TVP Dokument Sobota, 16.12.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - NAJJAŚNIEJSZY PUNKT BIESZCZADÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Jeszcze kilka lat temu diabeł mówił tu dobranoc. Dziś nawet zachodzące słońce nie mówi, bo choć znika za górami, jego energia pozostaje w akumulatorach. Właściciel gospodarstwa gościnnego o wdzięcznej nazwie Ranczo Eko - Frontiers, biolog dr Andrzej Czech nie bez dumy zapewnia, że w ogóle nie jest ono podłączone do sieci energetycznej. Ale na surowość zimy nie narzeka. Do wyjątków należą chwile, gdy musi się ratować agregatem spalinowym. Założeniem gospodarza zawsze było zgodne współdziałanie z przyrodą, a ta jest mu, jako badaczowi bieszczadzkich bobrów, bardzo bliska. Początki gospodarstwa nie były łatwe, musieli walczyć z trudnym terenem, mieszkając początkowo w namiotach, a gdy ostra zima przycisnęła, w niewykończonym domu. Już to samo nauczyło ekipę Andrzeja Czecha myślenia o racjonalnym wykorzystaniu energii. W 2004 roku postawili pierwszy, niewielki wiatrak. Dziś gospodarstwo korzysta na przemian z energii wiatru i słońca. Ogniwa fotogalwaniczne pozwalają skutecznie wykorzystywać światło naszej gwiazdy, zaś akumulatory tę naturalną energię zgromadzić. Nawet gdyby wciąż było pochmurno i nie wiało, starczy jej na dobre trzy tygodnie. Jednak taka sytuacja się nie zdarza, bo jak są chmury, to przeważnie jest i wiatr - zauważa gospodarz przyrodnik. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 22 HISTORIA WŚRÓD FAL Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak wygląda życie na morzu, na statku z prawdziwego zdarzenia? Radosław Kotarski sprawdza to na własnej skórze! Opowiada o codziennym życiu, przesądach i trudach pracy marynarzy pokonujących setki mil morskich. Porównuje historyczne polskie statki szkoleniowe do tych współczesnych i odkrywa zaskakującą prawdę. Zapraszamy na pokład polskiej legendy - Daru Młodzieży! 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 272 ZDUŃSKA WOLA Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /104/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Zapraszamy na spotkanie z żyrafami. Te piękne, egzotyczne zwierzęta pokażemy w naszym programie po raz pierwszy. W gdańskim ogrodzie zoologicznym obserwowaliśmy ich trening medyczny. Dowiecie się też, ile kręgów szyjnych ma żyrafa i co oznacza układ kolorowych plamek na jej szyi. "Okno Życia" dla małych zwierząt? Tak! To inicjatywa Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Na stronie internetowej "Okna Życia" czytamy motto: "Nie wyrzucaj, oddaj do nas. Przyjedziemy, zabierzemy, bez pytań". Na Oddziale Drobnych Ssaków lubelskiego UP czeka ich nowe, lepsze życie. Jeśli lubicie gryzonie i chcielibyście hodować np. chomika lub szynszylę, posłuchajcie cennych porad. Jakich warunków do życia potrzebują? Jakie klatki i ich wyposażenie, jaka karma? Okazuje się, że nie są to zwierzęta, które łatwo zadowolić. 