TVP Historia Niedziela, 31.12.2023 06:30 BYŁ TAKI DZIEŃ - 31 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1932 - Polacy złamali kod "Enigmy"; 1977 - otwarto w Warszawie pierwszą niezależną bibliotekę książek zakazanych; 1978 - gwałtowny atak zimy spowodował całkowitą dezorganizację kraju; 1999 - tygodnik "Time" ogłosił Alberta Einsteina człowiekiem stulecia i umieścił na okładce jego zdjęcie; 06:45 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 87 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Matuszczak, Piotr Fiedziukiewicz, Krzysztof Łukaszewicz, Łukasz Wiśniewski Scenariusz: Ewa Bulanda, Anna Krasuska, Jan Staszczyk Aktorzy: Dariusz Toczek, Arkadiusz Janiczek, Ernest Nita, Mariusz Jakus, Sylwester Maciejewski, Lena Filipkowska, Mieczysław Kadłubowski, Izabela Aleksandrowicz, Ivo Utko, Bartłomiej Roszkowski, Patrycja Lewandowska, Sebastian Skoczeń, Milena Staszuk, Radosław Pazura, Lech Mackiewicz "Duch na Wawelu". Rok 1412. Mikołaj Trąba (Radosław Pazura) zostaje arcybiskupem gnieźnieńskim. Informacja o śmierci Hinczki pogłębia problemy psychiczne biskupa Piotra Wysza (Lech Mackiewicz). Widzi nawet jego ducha. Wykorzystuje to Wojciech Jastrzębiec (Arkadiusz Janiczek) i ośmiesza biskupa przed dworem. Anna Cylejska (Milena Staszuk) dowiaduje się, że jedna ze służek jest w ciąży, a ojcem dziecka jest... Mścisław. Służka, dzięki interwencji królowej, trafia do zakonnic, a nie na ulicę. Femka (Żaneta Homa) mówi Annie Cylejskiej prawdę o Mścisławie. Katarzyna z Goraja (Aleksandra Sroka) postanawia wrócić do klasztoru. Dobiesław z Oleśnicy (Ernest Nita) pada na kolana i się jej oświadcza. Kowal Bogdan (Sylwester Maciejewski) i przyjaciele szukają Jagny (Lena Filipkowska) - córki Nieradki (Malwina Dubowska). Mszczuj (Dawid Czupryński) wprowadza na zamek Bogdana, który mówi królowi o zaginięciu małej Jagny. Lech trafia do lochu, a Nieradka wpada pod wóz. Nie wie, że Jagna żyje i ktoś śpiewa jej kołysankę. 07:20 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 88 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Matuszczak, Łukasz Wiśniewski, Krzysztof Łukaszewicz, Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Anna Krasuska, Aleksandra Grażewicz-Ćwiklińska, Marta Hryniak Aktorzy: Milena Staszuk, Malwina Dubowska, Adrianna Cudnik, Anna Kosik, Sebastian Skoczeń, Marcin Piętowski, Radosław Pazura, Jędrzej Jezierski, Wojan Trocki, Marta Jarczewska, Jerzy Zelnik, Maciej Raniszewski, Robert Jarociński, Rafał Żabiński, Żaneta Homa "Fałszywy sojusznik". Wiosna 1412. Król Władysław Jagiełło (Sebastian Skoczeń) z królową Anną (Milena Staszuk) przyjeżdżają do Budy na podpisanie pokojowego traktatu Polska - Węgry. Zygmunt Luksemburski (Wojan Trocki) wysyła do Wielkiego Mistrza dwa listy. W pierwszym prosi zakon o zaprzestanie walk i ogłasza swoje przymierze z Polską, w drugim gwarantuje poparcie wojsk krzyżackich za odpowiednią sumę. Barbara Cylejska (Marta Jarczewska), przyłapana na zdradzie męża, odkrywa przed Anną działania Zygmunta. Po podpisaniu wieczystego pokoju Jagiełło upomina się o polskie insygnia królewskie, wywiezione po śmierci Kazimierza Wielkiego przez Ludwika Węgierskiego. Zygmunt Luksemburski choć temu niechętny, musi je oddać. Femka (Żaneta Homa) namawia Zyndrama (Maciej Raniszewski), żeby pojechał do majątku Mścisława i przywiózł Sofię na Wawel. Lech (Mariusz Jakus) siedzi w lochu - za porwanie dziecka i okradanie żołnierzy w czasie wojny. A Nieradka (Malwina Dubowska) nie potrafi wybaczyć ojcu. Do krakowskiej karczmy przychodzi Katka (Anna Oberc). Dowiaduje się, że Nieradce zaginęła córeczka. Nikt nie wie, że Jagna (Lena Filipkowska) jest w domu Grety (Iwona Katarzyna Pawlak). 