TVP Dokument Wtorek, 19.12.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - BOCIAN CIEMNEGO LASU Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Czarne i białe. To jedno z najczęściej wymienianych przeciwieństw. Mamy takie i w naszej, polskiej przyrodzie. To bocian czarny i bocian biały. Dwaj przedstawiciele tej samej grupy ptaków, nawet tego samego rodzaju o nazwie łacińskiej Ciconia, ale o innym upierzeniu i życiowych upodobaniach. Powszechnie znany bocian biały zamieszkuje widne obszary łąk i pól, a gniazda zakłada wśród jasnych ścian budynków. Bocian czarny pasuje kolorytem do ciemnej zieleni pierwotnych puszcz. I były obawy, że wraz z tymi puszczami wyginie. Ale dzięki ochronie powiększył swój stan liczebny, a ponieważ nauczył się gniazdować także w lasach zagospodarowanych i podkradać ryby ze stawów - zaświtała nadzieja, że pójdzie w ślady swego białego krewniaka i zagości w pobliżu ludzi. Zatrzymał się jednak w pół kroku, nie chcąc najwyraźniej opuszczać leśnych ostępów. O krętych ścieżkach losów tego gatunku i o perypetiach, towarzyszących tym, którzy chcą poznać jego życie i przyjrzeć mu się z bliska, opowiadają jego zapaleni tropiciele i badacze. 06:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 25 BURSZTYNOWYM SZLAKIEM Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski O istnieniu szlaku bursztynowego dowiaduje się każdy uczeń na lekcji historii, ale jak w praktyce wyglądało jego funkcjowanie? Po co kupcy przemierzali tysiące kilometrów, aby kupić nieco złota północy, jak tradycyjnie określano bursztyn? Jak radzili sobie z przechodzeniem przez rzeki? Aby to sprawdzić, Radek Kotarski jedzie do Gdańska, gdzie poszukuje bursztynu, bada jego zagadkowe powstawanie i próbuje poddać obróbce jubilerskiej. Jaki będzie efekt tych prac? 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 275 ŚWIDNIK Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę ze względu na jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów. Na mapie naszego kraju obok miejscowości z bogatą historią, znajdziemy także te młodsze. Nie przyciągają turystów swoimi zabytkami, ale mogą zaoferować inne atrakcje. Takim miejscem jest Świdnik. Miasto wysokich lotów. Nawiązanie do lotnictwa jest uzasadnione, bowiem historia Świdnika jest nierozerwalnie związana z tym miastem. Tomek Bednarek zagląda do Aeroklubu i Zakładów PZL Świdnik, opowiada o słynnej orkiestrze dętej Helicopters Brass Orchestra i zaprasza do Słowiańskiego Grodu w Milejowie. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /107/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzisiaj zobaczycie ćwiczenia obedience, czyli naukę posłuszeństwa poprzez zabawę. Cztery entuzjastki obedience ze swoimi psami zademonstrowały i udowodniły, że to nie tylko rywalizacja sportowa, ale także nauka przydatna w codziennym życiu z pupilem. W Toruniu odwiedziliśmy niecodzienny ogród, który łączy walory ogrodu zoologicznego i zoobotanicznego. To tutaj samica pytona poddana została kuracji hormonalnej, a leczenie zakończyło się sukcesem i obyło się bez operacji. Wkrótce przybędzie tam nowych mieszkańców. Mówiliśmy już w naszym programie o inicjatywie lubelskiego UP - "Okno życia" dla małych, bezdomnych gryzoni. Dzisiaj w kąciku adopcyjnym dwoje podopiecznych - szczurek Soni i myszka Fiołka. 08:15 ŻYCIE W 50 STOPNIACH (LIFE AT 50 C) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Wayne Harley, Namak Khoshnaw Film dokumentalny o zmianach klimatu, o tym, jak niektóre miejsca na świecie są coraz bardziej gorące i o ludziach, którzy muszą tam żyć. Gdy świat staje się coraz gorętszy, przetrwanie staje się trudniejsze. Życie w temperaturze 50 stopni Celsjusza to ekstremum. Zobaczymy, jak wygląda życie na takiej pierwszej linii frontu milionów istnień, które każdego dnia muszą się mierzyć z ekstremalnymi upałami. Film bada wpływ zmian klimatycznych na ludzi na całym świecie. Od Nigerii po Pakistan, jest to aktualne śledztwo dotyczące tego, jak globalne ocieplenie zmienia życie. 