08:10 SŁODKI WIEDEŃ - CZAR TRADYCJI (SWEET VIENNA / SUSSES WIEN - TRADITION VERZAUBERT) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2019 Reżyseria: Gerald Benesch, Barbara Weissenbeck Film dokumentalny o słodkościach wiedeńskich. Kiedy Wiedeń był centrum monarchii austro - węgierskiej, stał się tyglem składników i przepisów z całego świata. To dało początek tradycjom, które istnieją do dziś, ale w końcu radość jest ponadczasowa. Film oprowadza po smakach, biografiach i nowinkach wiedeńskiej kuchni deserowej. Od Wiener Schokoladekönig i Karlsbader Oblatenbäckerei po legendarny wystrój Demel, od ponczowych pączków cukierni Gerstner po innowacyjne dzieła cukiernika Zoli Auböck i słynną cukiernię Tart’a tata. 09:05 LUNGAU. WYSOKO WŚRÓD CHŁODU (HIGH LIFE AT LOW TEMPERATURES - LUNGAU / LUNGAU - DIE EINSAME WILDNIS) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2016 Reżyseria: Waltraud Paschinger Film dokumentalny, przedstawiający dobrze znany narciarzom region Austrii okalający Salzburg. Dolina Lungau leży na terenie Ziemi Salzburskiej, po południowej stronie Alp. Od północy otaczają ją Niskie Taury, a od południa pasmo Nockberge. To jeden z najpiękniejszych ekosystemów Alp i najzimniejszy region Austrii, nazywany potocznie austriacką Małą Syberią. Lato jest tutaj kótkie. Mnóstwo potoków, torfowisk, wrzosowisk i alpejskich jezior, w których żyją liczne zwierzęta, takie jak: kozice, salamandry i liczne ptaki. 10:10 SZOPKA BOŻONARODZENIOWA. POCHODZENIE I TRADYCJA (THE CHRISTMAS CRIB ORIGIN AND TRADITION / ESEL, OCHS' UND KIND - WEIHNACHTSKRIPPEN IN EUROPA KRIPPENREISE) Film dokumentalny, 43 min, Austria, 2019 Reżyseria: Anita Lackenberger Dokumentalna opowieść o tradycyjnej, świątecznej szopce. Mówi się, że to Franciszek z Asyżu wynalazł tradycję stawiania szopek. Na początku XIII wieku, w małej wiosce we włoskiej prowincji Greccio, odegrał historię o Maryi i Józefie dla prostego ludu. Sobór Trydencki orzekł w 1545 r. , że treści biblijne, takie jak historia bożonarodzeniowa, mają być częściej wykonywane, aby inspirować ludzi. Drewniane rzeźby służyły do odtwarzania narodzin Chrystusa aż do XIX wieku. Dziś szopki wykonuje się z wszelkiego rodzaju materiałów: papieru mache, tektury, szkła, terakoty i piernika. W czasie adwentu w wielu domach jest szopka, obok choinki i bożonarodzeniowych ciasteczek. 10:55 RZECZ POLSKA S.I - ŻELAZKO TURYSTYCZNE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! Cykl TVP Kultura to propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Będzie to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program ma opowiadać o konkretnych przedmiotach, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, przedstawiając twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach stanie się również opowieścią o najnowszej historii Polski. Żelazko turystyczne projektu Andrzeja Jana Wróblewskiego i Andrzeja Latosa, choć nigdy nie weszło do produkcji, jest jednym z ciekawszych pomysłów w polskim AGD lat 70. To niepozorne urządzenie było odpowiedzią na prężnie rozwijającą się turystykę - rodzinne wyjazdy na wakacje, czyli jeden z symboli czasów Gierka. Zaprojektowane w 1975 roku żelazko, po złożeniu mieściło się w każdej walizce, a jego wielofunkcyjna grzałka mogła zostać użyta do zaparzenia herbaty. 11:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - WOJCIECH STAROŃ. Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Wojciech Staroń. 11:50 TAJEMNICA V SYMFONII BEETHOVENA (THE SECRET OF BEETHOVEN'S FIFTH SYMPHONY) Film dokumentalny, 88 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Guy Evans Ian Hislop i John Eliot Gardiner ukazują historię powstania V symfonii Beethovena. Już pierwsze dźwięki tego największego z wielkich dzieł, jakie kiedykolwiek napisano należą do najbardziej rozpoznawalnych w historii. Nikt jednak tak naprawdę nie wie, co Beethoven chciał tym utworem wyrazić. Mądrość ludowa głosi, że gniewał się na los i swoją głuchotę. John Eliot uważa jednak, że muzyka jest wyrazem wiary Beethovena w Rewolucję Francuską. Jest to niespokojna muzyka niespokojnego człowieka, żyjącego w niespokojnych czasach. John Eliot i Ian Hislop przywołują ekscytujące i niebezpieczne czasy, które ukształtowały Beethovena jako człowieka, i jako artystę. W filmie zobaczymy ożywione, ekscytujące i niebezpieczne czasy, które ukształtowały Beethovena osobiście i twórczo. 