: Adam Kaczanowski Kobieta ze starszą matką oraz dwójką nastoletnich dzieci od kilku lat mieszka w dwunastometrowym garażu, bez wody i prądu - taka informacja dotarła do łódzkiego oddziału Telewizji Polskiej. Tropem tym ruszył Michał Fajbusiewicz i okazało się, że przyczyną tej sytuacji jest konflikt rodzinny. Małżeństwo, po rozstaniu, nie może porozumieć się w sprawie podziału gospodarstwa rolnego, w którym wspólnie mieszkali. Sprawa trafia do sądu, ale postępowanie ciągnie się latami. Ten spór podzielił nie tylko małżonków, ale całą rodzinę. Kimś, kto liczy na szybkie rozwiązanie tego konfliktu, jest też właścicielka garażu, która zgodziła się przyjąć kobietę, ale nie spodziewała się, że do jej ogródka wprowadzi się więcej osób i że będą tam mieszkać aż tak długo. 11:50 WYBUDZENI - OLA JANCZARSKA Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzący: Ewa Błaszczyk Życie Oli, Jaśka, Pawła, Sebastiana zmieniło się kiedyś w sekundy wypadek komunikacyjny, podtopienie, zakrztuszenie, nagłe zatrzymanie krążenia. Zapadli w śpiączkę na kilka, kilkanaście miesięcy albo kilkanaście lat. Czas się zatrzymał. Znany świat zamienił się w świat snu. Wybudzeni to 10. odcinkowy serial dokumentalnych o ludziach, którzy przeżyli śpiączkę, wrócili do życia i naszego świata. Klaudia, pierwsza wybudzona w Klinice Budzik dla dzieci, wyszła za mąż i urodziła zdrową córeczkę, Jagoda jest uczennicą liceum, Krzysiek w tym roku będzie zdawał maturę. Jak śpiączka przewartościowała ich życie, co teraz jest dla nich najważniejsze o tym mówią Wybudzeni i ich bliscy. Jak sobie radzić z cierpieniem, jak nie tracić nadziei i walczyć do końca. Ola Janczarska, córka Ewy Błaszczyk i bohaterka pierwszego odcinka "Wybudzonych", od kilku lat jest w stanie minimalnej świadomości. Czasem rozumie co się do niej mówi, ma rozluźnioną twarz, a czasem jest gdzieś w swoim świecie. Gdyby nie Ola nie byłoby Budzika dla dzieci i dorosłych, programu dla ludzi w śpiączce, nie powstałaby Fundacja Akogo?. Nic by się nie wydarzyło. Ola ma dziś 27 lat. W majowe popołudnie 22 lata temu zakrztusiła się popijając tabletkę, doszło do niedotlenienia mózgu. Współczesna medycyna niewiele może jej zaproponować - mówi Ewa Błaszczyk - Są dwie drogi jak myślę o przyszłości - utrzymać Olę w jak najlepszej kondycji, żeby była gotowa na coś, co się objawi nowego w nauce, medycynie albo tak zwany cud. 12:20 WYBUDZENI - SEBASTIAN MACIOROWSKI Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzący: Ewa Błaszczyk Trzynastoletni Sebastian z Ełku dwa lata temu doznał rozległego udaru. Do dziś nieznana jest jego przyczyna. Po wybudzeniu ze śpiączki chłopiec dzielnie walczy o powrót do zdrowia. Utracił wzrok, ale się nie poddaje, głęboko wierzy, że kiedyś go odzyska i będzie mógł spełnić swoje dwa marzenia zostać informatykiem i zwiedzić Stany. Każdego dnia wytrwale ćwiczy z mamą oczy przy pomocy mocnych bodźców świetlnych. 