TVP Dokument Piątek, 29.12.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - USKRZYDLONE ZWIĄZKI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Bohaterami odcinka jest małżeństwo naukowców z Centrum Badań Ekologicznych PAN, dr Dariusz Bukaciński i dr Monika Bukacińska. Od dwudziestu lat obserwują gniazda kolonii mewy pospolitej. Głównym ich poligonem badawczym są wyspy i piaszczyste ławice w nurcie Wisły między Dęblinem i Kobylnicą. Przekleństwem mew pospolitych jest ich nazwa. Mało kto bowiem chce wydawać pieniądze na ochronę ptaka "pospolitego". Tymczasem ten gatunek mewy nie dość, że nigdy w Polsce liczny nie był, to ostatnio znalazł się wręcz na krawędzi wymarcia. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 35 WIOSENNE OBRZĄDKI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czym zawiniła sobie Marzanna, którą co roku topią dzieci wraz z nadejściem wiosny? Dlaczego urządzamy małą wojnę na jajka w czasie śniadania wielkanocnego? I z jakiego powodu młode dziewczyny co roku są ulubionym celem młodzieńców, którzy oblewają je wodą w czasie śmigusa - dyngusa? Radosław Kotarski rusza śladem wiosennych zwyczajów i odkrywa ich tajemnicze prapoczątki. Okazuje się bowiem, że nasi przodkowie pozostawili nam niesamowicie ciekawe obrządki, które nadal są kultywowane. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 285 ŻARY Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /117/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Poznajcie panią Lidię, której gestom i energii konie poddają się jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Pod jej opiekę, jako pirat drogowy, trafiła klacz Infiniti, która wraz z innym koniem spowodowała wypadek, wybiegając na trasę S8. Przypominamy projekt z zakresu ochrony środowiska, Łowca Obcych, którego celem jest lokalizowanie i obejmowanie monitoringiem roślin i zwierząt akwariowych, przenoszonych do polskich wód. Czyli tych, które mogą stanowić zagrożenie dla naturalnego ekosystemu. Dzisiaj czas na żółwie. W kąciku adopcyjnym czekają na Was psiaki ze schroniska w Celestynowie: Łysek i Jasper. 08:15 TECHNO SAPIENS: PRZYSZŁOŚĆ LUDZKOŚCI (TECHNO SAPIENS - THE FUTURE OF THE HUMAN SPECIES / TECHNO SAPIENS - DIE ZUKUNFT DER SPEZIES MENSCH) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2016 Reżyseria: Peppo Wagner Dokument o przełamywaniu i zacieraniu się granic między człowiekiem a maszyną, między technologią a naturą. Technologie informacyjne, inżynieria genetyczna i nanotechnologia nie tylko wkraczają na grunt społeczeństwa, ale także coraz bardziej bezpośrednio wpływają na ludzką naturę. Dzień, w którym Homo sapiens będzie mógł świadomie sam siebie projektować i radykalnie się zmieniać nie jest odległy. Daleko idąca optymalizacja rasy ludzkiej przy użyciu zarówno istniejącej, jak i przyszłej technologii wydaje się być kolejnym logicznym krokiem, jaki ludzkość podejmie, aby zbliżyć się do doskonałości. Koncentrowanie się na relacjach człowieka z maszyną jest oznaką myśli transhumanistycznej. W żadnej innej ideologii technologia nie jest tak ściśle powiązana z istotą ludzkości. Zgodnie z tą filozofią, celem człowieka jest dążenie, poprzez interwencje technologiczne, do przekraczenia własnych granic biologicznych i stworzenia zoptymalizowanej wersji samego siebie. Przemierzanie galaktyk, cieszenie się życiem wiecznym, wszczepianie sobie niewielkich urządzeń, optymalizacja genomu, maszyny przypominające ludzi, komputery przewyższające nas inteligencją Wciąż nie wiemy, które z tych przełomów się urzeczywistnią ani czym staną się ludzie odmienieni przez technologię. W pewnym momencie odpowiedzialnością zostaną obarczeni nie tylko naukowcy, ale także zwykli ludzie tworzący społeczeństwa demokratyczne, które zdecydują o losie tych postępów technologicznych. Musimy zadbać o to, by stworzyć odpowiedzialną przyszłość, która nie będzie zagrażała istocie ludzkości. 