TVP Nauka Wtorek, 26.12.2023 06:00 KRYPTON - CYKLOTRON Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Marek Domowicz Scenariusz: Paweł Piszczałka Prowadzący: Paweł Piszczałka Współczesna fizyka ma wciąż wiele do odkrycia w kwestii tego, jak naprawdę zbudowana jest materia. Poszerzając wiedzę na ten temat, możemy lepiej zrozumieć jej właściwości. W celu przyjrzenia się materii odwiedzimy Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów w Warszawie, gdzie funkcjonuje największy w Polsce cyklotron. Urządzenie to pozwala naukowcom badać przemiany jądrowe i poznawać najdrobniejsze szczegóły w budowie atomów. Jednym z aspektów pracy cyklotronu jest tworzenie na potrzeby medycyny radioaktywnych izotopów, które w postaci radiofarmaceutyków stosowane są w diagnostyce i leczeniu nowotworów. 06:30 WETERYNARZE Z SERCEM - /126/ Reality show, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzisiaj - Psia Ekipa! To grupa ludzi, która postanowiła coś dać od siebie tym, którzy mają gorszy świat. Prowadzą domy tymczasowe i dają schronienie skrzywdzonym zwierzętom zwane Psią Hau - pą. I właśnie tam czekają spragnione miłości psiaki. Jednego z nich, Pędzla, poznacie bliżej w naszym kąciku adopcyjnym. Mamy jeszcze jednego bohatera. Przedstawiamy historię konia Szakala. Kiedy okazało się, że cierpi na poważne schorzenie okulistyczne, potrzebna była interwencja lekarzy. Dowiecie się o jego chorobie, zobaczycie, jak wyglądała operacja i jaki przyniosła efekt. 07:05 WPATRZENI W GWIAZDY Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2022 Scenariusz: Robert Szaj, Bogumił Radajewski Astrofotografia to dynamicznie rozwijająca się dziedzina fotografii zajmująca się zdjęciami nieba i obiektów astronomicznych. Korzystając z coraz nowocześniejszego sprzętu, pokazuje obiekty na nocnym niebie, ciężko dostępne dla ludzkiego oka. W filmie pokażemy najpiękniejsze astrografie nocnego nieba udostępnione na wystawie w Greenwich (Londyn) oraz przedstawimy historię tej dziedziny sztuki i nauki. 07:35 CZY WIESZ, ŻE? - /244/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 08:45 GALERIA NOBLISTÓW - ODC. 7 - MICHEL MAYOR 13 min, Polska, 2023 Cykl rozmów z laureatami Nagród Nobla. 09:10 "GDY ŚLICZNA PANNA SYNA KOŁYSAŁA..." - KONCERT KOLĘD Z BAZYLIKI ARCHIKATEDRALNEJ WE FROMBORKU - CZ. 2 Koncert, 50 min, Polska, 2022 Reżyseria: Beata Szymańska - Masny Scenariusz: Beata Szymańska - Masny Prowadzący: Anna Dereszowska, Tomasz Szczepanik Wykonawcy: Pectus, Piotr Cugowski, Kuba Badach, Olga Bończyk, Sławek Uniatowski, Our Voice, Katarzyna Cerekwicka, Olga Szomańska, Alicja Majewska, Włodzimierz Korcz, Kasia Moś, Łukasz Zagrobelny, Krystian Ochman Część druga koncertu polskich kolęd i pastorałek z Fromborka, miasta, którego patronką jest Najświętsza Maria Panna, pod niebem Mikołaja Kopernika, którego 550. rocznica urodzin przypada w 2023 roku. W gotyckiej Bazylice Archikatedralnej, wpisanej na listę pomników historii, wystąpią artyści polskich scen muzycznych: Katarzyna Cerekwicka, zespół Pectus, Piotr Cugowski, Łukasz Zagrobelny, Alicja Majewska i Włodzimierz Korcz, Krystian Ochman, Olga Szomańska, Kuba Badach, Olga Bończyk, Sławek Uniatowski, Halina Mlynkova, Kasia Moś, Joanna Jakubas, orkiestra Kukla Band, Chór Music Everywhere z Gdańska, Chór Our Voice. 10:10 GIGANCI NAUKI - IGNACY ŁUKASIEWICZ. OD LAMPY NAFTOWEJ DO NAPĘDU ELEKTRYCZNEGO Teleturniej, 46 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Prowadzący: Łukasz Nowicki To on jako pierwszy na świecie założył kopalnię i rafinerię naftową zaraz po tym, jak udanie przeprowadził destylację ropy. Choć zgromadził spory majątek, nigdy nie starał się o patenty na swoje odkrycia. Uważał, że wszystko, co pochodzi z ziemi, jest wspólnym dobrem i ma służyć wszystkim ludziom. To dzięki niemu odbyła się pierwsza na świecie operacja przy sztucznym świetle. Bohaterem tego odcinka teleturnieju będzie człowiek, który rozjaśnił ludziom świat - Ignacy Łukasiewicz. Jak bardzo jego odkrycia wpłynęły na nasze współczesne życie, sprawdzimy razem z uczestnikami "Gigantów nauki". "Giganci nauki" to teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. Zasady poszczególnych rund różnią się od siebie, punkty poszczególnych rund sumują się. 11:05 NARODZINY PLANETY ZIEMIA (BIRTH OF PLANET EARTH) Film dokumentalny, 50 min, USA, 2019 W ognistych początkach naszego młodego Układu Słonecznego światy rodzą się i znikają. Gazowe giganty sieją chaos. A młode Słońce daje upust swojej wściekłości. Jak Ziemia przetrwała wbrew wszelkim przeciwnościom? Ten niezwykły dokument śledzi niebezpieczną ścieżkę, jaką obrała nasza planeta we wczesnych latach swojego istnienia. Stawia także niektóre z najważniejszych pytań współczesnej nauki: jak Ziemia stała się żywą planetą? Co jej historia mówi nam o szansie na znalezienie innych światów podobnych do Ziemi? 12:05 PODRÓŻ PRZEZ ŻYCIE CZ. 3. DOM (LIFE STORY) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2014 Serial dokumentalny BBC Worldwide, twórców serii "Życie", z Davidem Attenborough na czele. W kolejnych odcinkach - przedstawianie życia na ziemi. Każda część to spojrzenie z innego punktu widzenia, a będą to: szczęście, wiedza, bezpieczeństwo, władza, miłość i nieśmiertelność. Zobaczymy, jak każdego dnia zwierzęta i inne organizmy muszą mierzyć się z triumfem i tragedią, humorem i radością. Ta opowieść przedstawia historie z ich życia w najdrobniejszych szczegółach. Będziemy świadkami rozmaitych dramatów i napięć świata przyrody oraz niezwykłej chęci do życia. Nowatorstwo tego serialu to przede wszystkim użycie niezwykłej techniki zarówno filmowania, jak i montażu, efektów specjalnych i wielu innych zabiegów, które pozwolą zobaczyć życie w niespotykanym dotąd świetle. 13:05 KRYPTON - PRZYSZŁOŚĆ KATALIZY Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Marek Domowicz Scenariusz: Paweł Piszczałka Prowadzący: Paweł Piszczałka Od początku dziejów ludzkość próbowała zrozumieć i opanować reguły rządzące przemianami chemicznymi. Z czasem odkryliśmy, że na reakcje mają wpływ nie tylko ich składniki czy warunki, ale również katalizatory. Są to substancje, które ukierunkowują i przyspieszają reakcje chemiczne, choć same im nie podlegają. Odwiedzimy kilka grup laboratoryjnych działających w Instytucie Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Pracujący tam naukowcy przedstawią nam zjawisko katalizy oraz jej znaczenie w prowadzonych przez nich badaniach. Kataliza ma zastosowanie w nowatorskich metodach oczyszczania wody, waloryzacji odpadów organicznych czy w tworzeniu najnowszej generacji fotowoltaiki. 13:35 GALERIA NOBLISTÓW - ODC. 6 - JAMES PEEBLES 12 min, Polska, 2023 Cykl rozmów z laureatami Nagród Nobla. 14:00 EINSTEIN I HAWKING: GENIUSZE NASZEGO WSZECHŚWIATA /1/ (EINSTEIN AND HAWKING: MASTERS OF OUR UNIVERSE) 50 min, Wielka Brytania, 2019 Albert Einstein i Stephen Hawking. Dwa największe umysły XX wieku. Einstein stworzył teorię względności, narzędzie do badania i przewidywania sposobu działania wszechświata od samego powstania do ostatecznego końca. A Hawking chciał użyć tego narzędzia do odkrycia lepszego zrozumienia wszechświata na poziomie kwantowym. Jego dążenie: stworzyć teorię wszystkiego. Wykorzystując wywiady i nagrania Einsteina i Hawkinga, ten dokument przywraca obu naukowców do życia, wywołując nowe dyskusje, spory i wgląd w ich życie. Dwóch tytanów nauki. Dwie oszałamiające teorie. Ale kto był prawdziwym panem wszechświata? 