12:50 STAN WOJENNY. NIE BYLIŚMY SAMI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Czarlewski Strajki sierpniowe i działania Solidarności w latach 1980 - 1981 doprowadziły do prawdziwego trzęsienia ziemi w globalnej polityce i spowodowały reakcje antagonistycznych bloków sowieckiego i wolnego świata. Dokument ukazuje reakcje wolnego świata i konsekwencje ogłoszenia stanu wojennego nad Wisłą w grudniu 1981 roku w kontekście nie tylko wielkiej polityki, ale także wśród poszczególnych ludzi i narodów, którzy solidaryzowali się z Polakami i im pomagali. Pokazane reakcje, działania i zachowania zagranicznych przywódców, olbrzymie zainteresowanie i sympatia dla Solidarności zachodniej opinii publicznej oraz zaangażowanie się osobistości o różnych poglądach i formacji na rzecz Polski. Jest to opowieść o wydarzeniach z punktu widzenia zagranicznych korespondentów, polityków, aktywistów, ludzi kultury i Kościoła, którzy swoją działalnością i pomocą wsparli ówczesny ruch antykomunistyczny. Reżyser przeprowadził rozmowy z zagranicznymi bohaterami rozsianymi w wielu krajach, dla których stan wojenny w Polsce był często jednym z ważniejszych wydarzeń w życiu. O wydarzeniach mówią między innymi historyk Norman Davies i muzyk Jean - Michel Jarre. W filmie wykorzystano unikalne archiwalia uzupełniające fascynujące historie opowiadane przez zagranicznych świadków tamtego czasu. 13:55 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - DZIKI TESSYN (FASCINATING SWITZERLAND - WILD TICINO) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W tym odcinku udamy się w okolice Ticino - inaczej Tessyn - najbardziej wysunięty na południe kanton szczyci się surowymi górami i niemal śródziemnomorskim klimatem. To region kontrastów i piękna. W górnych partiach Ticina niedaleko jeziora Maggiore krajobraz zdominował las. W XIX wieku bieda wygnała z regionu wielu mieszkańców. Matka Natura nie tęskniła za ludźmi, bo dzięki temu w górach rozrósł się nieposkromiony, dziewiczy las. Rozlega się tu charakterystyczny grzmot wodospadów. Niektóre pojawiają się jedynie wiosną, niosąc stopione ze śniegu wody. Inne można podziwiać przez cały rok - jak wodospad Foroglio w dolinie Bavona spadający z wysokości 100 metrów. Wioska o tej samej nazwie Foroglio zabudowana jest tradycyjnymi dla kantonu prostymi budynkami z kamienia. To jedna z 12 osad w Val Bavona, dolinie zamieszkanej tylko latem. 14:15 BARWNY ŚWIAT PTAKÓW OGRODOWYCH (FEATHERED FRIENDS / GEFIEDERTE NACHBARN UNSERE GARTENVÖGEL) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2019 Reżyseria: Leander Khil, Mario Kreuzer Film dokumentalny o ptakach żyjących w naszych, europejskich ogrodach. Sekretne dramaty, strategie przetrwania i silne osobowości ujawniają się wśród ptaków w idyllicznej scenerii ogrodu. Przez wszystkie pory roku ptaki śpiewające rywalizują o źródła pożywienia, zawsze wypatrując swoich dwóch śmiertelnych wrogów: czającego się kota, krogulca nadlatującego zza ogrodzenia, węża wślizgującego się, by złapać jajka. Rudziki, strzyżyki, sikorki modraszki, kosy, jaskółki, jerzyki i szpaki to zaskakujące gwiazdy tego filmu, który zmienia nasze spojrzenie na pozornie znajome terytorium. 15:15 NIEDŹWIEDZIE Z KARAWANKÓW (BEARS OF THE KARAWANK MOUNTAINS / DER KARAWANKENBÄR - AUF DEN SPUREN EINES GRENZGÄNGERS) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Eva Gressel Film dokumentalny o powrocie niedźwiedzi w europejskich górach. Julijskie i Karnickie Alpy to imponujący mur między europejskim, śródziemnomorskim Południem - a regionem alpejskim na Północy. Alpy Julijskie leżą na granicy Włoch, Słowenii i Austrii. Tymczasem, niedźwiedzie ignorują granice między państwami - przekraczając