TVP Historia Piątek, 03.01.2025 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1661 - pierwszy numer "Merkuriusz Polskiego", najstarszej polskiej gazety; 1795 - Rosja i Austria podpisały trzeci traktat rozbiorowy Polski; 1923 - zmarł Jaroslav Hasek, autor "Przygód Dobrego Wojaka Szwejka"; 1946 - nacjonalizacja większości przedsiębiorstw w Polsce; 07:05 RZECZ POLSKA S.I - KLOCKI ZOFII STRYJEŃSKIEJ Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W pierwszym odcinku bohaterem będą klocki Zofii Stryjeńskiej. Projekt tej drewnianej zabawki powstał w 1918 roku i był związany z aktywnością artystki w ramach Warsztatów Krakowskich. Klocki miały przedstawiać 6 scen nawiązujących do tradycji ludowych jak np. puszczanie wianków na rzece czy oczepiny. W ten sposób Stryjeńska chciała edukować najmłodszych w polskich zwyczajach. Cykl TVP Kultura to propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Będzie to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program ma opowiadać o konkretnych przedmiotach, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, przedstawiając twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach stanie się również opowieścią o najnowszej historii Polski. 07:25 SPÓR O HISTORIĘ - POLICJA GRANATOWA Debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller W październiku 1939 roku Niemcy wydali odezwę do urzędników Polskiej Policji. Pod groźbą kary śmierci okupanci wzywali do stawienia się na służbę pod ich komendą. Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa - bo taką nazwę otrzymała formacja - powstała w grudniu 1939 roku. Podlegała niemieckiej policji porządkowej. Od koloru munduru potocznie nazywana była policją granatową. Część policjantów współpracowała z podziemiem. Podejmowała działalność w Państwowym Korpusie Bezpieczeństwa i kontrwywiadzie ZWZ - AK. Jednak niektórzy "granatowi" zaangażowali się we współpracę z okupantem. Jaka jest prawda o Polskiej Policji w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939 - 1944? Dlaczego na terenie okupowanego kraju Niemcy pozostawili lokalną policję? Do jakich zadań przeznaczeni byli polscy policjanci? Kto zgłaszał się do służby w "policji granatowej"? Co miało wpływ na podjęcie służby? Sylwetka komendanta granatowych ppłk. Mariana Kozielewskiego - był współautorem raportu Karskiego - byli braćmi. Jak Polacy przyjęli utworzenie Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa, formacji nazywanej "policją granatową"? Jak wypełniali swoje obowiązki? Znane są przypadki wykonywania na nich wyroków śmierci za współprace z Niemcami, ale i oni byli mordowani przez Niemców za odmowę wykonania wyroków śmierci. Czy funkcjonariusze "policji granatowej" byli zaangażowani w działalność Podziemia? Jak Niemcy oceniali polską policję? Ocena lojalności i zaangażowania "granatowych" w akcjach represyjnych. Jak wypada porównanie do innych policji na terenach okupowanych przez Niemcy? W lipcu 1944 roku Polska Policja Generalnego Gubernatorstwa kończy swoją działalność. Jak po zakończeniu wojny oceniono policjantów? Weryfikacja przeprowadzona przez nowe władze. Dalsze losy policjantów. 08:00 CZAS HONORU - ODC. 14 "KRZYŻ WALECZNYCH" S. II Serial TVP, 48 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk Ranny, chory na tyfus Władek zostaje ukryty w klasztorze. Rappke szuka winnych strzelaniny w szpitalu. Znajduje zwłoki Czesława w miejskiej kostnicy. Na rozkaz standartenfuhrera Gerda Kellera organizuje zasadzkę w czasie pogrzebu. Bronek z Wandą przenoszą się nowego mieszkania. Ich szczęście nie trwa jednak długo, bo Wanda zostaje zadenuncjowana przez sąsiada. W tym czasie w mieszkaniu Heleny, matki Wandy, Niemcy zastawiają pułapkę. Doktor Maria Konarska przedstawia rannemu Kellerowi swoją diagnozę - będzie sparaliżowany. Bronek, Michał i Janek poznają swojego nowego dowódcę, Doktora. Maria już wie, że jej mąż, Czesław, zginął w akcji. Tymczasem Lena Sajkowska, ukochana Janka, zauważa, że jest śledzona przez tajemniczego mężczyznę. 