TVP Kultura Środa, 20.12.2023 07:40 GENIUSZE I MARZYCIELE. BANACH. MIĘDZY DUCHEM A MATERIĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2018 Scenariusz: Wiesław Saniewski Film dokumentalny przedstawiający postać wybitnego polskiego matematyka Stefana Banacha, jednego z najważniejszych naukowców w historii światowej nauki. Jego odkrycia miały i wciąż mają duży wpływ nie tylko na na badania naukowe, ale także na zastosowania w przemyśle, medycynie, zapewnieniu bezpieczeństwa itd. O Stefanie Banachu i lwowskiej szkole matematycznej mówić będą m.in.: matematyk prof. Roman Duda, były rektor Uniwersytetu Wrocławskiego; wybitny uczony, genetyk i onkolog, mieszkający na stałe w USA prof. Wacław Szybalski; Mariusz Urbanek, autor książki o polskich matematykach we Lwowie pt. "Genialni. Lwowska szkoła matematyczna". Przewodnikiem po współczesnym świecie zastosowań przestrzeni Banacha będzie emerytowany wybitny szwedzki matematyk Per Enflo. Jest on ostatnim laureatem nagrody polskich matematyków, skupionych we Lwowie wokół osoby Stefana Banacha, za rozwiązanie nierozwiązanego wcześniej problemu, postawionego przez lwowskich matematyków podczas tradycyjnych spotkań w nieistniejącej dziś Kawiarni Szkockiej. W 1972 roku laureat otrzymał z rąk matematyka ze szkoły Banacha prof. Stanisława Mazura w nagrodę żywą gęś. Oprócz rozmów w filmie znajdą się m.in. inscenizowane sceny z udziałem wnuków szwedzkiego matematyka, służące wyjaśnieniu wielkości i znaczenia polskiego uczonego we współczesnym świecie; rozmowy z najbliższym krewnym Stefana Banacha prof. Johnem Greczkiem; różnorodne materiały dokumentalne, takie jak zdjęcia dawnej oryginalnej księgi szkockiej, która obecnie znajduje się w Nowej Zelandii, kontynuatorki tej księgi, założonej we Wrocławiu przez wychowanków Banacha oraz miejsca, gdzie przestrzenie Banacha mają zastosowanie dzisiaj. Tymi miejscami będą na przykład: lotnisko O’Hare w Chicago, szpitale, fabryka samochodów Volvo w Szwecji. Zdjęcia kręcono w kwietniu i w maju 2018 roku we Wrocławiu i we Lwowie oraz w Szwecji i USA. 09:15 KRĄG (LA RONDE) Dramat, romans, 88 min, Francja, 1950 Reżyseria: Max Ophuls Scenariusz: Max Ophuls, Jacques Natanson Zdjęcia: Christian Matras Muzyka: Oscar Straus Aktorzy: Anton Walbrook, Simone Signoret, Serge Reggiani, Daniel Gelin, Danielle Darrieux Wszystkowiedzący narrator prowadzi widzów przez serię miłosnych afer, które targają Wiedniem roku 1900... 11:00 LALKA - ODC. 1/9 - POWRÓT Serial obyczajowy, historyczny, 77 min, Polska, 1977 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz na podstawie powieści Bolesława Prusa: Aleksander Ścibor-Rylski, Jadwiga Wojtyłło Zdjęcia: Jacek Korcelli Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Małgorzata Braunek, Jerzy Kamas, Alina Janowska, Anna Milewska, Zofia Mrozowska, Bogdan Baer, Mieczysław Czechowicz, Jan Englert, Stefan Friedmann, Emil Karewicz, Józef Nalberczak, Wojciech Pokora, Jerzy Turek, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Zygmunt Apostoł, Stanisław Jaroszyński, Teresa Lipowska, Józef Łodyński, Wojciech Machnicki, Tadeusz Teodorczyk, Jerzy Tkaczyk "To powieść stworzona na serial" - mówił Ryszard Ber w trakcie realizacji telewizyjnej wersji "Lalki". Zadanie miał niełatwe. Po pierwsze książka Bolesława Prusa należy do kanonu literatury polskiej i stworzenie jej równorzędnego, ekranowego ekwiwalentu to trudne i ryzykowne. Po drugie Ber musiał się liczyć z porównaniami do wcześniejszej, kinowej adaptacji dokonanej przez Wojciecha Hasa. Z perspektywy roku 2000 można