09:15 DZIKA KUBA - CZĘŚĆ 1 (WILD CUBA A CARIBBEAN JOURNEY WITH COLIN STAFFORD - JOHNSON) Film dokumentalny, 58 min, Austria, 2020 Reżyseria: John Murray Film przenosi widzów w czasy sprzed zaledwie 50 lat, kiedy ziemska przyroda wydawała się obfita. To podróż do zagubionego świata, który wkrótce może zniknąć na zawsze. Bo wszystko się zmieni. Rozpoczniemy kubańską podróż na południu wyspy, na wielkim Bagnie Zapata. Największy pojedynczy obszar chroniony na całych Karaibach jest domem dla najmniejszego ptaka na świecie, niewielkiego kolibra pszczół. Dekady socjalistycznego rządu nastawionego na ochronę przyrody, amerykańskie embarga i minimalny rozwój pozostawiły wyspę w dużej mierze niezmienioną przez pięć dekad. Niezależnie od polityki, izolacja Kuby stworzyła naturalną cytadelę na Karaibach, wyspę naprawdę oddzieloną. Kuba to najcenniejszy klejnot Karaibów. Lasy porastają duże obszary wyspy - a jej błękitne wody kryją w sobie jedne z najbogatszych raf koralowych na świecie. Gdy wiele dzikich krain i mórz Karaibów ma problemy - niezwykła historia Kuby stworzyła prawdziwą, dziką krainę czarów. Połowa kubańskiej flory i fauny występuje wyłącznie tutaj. Od kubańskiego gatunku krokodyli i węży - po najmniejsze ptaki i żaby na naszej planecie. Po Kubie oprowadzi nas Colin Stafford Johnson. Filmuje dziką przyrodę od ponad 30 lat i nigdy nie zatracił chłopięcej obsesji na punkcie tej wyjątkowej wyspy. 10:20 WSPANIAŁY ŚWIAT WINNIC (EMPIRE OF THE VINEYARD / DIE WUNDERBARE WELT DES WEINGARTENS) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2019 Reżyseria: Franz Hafner Film o niezwykłym ekosystemie - winnicy. Dobrze utrzymana utrzymuje jakość wina przez pokolenia. Ale ten mikroświat to jednocześnie zwierzęce imperium, w którym toczy się zaciekła walka o przetrwanie setek mniejszych i większych mieszkańców. Latem i jesienią przyciągają je soczyste, słodkie winogrona. W tym wyjątkowym filmie, odwiedzimy najlepsze europejskie winnice we Francji, Niemczech i Austrii i poznamy ich niezwykły, sezonowy cykl. Intensywny zapach świeżych liści winorośli kusi jelenie. Biedronki europejskie i azjatyckie rodzą się wiosną w podziemnych koloniach i chronią winorośl przed mszycami, zjadając je w dużych ilościach. Małe lisy i króliki bawią się razem, aż pewnego dnia pościg zmienia się w polowanie. Myszołów przygląda się młodym królikom. Krótkowzroczne borsuki w drodze do ptasich gniazd, wpadają na kije winorośli. Maleńkie nadpobudliwe ryjówki walczą o terytorium, a potem uciekają w czasie zbiorów. Te i inne historie zaprezentują nam pola uprawy winorośli w innym świetle. Zaczęło się od dzikiej winorośli. Tysiące lat temu ludzie nauczyli się wykorzystywać winorośl i jej owoce do produkcji wina. Od tego czasu ludzie z miłością uprawiają ją na całym świecie. Zakładają winnice na najżyźniejszych glebach i w najbardziej nasłonecznionych miejscach Ziemi. Każdego roku na wiosnę ściągają do nich dzikie zwierzęta. Ten spektakularny cykl powtarza się co roku. Ludzie i natura łączą siły, by stworzyć magiczne królestwo. 