13:25 MĘŻCZYŹNI Reportaż, 8 min, Polska, 1969 Zdjęcia: Jacek Mierosławski Reportaż, którego tematem jest służba czynna w LWP. Zdjęciom z męczących ćwiczeń na poligonie towarzyszy z offu radosny komentarz o przyjemnościach służby w wojsku. Film zrealizowany w O. T. K. w Łodzi. Debiut reżyserski Grzegorza Królikiewicza z 1969 roku. Trzymany na półkach do 1989 r. Gorzki tytuł "Mężczyźni" to zwieńczenie prostych obserwacji, od pożegnania poborowych na stacji kolejowej aż po poranek tuż po przysiędze żołnierskiej. A więc okres rekrucki staje się polem, przez które przebiega inicjacja: z chłopca wyrasta mężczyzna. Jednak gorycz i nostalgia bijące z filmu biorą się ze swoistej metody artystycznej. Jest nią nie tylko kontrapunktowe stosowanie dźwięku, co daje filmowi smak szyderczej kroniki, chodzi przede wszystkim o formowanie planów filmowych w trakcie robienia zdjęć, a potem w czasie precyzyjnego montowania materiału. Forma buduje tu wywód o stopniowym pozbywaniu się przez "chłopca" cech indywidualnych, aż w końcu należy on do mrowiska anonimowych "mężczyzn". To refleksyjne wrażenie uzyskane jest poprzez stopniowe powiększanie pojemności kadrów: od detali zindywidualizowanych uważnie obserwowanych twarzy tych, co żegnają się z młodością, aż po plany totalne ujęć robionych z góry, w których zatracona jest indywidualność na rzecz mechanicznych czynności grupowych (trzepanie kocy o godz. 5, 00 rano) wykonywanych przez zdyscyplinowanych, zaprzysiężonych mężczyzn, akceptujących swoją sytuację. 13:35 ANDRZEJ PANUFNIK Z LONDYNU I Z WARSZAWY Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1990 Reżyseria: Andrzej Papuziński Scenariusz: Andrzej Papuziński Film zrealizowany z okazji festiwalu muzyki "Warszawska Jesień '90", której główną postacią miał być Andrzej Panufnik. O miejscu i randze kompozytora we współczesnej muzyce, inspiracjach, związkach z Polską mówią krytycy, muzykolodzy i kompozytorzy polscy - T. Kaczyński, O. Pisarenko, L. Erhardt, M. Kowalski i brytyjscy - N. Osborne, p. Dickinson, P. Patterson, Robert Maycock. 13:50 DZICY LOKATORZY MIAMI (MIAMI WILD) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2021 Reżyseria: Nathan Dappen, Neil Losin Film dokumentalny o Miami i wspaniałej, dzikiej przyrodzie w tym mieście i w jego okolicy. Miasto powstało w 1896 - m zyskując miano "magicznego". Urosło bowiem z małej osady na moczarach do rozmiarów metropolii niemal z dnia na dzień. Miami tętni życiem. Lokalnym i napływowym. Przybysze dostosowują do warunków, a miejscowi do nowych sąsiadów. To najbardziej szalone miasto Stanów Zjednoczonych. Tutaj Natura to nie tylko szczury i gołębie. Nigdy nie wiadomo, co ujrzymy za rogiem. Ta metropolia południowej Florydy stała się domem dla papug, pawi, lisów, jaszczurek i gigantycznych niebieskich krabów lądowych, które migrują ze swoich ziemskich nor do płytkich wód Zatoki Biscayne. W skomplikowanej sieci kanałów przecinających miasto można spotkać manaty, aligatory i krokodyle. Tropikalne