09:00 HISTORIA POLSKI - JANINE (JANINE) Film dokumentalny, 65 min, Białoruś, 2019 Reżyseria: Władmir Bokun Scenariusz: Władimir Bokun Janine urodziła się w 1930 roku w małym górniczym miasteczku Lalen, niedaleko Lille. Jej rodzice przyjechali do Francji zarabiać pieniądze ze wschodnich terenów Rzeczypospolitej. Ale językiem ojczystym Janine był już francuski. 6 października 1944 r. w Związku Sowieckim utworzono Biuro Repatriacji Obywateli Sowieckich z Niemiec i krajów przez nie okupowanych. Do powrotu zachęcani także emigrantów zarobkowych z zachodniej Białorusi i Ukrainy, którzy przybyli do Francji przed wojną. Po powrocie do domu obiecano im dobrą pracę, mieszkanie, bezpłatną edukację i możliwość powrotu do Francji w dowolnym momencie. Wielu się zgodziło, w tym rodzice Janine. W Związku Sowieckim repatriantom odebrano francuskie paszporty, powrotu nie było. Młoda Francuzka trafiła do białoruskiej wioski. Dopiero po 72 latach po opuszczeniu rodzinnego kraju Janine zdecydowała się na krótką chwilę wrócić do miasta swojego dzieciństwa. 10:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - POJEDYNEK GIGANTÓW Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony roli gospodarki w działaniach militarnych. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 10:40 POWRÓT GENERAŁA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2024 Los generała Jana Kazimierza Kruszewskiego (1888 - 1977) był jakże typowy dla pokolenia ówczesnej inteligencji: udział w strajkach szkolnych, Legiony Polskie, wojna bolszewicka, Wrzesień 1939, obóz jeniecki, emigracyjna niedola, śmierć w Domu Weterana we Francji... Na kartach dziejów oręża polskiego zapisał się przede wszystkim jako dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza (X 1930 - VIII 1939), sprawując tę funkcję najdłużej ze wszystkich komendantów KOP. Pod jego dowództwem, stworzona w 1924 roku formacja stała się jedną z najbardziej elitarnych w Wojsku Polskim, czego dowodem była skuteczność jej żołnierzy w ochronie granicy wschodniej i bohaterska postawa w wojnie obronnej 1939 roku. Wolnej Polski generał Kruszewski nie doczekał, ale jego prochy mają być przeniesione w tym roku z likwidowanego cmentarza we Francji do kraju. Setna rocznica powołania Korpusu Ochrony Pogranicza jest odpowiednia dla uczczenia pamięci dowódcy z losem jego podkomendnych w tle... 11:35 TACY BYLIŚMY - /2/ NA ZAKUPACH Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Michał Bandurski Sentymentalny cykl dokumentalno - rozrywkowy, który stanowi niezwykłą i barwną podróż w czasie do lat 70. i 80. minionego stulecia. Przypominamy, jak wyglądało wówczas życie i jacy wtedy byliśmy. Odc. 2. Z półek sklepowych braliśmy wszystko - sięgaliśmy po to, co akurat było. Aby jednak zrobić zakupy, trzeba było swoje odstać w kolejce. W programie odwiedzimy zarówno zwykłe sklepy, jak i modne domy towarowe. Fabryki i gospodarstwa rolne. Posłuchamy, co do powiedzenia mieli konsumenci oraz sprzedawcy. Czas na zakupy. 