TVP Historia Czwartek, 28.12.2023 06:20 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1895 - Grand Cafe w Paryżu - pierwszy publiczny pokaz filmowy; 1895 - W. C. Roentgen ogłosił odkrycie promieni X; 1981 - koniec strajku w kopalni "Piast"; 1989 - Sejm uchwalił tzw "Plan Balcerowicza"; 06:25 SPÓR O HISTORIĘ - SŁOWIANIE WSCHODNI Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Słowianie wschodni zajmowali wschodnią i środkową część Europy. Co dziś wiemy o Słowianach wschodnich? Czy współcześni Białorusini, Rosjanie, Ukraińcy są ich potomkami? Jak powstawały pierwsze główne ośrodki polityczne Słowian wschodnich, czyli Kijów i Nowogród Wielki? Co dziś wiemy o powstaniu Rusi Kijowskiej? 07:00 CZAS HONORU - ODC. 33 "BRACIA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka, Michał Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Paweł Małaszyński Bronek opowiada Jankowi, że więził go Karol. Dowiaduje się o aresztowaniu ojca. Jest świadomy, że grozi mu sąd za samowolną akcję. Dywersanci nie zdają sobie sprawy, że są obserwowani przez ludzi Karola i Sorokina. Wanda traci dziecko. Bronek pociesza ją, że jeszcze będą mieć potomstwo. Janek wpada na ulicy na Staszka, starszego brata. Wspominają dawne czasy. Teraz Staszek sympatyzuje z bolszewikami. Podsuwa Jankowi pomysł wywiezienia rodziny Sajkowskich do Rosji. Dowódca rozmawia z Władkiem o kolejnym zadaniu specjalnym - likwidacji szefa warszawskiego gestapo, Larsa Rainera. Władek chce zaangażować w to zadanie Rudą, jednak ona decyduje się na wyjazd do Krakowa. Władek zaczyna śledzić Rainera. Sajkowski coraz bardziej popada w chorobę psychiczną. Bierze Romka za Moslera i próbuje go udusić. Mongoł znów bije Lenę. Tym razem za rozmowy w czasie pracy. Romek chce go zabić. W ostatniej chwili powstrzymuje go Moryc, tłumacząc, że za zabójstwo Mongoła cała ulica mogłaby zostać rozstrzelana. Zaprasza go na spotkanie Żydowskiego Związku Wojskowego. Krzysztof dziękuje Michałowi za pomoc. Odkrywają wspólną pasję - boks. Maria trafia do celi dla lekarek na Pawiaku. Spotyka tam więźniarkę Dorotę, którą znała przed wojną. Maria i Dorota opatrują zmaltretowaną dziewczynę. Wycieńczona więźniarka nie nadaje się do ponownego przesłuchania, co wzbudza wściekłość Fuchsa. Halbe zaprasza Ingę na kolację. Po spotkaniu Inga opowiada Rainerowi, że okręciła sobie Halbego wokół palca. Rainer postanawia to wykorzystać. Karol i Sorokin znajdują ukrytą w magazynie radiostację. Bronek domyśla się, że czerwonym nie chodzi o radiostację, tylko o to, co zostało ukryte w środku. Kiedy zjawia się z Jankiem przed magazynem, dochodzi do strzelaniny. Janek rozpoznaje wśród napastników swojego brata. 08:00 HISTORIA POLSKI - LEON PRAUZIŃSKI - Z OŁÓWKIEM I KARABINEM Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Zbysław Kaczmarek Scenariusz: Zbysław Kaczmarek Portret Leona Prauzińskiego, poznańskiego malarza, rysownika i patrioty, uczestnika Powstania Wielkopolskiego. Stworzył niepowtarzalną galerię obrazów z Powstania Wielkopolskiego, szkicując na gorąco wydarzenia, w których uczestniczył. Pracował w prasie poznańskiej. Niemcy nie cierpieli jego rysunków satyrycznych. Nic więc dziwnego, że gdy wpadł w ich ręce zamordowali go, w styczniu 1940 roku. Leon Prauziński - żołnierz i malarz Powstania Wielkopolskiego, który z bronią w ręku walczył o Polskę w