09:20 WIEDŹMIN - ODC. 6/13 CALANTHE Serial fantastyczno-przygodowy, 49 min, Polska, 2002 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Michał Szczerbic Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Grzegorz Ciechowski Aktorzy: Michał Żebrowski, Anna Dymna, Ewa Wiśniewska, Grażyna Wolszczak, Andrzej Chyra, Maciej Kozłowski, Zbigniew Zamachowski, Michał Milowicz, Dorota Kamińska, Henryk Talar, Karolina Gruszka, Agnieszka Sitek, Maja Ostaszewska, Agata Buzek, Daniel Olbrychski W lesie Geralt ratuje życie Calanthe, królowej Cintry, i jej córce Pavetcie. W dowód wdzięczności zostaje zaproszony na cintryjski dwór. Cały zamek żyje domysłami: komu przypadnie ręka Pavetty. Pretendentów jest wielu. Jeden z nich, tajemniczy potwór Jeż z Erlenwaldu, spędza sen z oczu królowej. Monarchini prosi Geralta, by rozprawił się z nim. Nieufny wiedźmin postanawia najpierw sprawdzić, czy Jeż rzeczywiście jest nieludzkim monstrum i czy to on zakrada się nocami do królewskich komnat, chroniony silną magią. Geralt dociera do Jeża, który wyjaśnia mu, że Pavetta należy mu się na mocy prawa niespodzianki. Przed laty uratował życie jej ojcu. Wdzięczny król przyrzekł swemu wybawcy, że da mu to, co zastanie w domu po powrocie. Była to nowo narodzona córka. Geralt postanawia oszczędzić Jeża, gdyż jest on człowiekiem, nad którym ciąży zaklęcie. W ciągu dnia jest monstrum, zaś po wybiciu północy staje się istotą ludzką. Geralt namawia Jeża, by osobiście upomniał się o swoje prawa u Calanthe, po czym wraca do Cintry. Rozpoczyna się huczne przyjęcie z udziałem kandydatów do ręki Pavetty. Kiedy na scenę wkracza zakuty w zbroję Jeż, Calanthe rozkazuje go zabić. Geralt staje w obronie przybysza. 10:20 WEŁTAWA - ZŁOTA RZEKA (VLTAVA - RIVER OF GOLD) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Angelika Sigl Filmowa opowieść o Wełtawie, najdłuższej rzece Czech. Jej źródło leży w Szumawie. Biegnie, meandrując przez wrzosowiska tego regionu, przybierając charakterystyczny ciemnożółty kolor, który sprawia, że przypomina płynne złoto. Ta Złota Rzeka była inspiracją dla poetów, architektów i kompozytorów. Wzdłuż brzegów rzeki liczne zabytki świadczą o długiej i bogatej historii kraju. Jest tu 18 mostów, m. in. w Pradze, stolicy kraju z mnóstwem złotych dachów i ścian z żółtego połyskującego piaskowca. W większości biegu Wełtawa płynie spokojnie, ale co jakiś czas ujawnia swój dziki charakter, rozsadzając brzegi, a miejscami tworząc kaskadę zbiorników i tam. Ale poza tym płynie swobodnie w swoim naturalnym korycie rzeki, zapewniając dom dla wielu dzikich zwierząt, takich jak: suseł cętkowany, sikora wahadłowa, rysie i wilki. 12:15 DZIKA KRAINA - ODC. 1/2 WALIA PO ZMROKU (ODC. 1/2 WALIA PO ZMROKU) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Adrian Seymur Film opowiada o dzikiej przyrodzie Walii na przestrzeni dwunastu pełnych dramatyzmu miesięcy. W każdym odcinku pokazane są momenty najbardziej kojarzące się z daną porą roku: narodziny i regeneracja w miesiącach wiosennych, dorastanie i tworzenie nowego życia w okresie letnim, przygotowanie do zmian jesienią, a następnie przetrwanie zimy. Kamera przez cały rok podąża śladami endemicznych dla tego kraju zwierząt, takich jak na przykład foki szare, co pozwala zrozumieć, jakie siły wpływają na dziką przyrodę w tym kraju. 13:20 W KOTLE HISTORII - KONIEC JAGIELLONÓW. TEATR ŚMIERCI W KNYSZYNIE Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Król Zygmunt August umierał długo i boleśnie. W tym czasie dworzanie i słudzy kradli, co się da. Myśliwski dwór ostatniego Jagiellona w ukochanym Knyszynie był świadkiem scen wywołujących grozę. Na pożegnanie króla - kuchnia jagiellońska, dla uczczenia Knyszyna - żydowska. 