11:20 ENCYKLOPEDIA TATRZAŃSKA - NARCIARSTWO 27 min, Polska, 1972 Autor: Czesław Kruszelnicki Scenariusz: Czesław Kruszelnicki Zdjęcia: Wiesław Tomaszkiewicz Prowadzący: Czesław Kruszelnicki Reportaż poświęcony narciarstwu w Tatrach od czasów najdawniejszych, tj. od roku 1865, kiedy to dr Karol Cormidesz, lekarz z Wielkiej koło Popradu, przywiózł z Norwegii pierwsze narty, które znakomicie ozdabiały gabinet lekarski, budząc zrozumiałą sensację. Zofia i Witold Paryscy, autorzy Encyklopedii Tatrzańskiej barwnie opowiadają o pionierach narciarstwa pod Tatrami, ilustrując wypowiedź zdjęciami narciarzy, instruktorów, autorów pierwszych podręczników do nauki jazdy na nartach. Marian Woyna Orlewicz, polski olimpijczyk z Garmisch - Partenkirchen 1936 r. wspomina Bronisława Czecha, na którym się wzorowano w czasach jego młodości. Stanisław Marusarz opowiada o dzieciństwie i pierwszych sukcesach. Całości dopełniają inscenizowane scenki w wykonaniu Stanisława Grandysa, Stanisława Pradziada oraz uczniów Technikum Budowlanego w Zakopanem, którzy występują w charakterze dawnych narciarzy. 11:55 WIELKIE RODZINY - ODC. 9 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Marek Kozakiewicz Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Twarowscy kupili nową lodówkę, a przy okazji porządków w kuchni tata próbuje wyjaśnić dzieciom czym był komunizm. Czas na wstawienie nowej lodówki. Ale okazuje się, że zdania są podzielone. Andrzej z Bernadetą nie mogą dojść do porozumienia. Dzieci próbują pomóc. Zamieszanie z lodówką spowodowało, że nie było czasu na przygotowanie obiadu, dlatego rodzice zamawiają pizzę. Dwanaście pudełek z pizzą ląduje na stole. Jest chwila wytchnienia. Ostatecznie lodówka staje w miejscu wybranym przez Bernadetę. Po południu zebranie przy stole Twarowskich, gdzie trwa ożywiona dyskusja na temat podziału obowiązków w rodzinie. Tata cierpliwie wysłuchuje postulatów dzieci na temat zmian w dotychczasowym planie. Lewoccy wypoczywają w górach, rano sanki, po południu grają wspólnie w gry planszowe. Wieczorem cała rodzina zajmuje się kominkiem. Monika z Andrzejem miło się przy tym przekomarzają. Zabawom nie ma końca. Kacprzykowie szczęśliwi, od dawna nikt nie odwiedzał ich gospodarstwa agroturystycznego z powodu pandemii. Teraz zjechali do nich wyjątkowi goście - grupa niewidomych. Janeczka proponuje wspólne pieczenie chleba. Jest przy tym dużo śmiechu i zabawy. To nie koniec atrakcji, bo Kacprzykowie starają się urozmaicić czas swoim gościom. Zabierają grupę na zimowy spacer po okolicy. Po powrocie czas na warsztaty w pracowni ceramicznej Michała i w końcu smakowanie upieczonego chleba. Janeczka jedzie do weterynarza po inkubator. Rodzina ma pomysł rozmnażania gęsi. Pierwsze jajka jeszcze tego samego wieczoru lądują w inkubatorze. Da Cruzowie wybrali się z dziećmi na siłownię, przed Janu kolejna walka, której nie chce przegrać. Podczas podróży samochodem Gabryś zwierza się mamie, że ma nową dziewczynę. Kiedy Weronika zaczyna dopytywać syna o szczegóły, okazuje się, że to już nieaktualne. Na siłowni Janu próbuje trenować, ale to praktycznie niemożliwe z dziećmi obok. Po powrocie do domu Janu wraca do tematu porzucenia walk już na zawsze. Weronika bardzo w tym męża wspiera. 