TVP Historia Sobota, 16.12.2023 06:35 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1922 - śmierć prezydenta Gabriela Narutowicza; 1944 - w locie nad Kanałem La Manche zaginął Glenn Miller, twórca najsłynniejszego Big Bandu; 1970 - Gdańsk, przed bramą Stoczni strzelano do robotników; 1981 - trwa strajk w kopalni "Wujek", w jej pacyfikacji poległo siedmiu górników; 06:40 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 77 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Tomasz Matuszczak, Łukasz Wiśniewski Scenariusz: Krzysztof Łukaszewicz, Anna Krasuska, Marta Hryniak Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Milena Staszuk, Marcin Piętowski, Radosław Pazura, Jacek Kopczyński, Dariusz Jakubowski, Przemysław Stippa, Wojciech Starostecki, Michał Chorosiński, Szymon Nygard, Ksawery Szlenkier, Maciej Raniszewski, Dawid Czupryński, Kacper Młynarkiewicz, Mateusz Jordan-Młodzianowski "Bitwa". Grunwald, 15.07.1410 r. Król Władysław Jagiełło (Sebastian Skoczeń) obserwuje bitwę ze wzgórza, a Wielki Mistrz Ulryk von Jungingen (Szymon Nygard) walczy razem ze swoimi rycerzami. Zaczyna się bitwa. Dypold (Maciej Jachowski) szarżuje z kopią wprost na Jagiełłę. Król strąca go z konia, a Oleśnicki (Przemysław Stippa) go dobija. Zakon zaczyna przegrywać. Giną krzyżaccy dostojnicy. Ginie Wielki Mistrz. Król Władysław ogłasza koniec bitwy. Na Wawelu Anna Cylejska (Milena Staszuk) czuwa przy chorej córce (Nadia Homouda). Wreszcie gorączka spada i dziewczyna się budzi. 07:15 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 78 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Matuszczak, Krzysztof Łukaszewicz, Piotr Fiedziukiewicz, Łukasz Wiśniewski Scenariusz: Monika Zięba-Rybowska, Anna Krasuska, Krzysztof Łukaszewicz Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Michał Chorosiński, Dawid Czupryński, Robert Jarociński, Ernest Nita, Karina Szafrańska, Jakub Wieczorek, Kuba Kochanek, Malwina Dubowska, Piotr Zajączkowski, Milena Staszuk, Radosław Pazura, Dariusz Jakubowski, Jakub Ulewicz, Szymon Nygard "Pościg". Król Władysław Jagiełło (Sebastian Skoczeń) odsyła zwłoki Ulryka von Jungingena (Szymon Nygard) do Malborka. Druhowie Mszczuja (Dawid Czupryński) przysięgają zachować w tajemnicy, kto zabił Wielkiego Mistrza. Saule (Agata Pieszko) ratuje Pietrka (Filip Smoliński) z rąk knechta, zostaje ranna i umiera na rękach Arunasa (Filip Gurłacz). W Krakowie biją dzwony z okazji zwycięstwa pod Grunwaldem. Arcybiskup Mikołaj Kurowski (Dariusz Jakubowski) czyta Annie Cylejskiej (Milena Staszuk) list od Jagiełły. Do Krakowa wjeżdża wóz z Bogdanem (Sylwester Maciejewski) i Lechem (Mariusz Jakus). Nieradka (Malwina Dubowska) dowiaduje się o śmierci Jurgi. 07:50 W KOTLE HISTORII - POŻEGNANIE Z BRONIĄ. OSTATNIA BITWA I RP Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski 10 października 1794 roku miała miejsce ostatnia wielka bitwa Insurekcji Kościuszkowskiej. Maciejowice okazały się klęską - zarówno powstania, jak i I Rzeczpospolitej, za moment miał nastąpić III rozbiór. Dania mazowieckich kosynierów i ostatnie przepisy dla Stanisława Augusta. 08:20 WOJOWNICY CZASU - GÓRNOŚLĄSKI WRZESIEŃ, CZYLI WYRY 1939 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Odzyskana przez Polaków niepodległość nie została dana na zawsze. Po nieco ponad dwudziestu latach kruchej stabilizacji, w czasie której udało się powołać do życia niezawisłe państwo, powróciło widmo wojny grożącej Polsce zza każdej granicy. Jedną z najbardziej narażonych na przyjęcie pierwszego uderzenia granic była ta na Górnym Śląsku. 