TVP Historia Wtorek, 19.12.2023 06:35 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1963 - Zbigniew Herbert w liście do przyjaciół u upiciu marksisty Schaffa; 1972 - koniec ostatniej, 17. misji Apollo, w której człowiek stanął na Księżycu; 1975 - pierwszy raz zaoferowano do sprzedaży komputer osobisty Altair 8800; 1985 - bracia Zielińscy (Krzysztof 12 lat, Adam 15 lat), uciekinierzy z Polski dostali zgodę na stały pobyt w Szwecji; 06:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - ZMAGANIA O PRAWDĘ Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Od czasów zimnej wojny wiele jest spraw nierozstrzygniętych, nierozliczonych. Krakowskie Czarne Juwenalia 1977 po zamordowaniu studenta Stanisława Pyjasa były symbolem buntu niepokornych. Studencki Komitet Solidarności utworzono w proteście przeciw matactwom wokół zbrodni. Prawie pół wieku później kłamstwa o tym zdarzeniu powracają. O okolicznościach zamordowania współpracownika KOR mówią m.in. Jerzy Morawski - autor wielu dokumentów i scenarzysta filmu "Gry uliczne", dr hab. Cecylia Kuta z IPN, prokurator Krzysztof Urbaniak, koledzy Stanisława Pyjasa. Ponadto zobaczymy archiwalne materiały pokazujące działania służb PRL przeciw młodym nieprawomyślnym. 07:20 CZAS HONORU - ODC. 28 SERIA III "PLAN ABWEHRY" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Rogalski, Michał Rosa, Waldemar Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Paweł Małaszyński, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Rainer świętuje triumf - aresztował kilku działaczy podziemia. Postanawia sam prowadzić przesłuchania więźniów. Chwali się Halbemu swoim sukcesem i nie pozwala mu włączyć się w przesłuchania. Janek informuje Doktora o wsypie. Oddział Jastrzębia pod nadzorem Doktora, przejmuje pieniądze z Reichsbanku. Lena jest wreszcie z rodziną. Ma pretensje do Janka, że ukrywał przed nią prawdę o tragicznym stanie jej bliskich. Nie chce go więcej widzieć. Lena spotyka dawną koleżankę. Rutka prowadzi ją do zakładu futrzarskiego, gdzie pracuje. Właścicielem jest Mongoł. Lena wpada mu w oko i dostaje pracę. Rainer przesłuchuje więźniów. Grozi Bronkowi, że skrzywdzi Wandę. Kłamie, że to Janek ich wydał. Nie mogąc złamać Władka, każe bić Rudą do nieprzytomności. Franke prosi Halbego o zdobycie nazwisk więźniów Rainera. W porozumieniu z Tadeuszem, uzyskuje u gubernatora rozkaz przewiezienia ich do Berlina. Doktor obiecuje Marii, że uwolni chłopaków. Razem z Jankiem i Tadeuszem decyduje się na akcję odbicia zakładników. Karol ukrywa się w wiejskiej chacie. Chce uciec na wschód. Nawiązuje kontakt ze Staszkiem, działaczem komunistycznym. Dobija z nim targu - zgadza się wziąć udział w osłanianiu placówki zrzutu odbierającej sowieckiego emisariusza w zamian za pomoc w przedostaniu się do Lwowa. Maria pakuje swoje rzeczy. Ordynator prosi ją o pomoc, jego syn jest ranny. Maria ratuje chłopca, przetaczając mu własną krew. 08:35 DZIELNIEŚMY STALI, CELNIE RZUCALI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Maria Dłużewska, Robert Majchrzak Film dokumentalny o tragicznych wydarzeniach z grudnia 1970 roku, o brutalnie stłumionym buncie robotników, który ogarnął cały kraj. Konstrukcja filmu opiera się na odnalezionych niedawno, wcześniej nieznanych nagraniach dźwiękowych zarejestrowanych w Sztabie Dowodzenia MSW w Warszawie. To zapis ponad 100 godzin rozmów osób zaangażowanych w pacyfikację protestów, opisujących, minuta po minucie, przebieg całych wydarzeń. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - BITWA POD MOKRĄ - SIŁA KAWALERII Widowisko historyczne, 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Widowisko z cyklu "Sensacje XX wieku" przypomina mało znaną historię z września 1939 roku. Atak Niemiec na Polskę pamiętamy zwykle jako pasmo klęsk i porażek naszej armii. Błędy taktyczne dowództwa, spowodowane ślepą wiarą w naszych sojuszników oraz oczywista przewaga wojsk niemieckich doprowadziły do ostatecznej przegranej. Ale w tej historii są epizody, w których niewielkie polskie oddziały zadawały jednostkom Wermachtu poważne straty. Jednym z nich jest bitwa pod miejscowością Mokra. Dowódca Armii Poznań, generał Tadeusz Kutrzeba, przewidział rozwój sytuacji na froncie i doprowadził do starcia, w którym znakomicie współpracowały ze sobą różne formacje wojskowe. Trzon polskiego natarcia stanowiła Wołyńska Brygada Kawalerii wspierana przez pociąg pancerny Śmiały oraz lotnictwo. Niemcy doznali ogromnych strat, ale bitwa pod Mokrą nie mogła zmienić biegu wydarzeń. 11:05 300 MILIONÓW LAT - WIELKA KOLIZJA - ODC. 1 (300 MILIONS YEARS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i wyjątkowych zdjęć film ukazuje geologiczną historię Europy - odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka. 12:30 ZMIENNICY - ODC. 14/15 - POCAŁUJ MNIE, KASIU Serial komediowy TVP, 60 min, Polska, 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Mieczysław Hryniewicz, Ewa Błaszczyk, Katarzyna Skawina, Krystyna Tkacz, Mieczysław Czechowicz, Cezary Harasimowicz, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski, Stefan Friedmann, Bronisław Pawlik, Irena Kwiatkowska, Ignacy Machowski, Wojciech Pokora Do taksówki 1313, którą prowadzi Kasia, wsiada Krashan. Chce wydobyć z fotela kierowcy ukryte tam dolary. Dziewczyna podejrzewa go o napad. Wywiązuje się bójka, z której zwycięsko wychodzi Kasia. Jacek od dawna już podejrzewa Mariana K., że ten coś przed nim ukrywa. Po historii z napadem zaczyna śledzić swojego zmiennika i wreszcie poznaje prawdę. Na taxi 1313 poluje też Kuśmider, chcąc dobrać się do pieniędzy, co skutecznie udaremnia Jacek. Kuśmider staje przed sądem. Zakochani Kasia i Jacek, słysząc o pustostanie, w którym straszy, wpadają na pomysł, jak zdobyć dla siebie mieszkanie. 13:35 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ARCYKSIĄŻĘ FRANCISZEK FERDYNAND (ARCHDUKE FRANZ FERDINAND OF AUSTRIA) Cykl dokumentalny, 107 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel W tym odcinku: życie i działalność arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, bratanka cesarza Franciszka Józefa, następcy cesarskiego tronu. Franciszek Ferdynand był światowcem, podróżnikiem, oddanym rodzinie mężem i ojcem. Zginął 24 czerwca 1914 roku z rąk serbskiego zamachowca, który nie tylko śmiertelnie go zranił, ale także zabił w tym samym czasie, żonę arcyksięcia, Zofię. To wydarzenie stało się zaczynem wybuchu I wojny światowej, co w konsekwencji spowodowało rozpad dotychczasowego porządku politycznego Europy. Film nie tylko podejmuje temat jego śmierci, ale cofa nas do czasów miedzy innymi jego dzieciństwa, ukazując relacje panujące na dworze cesarskim. Podejmuje też temat ożenku z Zofią, która nie pochodziła z książęcego rodu, a to do końca życia rzucało cień na relacje Ferdynanda ze stryjem, cesarzem Austro - Węgier. Dzięki realizatorom filmu zaglądamy do wnętrz najpiękniejszych pałaców Wiednia, Pragi oraz zamku w Konopiszte, w którym znajduje się imponująca kolekcja broni. 