TVP Dokument Środa, 20.12.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - ŚWIATOWA UNIA ŻUBRÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka, Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Jest symbolem skutecznej ochrony przyrody i eksportową chlubą polskich przyrodników. Nasz kraj wręcz kojarzy się z żubrem. Ale - dodajmy: z żubrem w Puszczy Białowieskiej, bo tu, w ostatnim pierwotnym lesie Europy został ocalony od zagłady i przywrócony naturze. W ich cieniu pozostają żubry, sprowadzone w połowie minionego stulecia w Bieszczady. Mają niewielką przymieszkę krwi górskich, wymarłych już dziś żubrów kaukaskich. To zwierzęta naprawdę dzikie, których zresztą nikt tutaj nie zaprasza zbyt szerokim gestem do żłobu i nie oswaja. Nie mają, jak białowieskie, pokazowych wybiegów. Ich historia jest nie mniej ciekawa i równie pełna meandrów, jak tamtych. Zna ją dobrze, bo i prawie od początku czynnie się jej przypatruje prof. Kajetan Perzanowski. Traktuje zwierzęta nieledwie jak dalszych członków rodziny. Ale prace, zmierzające do odnowy górskiego stada żubrów wykraczają poza wszelką rodzinność, a nawet poza granicę państwa. Chodzi o stworzenie całego karpackiego państwa leśnych i zarazem górskich żubrów, sięgającego po Bałkany. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 26 NA RATUNEK W GÓRACH Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Zorganizowana pomoc ratownicza w Tatrach ma już ponad 100 lat! Przez ten czas zmieniali się ludzie, sprzęt i poziom wyszkolenia. Nie zmieniło się jednak jedno - nadal w Tatrzańskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym pracują ludzie, którzy ryzykują życie, aby turystyka w naszych górach była bezpieczna. Radek Kotarski sprawdza, jak bardzo dawny TOPR różni się od współczesnego. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 276 ŁĘCZNA Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /108/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzięki Fundacji Pomocy Goldenom "Aurea", przybliżymy rasę golden retriever. Piękne, ciepłe i prorodzinne - dlaczego, tak jak np. Sonia, bohaterka kącika adopcyjnego, trafiają do fundacji? Mamy nadzieję, że nie tylko Sonia podbije Wasze serca! Poznacie też zwierzęta, których nazwać potrafiłoby pewnie niewielu z Was. To egzotyczni mieszkańcy toruńskiego ogrodu zoobotanicznego. Ale dzisiaj skupimy się na pandach rudych i tarajach. Co zrobić, jeżeli bardzo pragniemy mieć psa, ale z różnych względów nie możemy podjąć decyzji na wiele lat? Dobrym rozwiązaniem jest stworzenie tak zwanego domu tymczasowego. 08:10 TRIUMF POMIDORA (TRIUMPH OF THE TOMATO) Film dokumentalny, 48 min, Austria, 2014 Reżyseria: Maria - Magdalena Koller Film dokumentalny o pomidorach - ich historii, znaczeniu i tradycjach kulinarnych. Pierwotny peruwiański pomidor, zwany spuchniętym owocem, był żółty, a konkwistadorzy cenili go za jego kwiaty. Ale w Europie pod hiszpańskim słońcem zdziczał, zrobił się zaokrąglony, czerwony, stał się niezbędny. W Austrii nadal nazywają to rajskim owocem, a we Włoszech złotym jabłkiem. To był z pewnością prawdziwy zakazany owoc pierwszego uwodzenia na świecie! Dzisiejsza obsesja na punkcie kształtu, wielkości i długiego okresu przydatności do spożycia sprawiła, że niegdyś wspaniały pomidor stracił smak. Od hodowcy pomidorów Ericha Stekovicsa z 3200 odmianami przechowywanymi w nylonowych pończochach, po carycę pomidora Irinę Zacharias, która uratowała czerwone owoce po upadku komunizmu. Od pizzy, która ożywiła życie seksualne królowej Margarity, po 32 nowe odmiany chińskiego króla pomidora - Li Jingfu i Joe Cockera, który śpiewał o nim serenady. Ten dokument wyciśnie z pomidora dosłownie wszystko, aby pokazać, jaki jest wspaniały. Może zrozumiemy też, dlaczego ludzie szaleją na festiwalach pomidorów w Hiszpanii i we Włoszech. 