09:15 WIEDŹMIN - ODC. 1/13 DZIECIŃSTWO Serial fantastyczno-przygodowy, 53 min, Polska, 2002 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Michał Szczerbic Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Grzegorz Ciechowski Aktorzy: Michał Żebrowski, Anna Dymna, Ewa Wiśniewska, Grażyna Wolszczak, Andrzej Chyra, Maciej Kozłowski, Zbigniew Zamachowski, Michał Milowicz, Dorota Kamińska, Henryk Talar, Karolina Gruszka, Agnieszka Sitek, Maja Ostaszewska, Agata Buzek, Daniel Olbrychski "Później mówiono, że człowiek ten nadszedł od północy od bramy Powroźniczej. Szedł pieszo, a objuczonego konia prowadził za uzdę. Było późne popołudnie i kramy powroźników i rymarzy były już zamknięte, a uliczka pusta. Było ciepło, a człowiek ten miał na sobie czarny płaszcz narzucony na ramiona. Zwracał uwagę" - tak rozpoczyna się opowiadanie "Wiedźmin" Andrzeja Sapkowskiego, które dało początek siedmiotomowemu cyklowi przygód tytułowego bohatera. Przygód, które zyskały sobie ogromną, międzynarodową popularność, a wśród licznych zwolenników literatury SF wręcz kultowy status. Książki Sapkowskiego zaczęto nawet porównywać do prozy Tolkiena, absolutnego mistrza i niekwestionowanego prawodawcy gatunku fantasy. Znaleźli się tacy (i nie jest ich wcale tak mało), którzy sagę o Wiedźminie cenią wyżej niż "Władcę Pierścieni". Geralt z Rivii, bohater z krwi i kości, pełen bardzo ludzkich wahań i sprzeczności, jest im dużo bliższy od baśniowych hobbitów, w których świecie zawsze wiadomo, gdzie jest dobro, a gdzie zło. Geralt to mentalnie typ na wskroś współczesny, rozdarty wewnętrznie outsider, duchowy wyrzutek o zachwianym poczuciu tożsamości. Zbyt ludzki jak na wiedźmina, zbyt groźny i tajemniczy jak na człowieka. To ktoś, kto zawsze i wszędzie wzbudza nieufność. "Zwraca uwagę", ale raczej w tym pejoratywnym znaczeniu, chociaż stara się kierować zasadami honoru i chronić ludzi przed zagrożeniami, którym sami nie mogą podołać. Geralt czuje, cierpi i rozumie często więcej niż pogardzający nim ludzie. Dlatego dochodzi do wniosku, że są oni gorsi od niejednego monstrum, z którym musiał walczyć. Okrutni, bezwzględni, podli, zakłamani, chciwi - jakże trudno im służyć zgodnie z kodeksem Wiedźmina. Fenomen popularności cyklu Sapkowskiego sprawił, że było tylko kwestią czasu, kiedy po sagę o Wiedźminie sięgnie kino. Przymiarek i "wstępnych rozmów" nie brakowało, lecz na poważnie ekranizacją Sapkowskiego zajęli się dopiero Michał Szczerbic i Marek Brodzki. Ich wyobrażenia o kształcie przyszłego filmu nie odbiegały zbytnio od wizji pisarza. Pomimo to scenariusz powstawał w ogniu licznych dyskusji i kontrowersji. W rezultacie postanowiono zaadaptować dwa pierwsze tomy opowiadań o przygodach Geralta. Odpowiedzialność za scenariusz wziął Michał Szczerbic, reżyserii podjął się debiutujący w tej roli w kinie Marek Brodzki. Pieniądze na produkcję wyłożył sam Lew Rywin, zaangażowano aktorską śmietankę z Michałem Żebrowskim na czele, znakomitą muzykę napisał Grzegorz Ciechowski, przeprowadzono profesjonalną oraz efektowną kampanię promocyjną i... film zrobił klapę. Krytyka nie zostawiła na nim suchej nitki, widzowie wychodzili z kin rozczarowani. "Wiedźminowi" zarzucano zwłaszcza niespójność fabuły i nieudane efekty specjalne, które dla utworu w tej konwencji mają przecież fundamentalne znaczenie. To, co nie do końca sprawdziło się w kinie, zupełnie inaczej zdaje egzamin w postaci serialu. Dzięki podziałowi na 13 części, a także wprowadzeniu nowych wątków i postaci, fabuła zdecydowanie zyskuje na klarowności. Sylwetki kluczowych bohaterów przestają szeleścić papierem, a zyskują na psychologicznej głębi, podobnie jak i relacje między nimi. Skromność efektów specjalnych (mimo sporego jak na polskie warunki budżetu) twórcy rekompensują pięknymi plenerami i nieco mrocznym, niepokojącym klimatem całości. Więcej pola do popisu mają też aktorzy, wszak 13 godzin