TVP Dokument Czwartek, 04.01.2024 05:30 PRZYRODNIK NA TROPIE - ODC. 4 - ŁĄTKA DZIEWECZKA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki W Polsce możemy spotkać aż 74 gatunki ważek. Ważki charakteryzują się doskonałą umiejętnością latania. Poruszają się w powietrzu niezwykle szybko, rozwijając prędkość około 100 długości ciała na sekundę. To oznacza, że gdyby prowadzący "Przyrodnika na tropie" Łukasz Bożycki był ważką, to latałby z prędkością 180 m/s, czyli około 650 km/h. Bohaterką tego odcinka będzie łątka dzieweczka, jedna z najliczniejszych polskich ważek. Opowiemy także o zauszniku, tygrzyku, jaskółkach brzegówkach i tysiącach komarów. 06:00 WETERYNARZE Z SERCEM - /123/ 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W dzisiejszym odcinku poznacie Sabę, psiaka, któremu udało się wyrwać ze schroniska do domu tymczasowego. Dzięki temu wyleczona Saba będzie mogła znaleźć swój stały dom. Po raz pierwszy spotykamy się z dietetykiem zwierząt, którą odwiedza stała pacjentka, kotka Amber. Napełniając miskę swojego zwierzaka, trzeba pomyśleć nie tylko o tym, żeby zaspokoić jego głód, ale także stosować najlepszą profilaktykę. W Jaworze, niedaleko Bielska - Białej, działa prężnie Fundacja Psia Ekipa, która ratuje i wspomaga potrzebujące zwierzęta. Odwiedziliśmy najmłodszą wolontariuszkę fundacji, Maję, z szukającą domu chorą sunią, Abi. 06:35 PUMY - LEGENDY GÓR LODOWYCH - ODC. 2 (PUMAS: LEGENDS OF THE ICE MOUNTAINS) Film dokumentalny, 50 min, Australia, 2022 Reżyseria: Joubert Dereck Film dokumentalny o pumach. Akcja rozgrywa się w Torres del Paine, paśmie górskim będącym częścią Andów Patagonii w południowym Chile. Realizowany przez trzy lata w ekstremalnych warunkach, opowiada historię rodziny pum. Intymny portret rodzinny: wzruszający, smutny, radosny, a wszystko to na tle jednych z najbardziej spektakularnych krajobrazów Ameryki Południowej. W ciągu dnia obserwuje się zachowania łowieckie, jakich nigdy wcześniej nie widziano. Ulubiona zdobycz pumy, guanako i ich życie. Kondory - stali towarzysze pum. Zamarznięte jezioro, które koty muszą przejść, nawet gdy zaczyna pękać i topić się pod koniec zimy. I mitologia eleganckiego, ale nieuchwytnego kota, który ma ponad 40 różnych imion w obu Amerykach. Odc. 2. Tu - jak w całej Patagonii - Andami rządzą samce. U wybrzeży Chile wiatr wieje z Lądolodu Patagońskiego, jednej z największych rezerw wody słodkiej na świecie. Lato czy zima - to kraina wielu pokoleń pum i miejsce ich odrodzenia. Tutejsi starcy powiadają, że puma rządzi lądem, a kondor - niebem - niosąc wieści bogom. Pojawiła się nowa puma w dolinie. To ciekawska, młoda kocica. 07:30 DZICY LOKATORZY MIAMI (MIAMI WILD) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2021 Reżyseria: Nathan Dappen, Neil Losin Film dokumentalny o Miami i wspaniałej, dzikiej przyrodzie w tym mieście i w jego okolicy. Miasto powstało w 1896 - m zyskując miano "magicznego". Urosło bowiem z małej osady na moczarach do rozmiarów metropolii niemal z dnia na dzień. Miami tętni życiem. Lokalnym i napływowym. Przybysze dostosowują do warunków, a miejscowi do nowych sąsiadów. To najbardziej szalone miasto Stanów Zjednoczonych. Tutaj Natura to nie tylko szczury i gołębie. Nigdy nie wiadomo, co ujrzymy za rogiem. Ta metropolia południowej Florydy stała się domem dla papug, pawi, lisów, jaszczurek i gigantycznych niebieskich krabów lądowych, które migrują ze swoich ziemskich nor do płytkich wód Zatoki Biscayne. W skomplikowanej sieci kanałów przecinających miasto można spotkać manaty, aligatory i krokodyle. Tropikalne ryby