09:25 SARDYNIA - SANKTUARIUM DZIKICH KONI (HORSES IN THE STORM - SARDINIA'S ROCKY SANCTUARY) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Klaus Feichtenberger, Rolando Menardi Film dokumentalny, w którym przeniesiemy się na śródziemnomorską wyspę Sardynię i na surowy, skalisty płaskowyż Giara. Żyją tu dziko setki koni. Jest to specjalna rasa sprowadzona na wyspę przez osadników z Shardana 4000 lat temu i porzucona. Obserwuje je pasterz Porfirio, potomek pionierów Shardany. W kilka minut od narodzin źrebięta Giary galopują nieustraszenie po usianym skałami terenie. Porfirio obserwuje, jak ich idylliczna wiosna przechodzi w pełnię lata, kiedy jeziora zamieniają się w spieczoną skałę wulkaniczną, a jedzenie i woda znikają. W czasie suszy trwa walka o przetrwanie. Konie rywalizują ze sobą o dominację, terytorium i prawa do godów w tej poetyckiej, poruszającej i pięknie sfotografowanej historii. Sardynia leży bliżej Afryki niż kontynentu europejskiego. Wyspa o surowym krajobrazie to punkt między Alpami - a pustynią Sahara. Otoczona murem skał, wyniesiona wysoko ponad doliny interioru Sardynii i daleko od morza - znajduje się wyspa na wyspie. Wyspa sięgająca nieba. Płaskowyż, osobny świat - ukształtowany przez wiatry o wielu nazwach: mistral, sirocco, tramontana i lewanter. Tu żywioły szaleją. Sardyńska Giara di Gesturi jest jednocześnie wolnością i niewolą dla swoich mieszkańców. Nie ma ucieczki z dzikiego płaskowyżu, wznoszącego się nad polami w dolinach. Niemniej - Giara di Gesturi jest jednym z ostatnich w Europie sanktuariów, gdzie setki koni nadal mogą swobodnie biegać. 10:25 UWIĘZIENI W ŚNIEGU (SNOWTRAPPED) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Stephen Pain Film dokumentalny opowiadający o ludziach uwięzionych w śniegu. Ich dramaty sfilmowane często przez nich osobiście. Od lawin po uziemienie w samochodach na szosie. Każdego roku śnieg paraliżuje Wielką Brytanię. Ludzie nie mogą wyjść z domów, niektórzy zostają uwięzieni w swoich samochodach, czasami przez całą noc. Każda historia jest widziana oczami i opowiedziana przez głównych jej bohaterów. Wykorzystano oryginalne materiały, opowiadania z pierwszej ręki, dramatyczne historie, które dają wiele do myślenia i są przestrogą dla innych. Dowiemy się jak i dzięki czemu tym ludziom udało się uratować, mimo beznadziejności sytuacji i braku możliwości komunikowania się ze światem zewnętrznym. Każdego roku ponad 150 osób ginie pod lawinami. Najniebezpieczniejsze, lawiny płytowe, osiągają prędkości do 130 km na godzinę. Pomimo ryzyka, ponad milion Brytyjczyków spędza każdego roku tydzień na śniegu. 11:15 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - JEZIORO MAGGIORE (FASCINATING SWITZERLAND - LAKE MAGGIORE) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Tym razem będziemy w regionie Szwajcarii położonym wokół niezwykłego jeziora. Po południowej stronie Alp, tylko 3 i pół godziny jazdy z Bazylei, leży Ticino - szwajcarska enklawa na granicy z Włochami. Od palm po lodowce: Ticino to kształty i kolory o bardzo szerokim spektrum. Jak wielki mur, Alpy powstrzymują chłód z Północy. W rezultacie klimat na południu jest niemal śródziemnomorski. Szczególnie tu - nad jeziorem Maggiore. Gdy inne partie Ticino wciąż przykrywa gruba warstwa śniegu - wokół jeziora Maggiore rozkwita wiosna. Tylko jedna piąta tego jeziora należy do Szwajcarii, reszta jest położona we Włoszech. Ticino ma szwajcarskie prawo federalne, franki i ceny zrównane do krajowych. Wszystko inne jest włoskie: język, kuchnia, kultura i temperament. 