roku 1918, a później w wojnie polsko - bolszewickiej. Należał do międzywojennej elity intelektualnej, a jego obrazy i ilustracje o wymowie patriotycznej rozwścieczały Niemców. Nazwisko Prauzińskiego znalazło się na liście proskrypcyjnej. Wkrótce po wybuchu II wojny światowej artysta został przez Niemców aresztowany, osadzony w Forcie VII i rozstrzelany. Film rozgrywa się w kilku planach. Z jednej strony mamy cykl dwunastu obrazów, a właściwie reprodukowanych pocztówek, gdyż oryginały zostały zniszczone w czasie wojny. Leon Prauziński namalował obrazy na początku lat 20. XX wieku, na podstawie szkiców i rysunków, wykonanych podczas powstania. Wyłania się z nich obraz Powstania Wielkopolskiego widziany oczami uczestnika i artysty. Na jednym z obrazów, przedstawiającym bitwę o most Chwaliszewski, przedstawił siebie jako artystę - powstańca, we fraku, meloniku, eleganckich butach, z karabinem w ręku. Film jest zapisem historii widzianej przez naocznego świadka uczestniczącego w historycznych wydarzeniach, które związane są odzyskiwaniem niepodległości. Na jednym planie mamy historię człowieka - Leona Prauzińskiego, drugi to jego obrazy i ilustracje oraz przedstawiona na nich rzeczywistość i wreszcie trzeci plan, to pamięć o Prauzińskim, kultywowana przez jego rodzinę. W filmie wykorzystane zostaną fragmenty wspomnień spisanych przez synów bohatera. 08:55 BEZKRWAWA REWOLUCJA. KRÓTKA HISTORIA INTERNETU W POLSCE Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Łukasz Czajka Scenariusz: Łukasz Czajka Film dokumentalny o kulisach podłączenia Polski do internetu oraz jego wpływie na upowszechnianie i rozwój polskiej kultury. Pomysłodawcą i producentem filmu jest Narodowe Centrum Kultury, a koproducentem Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie. Premiera filmu odbyła się 30 czerwca 2022 r. w stołecznym kinie Kultura. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA PEARL HARBOR Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1994 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykl audycji popularyzujących wiedzę z historii najnowszej. Wydanie poświęcone jest zagadnieniu wypowiedzenia wojny Stanom Zjednoczonym przez Japonię. Autor odsłania kulisy ataku Japonii na Pearl Harbor. 10:25 JACEK KACZMARSKI I ZBYSZEK ŁAPIŃSKI PRZEDSTAWIAJĄ - SZUKAMY STAJENKI Koncert, 22 min, Polska, 1993 Prowadzący: Jacek Kaczmarski Wykonawcy: Jacek Kaczmarski, Zbigniew Łapiński, Jacek Wąsowski Jacek Kaczmarski zaprasza do wysłuchania kolęd, które napisał wspólnie ze Zbigniewem Łapińskim. Koncert odbył się w bożonarodzeniowej scenerii w małym lokalu z udziałem publiczności. 10:50 JACEK KACZMARSKI I ZBYSZEK ŁAPIŃSKI PRZEDSTAWIAJĄ - SZUKAMY STAJENKI Koncert, 21 min, Polska, 1993 Prowadzący: Jacek Kaczmarski Wykonawcy: Jacek Kaczmarski, Zbigniew Łapiński, Jacek Wąsowski Jacek Kaczmarski zaprasza do wysłuchania kolęd, które napisał wspólnie ze Zbigniewem Łapińskim. Koncert odbył się w bożonarodzeniowej scenerii w małym lokalu z udziałem publiczności. 