15:00 MIESZKAŃCY WIELKIEJ RAFY - WYSPY KORALOWE (GREAT BARRIER REEF) Serial dokumentalny, 45 min, Australia, 2020 16:00 GIGANCI NAUKI - MIKOŁAJ KOPERNIK Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Prowadzący: Łukasz Nowicki Teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. Zasady poszczególnych rund różnią się od siebie, punkty poszczególnych rund sumują się. XVI wiek. Frombork. Polska. To tu skromny kanonik dokonuje ostatnich obliczeń i już wie, że to co odkrył, wywróci świat do góry nogami, a jego wystawi na wielkie niebezpieczeństwo. Ale on się nie boi. Pozostaje wierny swoim ideałom. Wierzy, że poznawanie świata i Wszechświata to największy cel jego życia. Bez względu na cenę. Prawnik, urzędnik, strateg, dyplomata, lekarz, ekonom, fizyk, filozof, kartograf i astronom. Oto prawdziwy człowiek renesansu. Prawdziwy Gigant Nauki, który "Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie go wydało plemię". Ten odcinek Gigantów Nauki dedykowany jest Mikołajowi Kopernikowi, najbardziej znanemu w świecie polskiemu naukowcowi. 17:30 STACJA ARKTYKA - SKANOWANIE LODOWCA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sambor Wilk Scenariusz: Odeta Moro, Patrycja Koskowska Przemieszczanie się po lodowcu w miejscu, gdzie ubywa masy w wyniku zjawiska cielenia, graniczyłoby z szaleństwem. Dlatego Oskar Głowacki bada lodowiec na różne sposoby. Jego międzynarodowy zespół skanuje lodowce. Ten nowatorski sposób pozwoli lepiej oszacować ich wielkość oraz ocenić, dlaczego lodowce cielą się i jaka jest trasa gór lodowych, które lodowiec urodził. To dość ważne zagadnienie w epoce globalnych zmian klimatu, kiedy woda z topniejących lodowców odpowiada za połowę notowanego obecnie wzrostu średniego poziomu morza wynoszącego przeszło 3 mm na rok. Dzięki najnowocześniejszym urządzeniom pokażemy, jak przeprowadza się takie badanie, a następnie zobaczymy jego efekty na monitorze komputera. Wykona je dr Paulina Lewińska, członkini zespołu Oskara Głowackiego z AGH w Krakowie. 18:05 KONIUNKCJA Film dokumentalny, 15 min, Polska, 2021 Scenariusz: Robert Szaj, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Robert Szaj, Bogumił Radajewski Muzyka: Przemysła Rudź W grudniu 2020 roku doszło do niecodziennego zjawiska. Na niebie dwie największe planety Układu Słonecznego zbliżyły się na bardzo niewielką odległość. Jowisz i Saturn zlały się niemal w jeden punkt na nieboskłonie. Tak bliskiego spotkania obu planet nie oglądano na niebie od blisko 800 lat. Według jednej z teorii, to właśnie koniunkcja Jowisza i Saturna była tzw. Gwiazdą Betlejemską, która doprowadziła biblijnych mędrców do miejsca narodzin Jezusa Chrystusa. W środku pandemii COVID - 19 Fundacja Nicolaus Copernicus zorganizowała wyprawę na La Palmę, by z największego europejskiego obserwatorium astronomicznego na półkuli północnej obserwować to niecodzienne zjawisko. W filmie odpowiadamy na pytania dotyczące tego, czym jest koniunkcja, kiedy występuje i czy jest niebezpieczna dla nas na Ziemi. 18:30 CZY WIESZ, ŻE? - /245/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 19:35 ASTRONARIUM - 1/22 (132) - KOSMICZNY TELESKOP JAMESA WEBBA Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Agnieszka Słowikowska, Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Teleskop, który ma zrewolucjonizować naszą wiedzę o Wszechświecie. Po wielu latach oczekiwania w przestrzeń kosmiczną trafił teleskop Jamesa Webba - największy i najdroższy instrument naukowy wysłany w kosmos przez człowieka. W programie pokażemy, jak powstał ten niezwykły przyrząd. I w jaki sposób może nam otworzyć nowe okno na Wszechświat. 20:00 EINSTEIN I HAWKING: GENIUSZE NASZEGO WSZECHŚWIATA/ 2/ (EINSTEIN AND HAWKING: MASTERS OF OUR UNIVERSE 2) 50 min, Wielka Brytania, 2019 Albert Einstein i Stephen Hawking. Dwa największe umysły XX wieku. Einstein stworzył teorię względności, narzędzie do badania i przewidywania sposobu działania wszechświata od samego powstania do ostatecznego końca. A Hawking chciał użyć tego narzędzia do odkrycia lepszego zrozumienia wszechświata na poziomie kwantowym. Jego dążenie: stworzyć teorię wszystkiego. Wykorzystując wywiady i nagrania Einsteina i Hawkinga, ten dokument przywraca obu naukowców do życia, wywołując nowe dyskusje, spory i wgląd w ich życie. Dwóch tytanów nauki. Dwie oszałamiające teorie. Ale kto był prawdziwym panem wszechświata? 