12:10 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 2/12 Serial komediowy TVP, 39 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Wielkanoc. Przed kościołem tłum ludzi odświętnie ubranych okrąża stoły zastawione koszyczkami. Ksiądz odmawia modlitwę, a potem zbliża się do stołu i błogosławi Boże dary, kropiąc kropidłem. Świadek koronny, Bocian, zajeżdża pod sklep. Po drugiej stronie wyrostek bierze zamach wiadrem pełnym wody. Bocian jest szybszy. Wyjmuje zza pasa pistolet i mierzy prosto w oczy chłopaka. Chłopak zamiera ze strachu, po chwili ucieka. Ksiądz i Ratajowa pracują w warzywniku. Przez furtkę w płocie wchodzą komendant i burmistrz, mocno podenerwowani. Skarżą się na zachowanie Bociana. Ksiądz obiecuje pomoc. 12:55 POLSKIE PARKI NARODOWE - BIAŁOWIESKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Prowadzącym program jest Dariusz Gross, dziennikarz, zafascynowany przyrodą poszukiwacz - odkrywca. Pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program pokazujący osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce, w którym spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 13:30 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 1 ANDORA - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 1 ANDORRA - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek pierwszy to wycieczka do Andory. Jest to małe państwo w południowo - zachodniej Europie, bez dostępu do morza. Leży w Pirenejach, granicząc od północy z Francją, a od południa z Hiszpanią. Niektórym kojarzy się wyłącznie z zakupami w strefie bezcłowej, innym z jazdą na nartach zimą, ale to fascynujący kraj w pięknych górach - świetne miejsce na spędzenie wakacji. 14:25 ZALANA DOLINA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2024 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Scenariusz: Jerzy Oleszkowicz Filmowa historia niezwykłego przedsięwzięcia, ale i ludzkich dramatów - zapory w Solinie. By ją uruchomić musiano wysiedlić ponad 3 tysiące mieszkańców, budowa trwała 9 lat, a pracowało przy niej ponad 2 tysiące robotników. Pomysł budowy zapory w Solinie zrodził się jeszcze za czasów II RP. Wybuch II wojny światowej zablokował pracę nad nią. Powrócono do niej w latach 50. Natomiast 55 lat temu uroczyście otwarto zaporę w Solinie, największe sztuczne jezioro w Polsce. Budowla, która miała uregulować San, sprawić, by nie zatapiane były okoliczne miejscowości, ale i dostarczyć energii o mocy 200 MW. Inwestycja ta pociągnęła za sobą jednak ludzkie dramaty, wysiedlenia, burzenie chałup, kościołów, cerkwi, zalanie cmentarzy. Pod wodą znalazła się nie tylko Solina z kilkoma przysiółkami. Również Teleśnica, Sanna, Łęg, Horodek, Chrewt, część Zawozu, Rajskiego, Wołkowyi i Sokolego. Musiano rozebrać lub wyburzyć setki domów, drugie tyle budynków gospodarczych, sklepy, gospody. "Do wyjazdu szykowało się prawie trzy tysiące ludzi - wspominał Zygmunt Podkalicki. - Po gospodarstwach chodziła kilkuosobowa komisja i szacowała majątek. Panowie w prochowcach zapewniali nas, że nie stracimy na przeprowadzce, ale do wielu takie informacje nie docierały." Zgodnie z poleceniem mieszkańcy przeznaczonych do zalania terenów mieli je opuścić najpóźniej do 1964 roku. Kazimierz Orłoś, pisarz zatrudniony jako radca prawny "Soliny", wspominał, że codziennie do jego biura przychodzili starsi gospodarze i dopytywali, w jaki sposób mogą uniknąć przesiedlenia. Dla nich budowa zapory była brutalną ingerencją w ich teraźniejszość i przeszłość, nie umieli pogodzić się z rzeczywistością. Wraz z inżynierami i robotnikami do wiosek zaplanowanych pod zalanie wkroczyły ekipy ekshumacyjne. Musiano przenieść cmentarze i tak też zrobiono, choć zaraz po zakończonych pracach pojawiły się wątpliwości, czy odkopano wszystkie groby. Mimo to dalszych ekshumacji nie przeprowadzono i dopiero lata później okazało się, że pracownicy i ich nadzorcy popełnili szereg błędów. Pozostawili na pastwę losu cmentarz w Sokolem, bo - jak sądzili i jak wynikało z obliczeń ekspertów - woda nigdy nie miała sięgnąć pagórka z nagrobkami. Sięgnęła, a piszczele i czaszki wypłukiwała z podmywanej skarpy jeszcze w kilkadziesiąt lat po otwarciu zapory. W filmie wykorzystano wspomnienia ówczesnych świadków wydarzeń: mieszkańców, wysiedlonych, jak i osób pracujących przy budowie zapory. Ważnym elementem są archiwalia filmowe przedstawiające miejscowości przewidziane do zalania (Solina, Teleśnica, Rajskie), Polskiej Kroniki Filmowej dokumentującej jej budowę oraz fragmenty filmu fabularnego "Chudy i inni" H. Kluby realizowanego podczas powstawania zapory. Wykorzystano animacje i ekspertów - inżynierów omawiających strukturę zapory, jej funkcje. Nie zabrakło anegdot, legend i historii związanych z tworzeniem tej imponującej budowli, ale i turystycznej funkcji. W filmie wystąpili m.in. Ewa Beynar - Czeczott - córka Pawła Jasienicy, Kazimierz Orłoś - pisarz, a wówczas radca prawny budowy, Artur Andrus - rodzice pracowali i poznali się podczas budowy zapory, a on sam dzieciństwo spędził w hotelu robotniczym w Solinie, legendarni osadnicy nad brzegami zalewu: Henryk Wiktorini, Krzysztof Bros czy Julek spod dębu, Wojciech Gąssowski - wykonawca przeboju "Zielone wzgórza nad Soliną". 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 143 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Piotr Fiedziukiewicz, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Monika Zięba Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Sławomir Orzechowski, Piotr Gawron - Jedlikowski, Marcin Rogacewicz, Krzysztof Wrona, Piotr Nowak, Hubert Wróblewski, Agnieszka Mandat, Karina Seweryn, Paulina Kondrak, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Agata Bykowska Kazimierz chce bezwzględnej wojny. Za wszelka cenę musi uratować Jana Jurę z niewoli. Gabija jest gotowa na powrót do zadań ochmistrzyni. Królowa ma jednak wątpliwości. Spytek wraz z Katarzyną planują wysłać Jagnę do Świdnicy. Ranny Guncel chce wpłynąć na decyzję Przybysława. Z ciężkimi obrażeniami rusza w stronę Wielkopolski. Po drodze spotyka swojego oprawcę. Helena drży z przerażenia. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - ZAMACH NA LENINA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony kulisom zamachu na Włodzimierza Lenina. Wydarzenie to miało miejsce 30 sierpnia 1918 roku. Zamachowczyni, która strzelała do Lenina, stwierdziła, że jest on zdrajcą. Program przedstawia nieznane dotąd fakty dotyczące współpracy Lenina z Niemcami. 16:35 HISTORIA POLSKI - INA BENITA - DWA ŻYCIA Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jacek Papis Ina Benita to jedna z najbardziej tajemniczych postaci polskiego kina lat trzydziestych XX wieku. To gwiazda, której szanse na wielką, międzynarodową karierę pogrzebała wojna. Jej losy przez lata owiane były tajemnicą. Przez cały okres powojenny funkcjonowała legenda, że zginęła w kanałach podczas powstania warszawskiego. I dopiero w 2019 roku młody dziennikarz Marek Teler odkrył, że tak naprawdę zmarła w latach osiemdziesiątych w Pensylwanii. Co robiła podczas wojny? Dlaczego okryta była złą sławą? Czemu nie powiedziała nigdy swojej amerykańskiej rodzinie, kim była przed wojenną? Tajemnicę tej niezwykłej aktorki próbuje rozwikłać film dokumentalny w reżyserii Jacka Papisa "Ina Benita - dwa życia". 