powiedzieć, że "Lalka" jako serial przetrwała próbę czasu, a nawet zaskarbiła sobie sympatię sporej części widzów, o czym świadczą liczne wznowienia. Cykl Bera jest też znacznie bliższy literackiemu oryginałowi niż film Hasa, w którym np. pominięto "pamiętnik starego subiekta". Nie znaczy to oczywiście, że serial przyjęto bezkrytycznie. Część recenzentów wytykała reżyserowi błędy obsadowe, narzekano też na stosunkowo niską temperaturę relacji między Wokulskim a Izabelą. Zgodny aplauz wywołała chyba tylko kreacja Bronisława Pawlika jako Rzeckiego. W interpretacji krakowskiego aktora pan Ignacy był jakby żywcem przeniesiony z Prusa. Rozbrajająco naiwny politycznie, do końca wierny w przyjaźni, przywiązany do staroświeckich zasad w handlu, dla ludzi dobry i współczujący, w interesach uczciwy. Za swą rolę Pawlik otrzymał kilka nagród, w tym "Złoty Ekran". Twórców "Lalki" wyróżniano zresztą wielokrotnie (liczne Nagrody Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji, laury na Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej w Olsztynie). Warszawa, rok 1878. Na Krakowskim Przedmieściu mieści się wielki sklep galanteryjny "J. Mincel i S. Wokulski". Pod nieobecność pryncypała, a zarazem przyjaciela - Wokulskiego, sklep prowadzi pan Ignacy Rzecki. Pewnego dnia Stanisław Wokulski wraca z zagranicy, przywożąc duży majątek, którego dorobił się na dostawach wojskowych. Główną motywacją działań kupca jest romantyczna miłość do pięknej Izabeli Łęckiej, córki zrujnowanego arystokraty. Ta jednak widzi w nim jedynie żałosnego parweniusza. 13:05 PODRÓŻ SENTYMENTALNA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1981 Scenariusz: Bohdan Rączkowski Zdjęcia: Andrzej Dmoch, Andrzej Mirski, Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Artur Rubinstein Ostatnia podróż Artura Rubinsteina do Polski w 1979 roku. Pianista przyjechał z francuską ekipą filmową. Zwiedzał Warszawę, Łódź, Karolin, opowiadał o swojej młodości. W filmie wykorzystane zostały telewizyjne zdjęcia archiwalne, m. in. z wykonania Poloneza As - dur granego przez Rubinsteina w Łodzi w 1976 roku. 14:05 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 16/18 - AKCJA "LIŚĆ DĘBU" Serial wojenny, sensacyjny, 53 min, Polska, 1968 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Janusz Paluszkiewicz, August Kowalczyk, Stanisław Jasiukiewicz, Andrzej Krasicki, Teresa Kamińska, Leszek Piskorz, Barbara Burska, Jerzy Janeczek, Eugeniusz Priwieziencew Awansowany do stopnia kapitana Hans Kloss zostaje adiutantem generała Fistera. To już ostatnie akordy wojny, Niemcy wycofują się w popłochu. Kloss ma dopilnować wysadzenia mostu po przejściu wojsk niemieckich. Oczywiście, nie zamierza tego zadania wykonać. Nawiązuje kontakt z miejscowym ruchem oporu, którym kieruje stary Tomala. W akcji "Liść dębu" polscy spadochroniarze mają zdobyć most. 15:45 PAPUSZA Dramat biograficzny, 125 min, Polska, 2013 Reżyseria: Krzysztof Krauze, Joanna Kos - Krauze Scenariusz: Krzysztof Krauze, Joanna Kos - Krauze Scenografia: Anna Wunderlich Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Wojciech Staroń Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Sebastian Wesołowski, Leokadia Brzezińska, Paloma Mirga, Andrzej Walden, Antoni Pawlicki, Artur Steranko, Jowita Budnik, Zbigniew Waleryś "Niezwykła historia wyjątkowej kobiety, która miała odwagę być sobą" - reklamowali "Papuszę" na plakacie filmowym producenci. Podstawą scenariusza filmu stała się rzeczywista historia przejmujących losów tytułowej bohaterki, poetki cygańskiej, piszącej w