serialu to nie to samo, co 130 minut filmu.Akcja pierwszego odcinka rozpoczyna się w chwili, gdy Geralt jest jeszcze małym chłopcem. Pewnego dnia do domu jego rodziców przyjeżdża stary wiedźmin. Chce zabrać dziecko, obiecane mu dawno temu na mocy tzw. prawa niespodzianki. Rodzice jednak nie zamierzają oddać jedynaka. Ojciec próbuje walki, lecz zostaje szybko obezwładniony. Matka w rozpaczy rzuca za odjeżdżającym synem zaklęcie, że nigdy nie będzie wiedźminem. Mały Geralt trafia do górskiej twierdzy Kaer Morhen. Tu od dawien dawna mali chłopcy są poddawani mutacjom, magicznym próbom i szkoleniu, by przekształcić się w wiedźminów - niezawodne maszyny do zabijania. Statystycznie tylko jeden na pięciu malców wychodzi ze wszystkich prób cało. Czy Geralt będzie jednym z nich? To pytanie niezwykle zyskuje na aktualności, gdy kapłan Vesemir postanawia poddać chłopca niepraktykowanym wcześniej eksperymentom. 11:25 PODRÓŻE PO BAŁTYKU: LATO NA WODZIE - ESTONIA (CRUISING THE BALTIC SEA - A SUMMER ON THE WATER) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Johannes Backes Dokumentalna seria (5 odcinków) podróżnicza. Każdego roku do nadmorskich krajobrazów Bałtyku zbliża się nowy rodzaj krzyżowców, tak jak kiedyś łodzie wikingów czy statki Hanzy. Pływają po morzu, aby odkrywać korzenie cywilizacji europejskiej. Od zakończenia zimnej wojny i otwarcia Europy Wschodniej coraz więcej turystów wyrusza w długie rejsy po Bałtyku, jednym z najmłodszych mórz na świecie, powstałym po ostatniej epoce lodowcowej. Fascynują ich dobrze zachowane zamki, malownicze archipelagi, rozległe i dziewicze krajobrazy, marzycielskie wioski, historyczne metropolie handlowe i niekończące się piaszczyste plaże. Ta seria łączy niezwykłe piękno nadbałtyckich krajobrazów z obrazkami życia na pokładzie statków wycieczkowych. Zobaczymy też atrakcje przyrodnicze i imponujące miasta, spotykając ich mieszkańców, którzy zaproszą nas do swojego domu. Podróż przez Morze Bałtyckie rozpoczyna się w Szwecji i prowadzi przez Finlandię i Sankt Petersburg do krajów bałtyckich. Równolegle do trasy po morzu i do dużych miast portowych widz odkryje ekscytujące przystanki na lądzie. Krajobrazy opowiedzą historię. Usłyszymy też codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, sprawiają, że prawdziwa osobliwość tego świata staje się nam bliższa. 12:30 ZIEMIA WIDZIANA Z KOSMOSU ODC. 3 (EARTH FROM SPACE. 3. COLOURFUL PLANET) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chloe Sarosh, Barny Revill Odcinek: 3. Colourful Planet. Zorza polarna. Największe naturalne widowisko na naszej planecie. Energia ze Słońca oddziałuje na naszą atmosferę i tworzy barwne światło. Na arktycznym niebie powiewają zielone, świetliste wstęgi. Ale widok zorzy polarnej z kosmosu jest jeszcze bardziej niezwykły. Jedynie z góry można było dostrzec, że tworzy ona okręgi okalające bieguny Ziemi. Z delikatnych wstęg wyrastają pionowe snopy światła wysokie na setki kilometrów. Naukowcy zaobserwowali, że 300 kilometrów nad Ziemią barwa światła zmienia się z zielonej na czerwoną. Wyraźnie widać to z orbity. Jest to efekt oddziaływania słonecznych cząstek na tlen. Widok z kosmosu pokazuje skalę i potęgę tego niezwykłego zjawiska. Dzięki zdjęciom satelitarnym możemy oglądać ziemskie zjawiska przyrodnicze z zupełnie nowej perspektywy. Wiosną ocean u wybrzeży Alaski przechodzi niezwykłe przeobrażenie. Zielono - turkusowe zawirowania to zakwity planktonu. Rozciągają się na długości setek kilometrów. Kształt nadają im prądy morskie. Te gigantyczne zakwity powstają z jednych z najmniejszych form życia, jakie spotykamy na naszej planecie. Obecnie satelity pozwalają nam skutecznie monitorować stan naszej planety. Sprawdzać, gdzie życie kwitnie i - co kluczowe - gdzie jest zagrożone. Jako ludzie mamy olbrzymi wpływ na nasz kolorowy dom, dlatego za wszelką cenę musimy go chronić. 