akwariowe, wypuszczane do miejskich dróg wodnych przez zmęczonych opieką właścicieli, rozwijają się tu wraz z kolorowymi pielęgnicami i Gambuzją. Nawet stado koczkodanów pochodzących z Afryki Wschodniej przetrwało dziesięciolecia w gęstych lasach namorzynowych w pobliżu lotniska Fort Lauderdale. Gdy w słonecznym Miami zapada zmrok, nietoperze wyłaniają się z kryjówek na strychach, by polować na zdobycz, a lądowe drapieżniki, takie jak szop pracz, lis szary i kojot, polują na wszystko, co mogą znaleźć. To najbarwniejsza, najbardziej egzotyczna i zaskakująca metropolia Stanów Zjednoczonych. Miasto znane jako "szalone Miami". 08:25 CHEMICZNY ŚWIAT - ODC. 1 POCZĄTKI (THE CHEMICAL WORLD EP. 1 ORIGINS) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2021 Reżyseria: Marck Radomsky, Alice Tylor Scenariusz: Dr Jordan Nguyen Seria dokumentalna (3 odcinki) o tym, jak chemia ukształtowała naszą planetę, ludzkie życie i całe życie na Ziemi od gigantycznego płetwala błękitnego do najmniejszego organizmu jednokomórkowego. Co zaskakujące, ze wszystkich pierwiastków chemicznych w układzie okresowym tylko sześć: węgiel, wodór, azot, tlen, fosfor i siarka łączy się, tworząc wszystko, co znamy, od planet w naszym Układzie Słonecznym po niewidzialne bakterie i wirusy. Odc. 1. Przełomowe odkrycia naukowe i technologiczne, które pozwoliły nam zrozumieć, jak zaczęło się życie, jak ewoluowało, co je utrzymuje, jak człowiek wykorzystał wiedzę o chemii, aby poprawić swoją egzystencję. Od czasu odkrycia struktury DNA w 1955 r. i późniejszego zsekwencjonowania całego ludzkiego kodu genetycznego przez Human Genome Project w 2000 r. , naukowcy coraz bardziej potrafili wyjaśnić reakcje chemiczne zachodzące w organizmie człowieka. Dzięki temu można teraz leczyć wcześniej nieuleczalne choroby genetyczne, rozumieć rolę, jaką chemia odgrywa w miłości, wyjaśniać tajemnice macicy i jak nienarodzony płód kontroluje chemicznie zarówno matkę, jak i ojca. Znaleziono nawet sposoby na spowolnienie nieuchronnego słabnięcia naszych ciał z powodu starzenia się. 09:30 MAGICZNY MAGHREB - ODC. 3 PUSTYNIA ALGIERII (MAGNIFICENT MAGHREB / MAGISCHER MAGHREB EP. 3 ALGERIA (EASTERN MEDITERRANEAN COAST)) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Nikolaus Odcinek trzeci to podróż do Algierii, która jest największym krajem Afryki, a jej zdecydowaną większość zajmuje pustynia. Choć pustynie Algierii mogą wydawać się jałowe i monotonne, są jej największym skarbem i to nie tylko przez wzgląd na bogate złoża ropy naftowej. Sahara to coś znacznie więcej niż kilometry piaskowych wydm, a jej różnorodność nigdzie indziej nie przejawia się tak wyraźnie jak w Algierii. Wszystkie wycieczki na pustynię odbywają się w eskorcie policji. Najzimniejszym regionem Algierii są góry Atlas, chociaż śnieg utrzymuje się w najwyższych partiach jedynie zimą. Północną część Algierii porasta roślinność śródziemnomorska. W górach rosną natomiast dęby, sosny alpejskie i cedry atlantyckie. Algieria nie jest krajem bogatym w dziką zwierzynę. 10:30 NA WSCHÓD OD ADENU Reportaż, 29 min, Polska, 1979 Scenariusz: Jerzy Ringer Zdjęcia: Jerzy Augustyński, Wojciech Tarnowski Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - te filmy to odkrywanie świata poprzez nadmorskie rejony świata. Będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o życiu naszej planety oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. W tym odcinku Wyspy Magdaleny - niewielki archipelag w kanadyjskiej Zatoce Świętego Wawrzyńca. Większość mieszkańców ceni je względu na piękne plaże i niezwykłe widoki. Na dnie morskim wokół Wysp Magdaleny spoczywa mnóstwo wraków. Nikt nie zna ich dokładnej liczby. To olbrzymie cmentarzysko. Mario urodził się na Wyspach Magdaleny. Morza i oceany to jego żywioł. Mario nurkuje od wczesnej młodości. Gdy był nastolatkiem, poświęcał tej pasji każdą wolną chwilę. Później uczynił z niej swój zawód i zdobył międzynarodowe uznanie. Zobaczymy go w akcji. 