16:10 GRUDNIOWE TAŚMY Film dokumentalny, 20 min, Polska, 1992 Scenariusz: Wojciech Jankowski Zdjęcia: Andrzej Pieczyński, Wojciech Jankowski Film o losach taśm zarejestrowanych przez Wojciecha Jankowskiego w grudniu 1970 r. w Gdańsku. Tasmy te zostały zarekwirowane przez Milicję. W niektórych przypadkach posłużyły jako dowód przeciwko uczestnikom manifestacji, czasem wmontowywane w materiały propagandowe. Taśmy zostały zwrócone telewizji w 1990 r. Film powstał w 20 lat po 1970 roku i nakręceniu zdjęć skonfiskowanych przez władze komunistyczne. Odzyskane w wyniku poszukiwań przez autora, m. in. w archiwach SB, MSW, WSW i WWF "Czołówka", negatywy w 1990 r. stały się zasadniczym wątkiem filmu. Część z nich w tajemniczych okolicznościach zaginęła. Pozostał po nich jedynie pozytyw, wykorzystany w filmie. 16:35 GDYNIA GRUDZIEŃ 1970 Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1980 Scenariusz: Adam Kinaszewski Zdjęcia: Włodzimierz Resiak Relacje z wydarzeń Grudnia 1970 na Wybrzeżu. Świadkowie protestów robotniczych wspominają wypadki grudniowe w Gdyni, w dziesięć lat po ich krwawym stłumieniu przez milicję i wojsko. Gdynia była najbardziej doświadczona w czasie ich trwania, ponieważ zginęło tu najwięcej osób. Wśród ofiar było 18 zabitych i setki rannych. To jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w historii tego miasta. W filmie wykorzystano autentyczne nagrania i fotografie dokumentujące wydarzenia grudnia 1970 roku, wykonane przez anonimowych autorów. Wypowiedzi członków rodzin ofiar tragedii - Stanisława Sieradzana i Ludwika Piernickiego (obaj zginęli 17 grudnia 1970 roku). W filmie wykorzystano fragment utworu "Mario, Matko polskiej ziemi", piosenkę religijną nieznanego kompozytora oraz "Balladę o Janku Wiśniewskim", słowa Krzysztof Dowgiałło, muzyka Mieczysław Cholewa. 17:00 HISTORIA POLSKI - GRUDZIEŃ 70. INTERESY WŁADZY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2010 Reżyseria: Sławomir Koehler, Mieczysław Vogt Scenariusz: Sławomir Koehler, Mieczysław Vogt Zdjęcia: Tomasz Samosionek Film Sławomira Koehlera i Mieczysława B. Vogta "Grudzień 70. Interesy władzy" pokazuje, co działo się na szczytach władzy w czasie wydarzeń na Wybrzeżu. Autorzy podejmują próbę odpowiedzi na pytania stawiane od 40 lat, obalając tym samym liczne mity. Czy społeczny bunt przeciwko podwyżkom cen był spontaniczny, czy został sprowokowany i był manipulowany przez służby specjalne? Czy walka frakcyjna wewnątrz aparatu partyjno państwowego miała na to wpływ? Czy obalenie Władysława Gomułki było efektem spisku i czy mieliśmy wtedy do czynienia z elementami zamachu stanu? Dlaczego Moskwa była zainteresowana zmianą na stanowisku I sekretarza? Dlaczego doszło do rozlewu krwi i kto jest za to odpowiedzialny? W filmie wypowiadają się m. in.: syn Władysława Gomułki, Ryszard Strzelecki - Gomułka, gen. Wojciech Jaruzelski, gen. Czesław Kiszczak, Stanisław Kania, Stanisław Kociołek, Józef Tejchma, Jan Ptasiński, Lech Wałęsa, Andrzej Gwiazda, ponadto profesorowie: Antoni Dudek, Jerzy Eisler, Andrzej Friszke, Jadwiga Staniszkis, a także uczestnicy tamtych wydarzeń i rodziny ofiar. 