11:35 RZECZ POLSKA - POLSKA ILUSTRACJA DZIECIĘCA Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński W tym odcinku przyjrzymy się historii polskiej ilustracji, która jest jednym z największych sukcesów polskiej grafiki użytkowej, a więc i szerzej rozumianego designu. Książka "Admirałowie wyobraźni" Anity Wincencjusz - Patyny, wydana przez Instytut Adama Mickiewicza, ukazuje bogactwo i różnorodność tej dziedziny ostatnich stu lat. W odcinku spotkamy twórców niezwykłych ilustracji m.in: Elżbietę Murawską, Mariannę Oklejak, Olę Niepsuj i Józefa Wilkonia. Ilustratorzy opowiedzą nie tylko o swojej pracy, ale także o mistrzach, którzy fascynowali ich w dzieciństwie, inspiracjach i tradycji polskiego rysunku. 11:55 GORĄCA LINIA - OTWÓRZ, KOCHANIE Reportaż, 13 min, Polska, 1985 Scenariusz: Zbigniew Konarzewski, Andrzej Malisz Zdjęcia: Zbigniew Tuliński Reportaż przedstawia działalność pedagoga - psychologa działającego wśród rodzin patologicznych. 12:15 BOLESŁAW WIENIAWA DŁUGOSZOWSKI - ŻOŁNIERZ I POETA Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1992 Scenariusz: Zbigniew Wawer Lektor: Wojciech Gąssowski Wykonawcy: Tadeusz Kondracki Zdjęcia: Stanisław Holnicki Film przedstawia postać Bolesława Wieniawy Długoszowskiego, od studiów na Uniwersytecie we Lwowie przez służbę w Legionach Polskich, uczestnictwie w wojnie polsko - bolszewickiej w 1920 roku, służbę w Wojsku Polskim w latach 1921 - 1938, pracę na stanowisku ambasadora Polski w Rzymie i na Kubie. Oprócz tego film pokazuje generała jako pisarza i poetę. Był animatorem życia kulturalnego międzywojennej Warszawy. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe z lat 1914 - 1941. 13:00 JAZZ NA KALATÓWKACH Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Zdzisław Sajuk Zdjęcia: Andrzej Adamczyk W 1959 r. na Kalatówkach odbył się Pierwszy Jazz Camping. Inicjatorem i organizatorem był Jan Zylber, perkusista w zespole Komedy i późniejszy menedżer wielu polskich artystów, któremu pomagał Jan Borkowski, związany z ówczesnym warszawskim klubem Hybrydy. Jak wspominał red. Jan Borkowski: idea zorganizowania wakacji jazzowych w górach powstała pod wpływem amerykańskiego musicalu "Serenada w Dolinie Słońca" z udziałem Orkiestry Glenna Millera, filmu niezwykle popularnego wówczas w Polsce. Przyjechało wtedy blisko 70 osób, jazzmani: Krzysztof Komeda, Andrzej Trzaskowski, Andrzej Kurylewicz, Zbigniew Namysłowski, Jan Ptaszyn Wróblewski, Jerzy Duduś Matuszkiewicz, Andrzej Dąbrowski, Wanda Warska, Katarzyna Gärtner, ludzie ze środowiska artystycznego tzw. high - life, filmowcy Roman Polański, Bogusław Rybczyński, aktorki i modelki Barbara Kwiatkowska, Teresa Tuszyńska, Maja Wachowiak, Grażyna Hase, fotograficy i plastycy Wojciech Plewiński i Rosław Szaybo, ówczesny redaktor naczelny "Przekroju", Marian Eile. Film poprzez wspomnienia żyjących uczestników pierwszego Jazz Camping Kalatówki z 1959 r. , a także nagrania archiwalne: filmowe i audio, fotografie, plakaty i muzykę odtwarza historię spotkania elity wykonawców muzyki jazzowej i ówczesnej elity intelektualnej i artystycznej. Wspominać imprezę będą uczestnicy Jazz Campingu w 1959 r.: Jan Borkowski, Krystyna Ciernia - Morgenstern, Andrzej Dąbrowski, Katarzyna Gärtner, Grażyna Hase, Wojciech Plewiński, Rosław Szaybo, Andrzej Idon Wojciechowski. Ponadto w filmie występują: prof. Jerzy Kochanowski, Krystian Brodacki, Paweł Brodowski, reżyser Janusz Majewski. Uzupełnieniem narracji filmowej są unikalne materiały archiwalne (filmowe, ikonograficzne, nagrania muzyczne). 