12:50 WIELKIE RODZINY - ODC. 10 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Maciej Cuske, Filip Zubowski, Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Lewoccy na zakupach opowiadają o trudnej sztuce gospodarowania budżetem przy tak licznej gromadce dzieci. Po południu odwiedzają babcię, mamę Andrzeja. Tu podjęty zostanie temat życia niezwykle umuzykalnionego chłopaka z głuchoniemymi rodzicami. W finale koncert Andrzeja i jego zespołu, pierwszy od kilku miesięcy. Da Cruzowie znowu na siłowni, to już ostatnie treningi przed walką. Janu wreszcie wygrywa. Potem najada się do syta hamburgerem i frytkami. W tym roku małżeństwo Da Cruzów obchodzi 10. rocznicę ślubu. I Niezależnie od siebie, napomykają o planowanym szóstym dziecku. Kacprzykowie są przejęci zbliżającymi się narodzinami w gęsiej rodzinie. To będzie także chwila dla Michała i jego opowieści o pasji fotografowania. O jego autorskim projekcie fotograficznym Rodzina. Twarowscy wyjeżdżają na weekend sami, ale tylko zdążyli wsiąść do samochodu, zaczęły się telefony od dzieci, które nie są przyzwyczajone do nieobecności rodziców. W końcu jednak docierają do pięknego dworku, gdzie czeka ich romantyczna kolacja z muzyką na żywo. To wtedy padają ważne słowa Andrzeja: żebyśmy byli dobrymi rodzicami, to najpierw musimy być dobrym małżeństwem. Te słowa pięknie klamrą zamykają całą serię. 13:40 SIDIK I LAMPART (SIDIK AND THE PANTER) Film dokumentalny, 56 min, USA, 2019 Reżyseria: Reber Dosky Film dokumentalny, którego bohaterem są kurdyjskie góry i perski lampart. Reżyser filmu oprowadza nas po tych górach wraz z Sidikiem, który postanowił spędzić dwadzieścia pięć lat na poszukiwaniu lamparta w naznaczonym ludobójstwem surowym górskim regionie Kurdystanu w północnym Iraku. Wszystko dlatego, że powstał warunek, że jeśli uda się znaleźć i sfilmować lamparta, uważanego tu za magiczne stworzenie, ten region zostanie ogłoszony parkiem narodowym, a bomby już nigdy tu nie spadną. Gdy znów zawitają tu lamparty, ojczyzna będzie ocalona. Sidik wciąż nie znalazł swojego lamparta, ale nie chce się poddać. Czy może on być kluczem do pokoju w Kurdystanie? Okoliczni często mawiają: "Jeśli spotkasz lamparta, powinieneś przyklęknąć, bo jest on sułtanem, księciem i duszą tych gór. Zachowaj spokój. Wiedz, że nie zrobi ci krzywdy." 14:45 DZIKA KUBA - CZĘŚĆ 2 (WILD CUBA A CARIBBEAN JOURNEY WITH COLIN STAFFORD - JOHNSON) Film dokumentalny, 58 min, Austria, 2020 Reżyseria: John Murray Film przenosi widzów w czasy sprzed zaledwie 50 lat, kiedy ziemska przyroda wydawała się obfita. To podróż do zagubionego świata, który wkrótce może zniknąć na zawsze. Bo wszystko się zmieni. Rozpoczniemy kubańską podróż na południu wyspy, na wielkim Bagnie Zapata. Największy pojedynczy obszar chroniony na całych Karaibach jest domem dla najmniejszego ptaka na świecie, niewielkiego kolibra pszczół. Dekady socjalistycznego rządu nastawionego na ochronę przyrody, amerykańskie embarga i minimalny rozwój pozostawiły wyspę w dużej mierze niezmienioną przez pięć dekad. Niezależnie od polityki, izolacja Kuby stworzyła naturalną cytadelę na Karaibach, wyspę naprawdę oddzieloną. Kuba to najcenniejszy klejnot Karaibów. Lasy porastają duże obszary wyspy - a jej błękitne wody kryją w sobie jedne z najbogatszych raf koralowych na świecie. Gdy wiele dzikich krain i mórz Karaibów ma problemy - niezwykła historia Kuby stworzyła prawdziwą, dziką krainę czarów. Połowa kubańskiej flory i fauny występuje wyłącznie tutaj. Od kubańskiego gatunku krokodyli i węży - po najmniejsze ptaki i żaby na naszej planecie. Po Kubie oprowadzi nas Colin Stafford Johnson. Filmuje dziką przyrodę od ponad 30 lat i nigdy nie zatracił chłopięcej obsesji na punkcie tej wyjątkowej wyspy. 