18:55 CZAS HONORU - ODC. 29 SERIA III "ODDZIAŁ DO ZADAŃ SPECJALNYCH" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Rogalski, Michał Rosa, Waldemar Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Doktor, Janek i Tadeusz z sukcesem przeprowadzają akcję odbicia aresztowanych przyjaciół. Rainer jest wściekły, Fischer obwinia go o wszystkie niepowodzenia. Maria opatruje zmasakrowaną Rudą, która nie widzi. Maria mówi Władkowi, że dziewczyna powinna odzyskać wzrok, choć nie ma pewności. Nowy dowódca przejmuje oddział. Informuje chłopaków, że są spaleni i otrzymają nowe adresy. Janek i Bronek trafiają do mieszkania babci Jadwigi. Janek unika rozmowy o Lenie. Bronek odwiedza Wandę w klasztorze, która zdradza mu, że jest w ciąży. Bronek cieszy się, że będzie ojcem. Tadeusz mówi Halbemu, że transport pieniędzy z Reichsbanku miał być odebrany przez przedstawiciela Komendy Głównej. Rozpracowanie jej i dotarcie do komendanta głównego to zadanie Tadeusza. Dlatego prosi dowódcę, by przyjął go do oddziału. Do Warszawy przyjeżdżają przedstawiciele krakowskiego gestapo - Tannenberg i Fuchs. Mają wspomóc Rainera. Fuchs szybko nawiązuje kontakt z Rappkem, pokazuje mu swoje brutalne metody przesłuchań. Odnajdują także wspólne austriackie korzenie. Kiedy Rainer każe Rappkemu ukryć niektóre akta swoich spraw, Rappke donosi o tym Tannenbergowi. Lena rozpoczyna pracę. Widzi, jak Mongoł bije pracownice. Kiedy mężczyzna ją śledzi, Lena próbuje uciekać. Mongoł daje jej prezent - pudełko czekoladek. Helena przygarnia napotkanego na ulicy chłopca. Kiedy kupuje mu lizaka, zauważa ją Nina. Danka wpada w łapance. Dowódca informuje chłopaków, że zostali mianowani oddziałem do zadań specjalnych. Ich nowym zadaniem ma być przejęcie sowieckiego spadochroniarza z radiostacją. Podczas akcji Janek, Michał, Bronek i Władek zostają zaatakowani przez grupę Karola. W czasie akcji Michał zostaje ranny. 21:00 BILET NA KSIĘŻYC Film obyczajowy, 118 min, Polska, 2013 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Michał Englert Muzyka: Ludek Drizhal, Aaron Frescas, Spencer Gibb Aktorzy: Filip Pławiak, Mateusz Kościukiewicz, Bożena Adamek, Krzysztof Stroiński, Anna Przybylska, Łukasz Simlat, Andrzej Chyra, Andrzej Grabowski, Piotr Dąbrowski Na festiwalu filmowym w Gdyni w 2013 r. Jacek Bromski został nagrodzony za scenariusz filmu. To opowieść o młodości, przyjaźni i miłości w odległych już czasach, dy człowiek stawiał pierwsze kroki na Księżycu, na ulicach królowały saturatory, sklepy świeciły pustymi półkami, z tranzystorów płynęła rockandrollowa muzyka, a szczytem marzeń każdego Polaka były własne cztery kółka. Twórcy filmu zabierają widza w sentymentalną podróż do szalonych lat 60. , do czasów młodzieżowej kontestacji, hipisów i bigbitowców, do barwnej epoki długowłosych dzieci kwiatów, nawołujących do miłości, nie do wojny. Akcja filmu rozgrywa się w 1969 r. Główny bohater to młody chłopak, Adam Sikora, który pasjonuje się lotnictwem. Kiedy dostaje powołanie do wojska, przeżywa pierwsze życiowe rozczarowanie. Jego marzenia i plany nagle legły w gruzach. Okazuje się, że na przekór swoim zainteresowaniom, młody człowiek przez trzy lata ma służyć w Marynarce Wojennej w