11:10 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 4 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Jan Sojka, Bartosz Zaręba Prowadzący: Stefan Tompson Wykonawcy: Jarosław Łukomski Magazyn historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach, omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich. W czwartym odcinku Stefan Tompson odwiedza jedno z najpiękniejszych, europejskich miast. Lwów - miasto pełne symboli. Miasto, które przez wiele lat było jednym z najważniejszych, polskich miast. Opowiadamy o jego genezie - założycielach oraz o jego obrońcach w trudnych czasach. Stefan, spacerując po urokliwych ulicach starego miasta, opowiada o jego najokazalszych budowlach. Odwiedzamy również Cmentarz Łyczakowski, jeden z najstarszych istniejących cmentarzy na terenie dawnej Rzeczypospolitej. 11:50 KINEMATOGRAF - NARODZINY NOWEJ SZTUKI (THE CINEMATOGRAPH, BIRTH OF AN ART) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Stefan Cornic Dokument przypomina historię kinematografii i pierwszych odkryć, które umożliwiły rozwój kina. W drugiej połowie XIX wieku Thomas Edison konstruuje fonograf, na podstawie którego Louis Lumiere tworzy kinematograf, czyli maszynę ukazującą ruchomy świat. Już pierwsze filmy Lumiere’a zapisują obraz zmieniającego się świata, a jego kamerzyści pod koniec XIX wieku wyruszają w świat, żeby filmować codzienność na różnych kontynentach. Staje się to okazją do unowocześniania kinematografu, a odkrywanie nowych technik kinematograficznych bywa dziełem przypadku. Kamera staje się doskonałą maszyną do snucia opowieści, wykorzystując do tego motywy znane już wcześniej z historii i sztuki. Od 1907 roku filmy zdecydowanie się wydłużają, a kinematograf staje się kinem i ulubioną rozrywką mas. 12:45 WSZYSTKO DLA MOJEJ CÓRKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wszyscy rodzice niepełnosprawnych dzieci zadają sobie pytanie - co będzie z moim ukochanym dzieckiem, jak odejdę? Gdzie zamieszka, kto się nim zaopiekuje czy będzie kochane i szczęśliwe? Te pytania są tym dramatyczniejsze, im starsi są rodzice. Bohaterkami filmu są Wanda Woyniewicz i jej córka Ela z zespołem Downa. Wanda ma 85 lat, Ela 43. Wanda mówi: "Rodzic zdrowego dziecka myśli, co będzie kupował wnukowi pod choinkę, a ja - co będzie z Elą, jak umrę". Nie mają nikogo, są tylko we dwie. Wanda ma zaawansowaną jaskrę, traci wzrok. Przed śmiercią chce zobaczyć, że jej córka jest bezpieczna, że ma nowy, przyjazny dom. 13:45 NIEDŹWIEDZIE Z KARAWANKÓW (BEARS OF THE KARAWANK MOUNTAINS / DER KARAWANKENBÄR - AUF DEN SPUREN EINES GRENZGÄNGERS) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Eva Gressel Film dokumentalny o powrocie niedźwiedzi w europejskich górach. Julijskie i Karnickie Alpy to imponujący mur między europejskim, śródziemnomorskim Południem - a regionem alpejskim na Północy. Alpy Julijskie leżą na granicy Włoch, Słowenii i Austrii. Tymczasem, niedźwiedzie ignorują granice między państwami - przekraczając Alpy Julijskie i pasmo górskie Karawanki w drodze do Austrii. Potężne góry nie stanowią dla nich przeszkody. Niegdyś rzadko spotykane w Europie Środkowej, kudłate 300 - kilogramowe niedźwiedzie brunatne znów