15:55 SZKOCKA WODA ŻYCIA (WATER OF LIFE - WILDERNESS, WHISKY, HIGHLANDS) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2021 Reżyseria: Jackie Savery, Nigel Pope Dokumentalna opowieść o Szkocji i regionie Highlands, który słynie z bujnych, wilgotnych i łagodnych, oszałamiających krajobrazów. Szkocja ma wiele atutów, które wszyscy doceniamy. Od wzgórz porośniętych wrzosem - po ryki wspaniałych jeleni. To wspaniałe miejsce dla dzikiej przyrody. Idealnie nadaje się również do przyrządzania słynnego na całym świecie szkockiego napoju Whisky. Mocna, acz delikatna, złożona i charyzmatyczna whisky definiuje kulturę Szkocji. Będziemy śledzić losy zwierząt, których życie jest ściśle splecione z góralską i wyspiarską gorzelnią. Film zaczyna się pod koniec zimy. Spotykamy zakochane żaby i paradujące cietrzewie. Walki jeleni i hodowlę saren. Rybołowy nurkujące w spektakularnym zwolnionym tempie, a rude wiewiórki zatańczą wśród dzwonków. Poznamy też jak powstaje whisky, od jęczmienia, drożdży i wody do płynnego złota. W gorzelni zamieszkuje również wiele zwierząt i ptaków. W fermentowni są jaskółki, w sklepie z butelkami kuny leśne, a w górskim potoku rodzina chochlików. W filmie usłyszymy śpiew Auld Lang Syne w sylwestra, żniwa jęczmienia i pobłogosławienie samej rzeki beczką napoju, nazywanego Wodą Życia. 16:55 NAJPIĘKNIEJSZE ZAMKI KARYNTII (CARINTHIA'S MOST BEAUTIFUL ARISTOCRATIC RESIDENCES / KÄRNTENS SCHÖNSTE ADELSSITZE - GLANZ UND PRACHT HERRSCHAFTLICHEN WOHNENS) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2021 Reżyseria: Gernot Stadler Tematem tego filmu dokumentalnego są piękne, arystokratyczne rezydencje, z których część jest nadal zamieszkana przez rodziny właścicieli. Od Zamku Hochosterwitz uważanego za jeden z najbardziej imponujących średniowiecznych zamków, po zamek a właściwie ruiny Landskron, od Griffen po Porcia - Karyntia jest w nie bogata. Na skalistej górze wznosi się najważniejszy symbol Karyntii: Hochosterwitz. Ten potężny zamek wyznacza punkt zwrotny. Swój obecny wygląd uzyskał dopiero pod koniec XVI wieku - w czasach, gdy średniowiecze już dawno pogrążyło się w mrokach przeszłości. Zmienił się obraz świata. Nastała nowa epoka: renesans. W samym Friesach, najstarszym mieście Karyntii, znajdują się dwa zachowane zamki na okolicznych wzgórzach oraz Fürstenhof w mieście. Zwiedzimy najpiękniejsze zamki i pałace Karyntii, zgłębimy ich historię i posłuchamy wypowiedzi obecnych właścicieli i mieszkańców. Rycerze i zamki kształtują nasze wyobrażenie o średniowieczu. Wraz z nowym światopoglądem zmienia się również znaczenie i funkcja budowli. W średniowieczu pierwotną funkcją zamku była ochrona ludności. Był on nie tyle obiektem mieszkalnym, ile koszarami, w których mogła się schronić okoliczna ludność. W połowie XVI wieku nie było to już tak istotne, bo pojawiły się nowe rodzaje broni, zmieniła się strategia wojenna i zamek nie był już tak potrzebny. 