09:10 ŻYCIE MIĘDZY KOREAMI (INTO THE DMZ) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Choi Kyung - Ryel Film dokumentalny o strefie zdemilitaryzowanej i niezwykłym rezerwacie przyrody, który tam się tworzy od lat. Korea Południowa i Korea Północna wciąż konfrontują się z tą strefą, która powstała po podpisaniu rozejmu wojny koreańskiej w 1953 roku. Zginęło tu wiele osób, ale teraz jest to teren porośnięty wieloma chwastami i drzewami. Jest wynikiem wojny, ale jak na ironię staje się domem wielu dzikich zwierząt. Zobaczymy prawdziwe życie dzikich zwierząt w strefie zdemilitaryzowanej. 10:10 SAN FRANCISCO - ŚWIATOWA STOLICA NOWYCH TECHNOLOGII (SAN FRANCISCO, WORLD CAPITAL 3.0 / SAN FRANCISCO, CAPITALE DU MONDE 3.0) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Dufeu Film dokumentalny o San Francisco, które jest miastem szacownych rodów zaangażowanych w życie kulturalne, przedsiębiorców z branży zaawansowanych technologii, prezesów korporacji i młodych twórców start - upów. Mieszka tu stu trzech miliarderów. Wśród dziesięciu najbogatszych, siedmiu jest z branży zaawansowanych technologii. Miasto znane jest z jogi, wegan, wyluzowanego trybu życia i łatwego dostępu do marihuany. Tu mają swoje siedziby Facebook, Google, Amazon, Pinterest, Twitter, Linkedin. To elementy naszego codziennego życia, one wiedzą o nas wszystko, ale ile my wiemy o nich? Osiedleni w Dolinie Krzemowej i San Francisco, walczą o zwycięstwo w wyścigu technologii i innowacji. Podobnie jak Twitch lub Front, przyciągają talenty z całego świata, aby szybko się rozwijać, a przepis na ich utrzymanie jest prosty: pokoje gier, bezpłatne kawiarnie, elastyczne godziny pracy, cyfrowy detoks prawie jak w domu. Ten pośpiech technologiczny ma swoją cenę, a przepaść społeczna nigdy nie była tak dotkliwa. Gwałtownie rosną wskaźniki ubóstwa, a ponad 10% populacji tego obszaru zatoki to bezdomni. San Francisco jest miastem o największych nierównościach społecznych, przed Nowym Jorkiem i Miami. Tymczasem produkt brutto regionu wynosi 720 miliardów dolarów i wśród potęg gospodarczych zajmuje dwunaste miejsce na świecie. 11:10 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - DZIKI TESSYN (FASCINATING SWITZERLAND - WILD TICINO) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W tym odcinku udamy się w okolice Ticino - inaczej Tessyn - najbardziej wysunięty na południe kanton szczyci się surowymi górami i niemal śródziemnomorskim klimatem. To region kontrastów i piękna. W górnych partiach Ticina niedaleko jeziora Maggiore krajobraz zdominował las. W XIX wieku bieda wygnała z regionu wielu mieszkańców. Matka Natura nie tęskniła za ludźmi, bo dzięki temu w górach rozrósł się nieposkromiony, dziewiczy las. Rozlega się tu charakterystyczny grzmot wodospadów. Niektóre pojawiają się jedynie wiosną, niosąc stopione ze śniegu wody. Inne można podziwiać przez cały rok - jak wodospad Foroglio w dolinie Bavona spadający z wysokości 100 metrów. Wioska o tej samej nazwie Foroglio zabudowana jest tradycyjnymi dla kantonu prostymi budynkami z kamienia. To jedna z 12 osad w Val Bavona, dolinie zamieszkanej tylko latem. 11:35 CZAS ŻYCIA, CZAS ŚMIERCI Reportaż, 14 min, Polska, 1986 Zdjęcia: Andrzej Sobański Janina Czaja Waluda rozpoczęła wojenną służbę w styczniu 1942 roku wstępując do Pomocniczej Służby Kobiet. Jej droga wiodła przez Persję, Iran aż po Kampanię Włoską. W wojennym szpitalu pod Monte Cassino, podporucznik Janina Czaja pracowała jako sanitariuszka. Opowiada, że "potocznie się mówi, że do wszystkiego się można przyzwyczaić. Ja wręcz twierdzę, że do śmierci ludzkiej nie można się przyzwyczaić (...) i polskie pielęgniarki, które opatrywały rannych, które niosły pomoc i słowo pocieszenia konającym nigdy się nie przyzwyczaiły (...) i każda pielęgniarka, chociaż na moment, umierała razem z nimi". Sanitariuszki spod Monte Cassino robiły dla potrzebujących więcej niż od nich oczekiwano, gdyż dobrowolnie oddawały własną krew, żeby ratować żołnierzy. Reportaż "Czas życia, czas śmierci" oparty na historii Janiny Waludy, przeplatany fragmentami książki Melchiora Wańkowicza "Monte Cassino", to kameralna opowieść o bohaterstwie kobiet - pielęgniarek - na wojennym froncie. 