11:15 BRUNET WIECZOROWĄ PORĄ Komedia kryminalna, 90 min, Polska, 1976 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Andrzej Kill Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Bożena Dykiel, Mirosława Krajewska, Wojciech Pokora, Wiesław Gołas, Emilia Krakowska, Janina Traczykówna, Jan Kobuszewski, Józef Nalberczak, Tadeusz Pluciński, Andrzej Fedorowicz, Zdzisław Maklakiewicz, Bohdan Łazuka i inni Cyganka przepowiada Michałowi Romanowi niezwykłe przeżycia, jednak on, podobnie jak większość ludzi, nie bierze poważnie tych proroctw. Gdy jego liczna rodzina wyjeżdża na weekend, Michał w błogiej i upragnionej ciszy zasiada w końcu do pracy korektorskiej. I niebawem spełniają się pierwsze wróżby Cyganki: Michał odnajduje zaginiony zegarek, a w totolotku wylosowane zostają przepowiedziane przez nią liczby. Zaniepokojony bohater zaczyna oczekiwać najgroźniejszej części przepowiedni - zapowiada ona zabicie bruneta, który zjawi się w jego mieszkaniu wieczorową porą. Aby zapobiec zbliżającemu się nieszczęściu, Michał opuszcza dom. Ściga go jednak przeznaczenie. Przypadkowo zostaje zabójcą mężczyzny, niejakiego Dzidka Krępaka, który pojawił się w jego domu. Brak alibi, trup w domu, ślady zbrodni - wszystko to świadczy przeciwko niemu. Z pomocą przychodzi Michałowi przyjaciel Kazik, który postanawia rozwikłać tę dziwną zagadkę - dochodzi do wniosku, że zabójstwa musiał dokonać ktoś z sąsiadów... Razem zastawiają w miejscu zbrodni pułapkę. 12:55 PORWANI ZA MŁODU Film dokumentalny, 32 min, Polska, 2023 Reżyseria: Dagmara Spolniak Scenariusz: Dagmara Spolniak Zdjęcia: Dariusz Kuczera Napoleon, mimo dwustu lat od śmierci, nie przestaje budzić skrajnych emocji. Albo się go wielbi, albo wręcz przeciwnie, darzy wrogością. W filmie "Napoleon. Porwani za młodu" opowiemy o pasjonatach epoki w Polsce, którzy odkryli Napoleona w dzieciństwie i swoją pasję kultywują do dziś. Na przekór dyktatom naszych czasów zdominowanych przez nomofobię. 13:35 NARBO MARTIUS - CÓRKA RZYMU (NARBO MARTIUS, ROME’S DAUGHTER) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Marc Azema Lektor: Marek Ciuniel To pierwszy film dokumentalny o jednym z najważniejszych miast Imperium Rzymskiego, Narbonne we Francji, które po Rzymie było drugim co do wielkości starożytnym portem. Przez 25 lat archeolodzy dokonali szeregu niezwykłych odkryć, które ujawniają jego bogactwo: mola, monumentalny kanał, wraki statków, rzymskie domy i freski z epoki, Kapitol, willę cesarską. Dzięki trójwymiarowym rekonstrukcjom widzowie zostaną oprowadzeni po tej rzymskiej metropolii z II wieku naszej ery. 14:40 KOWALSKI POWINIEN WYPOCZĄĆ. EXPRES NARTY Felieton, 21 min, Polska, 1973 Scenariusz: Antoni Dzieduszycki, Mariusz Jeliński Zdjęcia: Romuald Klonowski, Jan Peltz, Marek Worsztynowicz, Piotr Varanka Fabularyzowany felieton filmowy, promujący narciarstwo jako świetny sposób spędzenia wolnego czasu - aktywnie i na wesoło. Państwo Kowalscy wyjeżdżają na weekend na narty w Góry Orlickie (Sudety Wschodnie). Wśród tłumu innych narciarzy docierają na stok, gdzie uczą się jeździć. Choć pan Kowalski niezbyt dobrze radzi sobie w tym sporcie, doskonale się przy tym bawi. Obserwując narciarzy na stoku, poznajemy ówczesny sprzęt narciarski, techniki jazdy, stroje. Państwo Kowalscy uczestniczą w zawodach o puchar Orlicy, wieczornych zabawach przy ognisku, jeździe na nartach z pochodniami. Całość opowiedziana jest w sposób humorystyczny, a liczne kadry z gór ukazano na tle muzyki. 