14:05 DZIKA WIELKA BRYTANIA - ODCINEK 2 LASY (WILD GREAT BRITAIN EP 2 FORESTS) Cykl dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Laura Humphreys Cykl dokumentalny o przyrodzie Wielkiej Brytanii. Dzika przyroda tej wyspy często pozostaje niezauważona. Ta seria pokaże ukryte życie zarówno znanych, jak i mniej znanych, a fascynujących zwierząt, które mają swój dom na wyspie. Każde z różnorodnych siedlisk daje możliwości i wyzwania dla dużych i małych stworzeń. Spotykamy zwierzęta w kluczowych momentach ich życia, kamery przy słabym oświetleniu eksponują rzadko spotykane nocne zachowania, a obiektywy makro skupiają się na mało znanych "Brytyjczykach". Od wybrzeży Kornwalii po Szetlandy, od plaż Norfolk po klify Anglesey, ta seria upamiętnia oszałamiającą przyrodę żyjącą u naszych drzwi. 15:00 OPOWIEŚĆ O KOTACH - ODC. 2 SŁODKIE KOTKI (THE STORY OF CATS EP2 CUTE RESPONSE) Cykl dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Anwar Mamon Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna o kotach. Uważa się, że koty domowe, trzy razy przewyższają liczbę psów, są najpopularniejszymi zwierzętami domowymi na świecie. W przeciwieństwie do psów, nasi koci przyjaciele nie są w pełni udomowieni, mieszkają z nami przez stosunkowo krótki czas i nadal mają wiele reakcji, odruchów i cech swoich dzikich kuzynów. Od tygrysa po pręgowanego kota, ta oszałamiająca trzyczęściowa seria opowiada historię kotów. Obecnie istnieje 37 różnych gatunków kotów, które występują w niesamowitej różnorodności kolorów, kształtów i rozmiarów. Prześledzimy epicką, podróż kotów od dżungli Azji Południowo - Wschodniej po afrykańską sawannę i ostatecznie do naszych domów. Nakręcony we wspaniałym stylu, przy użyciu najnowszej technologii, poznamy, jak powstały koty i co czyni je tak wyjątkową i odnoszącą sukcesy rodziną drapieżników. Odc. 2 - "Słodkie kotki". Koty mają złożoną naturę. Są powściągliwe, ale uczuciowe. Pogodne, ale agresywne. Oswojone, ale ponoć niedające się wyszkolić. Jest tak dlatego, że, choć żyją obok nas od tysięcy lat, pod wieloma względami nadal są dzikimi zwierzętami. A mimo to je uwielbiamy. Kotów domowych jest na świecie trzy razy więcej niż psów. I są najpopularniejszymi zwierzętami domowymi. By zrozumieć, jak do tego doszło, musimy zacząć od początku - od dwojga małych kociąt. Mają zaledwie jeden dzień i są całkowicie zależne od matki. Przez pierwszy tydzień ich świat jest ciemny i praktycznie bezgłośny. Mają zamknięte oczy i są niemal głuche. Do przetrwania potrzebny jest im tylko jeden zmysł węch. Czują zapach matczynego mleka i znajdują sutek, z którego będą je ssać. Następne tygodnie życia tych kociąt zdecydują o ich przyszłości. 16:00 TRIUMF POMIDORA (TRIUMPH OF THE TOMATO) Film dokumentalny, 48 min, Austria, 2014 Reżyseria: Maria - Magdalena Koller Film dokumentalny o pomidorach - ich historii, znaczeniu i tradycjach kulinarnych. Pierwotny peruwiański pomidor, zwany spuchniętym owocem, był żółty, a konkwistadorzy cenili go za jego kwiaty. Ale w Europie pod hiszpańskim słońcem zdziczał, zrobił się zaokrąglony, czerwony, stał się niezbędny. W Austrii nadal nazywają to rajskim owocem, a we Włoszech złotym jabłkiem. To był z pewnością prawdziwy zakazany owoc pierwszego uwodzenia na świecie! Dzisiejsza obsesja na punkcie kształtu, wielkości i długiego okresu przydatności do spożycia sprawiła, że niegdyś wspaniały pomidor stracił smak. Od hodowcy pomidorów Ericha Stekovicsa z 3200 odmianami przechowywanymi w nylonowych pończochach, po carycę pomidora Irinę Zacharias, która uratowała czerwone owoce po upadku komunizmu. Od pizzy, która ożywiła życie seksualne królowej Margarity, po 32 nowe odmiany chińskiego króla pomidora - Li Jingfu i Joe Cockera, który śpiewał o nim serenady. Ten dokument wyciśnie z pomidora dosłownie wszystko, aby pokazać, jaki jest wspaniały. Może zrozumiemy też, dlaczego ludzie szaleją na festiwalach pomidorów w Hiszpanii i we Włoszech. 