Alpy Julijskie i pasmo górskie Karawanki w drodze do Austrii. Potężne góry nie stanowią dla nich przeszkody. Niegdyś rzadko spotykane w Europie Środkowej, kudłate 300 - kilogramowe niedźwiedzie brunatne znów przemierzają słoweńskie lasy. W tych wapiennych pasmach, w zasięgu wpływu ciepłego Morza Śródziemnego, żyją sobie i rzadko kiedy wchodzą w konflikty z ludźmi, chyba że wyczują obecność miodu! W Słowenii młode pozostają z matką do trzech lat, zanim wyruszą samotnie w poszukiwaniu nowego terytorium. Młode samce wędrują na północ, aż do Alp Karawanki. Film otwiera nasze oczy na urok niedźwiedzi, ich inteligencję i zaskakujące nawyki. Niektóre niedźwiedzie zapadają w sen zimowy z nietoperzami, które gromadzą się razem, a nawet łączą się w towarzyskie pary. 16:20 W KRAINIE STRUDLA (THE STRUDEL A PUFF OF PASTRY / VOM STRUDEL EIN HAUCH VON TEIG) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Anita Lackenberger Film dokumentalny o tym, jak powstaje i czym jest strudel. Wielką sztuką jest rozciągnięcie ciasta tak cienko, aby można było przez nie czytać gazetę. Prawie nikt nie jest już w stanie opanować tej sztuki, a przynajmniej prawie nikt nie poświęca tyle czasu, aby samodzielnie robić ciasto na strudle. To ciasto powstaje z długotrwałego, gorliwego wyrabiania i kilku prostych składników: mąki, wody, oleju oraz - w zależności od przepisu - jajka i szczypty soli. Ważne jest, aby używać mąki o dobrych właściwościach klejących. Strudel z jabłkami i twarogiem to klasyka kuchni wiedeńskiej, ale często występuję też strudel z serkiem śmietankowym. Warianty kwaśne to Luftstrudel do zup czy smaczny strudel z kapustą. Ciasto strudla pochodzi z Imperium Osmańskiego. Film podąża kulinarnym tropem powstania i wykorzystywania ciasta na Bałkanach, gdzie spotyka się kulinarna przeszłość Wschodu i Zachodu. Słodka baklawa i kwaśny börek zawijane są właśnie w ciasto strudla. To prawdziwa historia kultury, która bardziej łączy niż dzieli ludzi. 17:20 PODRÓŻE HABSBURGÓW - CZĘŚĆ PIĄTA: RUDOLF (THE TRAVELS OF THE HABSBURGS / DIE REISEN DER HABSBURGER) Cykl dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Isabel Gebhart Scenariusz: Andreas Augustin, Carola Augustin Dokumentalna opowieść, która przeniesie nas w czasy, kiedy podróżowali Habsburgowie. Za panowania cesarza Franciszka Józefa I wzrost zainteresowania podróżami był decydującym krokiem rozwojowym. W latach 1848 - 1916 ludzie przesiadali się z koni i powozów na statki parowe i do pociągów. Później z pociągów do samochodów i z samochodów do samolotów. Cykl przedstawia podróże królewskich ikon swoich czasów: cesarzowej Elżbiety, cesarza Franciszka Józefa I oraz dwóch spadkobierców tronu, Rudolfa i Franciszka Ferdynanda, w świetle rewolucji w podróżowaniu, ewolucji hotelarstwa i rozwoju telekomunikacji. Będziemy im towarzyszyć w ich największych podróżach, w tym dookoła świata. Wrócimy do miejsc, w których miały miejsce ważne, historyczne wydarzenia, odtworzymy różne sytuacje i zaprosimy do udziału specjalistów o międzynarodowej renomie. 