ryby akwariowe, wypuszczane do miejskich dróg wodnych przez zmęczonych opieką właścicieli, rozwijają się tu wraz z kolorowymi pielęgnicami i Gambuzją. Nawet stado koczkodanów pochodzących z Afryki Wschodniej przetrwało dziesięciolecia w gęstych lasach namorzynowych w pobliżu lotniska Fort Lauderdale. Gdy w słonecznym Miami zapada zmrok, nietoperze wyłaniają się z kryjówek na strychach, by polować na zdobycz, a lądowe drapieżniki, takie jak szop pracz, lis szary i kojot, polują na wszystko, co mogą znaleźć. To najbarwniejsza, najbardziej egzotyczna i zaskakująca metropolia Stanów Zjednoczonych. Miasto znane jako "szalone Miami". 14:50 MOTYLE (BUTTERFLIES) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2018 Reżyseria: Alberto Jos Redondo Villa Dokument o motylach. Pokazuje ekologiczne relacje niektórych z najbardziej niesamowitych motyli, jakie występują w faunie iberyjskiej. Współzależności drapieżnik - ofiara, dużo wiedzy na temat technik obrony i ukrywania się; poznamy siedliska i stan ochrony tych pięknych, kruchych stworzeń. Czynniki, które doprowadziły do spadku ich populacji i klucze do odzyskania tej fascynującej części bioróżnorodności. Półwysep Iberyjski to dom ponad połowy gatunków motyli całego kontynentu. Blisko 250 gatunków osiedliło się w różnego typu habitatach. Od najwyższych gór po wybrzeża. Od pustyni po bujne lasy. Niektóre z nich trudno zauważyć. Natomiast inne przyciągają uwagę ubarwieniem i wzorami. Drapieżcy nieustannie polują na gąsienice, więc niektóre z nich żywią się toksycznymi roślinami, by ich nie pożarto, a inne kryją się wśród roślin. Po niezwykłej transformacji - mozaiki barw szukają kwiatów, by spijać ich nektar. Te owady zawsze fascynowały. Są delikatne i bardzo ważne dla ekosystemu. Najliczniejszym gatunkiem są modraszkowate - rodzina niewielkich motyli obejmująca najwięcej gatunków. Motyle są odzwierciedleniem zdrowia naszego otoczenia. W ciągu zaledwie paru lat straciliśmy ogromną część motyli na naszych polach. Jeśli będziemy w stanie utrzymać różnorodność roślin i prowadzić zrównoważoną uprawę pól, uda się zachować populacje motyli, a z nimi resztę ekosystemu, od którego zależymy. 15:55 SIEDEM DNI NA MARSIE (SEVEN DAYS ON MARS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Film dokumentalny, w którym Profesor Brian Cox spędza bezprecedensowy tydzień w NASA Jet Propulsion Laboratory, spotykając się z zespołem odpowiedzialnym za misję Perseverance na Marsa. Śledzimy czołowych światowych naukowców zajmujących się kosmosem, którzy prowadzą łazik Perseverance po powierzchni Marsa, szukając dowodów życia. Odkryjemy tajemnice, przeszłość i teraźniejszość Czerwonej Planety, gdy obrazy przesyłane na żywo z powierzchni Marsa ukazują krajobrazy, których nigdy wcześniej nie widziano. Poznamy najnowocześniejszą technologię, która steruje łazikiem i Ingenuity Helicopter - pierwszym samolotem latającym w atmosferze innej planety. Dołączymy do zróżnicowanego zespołu NASA pracującego nad technologią, która pewnego dnia wyśle ludzkich odkrywców na Marsa i podzieli się triumfami oraz ludzkim dramatem najodważniejszej misji, jaką kiedykolwiek wystrzelono w kosmos. Czy życie mogło się rozwinąć na sąsiedniej planecie? Pokażemy też, że dzięki tej misji ludzkość może dokonać kolejnego wielkiego skoku w podboju kosmosu. Wspólnie z NASA będziemy szukać śladów życia na Marsie. 