17:05 STRAŻNICY MAGII (KEEPERS OF THE MAGIC) Film dokumentalny, 55 min, Australia, 2018 Reżyseria: Vic Sarin Film dokumentalny o najlepszych operatorach kamery na świecie, którzy potrafią zatrzymać w kadrze to co idealne. Co trzeba zrobić, aby publiczność omdlała przed srebrnym ekranem? Mistrzowie tego rzemiosła mówią o swoich związkach z ruchomym obrazem. Dokument zawiera wywiady z wizjonerami stojącymi za takimi hitami kina jak: "Ojciec chrzestny", "Czas apokalipsy", "Miasto Boga" i wieloma innymi. Zapierające dech w piersiach zakulisowe smaczki i spojrzenia mistrzów na magię wizualną w sercu najbardziej kultowych momentów historii kina. To zbiór artystycznych gigantów, a ich anegdoty stanowią prawdziwą gratkę dla miłośników filmu. Kim oni są? I jak im się udało stworzyć te niesamowite obrazy dla kina. Kino to język obrazów. Koniec kropka. 18:10 FRANZ KAFKA - PISARZ MIĘDZY ŚWIATAMI (FRANZ KAFKA WRITER BETWEEN THE WORLDS / FRANZ KAFKA. EIN KÜNSTLER ZWISCHEN DEN WELTEN) Film dokumentalny, 48 min, Austria, 2018 Reżyseria: Herbert Kafka Franza Kafkę trudno przedstawić za pomocą prostej biografii. Spisanie jego prac też nie wystarczy. To byłoby zbyt tanie i zbyt łatwe. Trzeba zdefiniować Franza Kafkę. Kim jest Franz Kafka? Jeszcze kilkadziesiąt lat temu to pytanie byłoby całkowicie zrozumiałe. Ponieważ do tej pory ta najbardziej poczytna postać literacka ze wszystkich autorów niemieckojęzycznych była w dużej mierze nieznana. Ten Kafka, który pochodził z niemieckojęzycznej, żydowskiej rodziny, dorastał w Pradze, a następnie w części Imperium Habsburgów. Cierpiał też od najwcześniejszego dzieciństwa z rąk surowego ojca, co wywarło na niego fundamentalny wpływ, gdy pisał swoje opowiadania i powieści. Swoją prośbę Kafka skierował do przyjaciela Maksa Broda: "Drogi Maksie, mam do ciebie ostatnią prośbę. Wszystko, co po mojej śmierci znajdziesz w moim domu czy biurze, w komodach czy na regałach Każdą notatkę, każdy dziennik, rękopis czy list, które wpadną w twoje ręce... Spal je wszystkie. Dotyczy to również dokumentów będących w posiadaniu innych osób. Listy, których nie zechcą ci wydać, niech spalą sami. Na zawsze twój, Franz Kafka." - Ten jednak nigdy jej nie spełnił. Ocalił tym samym ważną część światowej literatury. Franz Kafka był osobą pełną zahamowań. Nie potrafił ułożyć sobie życia. Przypominało ono wieczną, tajemniczą ucieczkę. Kafka często udawał się na wieczorny spacer po mieście. Traktował to jako swego rodzaju trening mentalny. Jego twórczość bez wątpienia uznaje się za ważną część światowej literatury. Kafka widział świat pełen ukrytych demonów. Był zbyt mądry, by żyć, i zbyt słaby, by walczyć. Ale była to słabość tych szlachetnych, pięknych dusz, które od początku są świadome swojej bezsilności. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TOKIO. JAK FENIKS Z POPIOŁÓW (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ten niezwykły serial dokumentalny pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:15 ŚWIAT POD NADZOREM (BIG BROTHER. THE WORLD UNDER SURVEILLENCE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sylvain Louvet Film dokumentalny o wykorzystywaniu najnowszych technologii do śledzenia i obserwowania ludzi. Świat zmienia się na naszych oczach. Potrzeba było pięćdziesięciu lat, aby sztuczna inteligencja dała rządom nieosiągalną wcześniej władzę. Teraz mogą nas podsłuchiwać i obserwować wszędzie, przez całą dobę. Wykorzystując hasła walki z terroryzmem, Europa, Stany Zjednoczone a przede wszystkim Chiny skupiły się na intensywnym rozwoju technologii i systemów inwigilacji. Ponad pół miliarda kamer na całym globie nie tylko obserwuje nas przez całą dobę. Rozpoznają nasze emocje, podejrzane zachowania i przewidują przestępstwa, zanim do nich