18:25 TAJEMNY ŚWIAT ZŁOTA (THE SECRET WORLD OF GOLD) Film dokumentalny, 42 min, Niderlandy (Holandia), 2013 Reżyseria: Brian McKenna Złoto od zarania dziejów jest kruszcem, którego posiadanie gwarantuje wpływy i bogactwo. Państwa mające go więcej, wygrywały wojny i były zasobniejsze gospodarczo. Pouczająca pod tym względem była II wojna światowa. Hitler rekwirował złoto w podbitych krajach. Przezorni ukrywali je wcześniej. Tak było z polskim złotem, które przez Francję wywieziono do Kanady. Francuzi też schowali swoje złoto w Kanadzie, podobnie Anglicy, którzy obawiali się, że Niemcy mogą wylądować w Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy ze swojego złota ulokowanego w Kanadzie finansowali działania wojenne. Generał de Gaulle zadecydował, że francuskie złoto powinno być przeznaczone na powojenną odbudowę. W historii złota bardzo niekorzystnie wypada Szwajcaria, gdzie przetapiano na złote sztaby i legalizowano dostarczany przez Niemców kruszec, w tym biżuterię i złote zęby ofiar obozów koncentracyjnych. Złoto jest nadal bardzo ważne. Całe światowe zapasy można by pomieścić - tak przynajmniej twierdzą autorzy tego holenderskiego filmu dokumentalnego - w czterech zaledwie basenach olimpijskich. Kwitną za to transakcje giełdowe wirtualnym złotem, co oznacza, że kupując złoto na giełdzie, ma się w ręku papier, który niekoniecznie musi mieć pokrycie w złotych sztabach. 19:20 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - HAWANA. KARAIBSKA PIĘKNOŚĆ (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ten niezwykły serial dokumentalny pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:25 WIELKIE RODZINY - ODC. 7 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Lewoccy odpoczywają. Tata Andrzej zabiera najstarszego syna na przebieżkę, a potem czas na morsowanie, a przy okazji na rozmowę ojca z synem, podczas której Andrzej podejmuje próbę scedowania na syna niektórych rodzicielskich obowiązków, co się ostatecznie nie udaje. Wreszcie gotowe są cajony, które zamówiło przedszkole. Dziś własnoręcznie wykonane instrumenty trafiają do dzieci. W małżeństwie Kacprzyków wielki dzień - świętują 25 - lecie małżeństwa. Jak zwykle u nich, blisko natury. Są sami, przed nimi jeszcze nocleg w samochodzie, spacery. Janeczka przygotowuje specjalną ucztę, oczywiście na łonie natury. Ten czas to moment na wspomnienia. Snują plany o powrocie w to miejsce z dziećmi za 25 lat. Kolejny dzień bez dzieci mija im na czułości. Zachowują się jak para zakochanych nastolatków. Po powrocie Michał przegląda z córką zdjęcia zrobione w ostatnim czasie. W kuchni Twarowskich Zosia z mamą Bernadetą przygotowują uroczystą kolację z okazji 44. urodzin Andrzeja. Głównym daniem jest sushi, a na deser będzie ulubiony tort taty. Zosia próbuje obliczyć, ile kawałków sushi potrzebuje ich rodzina, aby się najeść do syta. Gdy na podstawie obliczeń dochodzi do wniosku, że potrzebują przygotować aż 60 porcji, jest mocno zniechęcona. Tymek ze Stefanem zajmują się dmuchaniem balonów, dobrze się przy tym bawiąc, a reszta dzieci dekoruje tort. Tymczasem tata, niczego nieświadomy, pracuje. Po raz pierwszy zobaczymy na czym ta praca polega. Wieczorem Andrzej wraca do domu, cała rodzina spotyka się przy urodzinowym stole. Niespodzianka się udała. Da Cruzowie uczą się życia z noworodkiem. Dziś Janu uczy się chustowania dziecka, czego do tej pory nigdy nie robił, uważając chusty za niemęskie, w czym utwierdza go teściowa. Rodzinę odwiedza babcia z okazji Dnia Babci. Wszystkie dzieci śpiewają jej "Sto lat", nawet Janu udziela się nastrój i próbuje śpiewać z resztą rodziny. Dziadek także dostaje życzenia i piękną laurkę. Z nim rodzina rozmawia przez telefon. 