18:00 FRANCUSKI HOLLYWOOD (HOLLYWOOD SO FRENCH) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2021 Reżyseria: Sebastian Perez Pezzani Film prezentuje związki kina Hollywood z Francją i wpływ kultury francuskiej na kształt przemysłu filmowego w XX wieku. Francja, a w szczególności Paryż, były postrzegane przez pruderyjnych Amerykanów pierwszej połowy XX wieku jako miejsce dużej swobody i radości życia. Wielkie hollywoodzkie kariery zrobili francuscy aktorzy tamtych lat: Maurice Chevalier, Louis Jourdain, Jean Gabin, Charles Boyer i Leslie Caron, którzy trafili w swój czas i zapotrzebowanie amerykańskiej publiczności na określonego rodzaju filmy. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ETIOPIA. NA DROGACH DAWNEJ ABISYNII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:15 HISTORIA BRONI - ZASKOCZYĆ WROGA. ODC. 8/10 (HISTORY OF WEAPONS) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 21:15 HISTORIA BRONI - ŚMIERCIONOŚNE WYNALAZKI. ODC. 9/10 (HISTORY OF WEAPONS) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 22:15 MIASTO GNIEWU S.II - /4/ POKÓJ PRZESŁUCHAŃ. Serial fabularyzowany TVP, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dawid Sawicki Scenariusz: Dawid Sawicki Zdjęcia: Tomasz Nawrocki Cykl dokumentalny o początkach zorganizowanej przestępczości w Polsce. Wykorzystano materiały archiwalne Telewizji Polskiej S. A. , Komendy Stołecznej Policji oraz warszawskich prokuratur i sądów. Jedna z wersji zakłada, że Wojciech Kalinowski ps. Orzech zginął, bo zdecydował się na współpracę z policją. Ta sprawa jest pretekstem do opowiedzenia historii o przesłuchaniach, podczas których policjanci łamali przestępców i przeciągali na swoją stronę. Były różne metody przesłuchań. Policjanci opowiedzą o rodzajach przesłuchań i sposobach docierania do przestępczego umysłu. Jak wspominają bohaterowie, niektórym podczas przesłuchania trzeba było polać wódki, innym herbaty, a jeszcze innym spuścić łomot. W tym odcinku widzowie poznają sposoby pozyskiwania informatorów. Usłyszymy ciekawe historie policjantów, którzy werbowali przestępców do współpracy. Również gangsterzy opowiedzą, dlaczego decydowali się na współpracę z policją i co w zamian za nią otrzymywali. 23:10 MONAKO, KSIĘSTWO I OCEANY (MONACO: OF PRINCES AND OCEANS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Franck Florino Film dokumentalny. Oprócz efektownego wyglądu Księstwo Monako od dawna przywiązuje wagę do kwestii ochrony środowiska. Sto lat temu to mikropaństwo było już świadome nadchodzącego kryzysu ekologicznego. W 1921 roku Albert I - "książę nawigator" - przewidział niebezpieczeństwo. Już w swoim przemówieniu w Waszyngtonie ostrzegał przed konsekwencjami przełowienia. Ten wczesny ekolog w ogromnym stopniu przyczynił się do rozwoju oceanologii. Z pokolenia na pokolenie ta troska pozostawała niezmieniona, gdy książę Rainier III zainicjował porozumienie RAMOGE, a jego syn Albert II nadał swoje imię dużej fundacji zajmującej się ochroną środowiska. Monako jest przyjaznym miejscem dla obrońców oceanów, gromadząc co roku naukowców, decydentów politycznych i przedstawicieli sektora prywatnego w ramach Blue Initiative - Błękitnej Inicjatywy. Jest to wyjątkowa platforma dyskusyjna, stworzona z inicjatywy księcia Alberta II, na której porusza się takie tematy jak bioróżnorodność, zarządzanie zasobami morskimi i zmiany klimatu. Zainaugurowany w 1911 roku Instytut Oceanograficzny w Paryżu jest instytucją założoną przez księcia Alberta I. Każdego roku Instytut nagradza tych, którzy dzięki swojej pasji i odwadze przełamują bariery obojętności i pracują nad tym, by oceany były lepiej znane i chronione. W 2020 roku zwycięzcą konkursu został biolog morski i fotograf, Laurent Ballesta. Dzięki archiwom, wywiadom i wspaniałym materiałom oceanicznym wyruszymy w olśniewającą podróż w czasie i przestrzeni. Dowiemy się, jak bardzo jest zaangażowane Monako w ochronę oceanu i przyrody. Ta pasja, jak się okazuje jest utrwalana od pokoleń. 