13:35 WALECZNE Z GÓR - ODC. 5 WANDA ZACHWIEJA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agata Puścikowska, Wojciech Kursa Scenariusz: Agata Puścikowska Zdjęcia: Wojciech Kursa Wanda Węglarz z domu Zachwieja, to wojenna bohaterka. Urodzona w maju 1924 w Szczawnicy, zmarła 7 czerwca 2021 roku. W czasie okupacji odważna łączniczka Mała Wanda. Maria Zachwieja - matka Wandy, pseudonim okupacyjny Duża Wanda. W ich pensjonacie Willa Wanda - w czasie okupacji - był punkt przerzutowy dla polskich oficerów. Potem szpital, w którym ratowano polskich żołnierzy. Obie przeżyły wojnę. 14:10 KURIER Film sensacyjny, wojenny, 108 min, Polska, 2019 Reżyseria: Władysław Pasikowski Scenariusz: Władysław Pasikowski, Sylwia Wilkos Zdjęcia: Magdalena Górka Aktorzy: Philippe Tłokiński, Julie Engelbrecht, Jan Frycz, Philippe Tłokiński, Patrycja Volny, Grzegorz Małecki, Mirosław Baka, Zbigniew Zamachowski, Adam Woronowicz, Mariusz Bonaszewski, Tomasz Schuchardt, Cezary Pazura, Sławomir Orzechowski, Wojciech Zieliński, Agnieszka Suchora Sensacyjna historia szpiegowska, inspirowana misją Jana Nowaka - Jeziorańskiego - "Kuriera z Warszawy". Jego samotna misja miała zdecydować o losach Polski i II wojny światowej. Ścigany przez wszystkie wrogie wywiady, w środku nocy przerzucony z hotelu Savoy do Żabna, spotyka ludzi, którzy na zawsze zmieniają jego życie. Latem 1944 roku, kiedy ważą się losy wojny, Jan Nowak - Jeziorański (JNJ) zmierza ze swoją tajną misją z Londynu do Warszawy. Ma przekazać informacje w decydującej sprawie wsparcia Wielkiej Brytanii dla powstania w Warszawie. Od powodzenia tej misji zależą losy nie tylko milionów Polaków, ale też przyszłych pokoleń. Dowództwo AK przez ostatnie dwa tygodnie lipca rozważa wszystkie za i przeciw dot. rozpoczęcia bitwy z Niemcami. Przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego stoją przed wielką decyzją. Oczekują, że informacje niesione przez Nowaka rozświetlą sprawę i pomogą im dokonać właściwego wyboru. Jednak kurier się spóźnia. Misja JNJ zaczyna się w Londynie. Po rozmowie z premierem Churchillem, JNJ zdaje sobie sprawę, że zachodni alianci nie pomogą Polakom, gdy wybuchnie powstanie. Kurier otrzymuje przy tym sprzeczne rozkazy od premiera Mikołajczyka i Naczelnego Wodza gen. Sosnkowskiego. Mikołajczyk nalega, by jak najszybciej rozpocząć w Polsce otwartą walkę, podczas gdy Sosnkowski chce za wszelką cenę jej uniknąć. Mimowolnie uwikłany w polityczną grę, JNJ staje się ofiarą zwalczających się stron. Generał Tatar postanawia udaremnić powrót Nowaka do Warszawy. Jednak JNJ omija przeszkody i świeżo uruchomionym mostem powietrznym, poprzez bazę aliancką w Brindisi, ląduje w Polsce niedaleko Tarnowa. Nie wie jednak, że od tej chwili stanie się najbardziej poszukiwaną osobą w kraju. Jeszcze w Londynie JNJ poznaje piękną Doris. Pozornie przypadkowe spotkania są w rzeczywistości zaaranżowane przez niemiecki wywiad, a sama Doris jest wykwalifikowanym tajnym agentem. Wysocy oficerowie gestapo w Warszawie, Steiger i Witze, zaalarmowani przez Doris, podejmują obławę na kuriera. Steiger, na polecenie Himmlera, jest w Warszawie ze specjalną misją. Ma dotrzeć do dowódcy AK, gen. Bora - Komorowskiego i pozyskać go wraz z całą polską podziemną armią do walki przeciwko Sowietom. W dotarciu do Bora, pomóc ma mu kurier, dlatego ściąga do Warszawy każdego, kto kiedykolwiek widział go na własne oczy, między innymi Doris. Tymczasem JNJ, starając się dotrzeć do stolicy, staje się świadkiem determinacji i odwagi zarówno partyzantów, jak i cywilów, którzy narażają swoje życie, by mu pomóc. Ich postawa przyczynia