21:00 PODRÓŻ PRZEZ ŻYCIE CZ. 4. WŁADZA (LIFE STORY) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Kolejny odcinek serialu dokumentalnego BBC Worldwide o życiu na Ziemi. Każda część to spojrzenie na życie z innego punktu widzenia: szczęścia, wiedzy, bezpieczeństwa, władzy, miłości i nieśmiertelności. Zobaczymy, jak każdego dnia zwierzęta i inne organizmy muszą mierzyć się z triumfem i tragedią, humorem i radością. Serial przedstawia historie z ich życia w najdrobniejszych szczegółach, prezentując ich siłę i fascynującą pomysłowość. Będziemy świadkami rozmaitych dramatów i napięć świata przyrody oraz niezwykłej chęci do życia. Nowatorstwo tego serialu to przede wszystkim zastosowanie niesamowitej techniki zarówno filmowania, jak i montażu, użycie efektów specjalnych i wielu innych zabiegów, które pozwolą zobaczyć życie w niespotykanym dotąd świetle. 22:00 MIESZKAŃCY WIELKIEJ RAFY - MORZE KORALOWE (GREAT BARRIER REEF) Serial dokumentalny, 45 min, Australia, 2020 23:35 GIGANCI NAUKI - IGNACY ŁUKASIEWICZ. OD LAMPY NAFTOWEJ DO NAPĘDU ELEKTRYCZNEGO Teleturniej, 46 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Prowadzący: Łukasz Nowicki To on jako pierwszy na świecie założył kopalnię i rafinerię naftową zaraz po tym, jak udanie przeprowadził destylację ropy. Choć zgromadził spory majątek, nigdy nie starał się o patenty na swoje odkrycia. Uważał, że wszystko, co pochodzi z ziemi, jest wspólnym dobrem i ma służyć wszystkim ludziom. To dzięki niemu odbyła się pierwsza na świecie operacja przy sztucznym świetle. Bohaterem tego odcinka teleturnieju będzie człowiek, który rozjaśnił ludziom świat - Ignacy Łukasiewicz. Jak bardzo jego odkrycia wpłynęły na nasze współczesne życie, sprawdzimy razem z uczestnikami "Gigantów nauki". "Giganci nauki" to teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. Zasady poszczególnych rund różnią się od siebie, punkty poszczególnych rund sumują się. 00:25 CZY WIESZ, ŻE? - /245/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 01:25 ASTRONARIUM - 1/22 (132) - KOSMICZNY TELESKOP JAMESA WEBBA Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Agnieszka Słowikowska, Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Teleskop, który ma zrewolucjonizować naszą wiedzę o Wszechświecie. Po wielu latach oczekiwania w przestrzeń kosmiczną trafił teleskop Jamesa Webba - największy i najdroższy instrument naukowy wysłany w kosmos przez człowieka. W programie pokażemy, jak powstał ten niezwykły przyrząd. I w jaki sposób może nam otworzyć nowe okno na Wszechświat. 01:55 ZIEMIA WIDZIANA Z KOSMOSU ODC. 2 (EARTH FROM SPACE. 2. PATTERNED PLANET) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Barny Revill, Chloe Sarosh Wykonawcy: Janusz Szydłowski Odcinek: 2. Patterned Planet U wybrzeży lądów w strefach tropikalnych często występują rafy koralowe. Na pierwszy rzut oka ich kształty wydają się zupełnie przypadkowe. Istnieją w nich jednak pewne stałe elementy - jasne kręgi otaczające ciemną plamę koralowców. Dzięki zdjęciom satelitarnym naukowcy znaleźli ten charakterystyczny kształt w rafach koralowych na całym świecie. Zrozumienie mechanizmu ich powstawania pozwala lepiej ocenić stan oceanów i stan zdrowia zwierząt zamieszkujących rafy koralowe. Ryby, których życie jest związane z rafą, w różny sposób znajdują pożywienie. Niektóre żerują bezpośrednio na koralowcach. Inne przeszukują dno morskie wokół rafy. Ale żerowanie w otwartej przestrzeni bywa niebezpieczne. Drapieżniki takie jak grańce koralowe czy rekiny patrolują okolice rafy. Dlatego małe ryby tylko wyjątkowo się od niej oddalają. Pilnują, żeby bezpieczne schronienie zawsze było w pobliżu. Z czasem dno wokół każdego fragmentu rafy zostaje ogołocone z pożywienia. Powstają w ten sposób jasne kręgi gołego piasku. Przez miliony lat siły przyrody kształtowały ziemski krajobraz. Ale teraz to my decydujemy o tym, jak w przyszłości będzie wyglądała nasza planeta.