21:15 GRUDNIOWE RANY Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Maciej Niemiro Scenariusz: Maciej Niemiro Tematem filmu są wspomnienia lekarzy, pracowników pogotowia i szpitali, tragicznych wydarzeń w grudniu 1970 roku na Wybrzeżu. Ich oczami i z ich perspektywy dowiadujemy się, jak przebiegała praca w tym czasie, jak pomagano rannym, jak walczono, by ratować ludzkie życie, jak zmagano się z represjami ze strony ówczesnej władzy. Są to emocjonalne wspomnienia, różnorodne, czasem chaotyczne, ale prawdziwie. Historia ludzi, którzy chcieli przede wszystkim pomagać, świadkowie o których trochę zapomniano. Oni nie uczestniczyli w rozruchach, nie wznosili haseł, nie pikietowali, oni po prostu chcieli pomagać i ratować ludzkie życie, a jednocześnie jako nieliczni mieli pełen obraz dramatyzmu tej tragedii. 22:10 KOBIETY KENNEDY'EGO (JFK’S WOMEN: THE SCANDALS REVEALED) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2006 Reżyseria: Harvey Lilley Zdjęcia: Steve Robinson Muzyka: Oliver Ledbury Film dokumentalny, który odsłania sekrety życia Johna F. Kennedy’ego prezydenta Stanów Zjednoczonych. Nowe dokumenty z FBI ujawniły wiele skandali z jego życia, które były związane głównie z licznymi romansami, aferami szpiegowskimi i układami politycznymi. Niektórzy twierdzą nawet, iż zabójstwo w 1963 roku uratowało Kennedy’emu reputację. John Fitzgerald Kennedy to najbardziej charyzmatyczny prezydent Stanów Zjednoczonych w dwudziestym wieku. Obiecywał nową erę w polityce, ale - uwielbiał kobiety. Co najmniej pięć kochanek stwarzało zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego. Prezydent to ignorował. Nowy Jork, dziewiętnasty maja 1962 roku. Piętnaście tysięcy ludzi patrzy, jak Marilyn Monroe występuje z okazji czterdziestych piątych urodzin Kennedyego. Jest najpotężniejszym człowiekiem na świecie, ale Monroe może go zniszczyć. W oczach ludzi Kennedy był bohaterem i osobą szlachetną. W życiu prywatnym łamał wszystkie zasady. Tuż przed śmiercią groziło mu, że zostanie zdemaskowany. Co by się stało, gdyby żył? 23:15 WETERYNARZE Z SERCEM - /78/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. 23:50 GORĄCA LINIA - DO KOŃCA Reportaż, 13 min, Polska, 1983 Reżyseria: Zbigniew Olejnik Scenariusz: Zbigniew Olejnik Zdjęcia: Stanisław Brychcy Reportaż kryminalny o zdarzeniach we wsi Pieńkowo koło Sławna. Narracja bogata w inscenizowane sceny, fotografie ze śledztwa i relacje świadków pozwala nam poznać krok po kroku historię tragicznej nocy. Już sam początek reportażu wprowadza widza w mroczną atmosferę wydarzeń, których początkiem jest ucieczka dwóch mężczyzn kradzionym samochodem. Chęć uniknięcia kary za złamanie prawa uruchamia spiralę coraz gorszych decyzji prowadzących do coraz gorszych skutków. Przez kolejne etapy tej historii prowadzeni jesteśmy nie tylko z perspektywy przestępców, ale również służb starających się zatrzymać poszukiwanych. W zakrojonej na wielką skalę i zakończonej sukcesem akcji pościgowej brało udział około 1300 osób, 3 helikoptery i 13 pojazdów specjalnych. 