12:00 JEDENASTE PRZYKAZANIE Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2007 Reżyseria: Barbara Balińska, Krzysztof Kalukin Scenariusz: Barbara Balińska, Krzysztof Kalukin Wykonawcy: Budzimira Wojtalewicz - Winke Zdjęcia: Krzysztof Kalukin Muzyka: Wiktor Niemiro Dwa lata temu ukazał się w Polsce przekład powieści niemieckiego pisarza Dietera Schenka zatytułowanej "Jak pogoniłam Hitlera", opartej na losach Budzimiry Wojtalewicz - Winke. Film ten opowiada jej historię. Budzimirze Wojtalewicz - Winke przyszło żyć w niezwykłych czasach. Urodziła się w Wolnym Mieście Gdańsku, gdzie spędziła dzieciństwo i młodość. Wysiedlona przez Niemców z rodzinnego domu w Gdańsku trafiła do Warszawy, działała w konspiracji, jako dwudziestoletnia dziewczyna wzięła udział w powstaniu w szeregach batalionu "Zośka". Po powrocie do Gdańska patrzyła, jak jej ukochane miasto umiera ostrzeliwane z sowieckich armat i samolotów. Mieszka tu do dziś, dzieląc jednak swój czas między Gdańsk i Atzelgift w Niemczech, gdzie jest dom jej męża. Film zbudowany jest z wypowiedzi samej bohaterki oraz fragmentów książki Dietera Schenka. Ilustracją tych opowieści jest wiele przedwojennych zdjęć archiwalnych oraz pamiątek samej Wojtalewicz - Wilke. Film pokazuje też, czym żyje bohaterka dzisiaj, poznajemy jej męża Herberta Winke, zakochaną w Gdańsku społeczność Atzelgift i młodzież jednej z niemieckich szkół, gdzie promowała powieść Schenka i rozmawiała z młodzieżą. Jej życie, mimo wielu dramatów, było cudowne, bo zawsze znajdowali się wokół niej dobrzy ludzie. I to pozwoliło jej przetrwać. 13:05 ŚWIAT POD NADZOREM (BIG BROTHER. THE WORLD UNDER SURVEILLENCE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sylvain Louvet Film dokumentalny o wykorzystywaniu najnowszych technologii do śledzenia i obserwowania ludzi. Świat zmienia się na naszych oczach. Potrzeba było pięćdziesięciu lat, aby sztuczna inteligencja dała rządom nieosiągalną wcześniej władzę. Teraz mogą nas podsłuchiwać i obserwować wszędzie, przez całą dobę. Wykorzystując hasła walki z terroryzmem, Europa, Stany Zjednoczone a przede wszystkim Chiny skupiły się na intensywnym rozwoju technologii i systemów inwigilacji. Ponad pół miliarda kamer na całym globie nie tylko obserwuje nas przez całą dobę. Rozpoznają nasze emocje, podejrzane zachowania i przewidują przestępstwa, zanim do nich dojdzie. W niektórych państwach obsesja na punkcie inwigilacji zrodziła nowy typ reżimu: totalitaryzm cyfrowy. Banki, szpitale, szkoły. System AnyVision stosuje się w całym Izraelu. Korzysta z niego także jerozolimska policja. Państwo Żydowskie jest jednym z największych eksporterów programów śledzących na świecie. Kapitalizuje w ten sposób zdobywane latami doświadczenie. W ciągu dwóch lat Pentagon wydał ponad siedemdziesiąt milionów dolarów na rozwój autonomicznych dronów, które potrafią zidentyfikować cel bez udziału człowieka. Xi Jinping zamienił Chiny w orwellowskie państwo. W dwa tysiące trzynastym roku, gdy przejmował władzę, w Chinach działało sto milionów kamer przemysłowych. Do dwa tysiące dwudziestego roku ich liczba wzrosła sześciokrotnie. Daje to jedną kamerę na dwie osoby. Europa dopiero szykuje się do objęcia obywateli totalną kontrolą. Autorzy filmu prowadzą międzynarodowe śledztwo i koncentrują się na najnowszych technologiach oraz ich wpływie na zakres wolności ludzi na całym swiecie. 