dojdzie. W niektórych państwach obsesja na punkcie inwigilacji zrodziła nowy typ reżimu: totalitaryzm cyfrowy. Banki, szpitale, szkoły. System AnyVision stosuje się w całym Izraelu. Korzysta z niego także jerozolimska policja. Państwo Żydowskie jest jednym z największych eksporterów programów śledzących na świecie. Kapitalizuje w ten sposób zdobywane latami doświadczenie. W ciągu dwóch lat Pentagon wydał ponad siedemdziesiąt milionów dolarów na rozwój autonomicznych dronów, które potrafią zidentyfikować cel bez udziału człowieka. Xi Jinping zamienił Chiny w orwellowskie państwo. W dwa tysiące trzynastym roku, gdy przejmował władzę, w Chinach działało sto milionów kamer przemysłowych. Do dwa tysiące dwudziestego roku ich liczba wzrosła sześciokrotnie. Daje to jedną kamerę na dwie osoby. Europa dopiero szykuje się do objęcia obywateli totalną kontrolą. Autorzy filmu prowadzą międzynarodowe śledztwo i koncentrują się na najnowszych technologiach oraz ich wpływie na zakres wolności ludzi na całym swiecie. 21:30 NEUROPLASTYCZNOŚĆ. REWOLUCJA (THE BRAIN REVOLUTION) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2022 Reżyseria: Eli Brown Film dokumentalny o mózgu. Dzięki nowym badaniom przeprowadzonym przez wybitnych ekspertów w dziedzinie medycyny i neurologii, zbadamy fundamentalne zasady neuroplastyczności mózgu i jak może się on zmieniać przez całe życie. Mózg to nasze centrum dowodzenia. Posiada niebywałe zdolności. Może zmieniać swoją strukturę i funkcję w procesie zwanym neuroplastycznością. Mózg potrafi kontrolować własne zmiany. Dzięki temu możemy wykorzystywać jego moc. Kontrola plastyczności pozwala nam na nowo zdefiniować nasz potencjał. Czym jest ta niesamowita i niewykorzystana potęga, która może odmienić nasze życie? Nawet, gdy jesteśmy już starzy. Dowiemy się jak wykonać plan poprawy sprawności mózgu. Naukowcy i badacze wyjaśniają, jak wykorzystać zasady uczenia się i zapewnić optymalne warunki dobrego zdrowia mózgu. Dzięki postępowi naukowemu przeciętny, współczesny 50 - latek dożyje 80 lat. Starzejący się mózg ma większe trudności z zapamiętywaniem, koncentracją, szybkim reagowaniem, refleksem i wykonywaniem złożonych zadań. Przełomowe badania naukowe pokazują, że mózg, bardzo plastyczny w dzieciństwie, może nie tracić na elastyczności wraz z wiekiem. Mamy coraz więcej narzędzi do odzyskania kontroli nad najwspanialszą częścią naszego ciała, aby poprawić i cieszyć się resztą naszego życia. Stworzenie optymalnego środowiska dla mózgu pozwala nam na lepsze jego wykorzystanie i zwiększa szanse na zdrowsze życie. Stoimy na progu rewolucji neuroplastycznej. 22:30 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA WLAŚCICIELA BIURA PODRÓŻY W UZBEKISTANIE Reportaż, 24 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Gieorgijem - właścicielem biura podróży w Uzbekistanie, który pochodzi z Gruzji, a mieszka w Taszkiencie - stolicy Uzbekistanu. Życie w tym azjatyckim i muzułmańskim kraju nie przystaje do europejskich miar. Od rozpadu Związku Radzieckiego Uzbekistanem rządzi prezydent, który wymaga od obywateli bezwzględnego posłuszeństwa. W Uzbekistanie nie ma opozycji, a o władzach mówi się tylko dobrze lub wcale. 23:10 BELFAST - MURY WSTYDU (BELFAST, THE WALLS OF SHAME) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sylvie Garat Film dokumentalny opowiadający o Belfaście, w którym wciąż stoi mur. Powstał w latach 60. , aby rozdzielić ludzi. Jest symbolem niechęci i wrogości między społecznością katolicką, nacjonalistyczną, republikańską, protestancką, unionistyczną i lojalistyczną, potomkami długoletnich, gwałtownych konfliktów, które głęboko ukształtowały Północną Irlandię. Pomimo Porozumienia Wielkopiątkowego z 1998 roku, ściany budynków w Belfaście zachowały swoją