17:55 CZARNA WOŁGA - PORWANIA DZIECI Cykl dokumentalny, 38 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Przemysław Semczuk, Piotr Litka Zdjęcia: Michał Bożek, Andrzej Misaczek Wykonawcy: Przemysław Semczuk 3 kwietnia 1965 roku w Warszawie zostaje porwana trzyletnia Lilka. Świadkowie zapamiętują porywaczki wsiadające do taksówki, czarnej wołgi. Następnego dnia gazety wzywają społeczeństwo do poszukiwań. Dziecko zostaje odnalezione, jednak milicji nie udaje się dotrzeć do taksówkarza, który pomagał w uprowadzeniu dziewczynki. Same porwania dzieci są w PRL plagą. Co roku znika ich blisko 200. Milicja boryka się także z porwaniami seryjnymi. Tak jak w wypadku Mieczysławy Chały z Oławy czy nieletniej dziewczynki, która notorycznie odbiera z przedszkoli maluchy, by po kilku dniach podróżowania pociągami porzucić je na drugim końcu Polski. Porwań jest tak dużo, że w Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej powołany zostaje specjalny zespół funkcjonariuszy. 18:50 CZAS HONORU - ODC. 15 "NA SERBII" S. II Serial TVP, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Aresztowana Wanda trafia do siedziby gestapo w alei Szucha. W czasie przesłuchania rozpoznaje ją Rappke. Dziewczyna zostaje przeniesiona na Pawiak. Na Karola zapada wyrok śmierci, ma go wykonać Bronek. Doktor przydziela Michała do komórki kontrwywiadowczej. Niemcy poszukują Władka. Trafiają do klasztoru, w którym się ukrywa. Halbe odwiedza Kellera w szpitalu. Prosi go o akta Ryszkowskiego. Bronek i Długi wpadają w ulicznej łapance. Tymczasem Michał poznaje Celinę, dawną znajomą Hani. Dziewczyna wywiera na nim duże wrażenie. Bronek wprowadza się do nowego lokalu konspiracyjnego - domu Sowińskich. Helena prosi strażniczkę z Pawiaka, Grażynę, o pomoc w sprawie Wandy. W celi Wanda poznaje Ninę. Rappke dostaje rozkaz wyjazdu na front wschodni. Halbe obiecuje mu zmianę rozkazu w zamianza przysługę: Rappke ma wykraść akta Karola z gabinetu Kellera. 19:50 ZAGADKA EGIPSKICH HIEROGLIFÓW I BRACIA CHAMPOLLION (THE EGYPT CODE BREAKERS: CHAMPOLLION BROTHERS / DANS LE SECRET DES HIÉROGLYPHES. LES FRÈRES CHAMPOLLION) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Jacques Plaisant Film dokumentalny - opowieść o braciach Champollion i ich niezwykłej przygodzie. Historia rozszyfrowania egipskich hieroglifów, jednej z największych zagadek w historii ludzkości. W wieku 38 lat Jean - Francois Champollion spełnił marzenie swojego życia i stanął naprzeciw egipskich świątyń, odkrywając ich tajemnice. W 1822 roku dokonał jednego z największych odkryć swojej epoki. Zaczął odczytywać hieroglify. W drodze, która doprowadziła Jeana - Francoisa Champolliona do odczytania egipskiego pisma, od początku towarzyszył mu ukryty w cieniu starszy brat, Jacques - Joseph. Pisali do siebie listy przez ponad trzydzieści lat. Licząca kilka tysięcy stron korespondencja, przechowywana w ich rodzinnym domu, od kilku lat jest dostępna dla badaczy. To opowieść o ludziach, dzięki którym przemówiły hieroglify. 21:00 LICENCJA NA ZABIJANIE (LICENCE TO KILL) Film sensacyjny, 127 min, Wielka Brytania/USA, 1989 Reżyseria: John Glen Scenariusz: Richard Maibaum, Michael G. Wilson Aktorzy: Timothy Dalton, Carey Lowell, Robert Davi, Talisa Soto, Anthony Zerbe, Frank McRae, Everett McGill, Wayne Newton Siedemnasty film z "bondowskiej" serii, zarazem drugi i ostatni, w którym główną rolę zagrał Timothy Dalton, i piąty z całego cyklu wyreżyserowany przez Johna Glena, został dobrze przyjęty przez recenzentów. Dostosowany do wymogów współczesnego kina akcji, z szybką, zwartą fabułą, pełen niezwykłych efektów specjalnych i z bohaterem, który przedkłada swe zadania nad łóżkowe podboje, "bond" anno domini 1989 wychodzi naprzeciw oczekiwaniom swej licznej, dzisiejszej widowni. Niezbędny w każdym "bondzie" czarny charakter nie chce wprawdzie zniszczyć całego świata, a jedynie rozbudować swe narkotykowe imperium, ale jest równie okrutny, cyniczny i bezwzględny jak jego poprzednicy, ma nieograniczone możliwości finansowe i piękną kochankę, która z czasem