języku romskim. Była pierwszą romską autorką, która sama spisała swoje wiersze oraz pierwszą, której twórczość tłumaczono na język polski i wydano w oficjalnym obiegu. Do opublikowania jej wierszy doszło dzięki zaangażowaniu Jerzego Ficowskiego, który odkrył talent Papuszy, oraz dzięki staraniom Juliana Tuwima. Wydany w 1956 r. tomik "Pieśni Papuszy" przyniósł poetce rozgłos. Fabuła "Papuszy" charakteryzuje się wielowarstwową strukturą, nie ma prostej, linearnej akcji, jest wielkim splotem życiowych doświadczeń, różnych spostrzeżeń, emocji i zachowań. Branżowa prasa zwracała uwagę na stronę wizualną i muzyczną filmu: na wspaniałe zdjęcia, świetne aktorstwo oraz utwory Pawluśkiewicza, genialnie podkreślające nastrój i wydźwięk opowieści. Film przedstawia wydarzenia rozgrywające się w ciągu kilkudziesięciu lat, ukazując kolejne etapy życia i twórczości romskiej poetki. Nigdy nie uczęszczała do szkoły, sama zadbała o to, by nauczyć się czytać i pisać. Odważyła się sprzeciwić tradycyjnej roli cygańskiej kobiety. I chociaż była samodzielna i wyzwolona, nie kwestionowała patriarchalnej władzy swego starszego o ponad dwadzieścia lat i niekochanego męża, harfiarza Dionizego Wajsa. W filmie jest on jedną z głównych postaci, podobnie jak znany tłumacz i pisarz Jerzy Ficowski, ukrywający się w taborze Wajsa przed bezpieką. Nagrody: 2013 Karlove Vary (MFF) Wyróżnienie Specjalne Jury; Gdynia - nagroda za drugoplanową rolę męską dla Zbigniewa Walerysia, Nagroda za charakteryzację, nagroda za muzykę dla Jana Kantego Pawluśkiewicza, Valladolid (MFF) - nagroda za reżyserię i za najlepszą rolę męską; 2014 MFF w Pune - nagroda dla najlepszego filmu; nagroda za reżyserię; Polska Nagroda Filmowa Orzeł w kategoriach: najlepsze zdjęcia dla Krzysztofa Ptaka i Wojciecha Staronia, najlepsza scenografia dla Anny Wunderlich, najlepsze kostiumy dla Barbary Sikorskiej - Bouffał, najlepsza muzyka dla J. K. Pawluśkiewicza. 18:05 KSIĘGA PRZESTRZENI S.II - SPEKTAKL, EVENT, WIDOWISKO Program edukacyjny, 29 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Prowadzący: Bogna Świątkowska, Jarosław Trybuś Bohaterami odcinka będą głośne realizacje budynków na potrzeby teatru i związane z teatrem, a także obiekty wielofunkcyjne służące rozmaitym formom widowisk i tzw. wydarzeń. Znajdzie się tu zatem zarówno teatr dramatyczny jak centrum kongresowe. Omówimy funkcjonalne aspekty kształtowania przestrzeni na potrzeby widza, a także ekonomiczne i społeczne zasady działania takich obiektów. W odcinku: - Gdański Teatr Szekspirowski (Renato Rizzi) - Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora "Cricoteka" w Krakowie (IQ2 Konsorcjum) - Teatr Muzyczny "Capitol" we Wrocławiu (KKM Kozień Architekci) - Międzynarodowe Centrum Kongresowe w Katowicach (JEMS Architekci) 18:50 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - MEHOFFER Magazyn, 5 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Zdjęcia: Magda Seweryn, Kamil Hasiuk Wykonawcy: Wojciech Głowacki Jest jednym z najlepiej znanych obrazów ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Jego autor - jeden z najwybitniejszych polskich symbolistów - Józef Mehoffer, w 1897 roku pisał tak: Mam szereg pomysłów obrazów jasnych, bardzo słonecznych i kolorowych. Nie powiem, żebym wiedział, co mam malować, idea ogólna jest: idea życia, rozkoszy, użycia, uciechy, światła, słońca i ciepła. Obraz "Dziwny ogród" z jednej strony wydaje się spełnieniem tej idei, z drugiej zawiera szereg elementów, które są wieloznaczne i mogą niepokoić. O różnych odczytaniach i interpretacjach obrazu opowie Wojciech Głowacki. 20:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - KAFARNAUM (CAPHARNAÜM) Dramat, 121 min, Liban, 2018 Reżyseria: Nadine Labaki Scenariusz: Jihad Hojeily, Michelle Keserwany, Nadine Labaki Zdjęcia: Christopher Aoun Aktorzy: Nadine Labaki, Zain Al Rafeea, Yordanos Shiferaw, Boluwatife Treasure Bankole Dwunastoletni Zejn jest mieszkańcem bejruckich slumsów, odmalowanych w Kafarnaum z niezwykłą intensywnością. Zgodnie z tytułem, oznaczającym chaos, bezład, gmatwaninę, dzielnica uderza nadmiarem: rzeczy, ludzi, a przede wszystkim dzieci, niewinnych ofiar rzeczywistości społecznej oraz klasowych i ekonomicznych podziałów. Nadine Labaki (autorka doskonale znanego w Polsce Karmelu) staje w ich obronie i to dosłownie, wciela się bowiem w filmie w rolę adwokatki Zejna. Przed sądem chłopak odtwarza swoją historię, przywołuje dramatyczne wspomnienia, ale co najważniejsze: z pasją walczy o siebie i swoją przyszłość. To dziecko ma zdumiewającą odwagę, determinację i siłę, a przez Kafarnaum nawiguje go niezawodny moralny kompas, dzięki któremu odróżnia dobro od zła. Niezmordowany włóczęga, mały obrońca jeszcze mniejszych i słabszych, Zejn w pojedynkę rzuca wyzwanie niesprawiedliwości i krzywdzie. Przejmująco portretując dziecięcą solidarność, Labaki akcentuje, jak sama je nazywa, drobne cuda: serdeczne gesty, akty współczucia i miłości. To dzięki nim możliwe jest przetrwanie. (Cannes 2018 Nagroda Jury - najlepszy film Nadine Labaki) 22:40 PRÓBA NIEWINNOŚCI (AGATHA CHRISTIE) S.I - ODC. 1 (ORDEAL BY INNOCENCE) Serial kryminalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Sandra Goldbacher Scenariusz: Sarah Pchelps, Agatha Christie Zdjęcia: John Lee Muzyka: Stuart Earl Aktorzy: Morven Christie, Anthony Boyle, Christian Cook, Bill Nighy Boże Narodzenie 1954. Zamożna filantropka Rachel Argyll zostaje zamordowana w swojej rodzinnej posiadłości Sunny Point. Jej adoptowany syn Jack Argyll zostaje aresztowany za morderstwo, ale nie przyznaje się do winy i za wszelką cenę chce udowodnić swoją niewinność. 00:20 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - OBYWATELKA JANE FONDA (CITIZEN JANE FONDA) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Florence Platarets Jane Fonda, nagrodzona Oscarem aktorka, muza francuskiego kina autorskiego, zaangażowana producentka, królowa feministek, aerobiku, a jednocześnie aktywistka i nieustraszona businesswoman. Poprzez portret aktorki film przedstawia społeczno - polityczną historię epoki, jednocześnie rysując obraz typowo amerykańskiego fenomenu. 03:15 LEKKIE OBYCZAJE - POLEGAJ NA MNIE (LEAN ON PETE) Film obyczajowy, 116 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Andrew Haigh Scenariusz: Andrew Haigh, Willy Vlautin Aktorzy: Charlie Plummer, Amy Seimetz, Travis Fimmel, Steve Buscemi, Steve Zahn Poruszający film powstał na kanwie powieści pod tym samym tytułem, znanego amerykańskiego pisarza i muzyka, Willy’ego Vlautina. To historia 15 - letniego Charleya, który mieszka w pobliżu toru wyścigów konnych w Portland w stanie Oregon. Nastolatek dostaje wakacyjną pracę u trenera koni, Dela Montgomery’ego. Pewnego razu dowiaduje się, że trener chce oddać do rzeźni schorowanego konia o imieniu Pete, którzy nie bierze już udziału w wyścigach. Charley, który zaprzyjaźnił się ze zwierzakiem nie może się pogodzić z decyzją Dela. Postanawia wykraść konia i uciec z nim. Wraz z Pete wyrusza w drogę do Wyoming, do swojej dawno niewidzianej ciotki. Ma nadzieję, że tam znajdzie nowy dom dla swego przyjaciela.