00:10 KOWALSKI POWINIEN WYPOCZĄĆ. EXPRES NARTY Felieton, 21 min, Polska, 1973 Scenariusz: Antoni Dzieduszycki, Mariusz Jeliński Zdjęcia: Romuald Klonowski, Jan Peltz, Marek Worsztynowicz, Piotr Varanka Fabularyzowany felieton filmowy, promujący narciarstwo jako świetny sposób spędzenia wolnego czasu - aktywnie i na wesoło. Państwo Kowalscy wyjeżdżają na weekend na narty w Góry Orlickie (Sudety Wschodnie). Wśród tłumu innych narciarzy docierają na stok, gdzie uczą się jeździć. Choć pan Kowalski niezbyt dobrze radzi sobie w tym sporcie, doskonale się przy tym bawi. Obserwując narciarzy na stoku, poznajemy ówczesny sprzęt narciarski, techniki jazdy, stroje. Państwo Kowalscy uczestniczą w zawodach o puchar Orlicy, wieczornych zabawach przy ognisku, jeździe na nartach z pochodniami. Całość opowiedziana jest w sposób humorystyczny, a liczne kadry z gór ukazano na tle muzyki. 00:35 WIĘZI Film dokumentalny, 18 min, Polska, 2016 Reżyseria: Zofia Kowalewska Scenariusz: Zofia Kowalewska Zdjęcia: Weronika Bilska Muzyka: Krzysztof Ridan, Julia Goreczky - Torhan Barbara i Zdzisław są małżeństwem z 45 - letnim stażem. Osiem lat temu Zdzisław zostawił Barbarę i zamieszkał z kochanką. Niedawno zdecydował się wrócić do żony. Barbara przyjęła go z powrotem. Powrót do wspólnego życia w jednym mieszkaniu okazuje się jednak trudny. W celu odbudowy dawnej relacji Zdzisław proponuje zorganizowanie jubileuszu ich związku. 01:05 TADEUSZ BOY - ŻELEŃSKI Film dokumentalny, 40 min, Polska, 1993 Scenariusz: Tomasz Kamiński Wykonawcy: Józef Hen, Jacek Trznadel, Barbara Winklowa, Władysław Żeleński, Henryk Markiewicz Jak we wstępie filmu wspomina mieszkający dziś w Paryżu bratanek Tadeusza Żeleńskiego, Władysław - w 1939 roku wysoki urzędnik Ministerstwa Sprawiedliwości - wkrótce po wybuchu wojny zadzwonił do stryja, by go poinformować, że władze państwowe ewakuują się ze stolicy. Zaproponował mu wyjazd. Następnego dnia pisarz zjawił się w gmachu ministerstwa z żoną. Pojechali karetką więzienną na dworzec, a stamtąd pociągiem do Dubna. Przenocowali, a rano wsiedli w pociąg do Lwowa, ostatni już, jak się okazało. Władysław Żeleński do dziś czuje, że mimo woli przyczynił się do tragedii, jaka rozegrała się w 1941 roku. Tadeusz Żeleński urodził się w 1874 roku w Warszawie. Jego ojciec, kompozytor i nauczyciel muzyki, kilka lat później przeniósł się do Krakowa. Tadeusz ukończył tam Gimnazjum św. Anny, potem podjął studia medyczne na UJ. Uczył się wprawdzie, ale też uczestniczył w pijatykach i namiętnie grał w kraty. A kiedy w 1898 roku zjechał do Krakowa Stanisław Przybyszewski, niemal nie odstępował go na krok, zafascynowany pisarzem i zakochany w jego żonie Dagny. Po otrzymaniu dyplomu ostatecznie w 1901 roku rozpoczął pracę w Szpitalu św. Ludwika. Trybu życia jednak nie zmienił, hulał nadal. W końcu, by się ustabilizować, w 1904 roku ożenił się z Zofią Pareńską, piękną Zosią z "Wesela". Był to jednak związek partnerski, bez miłości. W 1906 roku Żeleński dołączył do grupy twórców kaberetu "Zielony Balonik". Pisywał piosenki i satyry. Wtedy też zaczął kolejne skandalizujące erotyzmem zbiorki wierszy podpisywać psuedonimem Boy, by nie narażać