15:40 ŚNIŁA MI SIĘ POŁONINA Film dokumentalny, 83 min, Polska, 2021 Reżyseria: Robert Żurakowski Scenariusz: Małgorzata Mielcarek Film dokumentalny przedstawiający barwną historię Ludwika Pińczuka, legendarnego gospodarza Chatki Puchatka, bieszczadzkiego kowboja, ratownika GOPR. Poprzez zdarzenia z jego życia opowiedziane są losy samego schroniska, miejsca kochanego przez kolejne pokolenia górskich wędrowców, niebagatelne dziedzictwo kulturowe zbudowane w surowym, twardym, lecz pięknym świecie, tuż pod bieszczadzkim niebem. 17:20 HISTORIA POLSKI - WIEDEŃCZYK. HISTORIA PODNIEBNEJ UCIECZKI Film dokumentalny, 32 min, Polska, 2021 Reżyseria: Paweł Lisowski Scenariusz: Paweł Lisowski Samolot transportowo - desantowy AN - 2 nr 7447 został wyprodukowany 9 stycznia 1967 roku w ówczesnej Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego - PZL - Mielec. Nazwa "Wiedeńczyk" związana jest z dramatyczną historią tego samolotu z czasów stanu wojennego. W kwietniu 1982 roku jedna z załóg, wykonująca loty treningowo - operacyjne, podjęła decyzję o ucieczce nim za "żelazną kurtynę". Samolot wylądował jeszcze w okolicach podkrakowskiego Czernichowa, gdzie na pokład wsiadły rodziny lotników, a następnie odleciał w kierunku Wiednia; udało mu się tam dotrzeć. Spośród całej 9 - osobowej grupy w plany ucieczki nie był wtajemniczony tylko technik pokładowy. Jako jedyny wrócił on do kraju, pozostali otrzymali azyl polityczny i mieszkają dziś w Stanach. Po powrocie do Polski samolot nazwany wówczas "Wiedeńczykiem" nadal wykonywał misje na rzecz Wojska Polskiego. Wiosną 2013 roku został wycofany ze służby. Dzięki staraniom Fundacji Wiedeńczyk AN - 2 możemy podziwiać ten niezwykły samolot na licznych pokazach i piknikach lotniczych. 18:20 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - ZACHODNIA POMOC NIEPRAWOMYŚLNYM Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Od czasu żelaznej kurtyny trwa próba sił wolnego świata z sowiecką i rosyjską ekspansją. Sekretna pomoc dla narodów ujarzmionych trwa od lat 40. Radia z Zachodu przebijały żelazną kurtynę, rozwijał się przerzut zakazanych książek. Z czasem - finansowanie Solidarności i dysydentów w bloku sowieckim. Teraz przyszedł czas na Javeliny, Haymarsy i Leopardy. O historii pomocy dostarczanej przez Zachód mówić będą m.in. historyk dr hab. Sebastian Ligarski; płk dr hab. Juliusz Tym z Instytutu Strategii Wojskowej oraz historyk emigracji dr hab. Sławomir Łukasiewicz. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 34 "ZAMACH" Serial wojenny, 43 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka, Waldemar Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Piotr Adamczyk Doktor, Bronek, Janek, Michał, Władek i Tadeusz ukrywają radiostację w magazynie. Staszek widzi szansę odzyskania radiostacji. Nawiązuje kontakt z Jankiem, który jest wściekły na brata, że współpracuje z Sowietami. Na spotkaniu zjawia się Sorokin, który proponuje wymianę broni za radiostację. Janek przekazuje propozycję dowódcy. Lena mówi Romkowi o szansie wyjazdu do Rosji i że to Niemcy przyznali im nowe mieszkanie. Romek przychodzi na umówione spotkanie z Morycem i przystępuje do Żydowskiego Związku Wojskowego. Tadeusz znajduje ukryty w radiostacji mikrofilm z nazwiskami sowieckich agentów. Przekazuje go Halbemu. Prosi, by wstrzymał się z aresztowaniami. Wanda chce opuścić klasztor. Prosi Bronka, by znalazł dla niej mieszkanie. Maria pracuje jako lekarka na Pawiaku. Opatruje przesłuchiwanych więźniów. Władek przekazuje gryps od matki Michałowi. Wiedzą, że ona