14:05 DZIKA WIELKA BRYTANIA - ODCINEK 3 WYBRZEŻA (WILD GREAT BRITAIN EP 3 COASTS) Cykl dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Laura Humphreys Cykl dokumentalny o przyrodzie Wielkiej Brytanii. Dzika przyroda tej wyspy często pozostaje niezauważona. Ta seria pokaże ukryte życie zarówno znanych, jak i mniej znanych, a fascynujących zwierząt, które mają swój dom na wyspie. Każde z różnorodnych siedlisk daje możliwości i wyzwania dla dużych i małych stworzeń. Spotykamy zwierzęta w kluczowych momentach ich życia, kamery przy słabym oświetleniu eksponują rzadko spotykane nocne zachowania, a obiektywy makro skupiają się na mało znanych Brytyjczykach. Od wybrzeży Kornwalii po Szetlandy, od plaż Norfolk po klify Anglesey, ta seria upamiętnia oszałamiającą przyrodę żyjącą u naszych drzwi. 15:00 OPOWIEŚĆ O KOTACH - ODC. 3 SUPERKOTY (THE STORY OF CATS EP3 SUPER CATS) Cykl dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Anwar Mamon Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna o kotach. Uważa się, że koty domowe, trzy razy przewyższają liczbę psów, są najpopularniejszymi zwierzętami domowymi na świecie. W przeciwieństwie do psów, nasi koci przyjaciele nie są w pełni udomowieni, mieszkają z nami przez stosunkowo krótki czas i nadal mają wiele reakcji, odruchów i cech swoich dzikich kuzynów. Od tygrysa po pręgowanego kota, ta oszałamiająca trzyczęściowa seria opowiada historię kotów. Obecnie istnieje 37 różnych gatunków kotów, które występują w niesamowitej różnorodności kolorów, kształtów i rozmiarów. Prześledzimy epicką, podróż kotów od dżungli Azji Południowo - Wschodniej po afrykańską sawannę i ostatecznie do naszych domów. Nakręcony we wspaniałym stylu, przy użyciu najnowszej technologii, poznamy, jak powstały koty i co czyni je tak wyjątkową i odnoszącą sukcesy rodziną drapieżników. Odc. 3 - "Superkoty". Koty. Niczego nie lubią bardziej, niż grzania się przy ogniu płonącym w kominku. Koty odczuwają ciepło inaczej niż my. Mają mniej receptorów i nie reagują na wysokie temperatury tak jak ludzie. My czujemy dyskomfort cieplny przy około czterdziestu czterech stopniach Celsjusza. Dla kotów ta granica wynosi 50 stopni. Z przyjemnością grzeją się więc przy ogniu nawet wtedy, gdy dla nas jest już o wiele za gorąco. Koty pragną ciepła. I nie znoszą zimna. Czy aby na pewno? W amerykańskich Górach Skalistych temperatury spadają zimą do minus czterdziestu stopni. Jest tam dużo zimniej niż przy rozgrzanym kominku, ale pewien dziki kot mieszka tam przez cały rok. Ryś kanadyjski. 16:00 KARTOGRAFOWIE WSZECHŚWIATA (COSMIC FLOWS, THE CARTOGRAPHERS OF THE UNIVERSE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Franois - Xavier Vives W tym filmie dokumentalnym poznamy wspaniałych naukowców, którzy zajmują się opisywaniem i odkrywaniem kosmosu. Któż nie popadł w zachwyt, podziwiając letnią nocą rozgwieżdżone niebo? Komu nie zawrócił w głowie widok Drogi Mlecznej przecinającej sklepienie niebieskie? Jak możemy pojąć swoje miejsce we wszechświecie w obliczu tej prawie niewyobrażalnej nieskończoności? Czy możemy się w nim zlokalizować? Ustalić swój adres w kosmosie? Wyobrazić sobie jego architekturę? Właśnie tym zajmują się nowi odkrywcy - astronomowie sporządzający mapy wszechświata. To kosmografowie. Ich celem jest zmierzenie i zmapowanie nieskończonej przestrzeni. Człowiek od zarania dziejów nieustannie przesuwa granice swojego poznania wszechświata. Podążając śladami XVI - wiecznych odkrywców, zrobili to astronomowie XX wieku i kontynuują te prace współcześni, tworząc nowe wykresy i mapy. Zmieniły się technologie, powstały spektakularne obserwatoria i teleskopy kosmiczne. Z Hawajów do Australii przez Republikę Południowej Afryki i Chiny, zapraszamy na spotkanie z niesamowitymi ludźmi i naukową przygodą, która zabierze nas do najwspanialszych miejsc na naszej planecie i w kosmosie. Jeden z tych zespołów, Cosmic Flows, opracował pierwszą, dynamiczną mapę supergromady, do której należy nasza galaktyka. To ważne odkrycie doprowadzi do wielu kolejnych. 