00:10 MASKA, CZYLI ŚWIAT OD POCZĄTKU Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1985 Reżyseria: Andrzej Różycki Na przykładzie kilku grup kolędniczych z terenu Polski południowej film zwraca uwagę na symbolikę obrzędów kolędniczych, ich sens i jego przejawy w obrzędowym kostiumie, masce i charakterystycznych postaciach. 00:35 ROZWYDRZONY KANAREK. RZECZ O KONSTANTYM ILDEFONSIE GAŁCZYŃSKIM Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2003 Reżyseria: Jakub Nowak Scenariusz: Jakub Nowak Zdjęcia: Jacek Niewadzi Wykonawcy: Anna Drozd Opowieść o powojennych losach Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, który po pobycie w oflagu przez krótki czas przebywał na Zachodzie - w Paryżu, Brukseli i Rzymie. Do kraju powrócił w marcu 1946 r., a jego przyjazd stał się prawdziwym świętem nie tylko dla środowisk literackich, ale i dla rzesz jego wiernych czytelników. Zamieszkał w Krakowie i ten krakowski okres był najszczęśliwszym w jego życiu. Gałczyński nawiązał tam współpracę z "Przekrojem", który pod kierownictwem Mariana Eile był prawdziwą perełką na rynku prasowym, oraz z "Tygodnikiem Powszechnym". Związał się z kabaretem satyrycznym "Siedem kotów" i założył kabaret "Zielona gęś". Atmosfera Krakowa, swoistej enklawy surrealizmu i wolności myśli w świecie narastających nacisków politycznych i coraz ostrzejszej ingerencji w swobodę artystycznej wypowiedzi, sprzyjała tworzeniu. Gałczyński pisał więc dużo, łatwo, chętnie, nie przywiązując większej wagi do swojej twórczości, nie zabiegając o publikacje. To raczej ludzie z jego otoczenia, doceniając talent autora, troszczyli się, by jego teksty ukazywały się drukiem. Po krótkim pobycie w Szczecinie poeta osiadł w 1948 r. z rodziną na stałe w Warszawie, gdzie zmarł 5 lat później. W filmie wspominają go bliscy, przyjaciele, współpracownicy i znajomi: córka Kira Gałczyńska, Ludwik Jerzy Kern - poeta współpracujący z Gałczyńskim w "Przekroju", Joanna Roniker - w latach 40. sąsiadka poety, mieszkanka kamienicy przy ulicy Krupniczej, zwanej "domem czterdziestu wieszczów", Jerzy Skarżyński - malarz i scenograf, Ryszard Matuszewski - krytyk literacki oraz Lucjan Motyka - były sekretarz PZPR, minister kultury i sąsiad Gałczyńskich w Warszawie. "Rozwydrzony kanarek" zwraca uwagę niebanalną formą plastyczną (nowoczesna animacja) i muzyczną. Specjalnie na potrzeby filmu Andrzej Perkman skomponował trzy piosenki do tekstów Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego: "Ulica szarlatanów", "Przed zapaleniem choinki" i "Dorożka". Wszystkie śpiewa Anna Drozd. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 283 POLOWA LEKCJA HIOSTORII Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Polowa lekcja historii" Kock to ziemia dotknięta wyjątkowo mocno przez ostatnią wojnę. Tu rozegrał się dramat Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie, a później Niemcy rozpętali tu falę straszliwych zbrodni. Ich też szlakiem ruszymy dzisiaj. Miejscowi regionaliści tu zorganizowali dla młodzieży rajd rowerowy z przystankami w miejscach martyrologii. Dzięki temu wspomnimy dziś takie wydarzenia jak pacyfikacja Talczyna, mord na 74 Polakach dokonany przez Niemców w odwecie za zabicie przez miejscową partyzantkę jednego oficera niemieckiego czy spalenie wsi Bronisławów. Nie wiemy, jak trwałe ślady pozostaną w umysłach młodych ludzi odbywających tę podróż w przestrzeni i czasie. Ale odjeżdżamy skąd z przekonaniem, że była to dobra lekcja historii. 