zakochuje się w dzielnym agencie. Nie zabrakło też kolejnej dziewczyny Bonda, którą gra tutaj Carey Lowell. Obie panie są urocze, ale i - to również znak czasów - inteligentne, sprytne, kompetentne i nie chcą być traktowane wyłącznie jako "obiekty seksualne". James Bond przyjeżdża na Florydę, gdzie ma być drużbą na ślubie przyjaciela, Felixa Leitera, byłego agenta CIA, a obecnie pracownika wydziału walki z narkotykami, który od dawna "poluje" na kokainowego króla, Franza Sancheza. Gdy Leiter dostaje informację, że Sanchez przybył właśnie na Bahamy, wraz z Bondem urządza brawurową obławę i przestępca trafia do aresztu, ale na krótko: ucieka z pomocą przekupionego policjanta. W odwecie zabija żonę Leitera, a jego samego rzuca na pożarcie rekinowi. Zabiera też zgromadzone przez niego dowody swej przestępczej działalności. Na wieść o ucieczce Sancheza Bond wraca do domu przyjaciela. Znajduje go na pół żywego, ciężko poranionego. Poprzysięga Sanchezowi zemstę. Wezwany przed oblicze swego szefa, odmawia wyjazdu z kolejną misją do Stambułu. Chce pozostać w USA do czasu wyrównania rachunków. Za niesubordynację zostaje zawieszony w czynnościach służbowych, ale nie podporządkowuje się i tej decyzji i ucieka z siedziby szefa. Odtąd będą go ścigać także jego niedawni koledzy. Bond dowiaduje się, że rekinarium, do którego przywieziono wcześniej Leitera, należy do bliskiego współpracownika narkotykowego bossa, Miltona Kresta, który pod pozorem poszukiwania u wybrzeży ciekawych okazów morskiej fauny, dokonuje na morzu przerzutów dużych ilości kokainy. 007 odkrywa też, że spośród informatorów Leitera, którzy dostarczali mu informacji na temat działalności Sancheza, żyje już tylko Pam Bouvier. W zastępstwie przebywającego w szpitalu przyjaciela udaje się na spotkanie z nią do obskurnego baru. Niestety, zjawiają się tam również ludzie Sancheza. Obojgu udaje się uciec. Postanawiają połączyć siły, by dopaść handlarza w jego pilnie strzeżonej siedzibie w Isthmus, mieście, którym rządzi on niepodzielnie. W banku w Isthmus deponują 5 milionów dolarów zabranych Krestowi. Wysoką wygraną w kasynie Bond zwraca na siebie uwagę Sancheza. Sugeruje, że jest płatnym mordercą, który szuka nowych zleceń. Gdy po nieudanym zamachu na Sancheza wpada w ręce ścigającego go kolegi po fachu, zostaje przypadkowo uwolniony przez króla kokainy, który oferuje mu gościnę w swej rezydencji. Bond, podający się za byłego brytyjskiego agenta, sugeruje, że wśród ludzi Sancheza jest zdrajca: Milton Krest. Podrzucone z powrotem na jego łódź pieniądze stanowią wystarczający dowód winy. Zdobywszy zaufanie przestępcy, Bond ma dostąpić kolejnego wtajemniczenia: zobaczyć jego ukrytą fabrykę kokainy. Lupe Lamora, kochanka Sancheza, podejrzewa jednak, że to podstęp i - aby ratować przystojnego agenta - prosi Pam o pomoc. 23:15 KINGSAJZ Komedia, 104 min, Polska, 1988 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Jolanta Hartwig, Juliusz Machulski Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Jacek Chmielnik, Jerzy Stuhr, Katarzyna Figura, Grzegorz Heromiński, Joachim Lamża, Maciej Kozłowski, Jan Machulski, Leonard Pietraszak, Liza Machulska, Witold Pyrkosz, Halina Machulska, Beata Tyszkiewicz, Olgierd Łukaszewicz W podziemiach Instytutu Badań Czwartorzędu istnieje nieznana kraina zwana Szuflandią. Jak sama nazwa wskazuje, jej pejzaż tworzą głównie szuflady, segregatory i inne atrybuty biurowo-urzędniczej rzeczywistości. Panuje tu nadszyszkownik Kilkujadek - odpowiednik współczesnego krasnoludka, metodami władzy różniący się jednak zasadniczo od króla Ćwieczka. Kilkujadek z pomocą zaufanej świty trzyma swoich "kumotrów" za twarz, by