na szwank szanowanego w mieście nazwiska. W tym czasie też od "Fizjonomii małżeństwa" Balzaka zaczęła się wielka translatorska przygoda Żeleńskiego, jakiej odpowiednika nie ma w całej literaturze światowej. Jej efektem stało się przyswojenie Polakom stu kilkudziesięciu tomów literatury francuskiej - od Villona po Prousta, przez całą dramaturgiczną twórczość Moliera - co Francuzi docenili, przyznając tłumaczowi w 1927 roku krzyż oficerski Legii Honorowej, a w 1934 - komandorię Legii Honorowej. W lutym 1919 roku Boy zainteresował się teatrem - został recenzentem krakowskiego "Czasu". Recenzje pisywał potem przez wiele lat, także z teatrów warszawskich, w 1922 roku bowiem przeniósł się do stolicy. Jednocześnie zaczął też parać się publicystyką. W 1929 roku rozpoczął głośną kampanię przeciw dominacji kleru w życiu publicznym oraz karalności przerywania ciąży. Potem zabrał się za odbrązawianie, elektryzując opinię publiczną "Obrachunkami fredrowskimi", szkicem o Mickiewiczu, książką o Marysieńce Sobieskiej. Ostro krytykowany i atakowany - i za twórczość, i za swobodę obyczajów - otrzymał jednak Literacką Nagrodę Warszawy, został też jednym z 15 członków Polskiej Akademii Literatury. W pierwszych dniach września 1939 roku znalazł się we Lwowie. 22 września miasto zajęła Armia Czerwona. Tadeusz Żeleński początkowo podjął pracę w Szpitalu Dziecięcym św. Zofii. W końcu października jednak rozpoczął na Uniwersytecie Lwowskim cykl wykładów o Prouście. 22 listopada otrzymał nominację na profesora literatury francuskiej. Trzy dni wcześniej podpisał oświadczenie "Pisarze polscy witają zjednoczenie Ukrainy". Pisał do "Czerwonego Sztandaru", wstąpił do sowieckiego związku pisarzy. Jego nazwisko pojawiło się na łamach utworzonych przez Wandę Wasilewską "Nowych Widnokręgów". W kilka dni po wkroczeniu Niemców do Lwowa, 4 lipca 1941 r. Tadeusz Boy - Żeleński został aresztowany i z grupą profesorów Uniwersytetu Lwowskiego rozstrzelany na stokach Wzgórz Wóleckich. Ponoć Niemcy nawet nie wiedzieli, kogo zabili. O pisarzu, jego życiu, pisarstwie i tytanicznej pracy translatorskiej, a także kontrowersjach związanych z jego postawą i twórczością, mówią w filmie profesorowie Barbara Winklowa, Henryk Markiewicz, Franciszek Ziejka i Jan Prokop, a także Józef Hen i Jacek Trznadel. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OŻYŁ PO OŚMIU DEKADACH (ODC. 294) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:20 COŚ PIĘKNEGO Film dokumentalny, 32 min, Polska, 2002 Autor: Krzysztof Magowski Reżyseria: Krzysztof Magowski Wykonawcy: Halina Paschalska, Henryk Gronkiewicz, Michał Gronkiewicz, Jacek Mierosławski Obraz rodziny przemysłowców warszawskich - Paschalskich, których fabryka przy ul. Żytniej 52 swą świetność osiągnęła w I poł. XX wieku. Bazą jest materiał filmowy (z 1926 roku) zarejestrowany na taśmie 35 mm, znajdujący się w zbiorach rodzinnych. Pokazuje losy rodziny i fabryki na tle Warszawy z tamtych lat. 02:55 POTĘGA NAUKI. SZKOŁA LWOWSKA - WARSZAWSKA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2010 Reżyseria: Andrzej Gajewski Film opowiada o najważniejszym okresie w historii polskiej nauki, okresie mało znanym, kiedy nagle rozkwitła tzw. szkoła lwowsko - warszawska. Nikt jeszcze nie zrobił filmu na ten temat, a temat ze wszech miar wart jest poznania. Mały kraj, który po 123 latach zaborów, odzyskał wolność, stworzył nową szkołę logiczno - filozoficzno - matematyczną.