02:00 HISTORIA PEWNEJ PRZYJAŹNI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2007 Reżyseria: Hanna Kramarczuk Scenariusz: Joanna Gospodarczyk, Hanna Kramarczuk Szlachetne rysy, jasne spojrzenia, serdeczność i szczerość bijące z całej postaci. To pierwsze, co uderza, gdy patrzy się na Wacława Micutę i Edwarda Kossoya. Każdy z nich to żywy rozdział współczesnej historii, urodzili się bowiem niemal wiek temu. Film ten to opowieść o ich powikłanych losach i długoletniej przyjaźni wpisanej w życiorysy tych dwóch niezwykłych ludzi. Edward Kossoy i Wacław Micuta należą do odchodzącego pokolenia ludzi, dla których takie pojęcia, jak honor, męstwo, patriotyzm, prawdomówność, pomoc drugiemu, uczciwość nigdy nie były tylko pustymi słowami. Ukształtowani w przedwojennej Polsce, wypełniali je treścią przez całe swoje długie życie. Micuta, urodzony w 1915 r. w patriotycznej rodzinie szlachty kresowej, przeniósł się w 1921 r. z bliskimi do wolnej wreszcie Polski. Harcerz, żołnierz Szarych Szeregów i batalionu "Zośka", więzień oflagu, zakończył wojenną odyseję w stopniu pułkownika, a po wojnie mógł wreszcie zacząć pracować zgodnie z wykształceniem jako ekonomista. W ramach pomocy gospodarczej dla Polski organizowanej tuż po wojnie przez kraje Zachodu, trafił z rodziną do Genewy. Wkrótce potem w Polsce zaczęły się prześladowania akowców i żołnierzy walczących na Zachodzie. Micuta nie miał już dokąd wracać. Starszy od niego o dwa lata Edward Kossoy, urodzony w Radomiu w rodzinie bogatych żydowskich przedsiębiorców, dzieciństwo spędził na Ukrainie i dopiero jako siedmiolatek wrócił do Polski. Prawnik, historyk i dziennikarz z wykształcenia prowadził własną kancelarię. Gdy wybuchła wojna, zgłosił się na ochotnika do armii. We Lwowie został jednak aresztowany przez NKWD. Jego wykształcenie i znajomość kilku języków czyniły z niego podejrzanego osobnika. Uznany za szpiega, został zesłany na 8 lat do obozu pracy na Syberii. Gdy Niemcy napadły na ZSRR, dostał wraz z innymi szansę wstąpienia do wojska. Przez Kazachstan i Iran trafił do Palestyny, tam doczekał powstania państwa Izrael, zaczął pracować dla ONZ. Właśnie dzięki tej działalności poznał na początku lat 60. , w Genewie, gdzie obaj mieszkają do dzisiaj, Wacława Micutę, który w 1960 r. został przedstawicielem ONZ w misji pokojowej w Kongo. Zajmował się tam zalesianiem pustynnych terenów i zakładaniem prowizorycznych wodociągów. W Azji zwalczał uprawy narkotyków, namawiając, by zamiast opium rolnicy uprawiali warzywa. W latach 70. przeszedł na emeryturę, ale nadal pracował w krajach Trzeciego Świata, propagując tanie źródła energii. Kiedy więc Kossoy zaproponował mu wspólne poprowadzenie Instytutu Rozwoju Energii ze Źródeł Odnawialnych, bez wahania przyjął propozycję. Przed kamerami Edward Kossoy i Wacław Micuta wspominają swe wojenne losy, opowiadają, jak doszło do ich spotkania. W Szwajcarii znaleźli bezpieczną przystań, możliwość zawodowej i osobistej realizacji. Tutaj też zaczęła się ich bliska i owocna przyjaźń, która przetrwała ponad pół wieku i która zakończy się dopiero wraz z nimi. 02:55 DZIECKO SZCZĘŚCIA - SZKIC DO PORTRETU HELMUTA KAJZARA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1994 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow Zdjęcia: Jacek Knop Wykonawcy: Sławomir Smoczyński, Andrzej Makowiecki Urodził się w niedzielę i w czepku, był dzieckiem szczęścia - mówi siostra Ewa Kotlarczyk, przeglądając zdjęcia z rodzinnego albumu. "Urodziłem się i wychowałem na pograniczu, pograniczu państw, języków, kultur, wojny i pokoju. To zawieszenie - między - jest stygmatem nie do usunięcia. Między proletariackim internacjonalizmem a prowincjonalnością, między katolicyzmem a ewangelicyzmem, między totalitaryzmem a demokracją, między indywidualizmem a ubóstwieniem mas, między buntem i nadzieją na zgodę a ostrożnym optymizmem. Między..." - napisał Helmut Kajzar w tomie "Sztuki i eseje". U podnóża najstarszej świątyni ewangelickiej wzniesionej w Polsce Jerzy Kronholc mówi o klimacie duchowym, w którym Kajzar wzrastał. Obaj spędzali wakacje w Cieszynie na rozmowach i lekturach. Spotkali się tu także w roku 1968, w okresie inwazji na Czechosłowację - gdy przez miasto przetaczały się czołgi i kolumny wojsk, Kajzar układał akurat swój "Paternoster", niezwykle efektowny debiut dramaturgiczny. Żona Jolanta Lothe opowiada o ich kolejnych spotkaniach - w szkole teatralnej, w "Syrenie" i w teatrze Józefa Szajny, gdzie razem pracowali. Ona była już wtedy znaną aktorką, on młodym reżyserem - "przyszedł pan Lothe", mówiono. Później, znów w ślad za żoną, przeszedł do Narodowego. Adam Hanuszkiewicz widzi w nim najwybitniejszego reżysera, z jakim się zetknął, w pełni oryginalnego. - Ty jesteś nienormalny - cytuje Kajzara - inni dyrektorzy po pierwszej reżyserii mnie wyrzucają, a ty mi już czwartą proponujesz... Spotkania z nim to były nieustanne egzaminy, nigdy nie wiedziałem, czy rozumiem, czego ode mnie oczekuje - wspomina Zdzisław Wardejn. Gdy wystawiali "+ + +" ("Trzema krzyżykami") w trakcie przedstawienia cenzura poleciła usunąć jedną kwestię - zagraj co chcesz, ale szkoda mi tego tekstu, powiedział Kajzar. Aktor przyjął wyzwanie, publiczność spontanicznie podjęła grę - i nawet lepiej, że wyrzucili, skomentował reżyser po przedstawieniu. "Trzema krzyżykami" zdjął z afisza dyrektor Hanuszkiewicz, gdy zmarło dwoje aktorów z obsady. A wiesz, kto miał być trzeci? Ja - wyznał Helmut. Wiedział, że jest nieuleczalnie chory, przez ostatnie lata pracował w biegu. W domu pozostały taśmy magnetofonowe z nagranym głosem Helmuta Kajzara, rozmowami z córką. Paula ze wzruszeniem ogląda serię zdjęć legitymacyjnych ojca - to śmieszne pomyśleć, że był nim ten chłopczyk... W filmie o życiu wybitnego reżysera teatralnego, dramatopisarza, poety, o jego osobowości i poglądach na sztukę i świat mówią najbliżsi, przyjaciele, współpracownicy, w tym aktorzy Teatru Współczesnego we Wrocławiu, gdzie wystawił wiele swoich sztuk, także we własnej reżyserii. Andrzej Titkow wykorzystał fragmenty przedstawień "Paternoster" (reż. Jerzy Jarocki), "Villa dei miseri" (reż. Helmut Kajzar), "Gwiazda" (reż. Zdzisław Wardejn), fragmenty wypowiedzi Kajzara i jego tekstów teoretycznych, m.in. Manifestu Teatru Meta - Codziennego, oryginalną muzykę Piotra Mossa do spektaklu "Villa dei miseri", wiersz Tadeusza Różewicza "+ + + (pamięci Helmuta Kajzara)", zdjęcia, archiwalne nagrania. A przede wszystkim serdeczne, żywe wspomnienia, których nie zatarł czas, jaki upłynął od uwiecznionych na płycie nagrobnej dat: 1941 - 1982.