16:55 SZTUKA LUDOWA W ŁOWICKIEM Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1951 Reżyseria: Kazimierz Czyński Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Film dokumentalny o głęboko zakorzenionej w ziemi łowickiej sztuce ludowej. Mieszkańcy tego regionu po czasy współczesne nazywani są Księżakami i stworzyli własną, bogatą kulturę chłopską. Do symboli łowickich można zaliczyć m.in. pelikana, który jest w herbie Łowicza, ręcznie haftowane stroje łowiczanek, pasiaki, wyroby dekoracyjne z włóczki, wełny i bibułek, wycinanki czy ozdoby wielkanocne. Starodawne tradycje palmowe i jarmarki do dziś cieszą się dużym powodzeniem. We wszystkich wytworach ludowych przejawia się poczucie piękna i zmysł artystyczny, co w ciągu mijających lat wytworzyło sztukę łowicką. 17:15 PLANETA WULKANÓW (PLANET OF VOLCANOES) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Alex Ranken Film dokumentalny o wulkanach. Każdego dnia na Ziemi gwałtownie wybucha około 30 wulkanów. Poznamy niektóre z najbardziej aktywnych wulkanów, takich jak Kilauea na wyspie Hawai, Etna w sercu Europy i Marum na południowym Pacyfiku, ujawniamy skrywane przez nie tajemnice. Spotykamy ludzi i dzikie zwierzęta, które żyją obok wulkanów i odkryjemy w jaki sposób wpływają one na życie na Ziemi. Pomimo swojej niszczycielskiej natury, wulkany są w rzeczywistości dawcami życia. Sercem tej historii jest przełomowa wyprawa do jednego z najbardziej aktywnych jezior lawy na świecie. Biolog Jens Kallmeyer chce się dowiedzieć, jak ekstremofile, najtwardsze formy życia na Ziemi, mogą przetrwać obok wrzącego jeziora lawy na Vanuatu. Wraz z zespołem poszukiwaczy przygód i alpinistów Jens schodzi do krateru wulkanu, aby zebrać próbki skał. Ma nadzieję znaleźć formy życia żyjące wewnątrz wulkanu, które mogą nam powiedzieć więcej o pochodzeniu życia na Ziemi, a także o prawdopodobieństwie znalezienia życia w innych częściach naszego wszechświata. Naszą podróż rozpoczynamy na południowym Pacyfiku, w wyspiarskim kraju Vanuatu. Ten dynamiczny archipelag skrywa wyjątkowy wulkan. Jeśli wulkany są dawcami życia na naszej planecie, to czy mogą one posiadać klucz do życia w innych miejscach wszechświata? 18:15 ZŁOTNICY HABSBURGÓW (PRECIOUS METAL PRECIOUS CRAFTS / EDLES METALL, EDLES HANDWERK) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2016 Reżyseria: Alexander Schukoff Złoto i srebro zawsze fascynowały ludzkość. Ale ten podziw dotyczy bardziej przedmiotów wykonanych przez artystów niż samego metalu. Blask szlachetnego metalu dodaje wartości i prestiżu biżuterii, dziełom sztuki czy architekturze. Sztuka złotnicza jest jednym z najstarszych rzemiosł na świecie, W 1366 roku Albrecht i Leopold III przyznali złotnikom pierwsze prawa handlowe. Ten film to wyprawa przez historię tego rzemiosła. Zobaczymy najpiękniejsze dokonania tej sztuki, między innymi bukiet kamieni szlachetnych w Muzeum Historii Naturalnej. Sztuka wiedeńskich złotników stała się sławna na całym świecie dzięki kamieniom z Sissi. Portret niemieckiego malarza Franza Xavera Winterhaltera przedstawia cesarzową Elżbietę z dziewięcioma błyszczącymi gwiazdami we włosach. Te diamenty są do dziś produkowane przez tę samą rodzinę, która dostarczała cesarzowi korony, insygnia i kule. Kajzerowie zawsze sami zamawiali takie prace, a niektórzy nawet uczyli się rzemiosła. Film skupia się na szczegółach rzemiosła, wypowiedziach kuratorów, złotników i historyków, zaprasza na ekscytującą podróż przez historię. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NIEZNANE WYSPY JAPONII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:15 WYBUDZENI - JASIEK SZTOKFISZ Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzący: Ewa Błaszczyk Po kilku latach emigracji Jasiek wrócił do Bukowiny Tatrzańskiej, chciał założyć rodzinę, wybudować dom. Plany i marzenia brutalnie przerwał tragiczny wypadek motocyklowy, do którego doszło na polnej drodze. Po wybudzeniu ze śpiączki Jasiek ważył 35 kilo, nie mówił, nie chodził mając zachowaną pełną świadomość. Dzięki wieloletniej walce całej rodziny wrócił do pełnego zdrowia. Dziś odwiedza chorych na oddziałach rehabilitacyjnych, żeby dać im nadzieję, zmotywować do pracy. 20:45 WYBUDZENI - KLAUDIA GAJTKOWSKA Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzący: Ewa Błaszczyk Klaudia jest pierwszą wybudzoną pacjentką w Klinice Budzik dla dzieci przy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Przechodziła przez pasy, gdy wjechał w nią rozpędzony samochód. Początkowo lekarze nie dawali rodzicom nadziei, że dziewczyna odzyska świadomość. Dziś Klaudia jest szczęśliwą żoną Michała i mamą kilkumiesięcznej córeczki. Mówi, że odzyskała życie i spełniły się wszystkie jej marzenia. 21:20 WIGILIE ANNY SZAŁAŚNEJ Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski Muzyka: Igor Awdiejew Ten godzinny film dokumentalny prezentuje postać pani Anny Szałaśnej, etnomuzykolog, byłej więźniarki obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Ravensbruck. We wrześniu 1939 roku Anna Szałaśna straciła nogę w ostrzelanym przez niemiecki samolot pociągu, którym wraz z rodziną ewakuowała się z Torunia. Pomimo kalectwa przeżyła prawie trzy lata obozowego koszmaru, o którym opowiada na spotkaniach z polską i niemiecką młodzieżą. Wspomina też lata powojenne, studia muzykologiczne oraz lata pracy polegającej na dokumentowaniu muzyki ludowej. 22:35 LARISSA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Alexandre Dayet Koniec 1942 roku; dziesięcioletnia dziewczynka, Larysa, ucieka z getta warszawskiego. Jej matka, Dorka, została deportowana do Treblinki dwa miesiące wcześniej. Ojciec Larysy, Jakob, organizuje ucieczkę. Pomaga mu wujek Marian, który działa w ruchu oporu poza gettem. Dziewczynka wspina się po drabinie i przeskakuje na drugą stronę muru. Po aryjskiej stronie Warszawy Larysa znajduje schronienie w mieszkaniach ludzi zaprzyjaźnionych z wujkiem Marianem. W lutym 1943 roku ukrywa się u rodziny Jasików. Dom znajdował się tuż przy granicy getta. Córka gospodarzy, nastoletnia Helena, opiekuje się małą Żydówką. To podczas całej wojny jedyny moment normalnego życia. Mimo zagrożeń polska rodzina zapewnia jej miłość i otacza ją bezinteresowną opieką. Larysa musi jednak po kilku tygodniach się wyprowadzić z powodu gróźb oprawców. Gdy mała dziewczynka opuszcza rodzinę Jasików, dziewczęta widzą się po raz ostatni. Mimo wybuchu powstania warszawskiego i zniszczenia stolicy małej Larysie udaje się przetrwać. Najbliższa rodzina dziewczynki ginie w skutek obław i deportacji. Pod koniec wojny bohaterka trafia do sierocińca w Otwocku, gdzie zaczyna pisać Czarny Notatnik, w którym opisuje codziennie swoje losy w powojennej Polsce. Po roku tułaczki po Łodzi i Częstochowie odnaleziona przez dalszą rodzinę matki wyjeżdża do Francji. 70 lat po tych wydarzeniach Larysa otrzymuje e - mail z Polski. Nadawcą niespodziewanej wiadomości jest Mariusz, wnuk Heleny Jasik, który odnalazł ślad po Larysie w internecie. Kontakt ten sprawia, że Larysa decyduje się na wyjazd do Polski, aby spotkać się z Heleną. 