przemierzają słoweńskie lasy. W tych wapiennych pasmach, w zasięgu wpływu ciepłego Morza Śródziemnego, żyją sobie i rzadko kiedy wchodzą w konflikty z ludźmi, chyba że wyczują obecność miodu! W Słowenii młode pozostają z matką do trzech lat, zanim wyruszą samotnie w poszukiwaniu nowego terytorium. Młode samce wędrują na północ, aż do Alp Karawanki. Film otwiera nasze oczy na urok niedźwiedzi, ich inteligencję i zaskakujące nawyki. Niektóre niedźwiedzie zapadają w sen zimowy z nietoperzami, które gromadzą się razem, a nawet łączą się w towarzyskie pary. 14:45 ALPEJSKIE SKARBY - ODC. 1 LATO (THE ALPS) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Steve Nicholls Dwuczęściowy film dokumentalny o Alpach. Dzikie góry, ekstremalne życie, ale też magiczny świat. To majestatyczne pasmo górskie łączy osiem krajów i osiąga wysokość do 4 000 metrów nad poziomem morza. Alpy o długości 1200 kilometrów tworzą zarówno most łączący Europę Zachodnią i Wschodnią, jak i wysoką barierę między Europą Południową i Środkową. Góry działają jak potężny zbiornik wodny i kontynentalny dział wodny, zasilając niezliczone rzeki, które wpływają do trzech różnych oceanów. Ich najwyższy szczyt, Mont Blanc, otoczony jest długimi, strzelistymi górami o pokrytych lodem zboczach. Te wielkie szczyty to tylko jeden z powodów, dla których tak zwany Dach Europy nadal fascynuje na całym kontynencie i na całym świecie. Niesamowita różnorodność krajobrazów, flory i fauny sprawia, że Alpy są wyjątkowym skarbem przyrody w sercu Europy. Odc. 1 - "Lato". Najlepiej podziwiać je z lotu ptaka. Ich majestat i ogrom. Wschodzące u podnóży Alp słońce potrzebuje niemal godziny, by wznieść się nad zachodnie doliny. Srogie, skute lodem ściany północy stykają się ze skąpanymi w słońcu zboczami południa. Ta lodowa bariera dzieli Europę na północ i południe. Tymczasem doliny, na podobieństwo mostu, łączą wschód z zachodem. Ten łańcuch górski ma niemal tysiąc kilometrów długości. Po długiej zimowej głodówce z lasu wyłaniają się sarny europejskie. Szczególnie spragnione witamin są samice. Wkrótce zaczną rodzić. Po roztopach ziemia jest wilgotna. Szczeliny i jamy pod powierzchnią wypełniają się wodą. Wiosną niedojedzone nasiona zaczną kiełkować. 15:45 CHEMICZNY ŚWIAT - ODC. 2 WNĘTRZE (THE CHEMICAL WORLD EP. 2 WITHIN) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2021 Reżyseria: Marck Radomsky, Alice Tylor Scenariusz: Dr Jordan Nguyen Seria dokumentalna (3 odcinki) o tym, jak chemia ukształtowała naszą planetę, ludzkie życie i całe życie na Ziemi od gigantycznego płetwala błękitnego do najmniejszego organizmu jednokomórkowego. Co zaskakujące, ze wszystkich pierwiastków chemicznych w układzie okresowym tylko sześć: węgiel, wodór, azot, tlen, fosfor i siarka łączy się, tworząc wszystko, co znamy, od planet w naszym Układzie Słonecznym po niewidzialne bakterie i wirusy. Odc. 2. Poznamy chemię naszych początków, cofając się w czasie o ponad cztery miliardy lat, aby odkryć nowe dowody życia na Ziemi, ukryte głęboko w strukturze geologicznej planety, w najgłębszych oceanach i w najdalszych zakątkach naszego Układu Słonecznego. Dążenie do opanowania chemii doprowadziło do niesamowitych przełomów, które ulepszyły każdy aspekt ludzkiego życia ale miały też niszczycielskie konsekwencje. 