Świnoujściu. Już wkrótce musi stawić się w jednostce. Wraz ze swoim starszym bratem Antkiem wyrusza więc na Wybrzeże. Podczas podróży przez Polskę bracia przeżywają różne przygody, zawierają nowe znajomości. Antek, który uchodzi za niepoprawnego podrywacza i króla nocnych lokali, próbuje wprowadzić nieśmiałego Adama w dorosły świat, pokazać mu prawdziwe życie, nauczyć samodzielności i odwagi w podejmowaniu różnych decyzji. Spotkanie z piękną i tajemniczą tancerką Roksaną mocno skomplikuje życie Adama. Ta znajomość pociągnie za sobą całą serię zaskakujących zdarzeń. 23:10 MUSIELI ZWYCIĘŻYĆ Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2000 Autor: Alina Czerniakowska Reżyseria: Alina Czerniakowska 1920 rok, walka z bolszewikami. Kto był autorem tego zwycięstwa? Czy był cud nad Wisłą? Norman Davies mówi, że to był cud mobilizacji społecznej, a autorem i przywódcą był Jóżef Piłsudski. Polsce udało się obronić Europę, ale ta sama Europa w 20 lat później oddała Polskę najgorszemu wrogowi - Rosji sowieckiej na blisko pół wieku. Konsekwencje tego odczuwamy do dzisiaj. 00:05 GRUDNIOWE RANY Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Maciej Niemiro Scenariusz: Maciej Niemiro Tematem filmu są wspomnienia lekarzy, pracowników pogotowia i szpitali, tragicznych wydarzeń w grudniu 1970 roku na Wybrzeżu. Ich oczami i z ich perspektywy dowiadujemy się, jak przebiegała praca w tym czasie, jak pomagano rannym, jak walczono, by ratować ludzkie życie, jak zmagano się z represjami ze strony ówczesnej władzy. Są to emocjonalne wspomnienia, różnorodne, czasem chaotyczne, ale prawdziwie. Historia ludzi, którzy chcieli przede wszystkim pomagać, świadkowie o których trochę zapomniano. Oni nie uczestniczyli w rozruchach, nie wznosili haseł, nie pikietowali, oni po prostu chcieli pomagać i ratować ludzkie życie, a jednocześnie jako nieliczni mieli pełen obraz dramatyzmu tej tragedii. 00:55 SENSACJE XX WIEKU - BITWA POD MOKRĄ - SIŁA KAWALERII Widowisko historyczne, 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Widowisko z cyklu "Sensacje XX wieku" przypomina mało znaną historię z września 1939 roku. Atak Niemiec na Polskę pamiętamy zwykle jako pasmo klęsk i porażek naszej armii. Błędy taktyczne dowództwa, spowodowane ślepą wiarą w naszych sojuszników oraz oczywista przewaga wojsk niemieckich doprowadziły do ostatecznej przegranej. Ale w tej historii są epizody, w których niewielkie polskie oddziały zadawały jednostkom Wermachtu poważne straty. Jednym z nich jest bitwa pod miejscowością Mokra. Dowódca Armii Poznań, generał Tadeusz Kutrzeba, przewidział rozwój sytuacji na froncie i doprowadził do starcia, w którym znakomicie współpracowały ze sobą różne formacje wojskowe. Trzon polskiego natarcia stanowiła Wołyńska Brygada Kawalerii wspierana przez pociąg pancerny Śmiały oraz lotnictwo. Niemcy doznali ogromnych strat, ale bitwa pod Mokrą nie mogła zmienić biegu wydarzeń. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 2 Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Część druga audycji, w której Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okręty podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe. W tym odcinku autorzy skupiają się na początkowym okresie II wojny światowej, kiedy to obie strony konfliktu doskonaliły swój sprzęt i techniki działań.