się do zmiany poglądów Nowaka, który zaczyna rozumieć, że powstanie musi wybuchnąć. Gdy przybywa pociągiem do Warszawy, po brawurowej ucieczce z dworca, dowiaduje się od łączniczki Marysi, że nikt się go tu nie spodziewa. To dalszy ciąg intrygi snutej przez gen. Tatara, który celowo nie wpisał go na oficjalną listę pasażerów mostu powietrznego. Bór - Komorowski z niecierpliwością czeka na swego kuriera, nie mając pojęcia, że ten próbuje się do niego dostać. JNJ postanawia działać na własną rękę. JNJ dociera wreszcie do KG AK i referuje gen. Borowi - Komorowskiemu swoją rozmowę z Churchillem. Jest już jednak za późno, by odwołać powstanie. JNJ wyraża swoje prywatne zdanie, w którym opowiada się za walką z okupantem. W trakcie zaaranżowanej łapanki, Doris wpada na JNJ. Próbuje wyciągnąć od niego informacje na temat KG AK. JNJ przejrzał jej grę i oddaje ją w ręce żołnierzy AK. Steiger i Witze, których Doris zdążyła poinformować o planowanym miejscu zebrania KG AK, przygotowują obławę na JNJ i dowódców AK. 1 sierpnia otaczają kamienicę, w której kryje się JNJ. Równo o godzinie 17.00, wraz z plutonem SS Politzei ruszają do ataku. 16:30 PLANETA SKARBÓW - ODC. 2 INDIE (PLANET OF TREASURES EP. 2 INDIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gero Von Boehm Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody. Odc. 2 - "Indie" Indie to wielowarstwowość, długa historia oraz języki, kultury i fascynujące mity. To świat kontrastów - bogactwo i ubóstwo, sacrum i profanum, zatłoczone miasta i bajkowe krajobrazy pełne wiekowych drzew. Ten kraj przemawia do zmysłów. Poprzez kolejnych władców, religie, ludzi oraz kultury, które na przestrzeni wieków odciskały tu swoje piętno. Indie to dźwięk kosmosu i nieskończona różnorodność. Kraina pełna bogactw i dziwów. Jej historię można poznać między innymi dzięki miejscom uznanym przez UNESCO za obiekty dziedzictwa kultury. Hindusi czczą Ganges, Brahmaputrę, Indus oraz wiele innych rzek. Odgrywają one ważną rolę niemal we wszystkich rytuałach. Nie ma człowieka, którego ilość i różnorodność kultur w Indiach nie zadziwia. Indie to nie kraj, lecz kraj krajów, cywilizacja. Swoje źródła ma tutaj buddyzm, zaś hinduizm, za sprawą licznych diaspor, dociera obecnie wszędzie. 17:30 CZARNA WOŁGA - ODC. 4 PSYCHOPATA CIEMNOŚCI Cykl dokumentalny, 38 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Michał Bożek Wykonawcy: Przemysław Semczuk Latem 1973 roku do redakcji lokalnego tygodnika "Nowiny Jeleniogórskie" przesłano anonim. Jego autor informował, że wrzuci 1, 5 kg cyjanku potasu do miejscowego ujęcia wody. Opinia publiczna nie dowiedziała się o sprawie. Ale fakt wzbudził paniczną reakcję służb. Prowadzono na niespotykaną skalę śledztwo. Wydano na nie ponad dwa miliony złotych. Milicja zatrzymała chorego psychicznie młodzieńca, który list napisał w chwili wzburzenia i o nim zapomniał. 18:15 STARA BAŚŃ. KIEDY SŁOŃCE BYŁO BOGIEM - ODC. 1/3 Serial historyczny, 45 min, Polska 2004 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz na motywach powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego: Józef Hen, Jerzy Hoffman Zdjęcia: Paweł Lebieszew, Jerzy Gościk Muzyka: Krzesimir Dębski Występują: Michał Żebrowski, Marina Aleksandrowa, Bogdan Stupka, Daniel Olbrychski, Jerzy Trela, Ewa Wiśniewska, Anna Dymna, Małgorzata Foremniak, Maciej Kozłowski i inni Kiedy pod Kruszwicą pojawił się konny posłaniec i obwieścił zwycięstwo wyprawy wojów na Poznań, książę Popiel triumfował. Ale radość z pokonania dawnego przeciwnika nie trwała długo. Wraz z wyprawą wracali dwaj bratankowie księcia, cali i zdrowi, choć wedle planów władcy mieli zginąć. Otoczeni troskliwą opieką piastuna młodzieńcy dokonali na wojnie wielkich czynów i dowiedli