16:50 MAGICZNY MAGHREB - ODC. 4 WYBRZEŻE ALGIERII (MAGNIFICENT MAGHREB / MAGISCHER MAGHREB EP. 4 ALGERIA (WESTERN MEDITERRANEAN COAST)) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Nikolaus W odcinku czwartym wybierzemy się na wybrzeże Algierii, która leży w basenie Morza Śródziemnego. Algieria to największy kraj Afryki, w ponad 80% pokrywa ją pustynia. Większość spośród 43 milionów ludności zamieszkuje rejon wybrzeża Morza Śródziemnego. Pustynia sięga czasem nawet do morza. Na liczącym 1200 kilometrów długości wybrzeżu spotykamy samotne zatoki, bajeczne plaże i widowiskowe skaliste krajobrazy. Jego charakter kształtują wzniesienia gór Atlas. Morze zapewnia łagodny klimat i pożywienie dla zwierząt i ludzi. Regularnie przepływają tędy ogromne ławice sardynek, najczęściej w pobliżu brzegu, dlatego łatwo je łowić. Nic dziwnego, że te małe rybki należą do kulinarnych specjalności kraju. Targ rybny w Algierze otwiera się o czwartej rano. Tu trafia świeży połów. Park Narodowy Al - Kala w północno - wschodniej Algierii to olbrzymi obszar mokradeł z sześcioma jeziorami słodkowodnymi, obecnie rezerwat biosfery UNESCO, unikalny ekosystem w obszarze Morza Śródziemnego. 17:50 WINO I WOJNA (WINE AND WAR) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Mark Johnston, Mark Ryan Film dokumentalny o Libanie, który został zdewastowany przez konflikt, ale mimo to pozostał domem tradycji winiarskiej, która trwa od tysięcy lat. Wino nie dba o wojnę. Drożdże pracują także, kiedy ludzie walczą. Film opowiada historię tej starożytnej tradycji, utrzymywanej przy życiu wbrew wszelkim przeciwnościom. Pokaże złożone świadectwo odwagi narodu libańskiego w obliczu przeciwności losu oraz historię narodu, który wychował mistrzów winiarzy, którzy przez tysiące lat wykonywali swoją pracę, również w czasie wojny, głodu, okupacji i rozmaitych zawirowań politycznych. Co ciekawe, parę lat temu, w pobliżu Aszkelonu znaleziono dwa wraki statków. Wypełnione amforami z siódmego wieku. Z winem. Amfory były fenickie. Podejrzewa się, że kupcy wieźli wino stąd do Egiptu i się rozbili. Nadzwyczajne znalezisko. Musimy odkryć, zbadać stanowiska archeologiczne w Libanie. Od początku wojny w 1975 roku nie prowadzono normalnych wykopalisk. Myślimy, że wino to produkt. Nie. Wino to życie. A ponieważ nie możemy zapanować nad życiem, nie wyobrażajmy sobie, że zapanujemy nad winem. Jest nadzwyczajnym nauczycielem. Dzięki niemu ludzie rozmawiają, a kiedy rozmawiają, godzą się. Nie idą na wojnę. 18:55 ATATÜRK - OJCIEC WSPÓŁCZESNEJ TURCJI (ATATÜRK FATHER OF MODERN TURKEY / ATATÜRK - DER VATER DER MODERNEN TÜRKEI) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2018 Reżyseria: Monika Czernin Dokument o Mustafie Kemalu Atatürku tureckim polityku, wojskowym, mężu stanu, pierwszym prezydencie Republiki Turcji od roku 1923 do śmierci w 1938 roku. Był niezwykłą osobowością i fenomenem ducha czasu przełomu XIX i XX wieku. Człowiekiem kierującym się ideałami, które gotów był realizować za wszelką cenę, a jego reformy całkowicie zmieniły oblicze Turcji. Inspirował się ideą nacjonalizmu, realizacji praw podstawowych oraz rozdziału państwa od religii. Jego niezliczone prywatne notatki, pamiętniki i odręczne komentarze, dostarczają nam sporo ciekawej wiedzy. 10 listopada 2018 roku obchodzono 80 - tą rocznicę jego śmierci. Uważano go za genialnego stratega wojskowego i polityka, założyciela nowoczesnej Turcji, ojca i wychowawcę ludu. Jego prywatna biblioteka zawierała najważniejsze dzieła europejskiego oświecenia. 