13:55 NIE MA MOCNYCH Komedia, 90 min, Polska, 1974 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Andrzej Ramlau, Jacek Stachlewski Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Wacław Kowalski, Władysław Hańcza, Anna Dymna, Andrzej Wasilewski, Maria Zbyszewska, Halina Buyno - Łoza, Jerzy Janeczek, Ilona Kuśmierska, Zygmunt Bielawski, Bronisław Pawlak, Zdzisław Maklakiewicz, Witold Pyrkosz, Jerzy Turek "Sami swoi", pierwsza część komediowego tryptyku o rodzinach Kargulów i Pawlaków, odniosła olbrzymi sukces kasowy, a powiedzonka z filmu weszły do codziennego życia. Nie mniejsze powodzenie towarzyszyło premierze drugiego filmu "o Kargulach", choć zadanie było tym razem znacznie trudniejsze. W "Samych swoich" kopalnią pomysłów był sam okres historyczny. Zetknięcie się ludzi z różnych stron, problemy integracji... Ludzie tacy jak Kargul, Pawlak czy babcia, karabiny, granaty - znaczące realia tamtych lat - wszystko to było szalenie atrakcyjne z punktu widzenia dramaturgii narracji. Dawało wiele możliwości komediowych"- mówił Sylwester Chęciński. "Nie ma mocnych" zrealizował ten sam zespół i wystąpili w większości ci sami aktorzy. Bohaterów spotykamy po trzydziestu latach (akcja "Samych swoich" rozgrywała się w roku zakończenia wojny), w tej samej, choć oczywiście zmienionej wsi - zasobnej, nowoczesnej, gdzie jedynym utrapieniem mieszkańców jest brak młodych gospodarzy, którzy przejęliby ziemię zagospodarowaną przez dziadków i ojców. Taki właśnie problem trapi Pawlaka i Kargula. Ich wnuczka Ania nie dostała się na studia. Jest więc nadzieja, że pozostanie na wsi. Teraz tylko należy znaleźć dla niej odpowiedniego kandydata na męża. Na horyzoncie pojawia się Zenek Adamiec - technik mechanizacji rolnictwa. Dziadkowie zaczynają "sprawdzanie" potencjalnego dziedzica ich ziemi. 15:35 WIEŻA EIFFLA - ARCYDZIEŁO INŻYNIERII (SECRETS OF THE EIFFEL TOWER / QUAND LA TOUR EIFFEL SE DEVOILE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2012 Reżyseria: Martin Blanchard Film dokumentalny prezentujący słynną, paryską Wieżę Eiffla w jak najszerszym spektrum. Każdego roku to miejsce odwiedzało około 7 milionów turystów. Ponad 120 lat od jej powstania ta wspaniała konstrukcja - symbol stolicy Francji - nadal fascynuje, po prostu dlatego, że jest czymś więcej niż zwykłą wieżą o wysokości 324 metrów. Wieża Eiffla to radosny symbol, który porusza wyobraźnię wszystkich ludzi. Za tym mitem stoi, a raczej pracuje 300 agentów Socit d'Exploitation de la Tour Eiffel (Sete) i jego wykonawców. Od bunkra zakopanego pod Polem Marsowym (Champ de Mars) po najwyższe piętro, codziennie ożywiają i dbają oni o słynną Grande Dame; poznamy ich oraz inne sekrety Wieży. Wielka Dama jest wieżą, ale też symbolem miasta, narodu, nowoczesności i elegancji. Symbolem radosnym. Za to ją podziwiamy. Odwiedziło ją 250 milionów ludzi. To symboliczna budowla. Podczas targów rolniczych zawsze pojawia się zadanie, czy można wciągnąć krowy na pierwszy poziom. Być może kiedyś się to uda. Raz już wciągnięto słoniątko. Wieża zawsze była kojarzona ze szczęśliwymi wydarzeniami. Restauracja Jules Verne stała się ulubionym miejscem oświadczyn. Co rano Pole Marsowe przed wieżą zmienia się w platformę logistyczną. Tutaj są dostarczane produkty żywnościowe. Restauracja na 120 miejsc ma jedną gwiazdkę Michellina i ceny.... na miarę widoków. 17:35 MIŚ Komedia, 112 min, Polska, 1980 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Stanisław Tym Zdjęcia: Zdzisław Kaczmarek Muzyka: Jerzy Derfel Aktorzy: Stanisław Tym, Barbara Burska, Christine Paul-Podlasky, Krzysztof Kowalewski, Bronisław Pawlik, Zenon Wiktorczyk, Janusz Zakrzeński, Wojciech Pokora Prezes klubu sportowego "Tęcza", Ryszard Ochódzki zwany Misiem, ma wyjechać do Londynu. Zostaje jednak zatrzymany, bo z jego paszportu wyrwano kilka kartek. Ochódzki podejrzewa żonę Irenę, która chciała uniemożliwić, a przynajmniej opóźnić jego wyjazd i dotrzeć do Londynu przed nim. Małżonkowie założyli bowiem przed laty konto w jednym z londyńskich banków. Odejście