żyje. Michał chce, żeby Celina dokonała wyboru. Inga i Rainer przychodzą do restauracji, w której zjawia się Halbe. Rainer nie przyznaje się, że zna Ingę. Tadeusz aranżuje walkę z Krzysztofem o mistrzostwo Warszawy. Sajkowscy znajdują ukryte w mieszkaniu pieniądze. Janek dowiaduje się, że mieszkanie dla rodziny Leny przydzielono na podstawie niemieckiego rozkazu. Prosi dowódcę, by sprawdził Tadeusza, który to załatwił. Tadeusz zostaje rozpoznany przez innego, podstawionego skoczka z Anglii. Tadeusz dołącza do grupy na akcję likwidacji Rainera. 19:55 INA BENITA - DWA ŻYCIA Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jacek Papis Ina Benita to jedna z najbardziej tajemniczych postaci polskiego kina lat trzydziestych XX wieku. To gwiazda, której szanse na wielką, międzynarodową karierę pogrzebała wojna. Jej losy przez lata owiane były tajemnicą. Przez cały okres powojenny funkcjonowała legenda, że zginęła w kanałach podczas powstania warszawskiego. I dopiero w 2019 roku młody dziennikarz Marek Teler odkrył, że tak naprawdę zmarła w latach osiemdziesiątych w Pensylwanii. Co robiła podczas wojny? Dlaczego okryta była złą sławą? Czemu nie powiedziała nigdy swojej amerykańskiej rodzinie, kim była przed wojenną? Tajemnicę tej niezwykłej aktorki próbuje rozwikłać film dokumentalny w reżyserii Jacka Papisa "Ina Benita - dwa życia". 21:10 MIDWAY (MIDWAY) Dramat wojenny, 132 min, USA/Chiny, 2019 Reżyseria: Roland Emmerich Scenariusz: Wes Tooke Aktorzy: Ed Skrein, Woddy Harrelson, Patrick Wilson, Luke Evans, Mandy Moore, Mandy Moore, Luke Kleintank, Etsushi Toyokawa Bitwa o Midway odegrała w rejonie Pacyfiku równie ważną rolę jak bitwa o Anglię w Europie. Leżący w zachodniej części archipelagu wysp hawajskich atol Midway stanowił cenną bazę morską floty Stanów Zjednoczonych, klucz do panowania nad Pacyfikiem. Po rozgromieniu floty amerykańskiej podczas ataku na Pearl Harbor w grudniu 1941 roku. Japończycy zmierzali do ostatecznego wyeliminowania Amerykanów także z tego ważnego strategicznie miejsca. Reżyser Roland Emmerich śledzi dzieje bitwy oczami zwykłych marynarzy, pilotów, a także generałów i polityków, których decyzje miały zdecydować o życiu tysięcy ludzi. Wojna na Pacyfiku, której początek dał atak Cesarskich Sił Powietrznych na bazę Pearl Harbour, od początku układała się po myśli japońskiego dowództwa. Duża część amerykańskiej floty wojenna uległa zniszczeniu, a dowództwo, szczególnie polityczne, nie potrafiło odnaleźć się w nowej sytuacji. W takich okolicznościach amerykańska baza na Midway pełniła rolę ostatniego szańca obrony, po przerwaniu którego Japonia zapanuje niepodzielnie na Pacyfiku, co może przesądzić o losach wojny. 01:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA PRZEZ PIEKŁO CZ. 1 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program Bogusława Wołoszańskiego, popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. W tym wydaniu autor omawia: - dzieje konwojów wiozących sprzęt wojenny dla Związku Radzieckiego, - sytuację na frontach europejskich, - zajęcie Norwegii przez Niemców, - pomoc Anglii w transporcie broni dla Związku Radzieckiego, - szlaki morskie z portów amerykańskich i kanadyjskich do Murmańska, - rolę Norwegii w planach wojennych Adolfa Hitlera, - znaczenie strategiczne portu w Murmańsku, - atak wojsk niemieckich na Murmańsk.