20:00 KAWIOROWA DYPLOMACJA - CZĘŚĆ 1. SIŁA PIENIĄDZA (THE CAVIAR CONNECTION EP. 1 LE POUVOIR DE L'ARGENT) Cykl dokumentalny, 53 min, Francja, 2021 Reżyseria: Benoit Bringer Dwuczęściowy film dokumentalny. Kraje kaukaskie i Azji Środkowej, w szczególności Azerbejdżan, Turkmenistan i Kazachstan, znane są ze swoich dyktatorskich reżimów, autokratycznych rządów i licznych naruszeń praw człowieka wobec ich ludności. Jednak stosując odpowiednią kombinację miękkiej siły i korupcji, udało im się oczyścić swoją reputację i stać się partnerami handlowymi wielu krajów. Ich najpotężniejsi sojusznicy zasiadają w Radzie Europy lub parlamentach zachodnich i przymykają oko na ich nadużycia. Ta systemowa korupcja i jej tragiczne konsekwencje pokazują ograniczenia demokratycznych instytucji na Zachodzie i stanowią sedno tego śledztwa. Część 1 - "Siła pieniądza". Czerwiec 2015 roku. Oczy świata zwrócone są na Azerbejdżan, który jest gospodarzem pierwszych Igrzysk Europejskich. Azerbejdżan to jeden z krajów, które dotknęła klątwa surowca naturalnego. Z tego bogactwa czerpie korzyści jedynie mała elita rządząca. W Azerbejdżanie jest około stu więźniów politycznych, z których czternaścioro to dziennikarze i blogerzy. Spotykają ich różne prześladowania: więzienie, porwania. Reżim zniszczył wszystkie organizacje społeczeństwa obywatelskiego i opozycyjne media, które z nim walczyły. Kraj stał się prawdziwą autokracją. Dyktatorzy z Azji środkowej i basenu Morza Kaspijskiego stosują tak zwaną "dyplomację kawiorową". 21:10 IRLANDIA PÓŁNOCNA - NIEKOŃCZĄCA SIĘ WOJNA (NORTHERN IRELAND: THE 100 YEAR WAR / IRLANDE DU NORD) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2022 Reżyseria: Lucas Gregorio Od stu lat Irlandia jest podzielona na dwie części. Na południu Republika, niepodległe państwo i członek Unii Europejskiej. Na północy Irlandia Północna, należąca do Wielkiej Brytanii. Na tym zaledwie 1, 8 mln mieszkańców terytorium współistnieją dwa rywalizujące ze sobą obozy: z jednej strony unioniści, głównie protestanci i lojalni wobec Wielkiej Brytanii. Z drugiej strony irlandzcy nacjonaliści, głównie katolicy, którzy chcą być związani z Republiką Irlandii i nie być już częścią Zjednoczonego Królestwa. W Irlandii Północnej, jednej z prowincji Zjednoczonego Królestwa, miasto Londonderry jest podzielone na dwie części. Z jednej strony dzielnice protestantów, z drugiej katolików. Od wieków te dwie wspólnoty się nienawidzą. Na początku sierpnia w katolickiej dzielnicy Bogside młodzi ludzie budują wysoką wieżę z palet. Tradycja ta upamiętnia gwałtowne zamieszki z 1969 roku, podczas których katolicy starli się z protestantami i policją. Po kilku dniach konstrukcja jest gotowa. To liczący 15 metrów wysokości stos. Młodzi ludzie wieszają na nim flagi swych wrogów. Tak jak symbolizującą brytyjską koronę. Pokazani w filmie młodzi katolicy są bojownikami o niepodległość. Pragną, by Irlandia Północna opuściła Zjednoczone Królestwo i przyłączyła się do Republiki Irlandii. 22:15 W POGONI ZA NIEŚMIERTELNOŚCIĄ (LOOKING FOR IMMORTALITY) Film dokumentalny, 51 min, Szwajcaria, 2020 Istota doskonała, jak ze snu Leonarda da Vinci. Silniejsza, inteligentniejsza, wolna od kalectwa, chorób i śmierci. Marzenie stare jak ludzkość. Wobec błyskawicznego postępu nauki i technologii może się spełnić. By żyć lepiej i dłużej, niektórzy gotowi są na wiele. Wynalazki, które ułatwiają codzienne życie, mogą prowadzić do piekła. To dotyczy nas wszystkich. Czy nieodwracalna przemiana już się rozpoczęła? Czy chcielibyśmy żyć wiecznie? Wraz z pionierami nauki i medycyny poszukującymi nieśmiertelności poznamy ostatnie postępy w nauce, medycynie i robotyce. Jednak dążenie przemysłu technologicznego do odwrócenia starzenia się spotkało się ze sceptycyzmem. Leki przeciwstarzeniowe to tak naprawdę quasi - utopijny sen - mówi pewien geriatra. Czy życie lepsze, zdrowsze i dłuższe jest tym, co nauka i technika szykują dla nas na krótką metę? Google namówiło najlepszych naukowców na świecie, aby położyli kres chorobom związanym ze starzeniem się. W międzyczasie mnóstwo firm testuje nowe sposoby i leki, które mogą uczynić nas bardziej długowiecznymi. Czy w czasach, gdy medycyna przeciwstarzeniowa zyskuje na popularności, starość może stać się pewnego dnia chorobą uleczalną? 