23:30 WETERYNARZE Z SERCEM - /79/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzisiaj opowiemy o zwyczajnych zwierzętach często postrzeganych jedynie jako kolejny element w wiejskim gospodarstwie, wykorzystywany do produkcji żywności. Czy wiecie, że świnia odczuwa emocje i reaguje na obecność człowieka podobnie jak pies? Odwiedziliśmy też warsztaty weterynaryjne - zobaczycie, dlaczego warto, aby Wasze dziecko wzięło w nich udział. W atmosferze zabawy pozna zasady obcowania ze zwierzętami, ucząc się przy tym szacunku do żywych istot. W Kąciku Behawiorystycznym zobaczycie Fafla, a na jego przykładzie dowiecie się, jak pomóc niewidomemu pupilowi w codziennym życiu i sobie w opiece nad nim. W Kąciku Adopcyjnym to właśnie Fafel oczekuje na nowy dom. 00:05 DRUGA ENERGIA Reportaż, 14 min, Polska, 1982 Zdjęcia: Włodzisław Łarionow Ktoś regularnie podpala mienie Gospodarstwa Rolnego w Leśmierzu. Władze otrzymują list z ultimatum, w którym ktoś grozi, że będzie nadal wzniecał pożary, jeśli zarządzający PGR - em nie złożą rezygnacji ze swoich stanowisk. Najbardziej zasmuceni są pracownicy, ponieważ efekty ich wysiłków - zebrane plony - również spłonęły. Po aresztowaniu sprawcy, autor reportażu Jerzy Witaszczyk, rozmawia z podpalaczem, okolicznymi mieszkańcami i milicjantami, aby poznać motywy, które skłoniły młodego człowieka do takich czynów. 00:25 NOTACJE - WITOLD SADOWY. MISTRZOWIE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2009 Autor: Maria Nockowska Witold Sadowy (ur. w1920 r. Warszawie), aktor, dziennikarz, felietonista, kronikarz teatralny, jeden z pionierów życia teatralnego Warszawy po wojnie. W roku 1999 Związek Artystów Scen Polskich uhonorował go tytułem członka zasłużonego. 00:40 WERKA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Paweł Łoziński, Paweł Łoziński Scenariusz: Paweł Łoziński Skąd się bierze ludzkie poświęcenie? I gdzie są jego granice? Życie bohaterki dokumentu nie jest usłane różami. Od świtu do nocy jej dzień wypełniają kolejne obowiązki, pośród których praca w fabryce zapałek to tylko epizod. Kobieta pragnie naprawić błędy przeszłości. Wraz z mężem decydują się zaopiekować niepełnosprawną Weroniką. Kameralnie, cicho, z dala od wielkich słów, rozgrywa się codzienna walka wymagająca prawdziwego poświęcenia. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 287 ZAPOMNIANA BITWA Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Zapomniana bitwa" Z wydarzeniami historycznymi jest tak, że jedne mają obfitą dokumentację, inne zaś to strzępy informacji i perspektywa żmudnego trudu dla amatorów ich zbadania. Na szczęście w przypadku pól bitewnych milczenie źródeł jest w stanie zastąpić pamięć ziemi. Dziś także ruszamy ze wsparciem dla pasjonata historii, który od lat tropi zapomnianą bitwę powstania styczniowego. 12 maja 1863 roku doszło do starcia oddziałów polskich z armią carską. Nieopodal obecnej kopalni soli w Kłodawie stoczono wówczas trzydniową potyczkę. Są dowody na to, że była to bitwa niezwykle zacięta - to znaleziska wykopane tu około roku temu. Bitwa skończyła się zwycięstwem strony polskiej, co tym bardziej skłania do jej dokładnego opisania i upamiętnienia. 02:10 ROZBITY KAMIEŃ Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2005 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski, Konrad Falęcki Zdjęcia: Artur Frątczak, Tomasz Madejski Muzyka: Mateusz Pospieszalski Zygmunt Błażejewicz od 44 lat mieszka w Ameryce, Tadeusz Cynkin od 1971 r. żyje na emigracji w Szwecji. Obaj sędziwi, już ponad 80 - letni, ale nadal pełni życia i energii mężczyźni spotkali się w sierpniu 2004 r. we wsi Sikory na Podlasiu. Nie bez powodu właśnie tam. Los zetknął ich bowiem po raz pierwszy w tym samym miejscu w 1945 r. , w znacznie bardziej dramatycznych okolicznościach. Obaj mieli wtedy po dwadzieścia parę lat. Wojna właściwie już się skończyła, ale na ziemiach polskich wciąż było niespokojnie. Ludowa władza z radzieckiego nadania zaprowadzała swoje porządki. Dla jej przeciwników oznaczało to tylko zmianę okupanta: nadal byli prześladowani, ścigani, mordowani. Represjonowano także tych, którzy udzielali im jakiejkolwiek pomocy. Pod wsią Sikory miało dojść do bitwy między oddziałem 5. Brygady Wileńskiej dowodzonej przez por. Zygmunta Błażejewicza a oddziałem 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, którym dowodził kpt. Tadeusz Cynkin. Znów miała polać się krew, tym razem już nie wroga, ale bratnia. Niełatwo jednak wydać rozkaz strzelania do rodaków. Choć obaj dowódcy stali po przeciwnych stronach barykady, postanowili się porozumieć. Nie mogli uniknąć walki, ale mogli przynajmniej ograniczyć rozmiar strat. Porucznik, który dzięki sprytnej zasadzce był w stanie zdziesiątkować szeregi przeciwnika, wstrzymał swoich żołnierzy. W zamian kapitan Cynkin uprzedził porucznika Błażejewicza, że czeka na radzieckie wsparcie w sile znacznie przeważającej skromne możliwości partyzantów. Zobowiązał się, że gdy dotrą posiłki, skieruje ogień w przeciwnym kierunku, by partyzanci mogli spokojnie się oddalić. Ostatecznie ze 120 partyzantów śmierć poniosło osiemnastu. Aż tylu, ale może tylko tylu. Gdy dalsza walka o niepodległość stała się już niemożliwa, a większość jego oddziału wyginęła, Zygmunt Błażejewicz i jego żona potajemnie opuścili kraj z fałszywymi francuskimi papierami. Najpierw oboje przebywali przez jakiś czas we Francji i Anglii, później wyjechali do Argentyny, by ostatecznie w 1960 r. osiąść w USA. Dopiero po pół wieku pan Zygmunt zdecydował się przyjechać do ojczyzny na to niezwykłe spotkanie. Ludowa ojczyzna niezbyt łaskawie potraktowała też Tadeusza Cynkina, choć zdawało się, że ten obrał "właściwą" postawę. Po 1945 r. był dowódcą 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, później posłem na Sejm PRL. W latach 60. został jednak zdegradowany i uwięziony. W końcu musiał wyjechać na stałe z kraju. Od czasu, gdy pod koniec lat 80. uzyskał prawo wjazdu do Polski, korzysta z niego tak często, jak to tylko możliwe. Choć to może zaskakujące, po latach dawni przeciwnicy padają sobie w ramiona jak najlepsi przyjaciele. Doskonale pamiętają każdy szczegół wydarzeń sprzed pół wieku. Rozumieją i szanują swoje ówczesne życiowe wybory, świadomi, że jako żołnierze i dowódcy zrobili wszystko, co w tamtej sytuacji zrobić mogli. Dramatycznymi wspomnieniami dzielą się także z mieszkańcami wsi, wyjaśniając okoliczności tamtych wydarzeń i motywy swoich decyzji. Do dziś żyje zresztą jeszcze wielu naocznych świadków ich spotkania i późniejszej bitwy. Dzięki takim spotkaniom historia znów ożywa i to w wyjątkowym, jakże ludzkim wymiarze. 03:00 PLUS MINUS, CZYLI PODRÓŻE MUCHY NA WSCHÓD Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Bogdan Dziworski Zdjęcia: Paweł Dyllus, Marcin Koszałka Pierwszy film Bogdana Dziworskiego po długiej przerwie. Autor powraca w nim do projektowanego jeszcze w czasach PRL - u filmu o Gruzji, która inspiruje go od lat. Jak sam mówi: "W Gruzji jeszcze można znaleźć tę specyficzną atmosferę wolności w totalitaryzmie, ten powrót do przeszłości i kontakt z ludźmi, którzy mentalnie jeszcze żyją w tamtych czasach." Produkcja jest rodzajem filmu drogi przeplatanego scenami kreacyjnymi. "Do tego wszystkiego, czego poszukuję w Gruzji i co powoduje, że ten kraj wywołuje we mnie chęć opowiadania kolejnej historii, dochodzi moja fascynacja Stalinem - jako ideą, postacią i mitem". Reżyser widzi też Gruzję jako w pewnym sensie krainę wiecznej młodości - żyją tam najstarsi ludzie na świecie, nieustannie biesiadujący, co szczególnie ciekawe we współczesnym świecie, który za podstawową wartość obiera młodość. "Ten film jest dla mnie filmem o fundamentalnych pytaniach ludzkości - o przemijanie, starość, koniec. Film nie jest pesymistycznym rozliczeniem się z przeszłością, tylko mam nadzieję, początkiem nowej epoki".