16:55 BAROKOWE BOŻE NARODZENIE (A BAROQUE CHRISTMAS IN THE PALACE OF SCHLOSS HOF / BAROCKE WEIHNACHTEN IN SCHLOSS HOF) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Anita Lackenberger W tym filmie dokumentalnym, dzięki rekonstrukcji w historycznych strojach, w pałacach Hof i Niederweiden w Marchfeld w Dolnej Austrii zostały ożywione barokowe tradycje bożonarodzeniowe i ich kulinarne sekrety. W dzień św. Katarzyny, 25 listopada, Adwent rozpoczynał się tańcem św. Katarzyny. Rolnicy musieli płacić właścicielom gruntów podatki częściowo w naturze, np. drobiem czy jajkami. Celem było przygotowanie majątków szlacheckich na zimę poprzez gromadzenie żywności. Kupcy z południa przywozili cenne owoce cytrusowe i przyprawy do monarchii austro - węgierskiej. 24 grudnia był dniem ciężkiego postu do jutrzni, ale potem można było ucztować tak jak i w kolejne świąteczne dni. W epoce baroku nie było ani choinek, ani ciastek. Zamożne domostwa rozkoszowały się wybornymi pączkami cytrynowymi, ciastkami marcepanowymi czy najnowszym modnym napojem: gorącą czekoladą, gotowaną na gęsto z cukrem. Każdy otrzymywał kawałek świątecznego tortu. 17:55 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2020 Program "Tomek na granicach II Rzeczypospolitej" to reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 11 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański Trzeci sezon prowadzonego przez Stephana Thomsona cyklu dokumentalno - historycznego o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich i nie tylko, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane zostaną najciekawsze polskie posiadłości oraz zabytki i świadectwa kultury związane z polskością, usytuowane poza naszymi obecnymi granicami (w znacznej mierze wschodnią). Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te o których już dawno zapomniano. W jedenastym odcinku trzeciej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo" Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą podróż śladami polskiego dziedzictwa na historycznych terenach Besarabii, gdzie obecnie leży zamieszkała przez ponad 3 i pół miliona ludzi Republika Mołdawii. Dowiemy się jaką rolę odegrała Mołdawia w historii Polski i jakie są początki relacji między naszymi narodami. Zaczniemy od twierdzy Soroki, tak ważnej dla Mołdawian że umieścili ją nawet na swoich banknotach i dowodach osobistych. Twierdza ta okazała się również niezmiernie ważna dla Polaków broniących tamtych terenów. W odcinku odwiedzimy także miejsce wojny polsko - tureckiej oraz dowiemy się jak zginął nasz wybitny Hetman Stanisław Żółkiewski. Stefan Tompson wybierze się także w podróż do Bielc - miasta, w którym znajduje się obecnie największe skupisko Polaków w Mołdawii. Dowiemy się także jaka inna miejscowość związana z polską historią, leżąca na obecnym terenie republiki Mołdawii, nazywana była "małą Warszawą". 19:05 Z WIESZAKA HISTORII - ODC. 11 Z CZEGO USZYĆ UBRANIE? Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Jarosław Migoń, Lucyna Rotter Zdjęcia: Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica, Damian Gradek Muzyka: Marcin Gałażyn Prowadzący: Lucyna Rotter Wykonawcy: Magdalena Zbylut - Wiśniewska W tym odcinku prof. Lucyna Rotter przedstawia historię rozwoju technologii i zagadnień społecznych, które wynikały z powstawania nowych tkanin, krojów, projektów i idących za nimi zmian społecznych i norm estetycznych. Od listka figowego do futurystycznych ubiorów pochodzących z drukarek 3d - potrzeba zawsze inspirowała do szukania nowych rozwiązań na wyjątkowe fatałaszki. W krakowskim Muzeum Archeologicznym prof. Lucyna Rotter rozmawia z dr hab. Jackiem Górskim o tym, w co ubierali się nasi przodkowie ponad 7 tys. lat temu. 19:40 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 2 JAK ZOSTAĆ HUSARZEM? Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy w ciągu zaledwie paru dni treningu ze zwykłego człowieka można zrobić husarza? Aby się o tym przekonać na własnej skórze prowadzący program, Radosław Kotarski, podróżuje do Zamku Gniew, gdzie spotyka jeźdźców kultywujących pamięć o husarii, piekielnie skutecznej formacji zbrojnej. Po zaznajomieniu się z teorią oraz po przeprowadzeniu treningu z kopią, koncerzem i szablą przystępuje do ostatecznego testu, w którym będzie musiał wykonać husarskie ewolucje. Poza tym rozprawia się z wieloma mitami na temat tej słynnej polskiej jazdy i razem z widzami odkrywa prawdę. 20:15 BEZ POWROTU (NO U - TURN) Film dokumentalny, 93 min, Francja, 2022 Reżyseria: Ike Nnaebue Film dokumentalny, w którym nigeryjski reżyser Ike Nnaebue opowiada swoją wstrząsającą historię ucieczki z Nigerii, a następnie wędrówki przez Benin, Mali i Mauretanię do Maroka, gdzie musiał ostatecznie zawrócić, nie mogąc dotrzeć do Europy. W filmie dokumentalnym, odtwarza tę zmieniającą życie podróż, którą odbył ponad 20 lat temu. Po drodze spotykał tych, którzy wybrali tę samą drogę i poprzez rozmowy z nimi stara się zrozumieć, co motywuje dzisiejszą młodzież do narażania się na niepewną przyszłość. Większość zdaje sobie sprawę z niebezpieczeństw związanych z podróżowaniem bez dokumentów, jednak coraz więcej dołącza do grona tych, którzy podejmują to ryzyko, pomimo szeroko rozpowszechnianych informacji, zdjęć i zeznań w Internecie od osób, które zostały zwabione do niewoli. Ten autorefleksyjny dziennik podróży, opatrzony mocnym poetyckim komentarzem, wskazuje na głęboką tęsknotę całego pokolenia za lepszym życiem. Reżyser, który dziś jest uznanym twórcą w Nigerii, stara się zrozumieć, co obecnie skłania Afrykańczyków do emigracji. 22:00 WOJNA DOMOWA Film dokumentalny, 79 min., Polska, 2022 Reżyseria: Aleksander Zalewski Scenariusz: Aleksander Zalewski Zdjęcia: Piotr Chodura Muzyka: Antoni Wojnar Historia Imada - Syryjczyka, który w 1990 roku opuścił swoją ojczyznę i wyjechał do Polski, gdzie założył rodzinę. Jego losy śledzimy na przestrzeni kilku lat, a także poznajemy historię jego młodości przedstawioną przy pomocy archiwalnych ujęć z dawnej Syrii użytych w charakterze impresyjnych wspomnień. Sednem filmu jest jednak organizowana przez Imada w 2013 roku wyprawa pomocowa do Syrii, która okazuje się niezwykle kontrowersyjnym i przejmującym doświadczeniem dla całej rodziny. Zetknięcie z niewyobrażalnie okrutną wojną jest jak choroba, która po powrocie zaczyna trawić bohaterów od środka wywołując długotrwałe konsekwencje dla ich dalszych losów. To film o cenie, jaką płaci się za porzucenie swojego naturalnego środowiska. Bywa, że jest ona wyjątkowo wysoka. 23:35 UWAGA, CHULIGANI! Film dokumentalny, 12 min, Polska, 1955 Reżyseria: Edward Skórzewski, Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman, Edward Skórzewski Zdjęcia: Antoni Staśkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi Wykonawcy: Andrzej Łapicki Film ukazuje plagę rozrastającego się chuligaństwa w Warszawie. Obrazem tym zadebiutowali w 1955 roku dwaj absolwenci moskiewskiej szkoły WGIK Jerzy Hoffman i Edward Skórzewski, dając początek tzw. ''czarnej serii'' społecznych dokumentów. 