23:20 TERROR W PARYŻU - ODC. 4 PROCES JAK ŻADEN INNY (THE TERROR TRIAL / V13 EPISODE 4 THIS TRIAL IS UNCOMPARABLE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2021 Reżyseria: Theo Ivanez Mini - seria kryminalno - polityczna (5 odcinków) o śledztwach w sprawach o zamachy terrorystyczne we Francji. Proces, który rozpoczął się we wrześniu 2021 r. dotyczący ataków popełnionych od 13 listopada 2015 r. Nadzwyczajna sprawa sądowa z 20 oskarżonymi została skierowana do specjalnie utworzonego Sądu, 220 tomów postępowań i prawie 1700 osób. Jest to wydarzenie zgodne z oczekiwaniami, którego się obawiano: ponownie otworzy rany, które ledwo zaczęły się goić. Poprzez zeznania ofiar terroryzmu, prawników, organów ścigania i członków wymiaru sprawiedliwości, ten serial dokumentalny pokazuje, jak Francja przygotowuje się do otwarcia tego bezprecedensowego procesu. Śledząc podstawy sprawy i patrząc wstecz na dowody z policyjnego śledztwa, zrozumiemy funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości antyterrorystycznej w krajach europejskich i sposób, w jaki społeczeństwo reaguje na to, co nie do pomyślenia. Część 4 - "Proces jak żaden inny". Wcześniej nie było takich zamachów na ulicach Paryża. Nigdy nie musieliśmy się mierzyć z akcją zbrojną. To siatka. Na początku było trzech zamachowców. Rok później mówi się o całej grupie ludzi, o finansowaniu i broni. Sprawa stała się bardzo poważna. To wolność będzie miała ostatnie słowo. Działania terrorystów były przerażające, ale zostaną skazani zgodnie z regułami obowiązującymi w demokratycznym państwie prawa. To proces w Sądzie Przysięgłych, uroczysty, przełomowy w historii Francji. Do tej pory nie było procesu, w którym byłoby tysiąc siedmiuset powodów cywilnych. Nigdy też nie było procesu, który trwałby tyle czasu. Z tyloma ofiarami i trudnościami. W Prokuraturze Generalnej pierwszym poważnym problemem do rozwiązania było znalezienie odpowiedniego miejsca, gdzie ten proces mógłby się odbyć, umożliwiając obecność tylu powodów i adwokatów. 00:20 NA HOŻEJ, JASNEJ I SŁONECZNEJ (KAZIMIERZ MOCZARSKI) Film dokumentalny, 55 min, Polska, 1994 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Jacek Knop Wykonawcy: Adam Ferency Jedyną pryczę w celi zajmował gruppenfuehrer. Po przyjściu nowego więźnia natychmiast przeniósł swój siennik na podłogę. - "Panu przysługuje łóżko - powiedział przybyszowi - ponieważ pan jest członkiem narodu zwycięskiego, a więc narodu panów". To nie była ironia, poza, czy służalcza grzeczność - generał SS Juergen Stroop miał silnie wpojone poczucie hierarchii. Z pewnością jednak ironią losu było spotkanie w marcu 1949 roku w celi mokotowskiego więzienia oprawcy i ofiary, kata warszawskiego getta i sztabowego oficera AK. Na obu padał cień szubienicy, obu zrównało prawo za popełnione zbrodnie: ludobójstwa w pierwszym, działalności przeciw władzy ludowej w drugim przypadku... Kazimierz Moczarski aresztowany został w 1945 roku, w więziennej celi spędził 10 lat, osiem miesięcy i trzynaście dni. Jednak, znowu paradoks, z tej wieloletniej gehenny w powszechnym odbiorze funkcjonuje jedynie kilkumiesięczny epizod dzielenia celi ze zbrodniarzem hitlerowskim, ten okres zaowocował bowiem opublikowanym