symboliczną moc i są pokryte mnóstwem haseł, grafik i wymownych rysunków. Mury opowiadają własną historię. Nie znajdziesz jej w podręcznikach. Nie jest to też historia prezentowana przez zwycięzcę lub zwyciężonego. Mieszkańcy miasta są dumni i nie mają zamiaru poddać się komukolwiek. Pokój nadchodzi powoli. Słowa Williama Butlera Yeatsa odbijają się echem od murów Belfastu - miasta poturbowanego przez konflikt w Irlandii Północnej. Wojna się skończyła, ale mury wstydu wciąż stoją. Te widzialne i te niewidzialne. Film podąża za symbolicznymi bliznami tego irlandzkiego konfliktu. Spotkamy ludzi, których życie zostało ukształtowane przez tę separację i strach. Mieszkańców wciąż czeka długa i trudna droga. Wystarczy iskra, by konflikt przeniósł się do innej części miasta i wszystko wróciło do punktu wyjścia. Teraz Brexit niszczy Wielką Brytanię. Robi to, czego nie dała rady zrobić IRA. Europejczycy nawet nie wiedzą, jacy są szczęśliwi, że się pozbyli Brytyjczyków, których Irlandczycy nie mogą się pozbyć. Zakończenie konfliktu zbrojnego nie rozwiązało wszystkich problemów. Mury wciąż przypominają, że człowiek znajdujący się po drugiej stronie jest wrogiem. 00:10 CZAS ŻYCIA, CZAS ŚMIERCI Reportaż, 14 min, Polska, 1986 Zdjęcia: Andrzej Sobański Janina Czaja Waluda rozpoczęła wojenną służbę w styczniu 1942 roku wstępując do Pomocniczej Służby Kobiet. Jej droga wiodła przez Persję, Iran aż po Kampanię Włoską. W wojennym szpitalu pod Monte Cassino, podporucznik Janina Czaja pracowała jako sanitariuszka. Opowiada, że "potocznie się mówi, że do wszystkiego się można przyzwyczaić. Ja wręcz twierdzę, że do śmierci ludzkiej nie można się przyzwyczaić (...) i polskie pielęgniarki, które opatrywały rannych, które niosły pomoc i słowo pocieszenia konającym nigdy się nie przyzwyczaiły (...) i każda pielęgniarka, chociaż na moment, umierała razem z nimi". Sanitariuszki spod Monte Cassino robiły dla potrzebujących więcej niż od nich oczekiwano, gdyż dobrowolnie oddawały własną krew, żeby ratować żołnierzy. Reportaż "Czas życia, czas śmierci" oparty na historii Janiny Waludy, przeplatany fragmentami książki Melchiora Wańkowicza "Monte Cassino", to kameralna opowieść o bohaterstwie kobiet - pielęgniarek - na wojennym froncie. 00:35 ŚMIERĆ CZŁOWIEKA UTALENTOWANEGO Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1999 Reżyseria: Grzegorz Braun Scenariusz: Grzegorz Braun Zdjęcia: Henryk Janas, Andrzej Adamczak Teodor Bujnicki (1907 - 44), gwiazda młodej poezji i ulubieniec publiczności wileńskiej, założyciel (wraz Czesławem Miłoszem i Jerzym Zagórskim) legendarnych Żagarów. Został zastrzelony z wyroku sądu podziemnego za współpracę z okupantem sowieckim na szkodę Polski. Film stawia sprawę dwojakiej odpowiedzialności: ludzi posługujących się piórem i rewolwerem. Relację o życiu i sprawie Teodora Bujnickiego składają świadkowie historii, m. in. ostatni żyjący żagaryści: Józef Maśliński, Czesław Miłosz, a także żołnierze Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. Wiersze Teodora Bujnickiego czyta Zbigniew Zamachowski. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 286 GALICYJSKIE ELDORADO Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Galicyjskie Eldorado" - Ignacy Łukasiewicz to człowiek, o którym można powiedzieć, że wyrwał cały region podkarpacki ze szponów galicyjskiej nędzy. Ten dociekliwy lwowski aptekarz, którego fascynowała czarna maź sącząca się ze skalistych zboczy, został tu dobrze zapamiętany. Pamięć i wdzięczność towarzyszy tu postaci Łukasiewicza przez kolejne pokolenia. A opowieść o nim zaczyna się od źródeł w Bóbrce, gdzie zbudował pierwszą kopalnię. 