przypadkiem żaden z nich nie wykrył tajemnicy kingsajzu. Pod tą tajemniczą nazwą kryje się eliksir, pozwalający krasnoludkowi zyskać rozmiary człowieka ("king size" - królewski rozmiar) i zamieszkać w krainie ludzi, obfitującej w wolność, kobiety i inne atrakcje. Przypadek sprawia, że alchemik Adaś samodzielnie uzyskuje kingsajz. Wypija go, przenosi się do ludzkiego świata i... nie bardzo chce wracać. Tymczasem podwładni Kilkujadka odkrywają tajemnicę domorosłego uczonego. Rozgniewany nie na żarty dyktator wysyła swych siepaczy, by sprowadzili Adasia z powrotem. Film otrzymał "Brązowe Lwy Gdańskie" za scenografię na FPFF w Gdańsku w 1988 r. To komedia fantastyczna korzystająca z bajkopisarskich tradycji i filmowego gatunku fantasy. "Kingsajz" był czwartą komedią Juliusza Machulskiego. Poprzednie - minicykl "Vabank" i "Vabank II" oraz "Seksmisja" - spotkały się z aplauzem krytyki i publiczności. Ich twórca zyskał zaś opinię reżysera, który w atrakcyjnej formie kina popularnego potrafi powiedzieć rzeczy ważne i niebłahe. "Kingsajz" potwierdził słuszność tej opinii. Stał się jednak również znakiem, że pomysły fabularne Machulskiego powoli zatracają pierwotną świeżość, a twórca zaczyna cytować samego siebie. Mimo to "Kingsajz" spotkał się z przychylnością publiczności, a i wśród recenzentów znalazło się sporo takich, którym przypadł do gustu. Wskazywano na jego związki z nurtem tzw. utopii negatywnej (m.in. "Podróże Guliwera" Jonathana Swifta, "Rok 1984" Orwella) oraz pełną czarnego humoru twórczością Sławomira Mrożka. Jak celnie ujął to jeden z krytyków, Machulski opowiedział tym razem historię "wesołą, a ogromnie przez to smutną". Z ironią potraktował nie tylko dogorywający wówczas w Polsce totalitaryzm, ale i samego siebie, czego dowodzi ostatnia, zaskakująca scena filmu. 01:05 "SENSACJE XX WIEKU" - STRAŻNICY SKARBÓW (STRAŻNICY SKARBÓW) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jerzy Bończak, Adam Woronowicz, Mateusz Jordan Młodzianowski, Mariusz Jakus, Kazimierz Mazur To niezwykła historia, która do dziś rozpala emocje wśród historyków, poszukiwaczy skarbów i mieszkańców Dolnego Śląska. Skrzynie pełne złota, które Niemcy planowali wywieźć z zagrożonego oblężeniem Armii Czerwonej Wrocławia, ostatecznie trafiły w nieznane dotąd miejsce. O tym gdzie złoto zostało ukryte, nie wie nikt, ale punktem wyjścia do rozwikłania tej tajemnicy są trzy postaci. Generał Reinhard Gehlen, który przez trzy lata kierował oddziałem niemieckiego wywiadu wojskowego na ZSRR, a po wojnie budował wywiad RFN. SS - Sturmbannführer Otto Skorzeny - dowódca specjalnego oddziału komandosów, nazywany najgroźniejszym człowiekiem w Europie. Uważa się, że po wojnie dowodził tajną organizacją byłych esesmanów. Herbert Klose, prawdopodobnie policjant z Prezydium Policji we Wrocławiu, człowiek, który mógł znać miejsce ukrycia największego skarbu XX wieku. Po wojnie pozostał w Polsce, ukrywając się pod fałszywymi dokumentami nieopodal Wrocławia. Na co dzień pracował jako weterynarz, ale jego głównym zadaniem miało być strzeżenie ukrytego skarbu. Na jego trop wpadł UB, ale podczas przesłuchania nie zdradził on tajemnicy. To, co łączyło wysokiej rangi oficerów SS oraz ich udział w rabunku i ukryciu złota jest jedną z niewyjaśnionych i najbardziej strzeżonych tajemnic XX wieku. W tym odcinku serii Sensacje XX wieku w główne role wcielą się m.in. Adam Woronowicz i Jerzy Bończak. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KAŻDEGO ROKU NAD SOKOŁDĄ ODC. 250 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 2 Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony przygotowaniom Niemiec do inwazji na Francję w 1940 r.