swojej dojrzałości, aby przejąć od Popiela tron, który ten zajmował od czasu śmierci ich ojca. Prócz chwały pełnoletnich bratanków sen z powiekspędzała księciu przepowiednia zagłady, jaką otrzymał od wieszczki w świątyni Światowida. Śmierć Popielowi miały zadać myszy i, choć pomny wróżby władca szybko wygubił podejrzewany o spisek ród Myszków, nadal dręczyła go złowroga świadomość groźby utraty tronu i życia. Tej nocy, kiedy okryci chwałą bratankowie księcia zasiedli wraz z nim i całym książęcym rodem do uczty, pan na Kruszwicy zapowiedział, że następnego dnia odda tron. Ale tak naprawdę Popiel nie zamierzał rezygnować z władzy, chciał natomiast zapewnić sukcesję swojemu synowi. Gdy jego równie ambitna i bezwzględna żona uśpiła biesiadników przygotowaną miksturą, książę wdarł się do sypialni bratanków i zamordował jednego z nich sztyletem drugiego. Rankiem skrwawiony brzeszczot posłużył za dowód bratobójstwa. Nieszczęsny właściciel sztyletu stracił oczy, zaś Popiel umocnił się na tronie. Podejrzewając opór wolnych kmieciów, rozpuścił swoich wojów po kraju, aby przywiedli nad Gopło zakładników. Tymczasem z dala od wielkiej polityki pana na Kruszwicy w borze poluje Ziemowit, syn Piasta. W pewnym momencie do uszu myśliwego dolatują krzyki młodej dziewczyny, którą osaczyli słudzy Popiela. Ziemowit przychodzi z pomocą pięknej Dziwie, córce kmiecia Wisza. Między młodymi rodzi się uczucie, ale dziewczyna ma zostać kapłanką. Ziemowit postanawia starać się o rękę Dziwy i odwiedza dom Wisza, skąd właśnie wojowie Popiela uwożą kmiecego syna, Sambora, jako zakładnika do Kruszwicy... Jerzy Hoffman, reżyser ekranizacji Sienkiewiczowskiej "Trylogii", tym razem podjął się przenieść na ekran powieść Józefa Ignacego Kraszewskiego "Stara baśń". Akcja toczy się w IX w. , na terenach przyszłej Polski, zamieszkiwanych przez liczne plemiona słowiańskie. W serialu pojawia się plejada polskich gwiazd oraz znany z roli Bohdana Chmielnickiego w "Ogniem i mieczem" ukraiński aktor Bohdan Stupka. Zdjęcia kręcono w okolicach Żnina, Rogalina i Biskupina. 19:00 GIGANCI HISTORII - PEARL HARBOR I II WOJNA ŚWIATOWA NA PACYFIKU Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski Atak na Pearl Harbor był jednym z najważniejszych momentów zwrotnych, który z wojny toczącej się głównie na kontynencie europejskim, uczynił konflikt globalny. Był niedzielny poranek 7 grudnia 1941 roku. Dokonując ataku na bazę floty i lotnictwa w Pearl Harbor na Hawajach, Japonia bez wypowiedzenia wojny wciągnęła w światowy konflikt Stany Zjednoczone Z ośmiu pancerników cumujących w porcie, w wyniku japońskiego ognia, pięć zostało zatopionych. Zginęło blisko 2 i pół tysiąca żołnierzy i cywilów. Nazajutrz Kongres USA ogłosił stan wojny z Japonią. Trzy dni później Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę Ameryce. Teatr działań wojennych na Pacyfiku objął swoim zasięgiem przestrzeń od Birmy, Hongkongu i Malajów aż po Nową Gwinee, Wyspy Salomona i Morze Koralowe. Wojna w tych zakątkach globu trwała jeszcze, gdy III Rzesza podpisywała akt bezwarunkowej kapitulacji. Zakończyła się dopiero 2 września 1945 roku. Niespełna miesiąc wcześniej Amerykanie zrzucili bombę atomową na Hiroszimę i Nagasaki. 