po latach wielokrotnie wznawianym bestsellerem czytelniczym, książką "Rozmowy z katem" dziełem niemal bezprecedensowym w naszej literaturze faktu. Czas najwyższy przybliżyć szerszej publiczności postać autora, bojownika Polski Podziemnej, sztabowca Komendy Głównej Armii Krajowej, bliskiego współpracownika gen. Okulickiego. O Kazimierzu Moczarskim opowiadają w filmie jego bliscy, przyjaciele, towarzysze broni, historycy, ukazując nam zmienne koleje losu człowieka, który jeszcze za życia stał się symbolem tak ciężko doświadczonej generacji. Wykorzystano także fragmenty spektaklu teatralnego opartego na "Rozmowach z katem", fragmenty wystąpienia pełnomocnika córki autora, Elżbiety Moczarskiej w procesie przeciwko Adamowi Humerowi i innym, wreszcie - listy i dziennik bohatera filmu wspominającego najlepsze chwile swojej życiowej drogi, spędzone z żoną na Hożej, Jasnej i Słonecznej... 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PŁOWKI - 30 HEKTARÓW WYZWANIA... (ODC. 298) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Odkrywcy portret z oddali" Ksiądz Antoni Chotyński to postać, która złotymi zgłoskami zapisała się w dziejach polskiej archeologii. Jeszcze przed I wojną światową odkrył na lubelskim Powiślu grody, w tym najsławniejszy w Chodliku i wprowadził trwale do pojęć naukowych kategorię Kultury Trzcinieckiej. Dziś o wyjątkowym kapłanie - archeologu pamięć jest prawie żadna, ale my zamierzamy ją przywrócić. Zawsze czujemy satysfakcję, gdy wyraziste i zasłużone postaci z przeszłości powracają na należne im miejsce w pokoleniowej pamięci. 02:00 HENRYK WIENIAWSKI - ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ Film dokumentalny, 59 min, Polska, 1991 Reżyseria: Emilia Skalska Scenariusz: Edmund Grabkowski Wykonawcy: Andrzej Konstanty Kulka, Roman Lasocki, Wanda Wiłkomirska, Edmund Grabkowski, Tadeusz Wroński, Jadwiga Kaliszewska, Stanisław Wisłocki, Wladimir Grigoriew, Jan Weber, Jerzy Waldorff Film dokumentalny będący próbą przedstawienia życia i twórczości Henryka Wieniawskiego, który był swego rodzaju fenomenem epoki. Autorzy filmu odwołują się do XIX - wiecznych dokumentów, zdjęć, sztychów, wspomnień i listów. W filmie prezentacja fragmentow utworów artysty, m.in.: "Polonez D", "Scherzo tarantella", "Obertas", "Kaprysy", Fragm. koncertów: D - moll i Fis - moll, "Fantazja na temat własny". 03:10 SEN O MORZACH I KOLONIACH Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2011 Reżyseria: Tomasz Rudomino Scenariusz: Tomasz Rudomino Ten film dokumentalny to niezwykła podróż w czasie i przestrzeni. Przypomina o jednym z najmniej znanych i najbardziej obrosłych mitami elementów polskiej polityki w dwudziestoleciu międzywojennym, a mianowicie o polskich staraniach o ekspansję kolonialną. W filmie pokazane jest tło historyczne, które sprawiło, że część polskiej opinii publicznej zaczęła domagać się udziału w kolonialnym podziale świata. Przedstawione są organizacje, takie jak Liga Morska i Kolonialna, która liczyła prawie milion członków, a której zadaniem było m.in. upowszechnianie wiedzy o polityce morskiej i zamorskiej. Autorzy filmu pokazują, jak powściągliwa była polityka polskiego rządu w kwestiach kolonialnych, a jednocześnie docierają do miejsc, gdzie miały powstawać polskie osady, a więc na Madagaskar, i tam gdzie kolonialny sen niemal udało się zrealizować, czyli do położonej w Argentynie Wandy. Rozmowy z potomkami polskich osadników oraz wizyta w stworzonym przez Polaków miasteczku to poruszająca relacja o wielkiej polityce, która przełożyła się na zwykłe życie zwykłych ludzi.