23:45 LUDZIE Z PUSTEGO OBSZARU Cykl dokumentalny, 14 min, Polska, 1957 Reżyseria: Władysław Ślesicki, Kazimierz Karabasz Scenariusz: Władysław Ślesicki, Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Stanisław Niedbalski Muzyka: Zbigniew Jeżewski Dokument o grupie młodzieży z warszawskiej Pragi. Jak mówią realizatorzy filmu, "film ten jest opowiadaniem o pewnej poznanej przez nas grupie młodzieży. Ludzie, których pokazujemy, są podobni do bardzo wielu swoich rówieśników. Jest to jak gdyby synteza naszych obserwacji. Zadaniem filmu jest zasygnalizowanie problemu, którego korzenie tkwią głęboko w życiu społeczeństwa". 00:15 JAK ZGINĘŁA MOLLY MCLAREN (SOCIAL MEDIA MURDERS: THE MURDER OF MOLLY MCCLAREN) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Angus Cameron Dokumentalna historia typu docu - crime, opowiadająca o prawdziwej zbrodni, przypadku Molly McLaren, 23 - letniej kobiety, która została zamordowana przez swojego byłego chłopaka Joshuę Stimpsona w 2017 roku. Ten związek rozpoczął się po spotkaniu na Tinderze, ale został zakończony przez Molly po kilku miesiącach randek, gdy Joshua stał się natarczywy i zaborczy. Molly, zapalona użytkowniczka mediów społecznościowych, dokumentowała ich związek na własnych platformach społecznościowych, które stały się nie tylko fundamentalną częścią codziennego życia, ale również swoistą kroniką przemocy domowej. Ten mrożący krew w żyłach film bada trzy tragiczne i ostatecznie śmiertelne przypadki, w których media społecznościowe odegrały główną i złowieszczą rolę. Wykorzystując cyfrową pozostałość po ofiarach, udało się dostać się do ich wirtualnych światów. W filmie usłyszymy wiele wywiadów z ekspertami w dziedzinie przestępczości kobiet i mediów społecznościowych oraz z najbliższymi ofiar. Pozwoli to na zbudowanie intymnej osi czasu, dokładnie określając, co poszło nie tak i kiedy. Co można było zrobić inaczej i co mogą zmienić firmy zajmujące się mediami społecznościowymi, aby uniknąć dalszych tragedii w przyszłości? Po morderstwie Molly nie zmieniły się ani prawo, ani polityka w tym zakresie. Rodzina Molly chciałaby, aby jej historia podkreślała potencjalne zagrożenia związane z mediami społecznościowymi, ponieważ pojawiają się pytania o to, co platformy mogą zrobić, aby chronić użytkowników i ostatecznie zapobiec dalszym nieszczęściom. 01:10 OBYWATEL ZIEMSKI Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2007 Reżyseria: Grzegorz Kasperek, Henryk Janas Scenariusz: Grzegorz Kasperek, Henryk Janas Opowieść o Witoldzie Pileckim, jednym z najodważniejszych ludzi z okresu II wojny światowej, współzałożycielu Tajnej Armii Polskiej, który dobrowolnie poszedł do KL Auschwitz aby, utworzyć tam struktury konspiracyjne, a następnie po 947 dniach pobytu uciec. Żołnierzu KG AK, uczestniku powstania warszawskiego, który po 1945 roku nie zaprzestał walki i stworzył na terenie kraju ruch niepodległościowy skierowany przeciwko sowietyzacji kraju. Aresztowany przez UB i po głośnym procesie zamordowany w 1948 roku w więzieniu mokotowskim. Filmowa opowieść koncentruje się na przedwojennym okresie życia Witolda Pileckiego, gdy w latach 1926 - 1939 gospodarował w rodzinnym majątku Sukurcze w powiecie lidzkim. Swojego ojca Witolda wspominają dzieci Andrzej i Zofia Pileccy. 