19:50 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 50 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 r. wywołało ogłoszenie branki czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski, planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 r. są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 20:05 ŚMIERĆ JAK KROMKA CHLEBA Dramat społeczno - polityczny, 116 min, Polska 1994 Scenariusz i reżyseria: Kazimierz Kutz Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Jerzy Radziwiłowicz, Janusz Gajos, Jerzy Trela, Mariusz Benoit, Roman Jasiński, Roman Garncarczyk, Andrzej Grabowski, Teresa Budzisz - Krzyżanowska, Szymon Kuśmider, Jan Peszek, Anna Dymna, Przemysław Branny, Małgorzata Majewska i inni Filmowy zapis pacyfikacji kopalni "Wujek" - najtragiczniejszego epizodu stanu wojennego. Kazimierz Kutz z wielką dbałością o szczegóły zrealizował patetyczny fresk o tamtych dramatycznych wydarzeniach. Jego film, o niekwestionowanej wartości artystycznej, jest też swoistym hołdem dla odwagi i determinacji górników, którzy nie zawahali się oddać życia za ideały Sierpnia. Katowice, noc z 12 na 13 grudnia 1981 roku. Jednostki wojskowe zajmują strategiczne punkty miasta. Niebawem generał Jaruzelski ogłosi w telewizji wprowadzenie stanu wojennego. Grupa zomowców, rozbijając związkową ochronę, wyciąga z mieszkania przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność w kopalni "Wujek". Wieść o tym szybko przedostaje się do górników. Początkowo zaskoczeni, wkrótce reagują spontanicznym protestem. 14 grudnia w zakładzie wybucha strajk. Robotnicy domagają się zniesienia stanu wojennego i uwolnienia przewodniczącego. Negocjacje z władzami kończą się fiaskiem. Wojsko, ZOMO i milicja przygotowują szturm na kopalnię. Mimo że bohaterem filmu Kutza jest zbiorowość, reżyser nie miał problemu z namówieniem do współpracy renomowanych aktorów. Wielu z nich, choć pojawia się tylko w mniejszych lub większych epizodach, zagrało na najwyższym poziomie. W pamięci pozostają zwłaszcza: wewnętrznie skupiona kreacja Janusza Gajosa jako inżyniera Miodka, Jerzy Radziwiłowicz w kluczowej roli proboszcza oraz pełen dramatyzmu i ekspresji występ Teresy Budzisz - Krzyżanowskiej odtwarzającej postać lekarki pomagającej rannym górnikom. Utrzymany w paradokumentalnej stylistyce utwór Kutza wzbudził zachwyt krytyków, przeważnie rekrutujących się z ludzi, którzy podobnie jak reżyser silnie przeżyli wprowadzenie stanu wojennego. "Śmierć jak kromka chleba" wciąż pozostaje jednym z najważniejszych filmów o stanie wojennym. Przenikliwie odtwarza świadomość strajkujących, którzy ze zwykłych ludzi stają się współtwórcami mitu. Dzięki elegijnej muzyce Wojciecha Kilara, łączącej elementy śląskich melodii z kościelnym chorałem, oraz uniwersalizacji męczeństwa strajkujących, film Kutza przypomina widowisko pasyjne. Jego mottem stają się słowa z górniczej szatni: "Nie pal, zachowaj czystość". W interpretacji proboszcza nabierają one symbolicznego znaczenia: nie dopuść do siebie nienawiści, pielęgnuj wewnętrzną potrzebę wolności. Złote Grono na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie w 1994 roku. Honorowe Wyróżnienie Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1994 roku. 22:15 DEWAJTIS - ODC. 5 Serial kostiumowy, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Filip Zylber Zdjęcia: Piotr Śliskowski Aktorzy: Karol Dziuba, Michalina Olszańska, Małgorzata Pieczyńska, Maria Pakulnis, Anna Bielawska, Jan Hrynkiewicz, Dawid Dziarkowski, Tomasz Sapryk Gerasimow dopuszcza się świętokradztwa Bożków strzegących Dewajtis. Mimo interwencji Marka, żandarmeria przyznaje prawo do wycinki drzew drwalom Gerasimowa, ponieważ kupił on okoliczny las od Witolda. Bunt Marka i mieszkańców Zaścianka sprawia, że decyzja policji zostaje odroczona do czasu wyjaśnienia sprawy przed sądem. Tymczasem Czertwanowa urządza przyjęcie ku pamięci męża, podczas którego usiłuje zszargać dobre imię Marka. Hanka próbuje go bronić, jednak jest rozdarta między braćmi. Marka ogarnia coraz większe rozgoryczenie i samotność. Nie może zapomnieć o Irenie. Wyrusza do Poświcia, nie zdając sobie sprawy, że czekają go kolejne problemy. 