02:00 ŻYWOT MICHAŁA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2003 Reżyseria: Beata Januchta Scenariusz: Beata Januchta Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Jak nisko trzeba upaść, by wreszcie zapragnąć podnieść się z dna? Jak silnym trzeba być, by tego dokonać? Michał Marian Pawełczyk, bohater przejmującego filmu dokumentalnego Beaty Januchty, doświadczył na własnej skórze i skrajnego upodlenia, i cudu odradzania się. Filmowa historia Michała obejmuje dwa i pół roku z jego życia. Michał pije od 30 lat, z czego od 20 lat intensywnie. To alkohol sprawił, że stracił rodzinę: żona odeszła od niego, zabierając dwuletniego wówczas synka, Maćka. Wyjechała z dzieckiem do Szwecji, gdzie Michał ma ciotkę. To ona pomogła Ninie urządzić się w nowym miejscu. Od czasu ich wyjazdu, wkrótce po stanie wojennym, Michał praktycznie nie miał z nimi kontaktu. Ledwo pamięta syna, który teraz jest już dorosły. Z czasem nałóg odebrał mu także pracę i dach nad głową. Michał mieszkał w altankach, kanałach, ruderach do rozbiórki. Bywało, że wypijał 6 - 7 butelek alkoholu dziennie. Gdy nie starczało pieniędzy na wódkę czy wino, pił to, co akurat wpadło w rękę: denaturat, borygo itp. Ten inteligentny i prawdopodobnie wykształcony mężczyzna wstydził się pokazywać na oczy dawnym znajomym, nie chciał czuć smrodu własnego ciała i spoglądać na siebie trzeźwo. Dobrze czuł się tylko wśród takich jak on, bo tylko oni go nie odtrącali. Kilkakrotnie podejmował desperackie próby wyjścia z nałogu, ale po paru tygodniach, spotkawszy się znowu z kumplami od kieliszka, wracał do punktu wyjścia. Kiedy zaczyna się film, jest czerwiec 2000 r. Brudny, zarośnięty, wiecznie zamroczony Michał, budzi bardziej odrazę niż litość. Rok później, po paromiesięcznym leczeniu w poradni AA, znów jest w melinie, praktycznie nie trzeźwieje. Ale podejmuje kolejną próbę wyjścia z matni. Zjawia się we wrocławskim Schronisku św. Brata Alberta, kierowanym przez Dariusza Dobrowolskiego. Dostaje swoje łóżko, czyste ubranie, jedzenie, lekarstwa na odtrucie, a przede wszystko życzliwość i zrozumienie. Powoli wraca do normalnego świata i coraz dotkliwiej odczuwa samotność, brak miłości. Tak bardzo tęskni za synem, tak wiele, by dał, żeby go zobaczyć. Tym razem musi wytrwać. W listopadzie 2001 r. nadal nie sięga po kieliszek. Odzyskał siły, dostał pracę w skupie złomu. Choć wciąż jeszcze balansuje między nadzieją i rozpaczą, wiarą i zwątpieniem, trwa w swoim postanowieniu. Odkłada każdy grosz na podróż do Szwecji. Z niechęcią patrzy na swych dawnych, zapijaczonych kumpli. W październiku 2002 r. składa podanie o paszport, z pomocą Darka kupuje nowe, porządne ubrania na podróż. Nie chce przynieść synowi wstydu, kiedy już dojdzie do spotkania. Bo Michał nie traci nadziei, że Maciek zechce się z nim zobaczyć, tak jak on sam zdecydował się przed laty spotkać z własnym ojcem, który go porzucił. Michał nie robi sobie złudzeń, że chłopak rzuci mu się w ramiona, ale na pewno zechce go wysłuchać, może nawet spróbuje zrozumieć i wybaczyć zmarnowane dzieciństwo? Nie uprzedził go o swoim przyjeździe, chce zobaczyć spontaniczną reakcję Maćka. O planowanej wizycie wie tylko ciotka. Obiecuje pomoc w skontaktowaniu z synem. W połowie grudnia Michał wsiada na prom. Czy spełni się jego największe marzenie? Film Beaty Januchty otrzymał Grand Prix "Białą Kobrę" na łódzkim XIII Festiwalu Mediów "Człowiek w zagrożeniu" w 2003 r. 02:50 JERZY STEMPOWSKI Film dokumentalny, 42 min, Polska, 1994 Scenariusz: Tomasz Kamiński Zdjęcia: Andrzej Barszczyński, Jeremi Grzywa Lektor: Aleksander Fabisiak Film opowiada o jednym z najsłynniejszych polskich eseistów - Jerzym Stempowskim, który przez wiele lat był współpracownikiem paryskiej "Kultury". O Stempowskim opowiadają m.in. Jerzy Giedroyć, Zofia Hertz, Andrzej Dobosz, Jan Zieliński oraz Zygmunt Kałużyński i Wiktor Woroszylski.