Ireny zmusiło ich do podzielenia posiadanych dóbr. Pieniędzmi zdeponowanymi za granicą żadne z nich nie chce się jednak dzielić z drugą stroną. Całą sumę zagarnie więc ten, kto pierwszy dotrze nad Tamizę. Ochódzki nie poddaje się jednak łatwo i usiłuje wszelkimi sposobami udaremnić plan małżonki, a jednocześnie zdobyć dla siebie inny paszport. Film powstał w przełomowym okresie najnowszej polskiej historii, kiedy nagle okazało się, że śmiać się można już niemal ze wszystkiego. Tym trudniej było więc wymyślić coś, co rozbawiłoby publiczność. Ale chociaż upadła większość wcześniejszych tabu, nieodmiennie groteskowa pozostała otaczająca nas rzeczywistość. Stanisław Bareja i Stanisław Tym (współautor scenariusza) wymyślili więc nieco zawiłą historyjkę o Rysiu - Misiu rywalizującym zachłannie z eksmałżonką o grubą forsę zdeponowaną za granicą, ale opowiastka służy głównie jako pretekst do ukazania wielu nonsensów swojskiej codzienności przełomu lat 70. i 80. Są więc w filmie kpiny z nierozgarniętych milicjantów, przedrzeźnianie piosenkarzy z kołobrzeskich festiwali, szydzenie z imprez rozrywkowych dedykowanych "ludziom Do - Ro", groteskowe parodie urzędniczych rytuałów albo zachowań w placówkach zbiorowego żywienia, gdzie talerze przyśrubowane są do blatu stolika, a łyżki przykute doń wspólnym, przesuwającym się w rytm jedzenia łańcuchem. Na tle tego idiotycznego świata pojawia się problem tzw. tworzenia nowej tradycji. Sztuczność tego rodzaju zabiegów nieźle uosabia w "Misiu" noworodek nazwany pokracznie Tradycja. Kapitalna jest też scena uroczystego wręczania paszportu przy folklorystycznych hopsach. Ale to już problem nie na komedię i świadomi tego realizatorzy stawiają go w finale filmu całkiem serio, w tonacji podniosło - lirycznej, łącząc piosenkowy komentarz z wizyjną fantastyką. 19:40 KULIG Program rozrywkowy, 30 min, Polska, 1968 Reżyseria: Stanisław Kokesz Scenariusz: Henryka Lankiewicz Zdjęcia: Wacław Florkowski, Zbigniew Karpowicz Muzyka: Andrzej Zieliński Aktorzy: Bogumił Kobiela Wykonawcy: Maryla Rodowicz, Wojciech Korda, Ada Rusowicz, Alibabki, Skaldowie, Niebiesko - Czarni Program rozrywkowy z udziałem Bogumiła Kobieli, Maryli Rodowicz i czołowych zespołów lat 60.: Alibabek, Skaldów i Niebiesko - Czarnych. Bogumił Kobiela gra tu roztargnionego turystę. Warto przypomnieć ten prawie 40 - letni program ze względu na gagi znakomitego komika, tatrzańskie plenery zimowe i niezapomniane przeboje. 20:30 PODZIEMNE WŁOCHY - RZYM. ODC. 1/8 (UNDER ITALY) Serial dokumentalny, 60 min, Włochy, 2016 Reżyseria: Dario Marani Pełna przygód podróż po podziemnym, nieznanym i tajemniczym świecie kryjącym się zarówno pod największymi miastami, ale i wioskami Włoch. Miały one często ogromne znaczenie historyczne, dlatego ich eksploracja pozwala poznać od podszewki dawne i współczesne dzieje tego kraju. W każdym odcinku gospodarz serii, amerykański archeolog Darius Arya, osobiście odkrywa włoskie podziemia: od Rzymu do Neapolu, od Narni do Gran Sasso, przez miejsca o ogromnym znaczeniu historycznym i archeologicznym, po współczesne miejskie kanały, a to pozwala prześledzić historię Italii od prehistorii, przez epokę grecko - rzymską, wczesnego chrześcijaństwa i średniowiecze do dziś. 21:35 ZMIERZCH IMPERIUM - TIMUR, MIECZ ISLAMU (END OF EMPIRE) Serial dokumentalny, 60 min, Australia, 2018 Australijski fotoreporter David Adams przemierza Wielką Brytanię, Gruzję, Uzbekistan, Chiny i Indie, przybliżając historie czterech charyzmatycznych przywódców: Karola Wielkiego, Attyli, Tamerlana i Edgara Spokojnego oraz ich rodów, które straciły w spektakularny sposób wpływy po śmierci tych władców. Seria jest niezwykle atrakcyjna wizualnie: wykorzystano w niej najnowsze techniki graficzne i filmowe, między innym prezentując widzom eksponaty w wirtualnym muzeum.