23:05 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ELŻBIETA II (QUEEN ELISABETH II) Cykl dokumentalny, 100 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Lektor: Marek Ciunel Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana" tym razem przedstawia historię najsłynniejszej kobiety na świecie, brytyjskiej królowej Elżbiety II. Elżbieta podczas swoich rządów poznała Johna Kennedy’ego, Charles'a de Gaulle'a, Ronalda Reagana, Mahatmę Gandhiego, Marilyn Monroe, Beatlesów i Lady Gagę. Sama jest ikoną rozpoznawaną na całym świecie, ale czy ktoś naprawdę ją zna? Wiadomo, że lubi żartować, jest odważna i wytrwała w dążeniu do celu, rzadko pokazuje swoje uczucia, ale zawsze jest pełna godności. Dzięki filmowi widzowie mogą poznać prywatne życie królowej, towarzysząc jej w apartamentach w Windsorze, w pałacu Buckingham czy na jachcie Britannia. A poznać ją warto, bo przypuszczalnie już nikt nigdy nie wstąpi na tron w wieku 25 lat i pozostanie na nim ponad 60. 00:55 LOS ŻOŁNIERZA Reportaż, 24 min, Polska, 2005 Autor: Stanisław Kalisz Reportaż jest zapisem niezwykłych losów "przestępcy" z Armii Krajowej. Po dość typowym, podstępnym aresztowaniu w 1944 roku na terenach Lubelszczyzny wraz z wieloma innymi towarzyszami broni przeszedł swą gehennę w łagrach ZSRR. Trafił do Borowicz (obłast nowogrodzkaja). Ciężkie warunki pobytu i mordercza praca w kopalni węgla, przy budowie dróg itp. sprawiły, że wielu spośród kilku tysięcy internowanych więźniów zmarło. Roman Bar ma osiemdziesiąt lat, jest człowiekiem niezwykłym, bohaterem, ale jakże skromnym, bezpośrednim, otwartym, ciepłym i radosnym. Są jednak momenty, kiedy podczas realizacji zdjęć mocno przeżywa tamte - swoje czasy, jak choćby podczas wglądu w swą teczkę, czy wówczas gdy wkrada się wątek zamordowanego przez okupanta ojca. Prowadzi nas po swych starych miejscach, po straconych latach. W oczach bohatera pojawia się łza. 01:35 WICHRY KOŁYMY (WITHIN THE WHIRLWIND) Dramat, biograficzny, 106 min, Niemcy/Polska/Belgia 2009 Reżyseria: Marleen Gorris Scenariusz: Nancy Larson Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Emily Watson, Pam Ferris, Ian Hart, Ben Miller, Ulrich Tukur Scenariusz filmu powstał na podstawie wstrząsających wspomnień Eugenii Ginzburg z lat poniewierki w stalinowskich więzieniach i obozach pracy. Rosyjska pisarka żydowskiego pochodzenia, ofiara wielkiego terroru w ZSRR, opisała w tejże książce swoje dramatyczne losy, dając tym samym jedno z najważniejszych świadectw obozów Kołymy. Jest rok 1937, od trzech lat w Rosji trwa wielka czystka. Stalin likwiduje wszystkich przeciwników, dochodzi do licznych aresztowań. Główna bohaterka filmu, Eugenia Ginzburg, wykładowczyni literatury na uniwersytecie w Kazaniu, ideowa komunistka, wiedzie dostanie życie wraz z mężem, wysokim działaczem partyjnym. Kiedy zostaje aresztowany jej bliski przyjaciel, profesor literatury, Eugenia nie wyrzeka się znajomości z nim, przez co również znajdzie się niespodziewanie w kręgu podejrzanych. Pewna swego, chce bronić swoich racji i postanawia interweniować w Moskwie, na samej górze. Napotkana w pociągu sympatia z dawnych lat, doradza jej ucieczkę, ale Żenia nie zamierza rezygnować z walki o prawdę i sprawiedliwość, za co przyjdzie jej zapłacić wysoką cenę. Po miesiącach tortur i niekończących się przesłuchań Eugenia dostaje wyrok 10 lat zesłania na roboty w obozie pracy. Wraz z innymi towarzyszkami niedoli trafia na Kołymę. Upokorzone i wyniszczone śledztwem kobiety początkowo mają nadzieję, że tam odmieni się ich los. Głód, potworne warunki w bydlęcym wagonie, którym są przewożone, to jednak dopiero początek piekła, które czeka więźniarki. Będą musiały się zmierzyć z twardym systemem obozów pracy przymusowej i stoczyć rozpaczliwą walkę o przetrwanie w okrutnej obozowej rzeczywistości.