01:40 MUZYKA I CISZA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Dagmara Drzazga Scenariusz: Dagmara Drzazga Film o życiu i twórczości Jana Sztwiertni, genialnego kompozytora z Wisły, autora dzieł inspirowanych muzyką beskidzką. Sztwiertnia miał być kimś na miarę Szymanowskiego, miał się swoim talentem w Europie nie zmieścić. Zmieścił się za to w obozie koncentracyjnym w Gusen, gdzie zamęczyli go hitlerowcy w sierpniu 1940 roku. Był człowiekiem niezwykle utalentowanym, pracowitym i skromnym; żył zaledwie 29 lat. Grał na skrzypcach, wiolonczeli, fortepianie i organach, był obdarzony słuchem absolutnym, prowadził dwa chóry, reżyserował amatorskie spektakle teatralne, zajmował się pedagogiką, pisał wiersze i malował. Stał dopiero u progu kariery i zapewne - wielkiej twórczości. Pomysł opowiedzenia historii Jana z Wisły opiera się na wykorzystaniu filmu w filmie. Właściwą biografię Jana Sztwiertni odkrywamy oczami studentów Wydziału Artystycznego Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie, studentów muzyki i plastyki - to oni bowiem chcą stworzyć film o kompozytorze. Obserwujemy ich wysiłki w odkrywaniu śladów życia i twórczości kompozytora. Dzięki temu zabiegowi "Muzyka i cisza" stała się również opowieścią o przywracaniu pamięci. 02:45 A GDYBY TAK SIĘ STAŁO Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2007 Reżyseria: Marcel Łoziński Scenariusz: Marcel Łoziński Muzyka: Małgorzata Jaworska Osiemnastolatek wraca do parku, gdzie dwanaście lat wcześniej jeździł na hulajnodze, przyglądał się dumnym pawiom, a napotkanym starszym osobom zadawał pytania na temat życia, śmierci, miłości, samotności. Pytania głębokie, przenikliwe, często poważne, a często zabawne w swej dziecięcej prostocie odbierania świata. Czy były one tylko chwilą ulotnej fantazji i z czasem wypłowiały, rozmyły się i odeszły do przeszłości tak, jak odchodzi do niej dzieciństwo? Czy też może dotykały spraw wiecznych, uniwersalnych, eschatologicznych? Młody człowiek w tym samym parku, po którym już zapewne wędrują tylko cienie jego dawnych rozmówców, powraca pamięcią do tamtego letniego dnia. A to, co z tej pamięci wskrzesi, zabiera w dalszą drogę życia jak najcenniejszą wskazówkę i ponadczasową mądrość. W 2008 roku film był jednym z ośmiu najlepszych światowych dokumentów, ubiegających się o nominację do Oscara. 03:35 LEGENDA GRUNWALDU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2010 Reżyseria: Mirosław Gronowski Scenariusz: Paweł Żmudzki Zdjęcia: Jacek Grzelak, Władysław Lipkowski Wykonawcy: Błażej Brzostek, Szymon Drej, Hieronim Grala, Marek Janicki, Sławomir Jóźwiak, Krzysztof Ożóg, Tadeusz Sznuk Jedna z największych bitew średniowiecznej Europy obrastała legendą niemal od momentu zakończenia, a jej wpływu na losy Starego Świata nikt nigdy nie kwestionował. Jej skutki militarne i polityczne, wykorzystywane były, na przestrzeni dziejów, przez wszystkie nacje uczestniczące w bitwie. To, co dla Polaków stało się pod Grunwaldem, Niemcy nazwali bitwą pod Tannenbergiem, a dla Litwinów, to był i jest Żalgiris. Trwa spór o to, kto naprawdę dowodził wojskami sprzymierzonych, jak i gdzie zginął Wielki Mistrz, czy część zdobytych krzyżackich chorągwi faktycznie zawieziono do Wilna? W filmie dokumentalnym, w którym obok profesorów Henryka Samsonowicza i Romana Trąby, wystąpią naukowcy z Litwy, Białorusi i Niemiec, spróbujemy pokazać, jak przez wieki historycy i politycy wykorzystywali legendę Grunwaldu dla swoich partykularnych celów.